Wymagania edukacyjne z biologii
advertisement
Wymagania edukacyjne z biologii dla technikum ZAKRES PODSTAWOWY Nr programu: DKOS-4015-5/02 I. BIOLOGIA I MEDYCYNA A CZŁOWIEK 1. Biologia – opowieść o fenomenie życia Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna- Ocena dobra wymagania na ocenę dopuszczającą oraz: Wymagania na ocenę dostateczną oraz: Ocena bardzo dobra, celująca Wymagania na ocenę dobrą oraz: Uczeń potrafi Zdefiniować termin „życie” Wymienić cechy istot żywych Wymienić kolejne poziomy organizacji materii żywej Scharakteryzować i porównać myślenie dedukcyjne i indukcyjne Wymienić cechy prawidłowo prowadzonej obserwacji i doświadczenia Omówić budowę, wymienić części optyczne i mechaniczne mikroskopu optycznego Obliczyć powiększenie mikroskopu optycznego Określić przedmiot badań biologii Porównać cechy materii ożywionej i nieożywionej Wyliczyć różne źródła danych naukowych z dziedziny biologii Określić źródła promieniowania w mikroskopie optycznym i elektronowym Ocenić przydatność nauk biologicznych w medycynie Porównać budowę i zasadę działania mikroskopu optycznego i elektronowego Wymienić główne kierunki rozwoju nauk przyrodniczych i biologii Wymienić specjalistyczne dyscypliny wyodrębnione w ramach biologii Omówić algorytm prowadzenia badań naukowych Porównać znaczenie terminów: problem badawczy i hipoteza, teoria naukowa i prawo naukowe Rozróżniać dziedziny biologii na podstawie przedmiotów ich badań Umiejscowić w czasie najważniejsze odkrycia biologiczne Przewidzieć kierunki rozwoju biologii w najbliższej przyszłości Uzasadnić celowość rozwoju nauk przyrodniczych 2. Komórka jako podstawowa jednostka budulcowa organizmu człowieka Wymienić założenia teorii komórkowej budowy organizmu Wymienić elementy strukturalne komórki eukariotycznej Narysować schemat Omówić i porównać rodzaje transportu substancji przez błonę komórkową Omówić etapy oddychania wewnątrzkomórkowe Udowodnić, analizując model komórki, że człowiek należy do Eukariota Uzasadnić potrzebę stosowania mikroskopów w Identyfikować fazy podziałów komórkowych- np. na schematach Zilustrować schematem podział mitotyczny i komórki eukariotycznej Wymienić elementy budowy błony komórkowej Wymienić typy transportu przez błonę komórkową Nazwać elementy budowy mitochondrium Wymienić etapy oddychania wewnątrzkomórkowe go oraz zlokalizować ich przebieg w komórce Zidentyfikować mitochondrium wśród innych organelli komórkowych Nazwać elementy strukturalne jądra komórkowego i rybosomu Wymienić typy podziałów komókowych Wymienić fazy w cyklu życiowym komórek Wyjaśnić, na czym polega replikacja DNA Rozróżnić na rycinach podział mitotyczny i mejotyczny go Wyjaśnić istotę anabolizmu i katabolizmu Porównać zysk energetyczny fazy beztlenowej i tlenowej oddychania Wymienić funkcje jądra komórkowego i tworzących je struktur oraz rybosomów Porównać liczbę chromosomów w komórkach haplo- i diploidalnych Omówić fazy podziału mitotycznego i mejotycznego Ocenić biologiczne znaczenie podziału mitotycznego i mejotycznego obserwacjach biologicznych Wyjaśnić rolę ATP w metabolizmie komórki (człowieka) Wyjaśnić różnice między pojęciami: chromatyna, chromatyda, chromosom Wyjaśnić, na czym polega transkrypcja oraz translacja Analizować związek budowy jądra komórkowego z funkcją, którą pełni Porównać przebieg mitozy i mejozy mejotyczny Analizować przemiany chromatyny w cyklu życiowym oraz zmiany ilości DNA i liczby chromosomów w kolejnych fazach cyklu komórkowego Zaprojektować tabelę umożliwiającą porównanie mitozy i mejozy 3. Tkanki, narządy i układy narządów Zdefiniować termin „tkanka” Wymienić typy tkanek występujących w organizmie człowieka Narysować graf ilustrujący klasyfikację tkanek zwierzęcych Wymienić swoiste cechy budowy tkanek nabłonkowych i tkanek łącznych Omówić charakterystyczne cechy budowy i funkcje tkanek Dobrać rodzaj tkanki łącznej do narządu, w którym występuje Wyjaśnić na wybranych przykładach związek budowy tkanki łącznej z pełnioną funkcją Narysować graf ilustrujący klasyfikację tkanek łącznych Wymienić cechy krwi i limfy, świadczące o przynależności do Wymienić kryteria klasyfikacji tkanki nabłonkowej Klasyfikować tkanki wg kryterium budowy i funkcji Wymienić kryteria klasyfikacji tkanek łącznych Porównać budowę i funkcje tkanek łącznych właściwych i oporowych Porównać budowę krwinek Wymienić kryteria podziału tkanek mięśniowych Porównać budowę i rolę komórek i Wyjaśnić związek budowy nabłonków z pełnionymi przez nie funkcjami Wyjaśnić mechanizm regeneracji tkanki chrzęstnej i kostnej Wyjaśnić istotę skurczu mięśni Wymienić źródła energii niezbędnej do skurczu mięśnia oraz mechanizm jej pozyskiwania Wyjaśnić mechanizm przewodzenia impulsów nerwowych Wyjaśnić, na czym polega homeostaza Wymienić elementy tworzące krew Omówić funkcje biologiczne krwi i limfy Narysować graf ilustrujący budowę krwi Wyliczyć typy tkanek mięśniowych Nazwać podstawową jednostkę czynnościową mięśnia Uszeregować we właściwej kolejności elementy kurczliwe we włóknie mięśnia szkieletowego Zdefiniować terminy: neuron, synapsa, homeostaza Nazwać podstawową jednostkę strukturalną tkanki nerwowej Wymienić funkcje neuronów i komórek glejowych Wymienić układy tworzące organizm człowieka grupy tkanek łącznych określić przystosowania w budowie krwinek do pełnionych przez nie funkcji Omówić charakterystyczne cechy budowy oraz funkcje tkanek mięśniowych Dobrać rodzaj tkanki mięśniowej do narządu, w którym występuje Rozpoznać np. na rycinach neurony Wymienić cechy i właściwości komórki nerwowej Określić kierunek przepływu impulsów nerwowych tkanek: nerwowej i glejowej 4. Układ pokarmowy – przetwarzanie surowców energetycznych i budulcowych Wymienić określić rolę omówić regulującą podstawowe strategie składników rolę witamin i odżywiania w świecie pożywienia w określić ich źródła istot żywych organizmie człowieka uzasadnić Wymienić główne ocenić rolę wody w zapotrzebowanie składniki pokarmowe organizmie człowieka organizmu człowieka na wodę i składniki Wymienić rodzaje określić wartość przewidzieć negatywne skutki braku lub nadmiaru składników pożywienia w diecie wyjaśnić na podstawie schematów witamin, makro- i mikroelementów w organizmie człowieka Wymienić narządy układu pokarmowego Wymienić odcinki przewodu pokarmowego omówić rodzaje uzębienia u człowieka wyjaśnić pojęcie: uzębienie heterodontyczne wymienić enzymy trawiące weglowodany, tłuszcze i białka wymienić i scharakteryzować rodzaje wybranych diet wymienić przyczyny anoreksji i bulimii energetyczną związków organicznych ocenić konsekwencje niedoboru witamin omówić rolę odcinków przewodu pokarmowego wymienić rodzaje ślinianek i określić rolę śliny omówić budowę ściany przewodu pokarmowego nazwać i zlokalizować enzymy trawienne zlokalizować ośrodek nerwowy odpowiedzialny za połykanie ocenić wagę ciała wg współczynnika masy ciała wskazać objawy oraz sposoby leczenia anoreksji i bulimii 5. Układ oddechowy, układ krążenia wymienić narządy omówić przepływ układu oddechowego powietrza w drogach i omówić jego rolę oddechowych porównać skład wymienić najczęstsze powietrza choroby układu wdychanego i oddechowego i ich wydychanego przyczyny dokonać podziału wymienić przykłady całkowitej świadczące o pojemności płuc nieprzestrzeganiu człowieka zasad higieny układu oddechowego wskazać lokalizację i rolę pola węchowego uzasadnić szkodliwość palenia wymienić czynniki papierosów wpływające na obniżenie sprawności wentylacyjnej płuc wymienić funkcje opisać kierunek układu krążenia przepływu krwi w dużym i małym wymienić elementy i krwiobiegu funkcje układu krwionośnego i wskazać naczynia limfatycznego krwionośne, którymi płynie krew omówić budowę serca natlenowana i zlokalizować odtlenowana położenie serca w organizmie człowieka omówić fazy pracy cyklu serca zmierzyć tętno i ciśnienie tętnicze krwi zlokalizować elementy układu podać prawidłową odżywcze analizować związek budowy z funkcją poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego określić rolę wątroby i trzustki wyjaśnić mechanizm połykania uzasadnić potrzebę indywidualnego doboru składników diety wymienić cechy narządów układu oddechowego umożliwiające efektywną wymianę gazową określić ogólne zasady profilaktyki chorób układu oddechowego wyjaśnić wpływ wysiłku fizycznego na częstotliwość tętna analizować współdziałanie układu krążenia i limfatycznego analizować mechanizm automatyzmu pracy serca omówić fazy cyklu pracy serca na procesy trawienia i wchłaniania składników pożywienia przewidzieć konsekwencje niewłaściwego odżywiania się zaproponować ćwiczenia usprawniające pracę układu oddechowego uzasadnić potrzebę indywidualnego doboru ćwiczeń oddechowych ocenić rolę krążenia wieńcowego wyjaśnić mechanizm krzepnięcia krwi analizować mechanizm rozwoju choroby nadciśnieniowej, miażdżycy naczyń krwionośnych i zawału serca wymienić najważniejsze wartość tętna i ciśnienia tętniczego krwi wymienić funkcje krwi wymienić rodzaje naczyń krwionośnych wymienić fazy cyklu pracy serca wymienić i zlokalizować elementy anatomiczne układu przewodzącego serca wymienić podstawowe grupy krwi oraz scharakteryzować je pod względem zawartych w krwi czynników grupowych i antygenów zdefiniować terminy: odporność, antygen, przeciwciało wymienić typy odporności przewodzącego serca analizować wyniki podstawowych badań morfologicznych porównać budowę, funkcje i właściwości naczyń krwionośnych wymienić najważniejsze szczepienia ochronne dzieci i młodzieży oraz celowość ich wykonywania wyjaśnić czego dotyczy odporność komórkowa i humoralna, czynna i bierna 6. Układ wydalniczy, układ rozrodczy zdefiniować pojęcia: rozpoznać na wydalanie, osmoza, rysunkach narządy bilans wodny układu wydalniczego człowieka wymienić sposoby wydalania związków porównać skład szkodliwych dla moczu pierwotnego i organizmu ostatecznego omówić anatomię analizować układu wydalniczego laboratoryjne wyniki człowieka badania moczu wymienić etapy uzasadnić tworzenia moczu konieczność zachowania higieny wyjaśnić, na czym układu wydalniczego polega filtracja, resorpcja i sekrecja omówić dobowy oraz zlokalizować te bilans wodny procesy człowieka omówić budowę nefronu wymienić przykłady chorób układu wydalniczego oraz czynniki sprzyjające ich występowaniu wymienić wskazania do dializy i przeszczepu nerek zdefiniować terminy: omówić wpływ gonady, gamety, czynników podstawie rysunku analizować mechanizm procesu krzepnięcia krwi porównać mechanizm odporności komórkowej i humoralnej, naturalnej i sztucznej określić warunki przeprowadzania dializy oraz znaczenie dla zdrowia człowieka uzasadnić konieczność resorpcji kanalikowej określić ogólne zasady profilaktyki chorób układu wydalniczego analizować schemat ilustrujący oczyszczanie krwi w nerkach wyjaśnić, na czym polega bruzdkowanie, osiągnięcia w diagnozowaniu i leczeniu chorób układu krążenia uzasadnić wpływ wirusa HIV na funkcjonowanie układu odpornościowego człowieka analizować mechanizm tworzenia przeciwciał przedstawić osiągnięcia naukowe w leczeniu nerek omówić zasadę pracy urządzenia dializującego wnioskować o stanie zdrowia na podstawie wyników analizy moczu uzasadnić konieczność wykonywania okresowych badań moczu zaplanować działania zmierzające do zapobiegania chorobom nerek i układu wydalniczego wyjaśnić istotę spermatogenezy i zapłodnienie, zaplemnienie, implantacja, embrion, zarodek, płód wymienić narządy układu rozrodczego żeńskiego i męskiego i określić ich funkcje wymienić I-,IIrzędowe cechy płciowe wymienić fazy cyklu miesiączkowego wymienić etapy rozwoju prenatalnego i postnatalnego człowieka wymienić fazy porodu nazwać metody regulacji poczęć wymienić czynniki powodujące niepłodność u mężczyzn i kobiet 7. Układ ruchu wymienić narządy układu ruchu i określić ich funkcje wymienić kości należące do szkieletu osiowego i obwodowego omówić ogólną budowę kości wymienić rodzaje połączeń kości w szkielecie człowieka opisać budowę i funkcje stawu określić funkcje układu mięśniowego wymienić elementy kurczliwe mięśnia szkieletowego definiować terminy: odpoczynek bierny i czynny, trening, doping określić wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka zewnętrznych na przebieg cyklu menstruacyjnego określić zmiany zachodzące w fazach cyklu miesiączkowego (zmiany w jajnikach, błonie śluzowej macicy, poziomie hormonów) charakteryzować kolejne etapy wewnątrzmacicznego i postembrionalnego rozwoju człowieka omówić zasady higieny dotyczące kobiet ciężarnych gastrulacja i organogeneza uzasadnić znaczenie przystosowawcze zróżnicowanej budowy plemników i komórek jajowych porównać rozmnażanie płciowe i bezpłciowe oogenezy określić ogólne zasady profilaktyki chorób układu rozrodczego scharakteryzować ruch jako przejaw życia wyjaśnić, na czym polega antagonizm mięśni szkieletowych analizować mechanizm antagonistycznego współdziałania mięśni zginaczy i prostowników analizować fizjologiczne podłoże zmęczenia mięśni wymienić czynniki wpływające na powstawanie skrzywień kręgosłupa oraz sposoby zapobiegania im uzasadnić konieczność odpoczywania w sposób czynny przedstawić schemat szkieletu kończyny górnej i dolnej wymienić cechy narządów układu kostnego umożliwiające realizację funkcji ruchowej klasyfikować mięśnie wg różnych kryteriów podziału analizować związek między prawidłową dietą i aktywnością fizyczną a stanem kośćca uzasadnić potrzebę indywidualnego doboru ćwiczeń ruchowych uzasadnić, że stosowanie środków dopingujących jest niebezpieczne dla zdrowia 8. Układy kontrolne – reagowanie oraz koordynowanie funkcji życiowych definiować terminy: wyjaśnić mechanizm wyjaśnić rolę bodziec, receptor, słyszenia poszczególnych wyjaśnić istotę skurczu mięśnia analizować mechanizm skurczu sarkomeru uzasadnić współdziałanie układów kostnego, mięśniowego i nerwowego w koordynacji ruchowej organizmu zademonstrować przykładowe ćwiczenia wpływające na rozwój różnych grup mięśni przewidzieć konsekwencje braku neuron, synapsa, odruch, łuk odruchowy, emocje, stres, dojrzałość emocjonalna, homeostaza, hormon, gruczoł dokrewny wymienić i wskazać na schemacie narządy zmysłów omówić budowę narządów zmysłów: oka ucha wymienić rodzaje receptorów wymienić rodzaje fotoreceptorów siatkówki oka oraz określić ich rolę omówić budowę i swoiste właściwości neuronu i nerwów wymienić elementy strukturalne układu nerwowego i ich funkcje: centralnego, obwodowego i autonomicznego wymienić ośrodki nerwowe aun wymienić fazy reakcji organizmu na stres wymienić hormony produkowane przez gruczoły dokrewne nazwać fazy snu porównać wady wzroku porównać funkcje poszczególnych części mózgowia klasyfikować odruchy porównać odruchy warunkowe i bezwarunkowe wyjaśnić mechanizm przewodzenia impulsu nerwowego określić rolę części współczulnej i przywspółczulnej aun na organizm człowieka scharakteryzować przebieg doświadczenia Pawłowa określić wpływ hormonów na funkcjonowanie organizmu człowieka określić znaczenie snu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka 9. Skóra jako narząd czuciowy i ochronny definiować pojęcia: wymienić przykłady stałocieplność, zwierząt zmiennocieplność, stałocieplnych i termoregulacja zmiennocieplnych wymienić elementy określić funkcje skóry strukturalne skóry i uzasadnić potrzebę wytwory naskórka przestrzegania omówić budowę podstawowych zasad skóry higieny skóry wymienić zasady wymienić higieny skóry przykładowe choroby skóry u człowieka elementów oka w wytwarzaniu obrazów wyjaśnić rolę poszczególnych elementów ucha w wytwarzaniu dźwięków wymienić rodzaje opon mózgowordzeniowych i określić ich funkcję przedstawić schemat budowy układu nerwowego wymienić struktury mózgu odpowiedzialne za poszczególne rodzaje pamięci porównać stan komórki nerwowej w spoczynku i po pobudzeniu przedstawić w formie schematu i wyjaśnić mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego określić udział skóry w termoregulacji organizmu człowieka ocenić znaczeni funkcji termoregulacyjnej, czuciowej i ochronnej skóry analizować skutki nadmiernego opalania się ocenić wpływ promieniowania słonecznego na skórę (pozytywny i negatywny) dbałości o stan narządu wzroku i słuchu wskazać badania diagnostyczne odzwierciedlające pracę mózgowia wyjaśnić mechanizm powstawania odruchu warunkowego wyjaśnić nadrzędną rolę podwzgórza i przysadki mózgowej w regulacji pracy organizmu przewidzieć konsekwencje nadczynności i niedoczynności gruczołów dokrewnych analizować współdziałanie układów nerwowego i hormonalnego odpowiedzialnych za stałocieplność analizować wrodzone mechanizmy obronne organizmu na działanie promieni słonecznych III. Od stanu zdrowia do stanu choroby. Niektóre choroby człowieka. definiować terminy: omówić na wymienić najczęstsze analizować wpływ zdrowie, choroba, profilaktyka, alergen, alergia, trucizna, toksyna, toksyczność, toksykologia, dioksyna wymienić podstawowe przyczyny chorób cywilizacyjnych, społecznych, zakaźnych, pasożytniczych, zawodowych i alergii wymienić zasady udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej klasyfikować czynniki chorobotwórcze i choroby wymienić czynniki kancerogenne rozpoznać symptomy mogące świadczyć o chorobie nowotworowej wymienić i rozpoznać popularne pasożyty wywołujące choroby u człowieka wymienić sposoby zarażenia się pasożytami charakteryzować najczęstsze choroby inwazyjne klasyfikować trucizny wymienić podstawowe objawy zatrucia wymienić przyczyny uzależnienia od alkoholu i narkotyków klasyfikować środki uzależniające 1V. Genetyka wyjaśnić pojęcia: allele, allel dominujący, allel recesywny, chromosom, chromatyna, chromatyda, fenotyp, genotyp, gen, genom, kod genetyczny, przykładzie mechanizm reakcji alergicznej wymienić objawy alergii zaproponować sposoby ograniczania negatywnego wpływu wybranych patogenów na organizm ocenić skuteczność działań profilaktycznych klasyfikować choroby nowotworowe i charakteryzować je określić ogólne zasady profilaktyki chorób nowotworowych analizować dane statystyczne dotyczące dynamiki zachorowań na nowotwory w Polsce i na świecie omówić cykl rozwojowy wybranych pasożytów omówić podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w wypadkach zatruć przewidzieć konsekwencje kontaktu z truciznami wymienić biologiczne i społeczne skutki uzależnień omawia przebieg i wyniki doświadczeń Griffitha omawia związek pomiędzy wiązaniami wodorowymi występującymi między parami zasad azotowych a przyczyny zgonów w Polsce i w wybranych krajach Europy i świata wyjaśnić mechanizm transformacji nowotworowej omówić podstawowe działania profilaktyczne zapobiegające występowaniu chorób inwazyjnych wyjaśnić konieczność poddawania się szczepieniom przed wyjazdem do krajów tropikalnych rozróżniać gatunki trujących roślin i grzybów charakteryzować typowe trucizny wytwarzane przez organizmy i występujące w środowisku wyjaśnić mechanizm powstawania uzależnienia i nałogu przewidywać konsekwencje używania środków psychoaktywnych przedstawia schematycznie modele budowy DNA i RNA wymienia frakcje DNA potrafi zastosować wyniki Erwina Chargaffa do wybranych czynników fizykochemicznych i biologicznych na zaburzenie homeostazy organizmu człowieka udowodnić, że choroby nowotworowe należą do grupy chorób cywilizacyjnych zaproponować sposoby ograniczania liczby zachorowań na choroby pasożytnicze udowodnić szkodliwość oddziaływania różnych środków psychoaktywnych na funkcjonowanie układu nerwowego i innych układów oraz na zachowanie człowieka zaproponować sposoby spędzania wolnego czasu, zabawy oraz sposoby rozwiązywania problemów bez pomocy alkoholu i narkotyków przedstawia graficznie istotę mutacji analizuje ograniczenia terapii genowej ocenia przydatność tworzenia biblioteki ludzkiego genomu podaje przykłady homozygota, homozygota dominująca, homozygota recesywna, heterozygota, dominacja pełna, dominacja niepełna, linia czysta, locus, mutacja, kariotyp, replikacja DNA, replikacja DNA semikonserwatywna, transkrypcja, translacja, wektor, inżynieria genetyczna wymienić składniki chemiczne DNA i RNA określa budowę przestrzenną DNA i RNA wymienia zasady azotowe pirymidynowe i purynowe określa lokalizację DNA w komórce eukariotycznej wyjaśnia, na czym polega zasada komplementarności nici DNA wymienia rodzaje RNA i określa ich funkcje wymienia cechy kodu genetycznego rozwiązuje proste krzyżówki genetyczne powstaniem helisy DNA określa znaczenie biologiczne procesu replikacji, transkrypcji i translacji wymienia kodony „START” i „STOP” oraz okreslaich znaczenie wyjaśnia ogólnie przebieg procesów replikacji, transkrypcji i translacji wyjaśnia proces splicingu, czyli składania RNA omawia cechy kodu genetycznego treść I i II prawa Mendla wymienia wyniki badań Morgana podaje argumenty uzasadniające wybór muszki owocowej do badań genetycznych rozwiązuje zadania genetyczne i uzasadnia ich wynik podaje przykłady chorób genetycznych dokonuje podziału mutacji na genowe i chromosomowe określa zastosowanie enzymów restrykcyjnych w inżynierii genetycznej rozwiązywania zadań przedstawia schematycznie przebieg replikacji semikonserwatywnej omawia na podstawie schematu proces transkrypcji omawia na podstawie schematu proces translacji wyjaśnia, na czym polegają rodzaje mutacji genowych i chromosomowych opisuje istotę i objawy wybranych chorób genetycznych podaje przykłady zastosowania terapii genowej wymienia przykłady zastosowania inżynierii genetycznej w sądownictwie i gospodarce produkcyjnej samodzielnie konstruuje krzyżówki genetyczne i analizuje ich wynik omawia sposoby dziedziczenia chorób genetycznych zastosowania genetyki w innych dziedzinach naukowych analizuje dane dotyczące ludzkiego genomu V. Elementy ewolucji, ekologii i ochrony środowiska definiuje pojęcia: ewolucja, różnorodność biologiczna, specjacja, specjacja allopatryczna i sympatryczna, dobór naturalny i sztuczny, antrpopresja, antropogeneza, ekologia, klimaks, sera, stenobionty, eurybionty wymienić rodzaje i źródła zmienności w przyrodzie wyjaśnić na schemacie na czym polega dobór naturalny stabilizujący, kierunkowy i rozrywający wyjaśnić na przykładzie, na czym polega melanizm przemysłowy podać przykłady antropopresji podać przykłady doboru naturalnego podać przykłady cech wskazać różnice między doborem naturalnym i sztucznym uzasadnia, że tempo ewolucji jest zmienne scharakteryzować cechy hominidów omówić typy interakcji międzypopulacyjnych oraz wskazać przykłady tych oddziaływań przedstawić na schemacie populacje uzasadnić, że zmienność genetyczna ma decydujący wpływ na procesy ewolucyjne porównać budowę, funkcje życiowe oraz przystosowanie organizmów do życia w określonym środowisku udowodnić, że skrócenie łańcuchów pokarmowych może być źródłem ograniczenia kosztów (środowiskowa, genetyczna – rekombinacyjna, mutacyjna) wymienić rodzaje doboru naturalnego wymienić tezy teorii Darwina wymienić królestwa świata ożywionego analizować drzewo rodowe hominidów wymienić cechy gatunkowe człowieka wymienić cechy budowy wybranych organizmów prokariotycznych i eukariotycznych wymienić cechy populacji wymienić poziomy troficzne biocenoz podać przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych wymienić formy ochrony środowiska przystosowawczych do określonych warunków środowiskowych określić zasady klasyfikacji organizmów wyjaśnić na czym polega nazewnictwo binominalne określone przez Linneusza omówić cechy populacji wymienić czynniki wpływające na rozmieszczenie organizmów określić główne przyczyny wymierania organizmów wymienić obszary chronione w Polsce rozwijającą się, ustabilizowaną i wymierającą przedstawić na schemacie typy rozmieszczenia populacji oraz podać przykłady organizmów w zakresie danego typu rozmieszczenia omówić przepływ energii i krążenie materii w ekosystemie ocenić znaczenie sukcesji ekologicznej w przyrodzie określić wpływ człowieka na rozmieszczenie organizmów porównać sposoby odżywiania się wybranych organizmów określić znaczenie rolnictwa ekologicznego opr. Anna Drab M. Jarosz-Krysztofinska energetycznych uzasadnić, że materia krąży a energia przepływa przez ekosystem przewidzieć globalne skutki zmniejszania się warstwy ozonowej i ocieplania klimatu zaproponować działania w celu poprawy stanu środowiska przyrodniczego
