PROTOKÓŁ NR 8/2003
advertisement
PROTOKÓŁ NR 4/2012 z posiedzenia Komisji IV ds. Przewodów Doktorskich Wydziału EkonomicznoSocjologicznego w dniu 20 września 2012r., poświęconego publicznej obronie rozprawy doktorskiej mgr Sylwii ROSZKOWSKIEJ Temat rozprawy doktorskiej: „Kapitał ludzki a wzrost gospodarczy. Analiza na podstawie polskich województw w latach 1995-2008” Promotor: Prof. zw. dr hab. Eugeniusz Kwiatkowski – Uniwersytet Łódzki Recenzenci: Dr hab. Marek Bednarski, prof. UW i IPiSS Dr hab. Witold Kasperkiewicz, prof. nadzw. UŁ Obecni na posiedzeniu: 1. Prof. zw. dr hab. Eugeniusz KWIATKOWSKI - Przewodniczący IV Komisji, Promotor 2. Prof. zw. dr hab. Stanisław RUDOLF - Z-ca Przewodniczącego 3. Prof. dr hab. Stefan KRAJEWSKI - Z-ca Przewodniczącego 4. Dr hab. Marek BEDNARSKI, prof. UW i IPiSS - Recenzent 5. Dr hab. Witold KASPERKIEWICZ, prof. nadzw. UŁ - Recenzent 6. Dr hab. Małgorzata BURCHARD-DZIUBIŃSKA, prof. nadzw. UŁ - Członek Komisji 7. Dr hab. Joanna DZIAŁO, prof. nadzw. UŁ ,, 8. Dr hab. Janina GODŁÓW-LEGIĘDŹ, prof. nadzw. UŁ ,, 9. Prof. zw. dr hab. Anna KRAJEWSKA ,, 10. Prof. zw. dr hab. Walentyna KWIATKOWSKA ,, 11. Dr hab. Michał MACKIEWICZ, prof. nadzw. UŁ ,, 12. Prof. dr hab. Włodzimierz PULIŃSKI ,, 13. Prof. zw. dr hab. Janusz SKODLARSKI ,, 14. Prof. zw. dr hab. Jan Jacek SZTAUDYNGER ,, 15. Dr hab. Piotr URBANEK, prof. nadzw. UŁ ,, 16. Prof. zw. dr hab. Janina WITKOWSKA ,, Nieobecni na posiedzeniu: 1. Dr hab. Marianna GRETA, prof. nadzw. UŁ Członek Komisji 2. Prof. zw. dr hab. Elżbieta KRYŃSKA ” 3. Dr hab. Monika MARCINKOWSKA, prof. nazdw. UŁ ” 4. Dr hab. Jolanta MŁODAWSKA, prof. nadzw. UŁ ” 5. Prof. zw. dr hab. Ryszard PIASECKI ” 6. Dr hab. Stanisław SZUKALSKI, prof. nadzw. UŁ ” 7. Prof. zw. dr hab. Zofia WYSOKIŃSKA ” CZĘŚĆ I - OBRADY JAWNE Posiedzenie Komisji IV ds. przewodów doktorskich, otworzył Z-ca Przewodniczącego Komisji – Prof. zw. dr hab. Stanisław Rudolf. Z-ca Przewodniczącego powitał uczestników posiedzenia i przedstawił: Promotora rozprawy – prof. zw. dr hab. Eugeniusza Kwiatkowskiego oraz Recenzentów: dr. hab. Marka Bednarskiego, prof. nadzw. UW oraz dr. hab. Witolda Kasperkiewicza, prof. UŁ i IPiSS. Następnie Prof. Stanisław Rudolf zapoznał Komisję i gości z sylwetką Doktorantki i jej dorobkiem naukowym oraz poprosił, aby Doktorantka przedstawiła główne tezy rozprawy doktorskiej (autoreferat w załączeniu). Po wysłuchaniu wypowiedzi mgr Sylwii Roszkowskiej, Przewodniczący udzielił głosu Recenzentom prosząc o przedstawienie opinii o rozprawie (recenzje w załączeniu) – obie recenzje są pozytywne. Kolejny punktem posiedzenia była publiczna dyskusja nad rozprawą. Pytania sformułowali i udział w dyskusji wzięli: 1. Dr hab. Janina Godłów-Legiędź, prof. nadzw. UŁ 2. Prof. zw. dr hab. Tomasz Tokarski 3. Dr hab. Witold Kasperkiewicz, prof. nadzw. UŁ 4. Prof. zw. dr hab. Stanisław Rudolf Następnie Prof. zw. dr hab. Stanisław Rudolf zamknął dyskusję i poprosił Doktorantkę, aby udzieliła odpowiedzi na uwagi Recenzentów oraz odpowiedziała na pytania zadane w dyskusji. 2 Doktorantka kolejno wyjaśniała swoje stanowisko odnośnie uwag zawartych w recenzjach: Pana dr. hab. Marka Bednarskiego, prof. nadzw. UW i Pana Dr. hab. Witolda Kasperkiewicza, prof. nadzw. UŁ, a następnie udzieliła odpowiedzi na pytania postawione w dyskusji. I. ODPOWIEDZI NA PYTANIA I UWAGI ZAWARTE W RECENZJACH Doktorantka podziękowała za obie recenzje. Następnie mgr Sylwia Roszkowska udzieliła odpowiedzi na uwagi zawarte w recenzji Pana dr. hab. Marka Bednarskiego, prof. UW i IPiSS. Odpowiadając na uwagi Prof. M. Bednarskiego, zgadzam się, że brak pogłębionej analizy kategorii wzrostu gospodarczego jest pewną wadą. Jednak w rozprawie chciałam przede wszystkim skupić się na kwestiach związanych z kapitałem ludzkim oraz wpływem na to co powszechnie uważane jest za wzrost gospodarczy. Większość ekonomistów bez najmniejszej trudności potrafi zdefiniować zjawisko wzrostu, z kolei pojęciem kapitału ludzkiego występują pewne trudności. Zgadzam się również z uwagą (zgłoszoną także przez Prof. W. Kasperkiewicza), że czwarta postawiona przeze mnie hipoteza – „Kapitał ludzki nie jest jedynym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Zakumulowany zasób kapitału rzeczowego w istotny sposób determinuje wzrost gospodarczy” – w świetle bogatych teorii wzrostu gospodarczego wydaje się być oczywista. Stawiając taką hipotezę chciałam podkreślić, że akumulacja kapitału ludzkiego nie jest jedynym czynnikiem wzrostu gospodarczego. O wzroście gospodarczym, poza kapitałem ludzkim i rzeczowym, decyduje również m.in. kapitał społeczny, poziom konkurencyjności, infrastruktura społeczno-ekonomiczna czy polityka gospodarcza. Z drugiej strony bardzo często badacze rzeczywistości gospodarczej formułują, moim zdaniem, zbyt daleko idące wnioski odnośnie wpływu powyższych kategorii na wzrost. Często jest tak, że wnioski te płyną z błędnych specyfikacji równań regresji typu Barro (objaśniających zmiany PKB per capita), w których nie uwzględnia akumulacji kapitału rzeczowego, która ciągle jest niezbędna dla procesów wzrostu. Odnosząc się do uwagi Prof. Bednarskiego o braku krytycznego podejścia do prezentowanych wskaźników (w szczególności tych związanych z edukacją ), zgadzam się że w badanym okresie nastąpiło upowszechnienie wykształcenia średniego i wyższego, co wpłynęło na jakość kształcenia. Wydaje mi się jednak, że wybrałam najwłaściwsze wskaźniki związane ze szkolnictwem dla badanego okresu w podziale na województwa. Uważam, że pominięcie 3 danych związanych ze szkolnictwem w temacie kapitału ludzkiego byłoby dużym zaniedbaniem, w szczególności gdy w bardzo wielu analizach kapitału ludzkiego jako jego aproksymantę stosuje się współczynniki skolaryzacji, które w moim przekonaniu są obarczone większymi wadami. Zgadzam się, że przestrzenne zróżnicowanie kapitału ludzkiego i jego dynamiki oraz poziomu rozwoju jest wynikiem specyfiki poszczególnych regionów (z rolnictwem tradycyjnym, z obszarami po PGR, z danym poziomem zurbanizowania i przynależnością do poszczególnych zaborów). Rzeczywiście w rozprawie zabrakło refleksji na ten temat. Województwa bowiem potraktowane zostały przede wszystkim jako jednostki obserwacji, a wnioski płynące z analiz dotyczą całej gospodarki polskiej. Odpowiadając na pytanie Prof. Bednarskiego „Co właściwie zostaje w ten sposób (stosując miarę syntetyczną – przyp. aut.) oszacowane, jaką treść w tym przypadku ekonomiczną, niesie uzyskana liczba?” muszę stwierdzić, że uzyskana liczba prezentująca w syntetyczny sposób poziom kapitału ludzkiego, według mojej wiedzy, nie niesie żadnej treści ekonomicznej. Wykorzystany w rozprawie wskaźnik jest unormowany w przedziale (0, 1) i informuje o tym jak wyglądał i zmieniał się poziom kapitału ludzkiego na tej skali. Według mnie zaletą tego wskaźnika jest możliwość kompilacji wielu zmiennych cząstkowych opisujących dane zjawisko. W dalszej kolejności Doktorantka udzieliła odpowiedzi na uwagi zawarte w recenzji Pana dr hab. Witolda Kasperkiewicza, prof. nadzw. UŁ. Przechodząc do uwag zawartych w recenzji Prof. Kasperkiewicza, pominę te dotyczące czwartej hipotezy, jak również regionalnego aspektu analizy, ponieważ odpowiedziałam na nie odnosząc się do recenzji Prof. Bednarskiego. Odnosząc się do zastrzeżeń Prof. Kasperkiewicza związanych z mierzeniem poziomu badań i nauki za pomocą liczby zatrudnionych w B+R i nauczycieli akademickich zgadzam się, że nie są to najlepsze miary tego zjawiska. Problemem są jednak dostępne dane statystyczne w podziale na 16 województw w latach 1995-2008. Uważam, że lepszym miernikiem poziomu badań i nauki byłyby miary nawiązujące do liczby patentów czy skumulowane środki na B+R. Jak już wcześniej wspomniałam dane dotyczące szkolnictwa w Polsce w analizowanym okresie mają wiele mankamentów, jednak trudno jest od nich uciec w analizach kapitału ludzkiego. Co więcej w analizach empirycznych przywiązywałam się zbytnio do liczby nauczycieli akademickich, wspomniane przez Prof. Kasperkiewicza wyjątki nie pozwoliły dobrze dopasować danych empirycznych do modelu. Z kolei wybór miernika 4 przedsiębiorczości w postaci wskaźnika liczby spółek prawa handlowego na 1000 pracujących wynikał, z jednej strony z dostępności jednorodnych danych (nie było znaczących zmian w definicji tego wskaźnika) dla analizowanego okresu, z drugiej zaś strony z mojego przekonania, że zbyt małe podmioty mogą nie odzwierciedlać odpowiednio przedsiębiorczych zachowań ludzi (w szczególności chodzi o rolników). Pan Prof. Kasperkiewicz słusznie zauważa, że Warszawa jako metropolia z dużym potencjałem gospodarczym i naukowym powoduje, że województwo mazowieckie zajmuje bardzo wysoką pozycję w rankingu województw ze względu na poziom kapitału ludzkiego. Niestety wyłączenie Warszawy z prowadzonych analiz nie jest możliwe ze względu na brak odpowiednich danych po powiatach. Zgadzam się z uwagą, że wnioski dla polityki gospodarczej z przeprowadzonej analizy wpływu kapitału ludzkiego na wzrost gospodarczy nie są głębokie. W rozprawie chciałam uniknąć formułowania zbyt daleko idących wniosków, gdyż w moim przekonaniu aby sformułować wnioski dla polityki gospodarczej i społecznej należy przeprowadzić bardziej kompleksową analizę określającą cele takiej polityki, instrumenty, zakładane efekty oraz koszty jej prowadzenia. W pracy wskazałam tylko jakie działania (w jakich kierunkach) mogłyby, według prowadzonych przeze mnie analiz, prowadzić do wzrostu produktu na pracującego. II. ODPOWIEDZI NA PYTANIA POSTAWIONE PODCZAS PUBLICZNEJ DYSKUSJI 1. Dlaczego jako miarę przedsiębiorczości przyjęła Pani mgr spółki prawa handlowego? (dr hab. Janina Godłów-Legiędź, prof. nadzw. UŁ) Odpowiedź Doktoranta: Odpowiedzi na to pytanie udzieliłam odpowiadając na uwagi zawarte w recenzji Pana Prof. Kasperkiewicza. 2. Proszę o interpretację wyników zależności wzrostu gospodarczego od liczby ludności z wykształceniem wyższym i od liczby z wykształceniem średnim. (dr hab. Janina Godłów-Legiędź, prof. nadzw. UŁ) Odpowiedź Doktoranta: Oszacowana elastyczność łącznej produktywności czynników produkcji (miary efektywności gospodarowania) względem odsetka siły roboczej z wykształceniem wyższym wynosi ok. 0,1-0,2, zaś względem odsetka z wykształceniem wyższym i średnim wynosi ok. 03-0,5. Interpretacja jest następująca: wzrost odsetka aktywnych 5 zawodowo z wykształceniem wyższym (wyższym i średnim) o 1% przekładał się na wzrost łącznej produktywności czynników produkcji o ok. 0,1-0,2% (0,3-0,5). 3. Czy wskaźniki kapitału ludzkiego mają tendencję do konwergencji lub dywergencji i jak to wpływa na przestrzenne zróżnicowanie długookresowych stanów równowagi? (prof. zw. dr hab. Tomasz Tokarski) Odpowiedź Doktoranta: W zakresie stosowanych w rozprawie wskaźników nie można powiedzieć, że wykazują one wszystkie tendencję w zakresie konwergencji czy dywergencji i nie można stwierdzić jak wpływa to na stany równowagi. Wydaje mi się, że niektóre wskaźniki – w szczególności te związane z poziomem wykształcenia – mają tendencję do konwergencji, zaś te związane z miarami przedsiębiorczości oraz badań mają tendencję do dywergencji. Zatem można oczekiwać, że regiony mają taki sam stan równowagi w zakresie wybranych mierników cząstkowych kapitału ludzkiego. 4. Jaki jest pogląd Doktorantki na temat kryzysu ekonomii wynikającego z przyjmowania nierealistycznych założeń w modelach ekonomicznych? (dr. hab. Witold Kasperkiewicz, prof. nadzw. UŁ) Odpowiedź Doktoranta: Modele ekonomiczne (zarówno te teoretyczne, jak i empiryczne) są bardzo wygodnym narzędziem jeśli chodzi o modelowanie procesów makroekonomicznych, symulacje oraz prognozowanie. W moim przekonaniu część ekonomistów zapomniała, że wnioski płynące z analiz z wykorzystaniem takich modeli są m.in. wynikiem przyjętych założeń. Z kolei przyjmowane założenia są często wynikiem subiektywnych przekonań badaczy rzeczywistości gospodarczej. Uważam, że do prezentowanych wniosków płynących z modeli trzeba podchodzić z pewną ostrożnością oraz pamiętać o przyjętych w nich założeniach. 5. Czy zmienia się rola kapitału ludzkiego we wzroście gospodarczym i w jakim kierunku? (prof. zw. dr hab. Stanisław Rudolf) Odpowiedź Doktoranta: Sądzę, że rola kapitału ludzkiego we wzroście gospodarczym rośnie. Jedynie gospodarki charakteryzujące się odpowiednimi poziomami kapitału ludzkiego są w stanie przyjmować innowacyjne rozwiązania oraz technologie. Nie można jednak zapominać o innych, niezbędnych i ważnych dla wzrostu czynnikach, m.in. kapitale rzeczowym, infrastrukturze społeczno-ekonomicznej, odpowiednich rozwiązaniach instytucjonalnych czy kapitale społecznym. 6 CZĘŚĆ II – OBRADY NIEJAWNE Przewodniczący szerzej zapoznał Komisję z przebiegiem przewodu doktorskiego mgr Sylwii Roszkowskiej i wynikami egzaminów doktorskich. Mgr Sylwia Roszkowska jest absolwentką Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego UŁ, kierunku: Ekonomia oraz Informatyka i Ekonometria. W latach 2005-2010 była studentką studiów doktoranckich również na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym. Od 2005 roku Doktorantka zatrudniona jest na stanowisku asystenta w Katedrze Makroekonomii Uniwersytetu Łódzkiego. Od roku 2009 mag Sylwia Roszkowska jest także pracownikiem Narodowego Banku Polskiego. Przewodniczący Komisji podkreślił wyjątkowo bogatą liczbę publikacji Doktorantki – mgr Sylwia Roszkowska jest autorką 30 publikacji zarówno w języku polskim, jak i angielskim. Brała także aktywny udział w wielu konferencjach naukowych i szkoleniach. Egzaminy doktorskie zdawała z przedmiotów: ekonomia, socjologia i język angielski, uzyskując ze wszystkich egzaminów oceny bardzo dobre. Następnie Prof. Stanisław Rudolf – Z-ca Przewodniczącego Komisji – zwrócił się do Recenzentów, Promotora i członków Komisji, którzy zgłosili pytania, o ocenę odpowiedzi udzielonych przez Doktoranta. Głos zabrał Promotor – Pan Prof. zw. dr hab. Eugeniusz Kwiatkowski. Wyraził on bardzo dobrą opinię o Doktorantce, wysoko oceniając posiadane przez nią podstawy metodologiczne pracy badawczej i dydaktycznej oraz umiejętności wykorzystania aparatu badawczego. Prof. Kwiatkowski również podkreślił duże zaangażowanie Doktorantki w pracy dydaktycznej i bardzo dobre rezultaty nauczania. Współpracę z mgr Sylwią Roszkowską ocenił jako bardzo dobrą. Następnie głos zabrali recenzenci. Pan prof. Marek Bednarski wyraził opinię, że napisana przez Doktorantką Rozprawa bardzo mu się podobała i zgodził się z Prof. Kwiatkowskim w kwestii bardzo dobrych podstaw metodologicznych Doktorantki. Zaznaczył także, że zawarte w jego recenzji uwagi nie miały charakteru zarzutów, a miały jedynie stanowić pretekst do uwzględnienia pewnych wyjaśnień. Z kolei Pan prof. Witold Kasperkiewicz ocenił, że praca doktorska mgr Sylwii Roszkowskiej reprezentuje bardzo wysoki poziom merytoryczny oraz, że doktorantka, mimo swojego młodego wieku, jest niezwykle dojrzała naukowo. W dalszej części obrad o głos poproszeni zostali członkowie Komisji, którzy wcześniej zadawali pytania. Prof. Janina Godłów-Legiędź wysoko oceniła pracę naukową 7 i dydaktyczną Doktorantki, a także zauważyła, że na podkreślenie zasługuje duża świadomość mgr Sylwii Roszkowskiej w kwestii ograniczeń związanych z modelowaniem i problemów z interpretacją wykorzystanych wskaźników. Prof. Stanisław Rudolf uznał poziom obrony jako bardzo wysoki. Wszyscy, którzy zadawali Doktorantce pytania tj. prof. Janina GodłówLegiędź, prof. Tomasz Tokarski, prof. Witold Kasperkiewicz oraz prof. Stanisław Rudolf, wyrazili bardzo dobrą ocenę dotyczącą odpowiedzi na zadane pytania. W dalszej części posiedzenia odbyło się tajne głosowanie Komisji dotyczące odpowiedzi na pytania: – czy wyrażam zgodę na przyjęcie obrony rozprawy doktorskiej mgr Sylwii Roszkowskiej (głosowanie 1); – czy wyrażam zgodę na wprowadzenie do porządku dziennego na najbliższym posiedzeniu Rady Wydziału, sprawy nadania stopnia doktora nauk ekonomicznych (głosowanie 2). Wynik głosowania przedstawił Przewodniczący Komisji: Członkowie Komisji biorący udział w posiedzeniu (16 osób) na ogólną liczbę członków Komisji –23– wszyscy (16 osób) oddali swoje głosy na „TAK” (w obu głosowaniach). Na zakończenie obrad niejawnych, Pan prof. Marek Bednarski zgłosił wniosek o zgłoszenie pracy do Nagrody J.M. Rektora UŁ. Wniosek został poparty przez wszystkich biorących udział w posiedzeniu Członków Komisji. CZĘŚĆ III – OBRADY JAWNE Z-ca Przewodniczącego Komisji IV ds. przewodów doktorskich, prof. zw. dr hab. Stanisław Rudolf ogłosił werdykt Komisji o przyjęciu rozprawy doktorskiej mgr Sylwii Roszkowskiej i poinformował, iż na najbliższym posiedzeniu Rady Wydziału EkonomicznoSocjologicznego wystąpi z wnioskiem o nadanie tytułu doktora nauk ekonomicznych. Następnie głos zabrał Doktorant – podziękował Panu Promotorowi Prof. Eugeniuszowi Kwiatkowskiemu za pomoc i opiekę naukową w czasie pracy nad przygotowaniem rozprawy, a także Recenzentom za pozytywne recenzje i cenne uwagi, oraz Członkom Komisji i wszystkim przybyłym gościom za uczestnictwo w obronie. 8 Z-ca Przewodniczącego, prof. zw. dr hab. Stanisław Rudolf zamknął posiedzenie Komisji IV ds. przewodów doktorskich. Protokołowała Z-ca Przewodniczącego IV Komisji ds. Przewodów Doktorskich mgr Katarzyna Piłat Prof. zw. dr hab. Stanisław Rudolf 9
