Nr wniosku: 218039, nr raportu: 12338. Kierownik (z rap.): dr hab

Nr wniosku: 218039, nr raportu: 12338. Kierownik (z rap.): dr hab. Rafał Jan Koliński
Jeden z najważniejszych problemów archeologii Mezopotamii w okresie III tys. p.n.e. stanowią trudności w rekonstrukcji
chronologii bezwzględnej tego okresu. W literaturze funkcjonują równolegle dwa systemy chronologiczne: historyczny,
bazujący na obserwacjach planety Wenus zapisanych na tzw. „tabliczce Wenus króla Ammisaduki”, oraz archeologiczny,
bazujący na datach uzyskanych prze zastosowanie metody radiowęglowej. Ten pierwszy obarczony jest błędem
związanym z możliwościami różnej interpretacji tekstu, co poprowadziło do powstania przynajmniej czterech systemów
chronologicznych (tzw. chronologia długa, średnia, krótka i super-krótka, zamykające się w przedziale 160 lat), z których
każdy jest równie prawdopodobny. Z kolei daty radiowęglowe obarczone są błędem pomiaru oraz potrzebą kalibracji,
która dodatkowo zmniejsza ich precyzję. Daty historyczne i radiowęglowe różnią się między sobą dość wyraźnie (o ok.
150-100 lat), co prowadzi do błędów metodologicznych, polegających na zestawianiu ze sobą dat dwóch różnych
systemów (co automatycznie wydłuża lub skraca długość trwania okresów kulturowych o ok. 150 lat).
Celem projektu było doprecyzowanie chronologii przełomu III i II tys. p.n.e. w północnej Mezopotamii poprzez analizę
29 próbek pochodzących z badań na Tell Arbid w północno-wschodniej Syrii. Po odrzuceniu czterech nieadekwatnych
dat, otrzymano 25 bardzo precyzyjnych dat C-14 pokrywających okres od ok. 2320 do 1760 p.n.e., korespondujący z
okresem post-akadyjskim i okresem ceramiki chaburskiej. Dla północnej Mezopotamii tego okresu znane było zaledwie 7
dat radiowęglowych, zatem dzięki realizacji projektu zasób takich dat powiększył się o ok. 350%.
Dzięki realizacji projektu można było precyzyjnie wydatować pozostałości odkryte w czterech bezpośrednio po sobie
następujących warstwach archeologicznych przebadanych w sektorze P na Tell Arbid. Warstwy te odpowiadają okresom
post-akadyjskiemu (warstwy V-IV), wczesnemu okresowi ceramiki chaburskiej (warstwa III) oraz rozwiniętemu okresowi
ceramiki chaburskiej (warstwa II). Ponieważ przebadane warstwy tworzą niemal kompletną sekwencję, znaleziska z Tell
Arbid staną się najważniejsza kolekcją porównawczą dla dalszych badań na historią i archeologią regionu w okresie u
schyłku III i na początku II tys. p.n.e. Dzięki precyzyjnym datom można też było ustalić dystans czasowy między
schyłkiem okresu akadyjskiego, a epoką występowania rozwiniętej odmiany ceramiki chaburskiej na 370-350 lat, czyli
dokładnie tyle samo co w wypadku chronologii historycznych. Udowodniono w ten sposób, że oba systemy datowania są
wewnętrznie spójne, przy czym preferencja powinna leżeć po stronie dat radiowęglowych, ponieważ opierają się one na
analizach fizykochemicznych i metematycznych/statystycznych, a nie na interpretacji danych tekstowych, jak daty
historyczne.