Małżonce Redakcja i korekta: Anna Grabowska Projekt okładki: Marta Kurczewska Publikacja dotowana przez Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego Copyright © by Wydawnictwo Naukowe Scholar Warszawa 2010 ISBN 978-83-7383-464-4 Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa tel./fax 22 826 59 21, 22 828 95 63, 22 828 93 91 dział handlowy: jak wyżej, w. 105, 108 e‑mail: [email protected]; [email protected] http://www.scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar (Michał Moczarski) Druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN Spis treści Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pierwotny i społecznofilozoficzny sens mitu . . . . . . . Religijny sens mitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Literacki i kulturowy sens mitu . . . . . . . . . . . . . . . . . Odgraniczenia mitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mit a rozum instrumentalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 10 12 14 15 17 Rozdział 1: Mit a historia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Walka św. Augustyna o państwo Boże . . . . . . . . . . . . . 2. Naiwność poetycka i poetyczna teologia dziejów . . . . . Wyobraźnia i poezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mit, historia, opatrzność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Demitologizacja i odczarowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Czar remitologizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 19 23 23 26 30 34 Rozdział 2: Żywotność mitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Etnografia i etnologia w służbie mitu . . . . . . . . . . . . . . 2. Nawiązania i kontynuacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Samoistność mitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Mit jako narzędzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Mit jako plan akcji politycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rewolucja wyznaczona przez mit . . . . . . . . . . . . . . . Duce i tradycjonalizm integralny Evoli . . . . . . . . . . . Führer i rasizm estetyczny Rosenberga . . . . . . . . . . . Mit słowiański Jana Stachniuka . . . . . . . . . . . . . . . . 39 39 46 60 66 70 71 74 91 117 6. Na lewo od mitu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dialektyczność oświecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Święty antyrozum Adorna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dyktatura ciemniaków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 152 162 187 Rozdział 3: Mity ludów i narodów a problem zła . . . . . . . . . 1. Symbolika egipska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Elementy mitologii greckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wątek dionizyjski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metafizyczna podbudowa mitologii . . . . . . . . . . . . . 3. Mitotwórczy potencjał Semitów . . . . . . . . . . . . . . . . . . Judaizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Islam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Edda poetycka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Zaświaty chrześcijan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 196 201 201 208 217 217 225 228 237 Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256