objawy
advertisement
STARZEJEMY SIĘ Paweł Dąbrowski Oddział Kardiologii Szpital im Papieża Jana Pawła II w Zamościu tel. 6773890 STARZENIE • TO PROCES INWOLUCJI OBEJMUJĄCY CAŁY ORGANIZM CO PROWADZI DO UTRATY ICH REZERWY CZYNNOŚCIOWEJ STARZENIE • INWOLUCJA NATURALNA • ZMIANY CHOROBOWE - nakładanie się skutków chorób • MECHANIZMY KOMPENSACYJNE • ODDZIAŁYWANIE ZEWNĘTRZNEŚRODOWISKOWE- sumowanie • ODRĘBNOŚĆ PSYCHOLOGICZNA STARZENIE KOMÓREK • • • • ZANIK DEGENERACJA WYMIANA ZABURZENIA FUNKCJI • ROZPLEM • ODNOWA • KOMPENSACJA ANATOMICZNA • KOMPENSACJA CZYNNOŚCIOWA STARZEJEMY SIĘ % 11,5 11 10,5 10 % osób >65rż 9,5 9 8,5 1987 1989 1991 1993 1995 1996 STARZEJEMY SIĘ • Liczba osób po 85rż w Europie zachodniej >3% STARZENIE NATURALNE • • • • 0-30-65-70-100-120 LAT SŁABA PŁEĆ ? KOBIETY 8 LAT DŁUŻEJ WARUNKI ŻYCIA, PRACA, PAPIEROSY 100 LAT TEMU W AMERYCE – 2% 65 LAT – 50 LAT TEMU 4% – DZISIAJ >11% OPIEKA NAD STARSZYMI • KOSZTY: LECZENIE, 30% ŁÓZEK SZPITALNYCH W USA, 30% LEKÓW, • REHABILITACJA FIZYCZNA, I PSYCHOLOGICZNA, KOSZTY ~300MILIARDÓW • 25% W DOMACH STAROŚCI • 50% PO 80 RŻ- WIĘCEJ ŁÓŻEK NIŻ W SZPITALACH STAROŚĆ • ZMIANA PODEJŚCIA DO STAROŚCI – – – – – PRZESUNIĘCIE GRANICY WIEKU ZMIANA SAMOOCENY STAREGO NIE WARTO LECZYĆ ? MOTYWACJA AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA • ZŁOŻONY PROBLEM, BRAK PRZYGOTOWANIA – KILKA CHORÓB – EFEKT DOMINA – PSYCHOLOGIA MASA CIAŁA • PRZYROST W WIEKU ŚREDNIM • SPADEK W WIEKU STARCZYM – MASA MIĘŚNIOWA – MASA KOSTNA • ZMIANY W KOMÓRCE – PRZYROST TŁUSZCZU, LIPOFUSCYNY – SPADEK WODY, POTASU • ZMIANY CZYNNOŚCIOWE: SPADEK ZUŻYCIA TLENU I PRZEMIANY MATERII STARZENIE - WYDOLNOŚĆ • PŁUCA : WZROST OBJ. ZALEGAJĄCEJ, SPADEK OBJ. ZYCIOWEJ, PROCESY CHOROBOWE • SERCE: ZMNIEJSZENIE WYDOLNOŚCI SERCA, ZMIANY NACZYŃ , PROCESY CHOROBOWE • ZMNIEJSZENIE WYDOLNOŚCI INNYCH NARZĄDÓW: NEREK, UKŁADU ENDOKRYNNEGO I INNE STARZENIE • NIEDOBORY WITAMIN, ŻELAZA • NERKI: SPADEK PRZEPŁYWU KRWI I CLEARENSU KREATYNINY • SERCE: CO, HR, CHF • NIETOLERANCJA GLUKOZY • PŁUCA VC • ODPORNOŚĆ KOMÓRKOWA • DEPRESJA, DEMENCJA, PARKINSONIZM • MIAŻDŻYCA STAROŚĆ • SKUTECZNOŚĆ LECZENIA I REHABILITACJI • INNE PROBLEMY: • URAZY • BEZSENNOŚĆ • NIEDOWIDZENIE, NIEDISŁYSZENIE • BRAK PRAGNIENIA • PRZEWLEKŁY BÓL • NADUŻYWANIE LEKÓW STAROŚĆ SCHORZENIA TYPOWE DLA WIEKU • WYPADANIE NARZĄDÓW PŁCIOWYCH • CHOROBY NOWOTWOROWE • PÓŁPASIEC • RAK SKÓRY • PARKINSONIZM • CHOROBY TARCZYCY (MASKED HUPERTHYREOIDISM) STAROŚĆ SCHORZENIA TYPOWE DLA WIEKU • • • • • • • HYPOTERMIA (32 ST) ŚPIĄCZKA HYPEROSMOLARNA UDARY POLIMIALGIA REUMATYCNZA OSTEOPOROZA ZŁAMANIA SZYJKI KOŚCI UDOWEJ RAK GRUCZOŁU KROKOWEGO STAROŚĆ PODSTAWOWE PROBLEMY OPIEKI SZPITALNEJ • ZABURZENIA SNU I ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI, BŁĄDZENIE • UPADKI, OMDLENIA • ZŁAMANIA BEZ UCHWYTNEGO URAZU • ODLEŻYNY • NIETRZYMANIE MOCZU / LUB ZALEGANIE • PRZEDŁUŻONA REHABILITACJA • TĘSKNOTA ZA DOMEM FIZJOLOGIA - SERCE • • • • • ZMNIEJSZENIE SIŁY SKURCZU WYDŁUŻENIE CZASU SKURCZU ZWOLNIENIE NAPEŁNIANIA ZWOLNIENIE AKCJI SERCA OSŁABIENIE REAKCJI NA STYM. ADRENERGICZNĄ • NIEWYDOLNOŚĆ PRZY WYSIŁKU SERCE • ZANIK MIĘŚNIA: – ZANIK BRUNATNY: WŁÓKNIENIE I NACIEKI AMYLOIDU – KRĘTY PRZEBIEG NACZYŃ WIEŃCOWYCH – SPADEK PODATNOŚCI ROZKURCZOWEJ – DEFORMACJA KOMÓR, ZANIK BELECZKOWANIA, POSZERZENIE OPUSZKI AORTY – WŁÓKNIENIE UKŁADU BODŹCOPRZEWODZĄCEGO SERCE • TKANKA ŁĄCZNA: • UTRATA SPRĘŻYSTOŚCIKOLAGEN/ELASTYNA, WAPNIENIE • WĘZEŁ ZATOKOWY: BRADYKARDIA, NIEWYDOLNOŚĆ WĘZŁA • ZABURZONE PRZEWODZENIE ŚRÓD I MIĘDZYPRZEDSIONKOWE SERCE • UKŁAD BODŹCOPRZEWODZĄCY: – ZANIK KOMÓREK, DEGENERACJA, ZASTĘPOWANIE PRZEZ KK TŁUSZCZOWE, PRZEROST TK. ŁĄCZNEJ, ZWŁÓKNIENIE, ZWAPNIENIA, FA – REAKCJA NA REGULACJĘ AUTONOMICZNĄ – BLOKI S-A, A-V I OBWODOWE SERCE • • • • • WĘZEŁ A-V: BLOK A-V IO BLOK A-V IIO BLOKI ODNÓG: LBBB, RBBB BLOK A-V III FIZJOLOGIA - NACZYNIA KRWIONOŚNE • MIĘŚNIE GŁADKIE- SPADEK SIŁY SKURCZU • ŚRÓDBŁONEK: NO, ZAKRZEPY • SZTYWNOŚĆ ŚCIANY I OPÓR • ŻYŁY: ZMNIEJSZENIE PODATNOŚCI • NACZYNIA PŁUCNE : WZROST OPORU CIŚNIENIE TĘTNICZE • • • • • • RR: 100 + WIEK ? OPÓR X POJEMNOŚĆ MINUTOWA SPOŻYCIE SOLI DIETA, ALKOHOL, PAPIEROSY CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE CZ. PSYCHOGENNE NADCIŚNIENIE TĘTNICZE po 65 rż > 50% • • • • PIERWOTNE WTÓRNE: CH. NEREK CH. GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH: TARCZYCA, NADNERCZA, PRZYSADKA, PRZYTARCZYCE I INNE • KOARKTACJA AORTY • CZ. GENETYCZNE NADCIŚNIENIE PRZYSPIESZA STARZENIE • • • • PRZYSPIESZENIE MIAŻDŻYCY PRZEROST SERCA CHF, FA, AEV PRZEROST BŁONY ŚRODKOWEJ TETNIC • ZMIANY NARZĄDOWE NADCIŚNIENIE TĘTNICZE REHABILITACJA ? TAK BEZ WYSIŁKU IZOMETRYCZNEGO Często inne ograniczenia SERCE • POWIĘKSZENIE JAM • PRZEROST ZWŁASZCZA PRZEGRODY • ZACHOWANA F-CJA W SPOCZYNKU • ZMNIEJSZENIE SPRAWNOŚCI WYSIŁKOWEJ: CZĘSTOŚĆ, NAPEŁNIANIE, KURCZLIWOŚĆ, CZYNNOŚĆ ENDOKRYNNA ANP SERCE • PRZEPŁYW WIEŃCOWY • GORSZA REAKCJA ADAPTACYJNA I ODRUCHOWA: HRV, HYPOTONIA ORTOSTATYCZNA • UKŁAD BODŹCO-PRZEWODZĄCY SERCA • APARAT ZASTAWKOWY SERCE • APARAT ZASTAWKOWY: • ZASTAWKA AORTY I MITRALNA: • ZWŁÓKNIENIE, ZWAPNIENIA PO 70 RŻ 32% KOBIET, 14% MĘŻCZYZN, • ZABURZENIA FUNKCJI: ZWĘŻENIA, NIEDOMYKALNOŚĆ ZWĘŻENIE ZASTAWKI AORTY • NABYTE: GORĄCZKA REUMATYCZNA • MIAŻDŻYCOWE • POWIERZCHNIA Z ~3 DO <1CM2 • GRADIENT • PRZEROST LK • ROZSTRZEŃ LK ZWĘŻENIE ZASTAWKI AORTY • OBJAWY: – OBRZĘK PŁUC – UTRATY PRZYTOMNOŚCI I ZASŁABNIĘCIA – SPADEK RZUTU – TPV,FV – SPADEK PRZEPŁYWU WIEŃCOWEGO (GRADIENT) – BÓLE WIEŃCOWE : SPADEK PRZEPŁYWU(GRADIENT) ZWĘŻENIE ZASTAWKI AORTY • OBJAWY cd: – TOWARZYSZĄCE ZMIANY MIAŻDŻYCOWE – NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA – MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW – ZATORY OBWODOWE – BAKTERYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA ZWĘŻENIE ZASTAWKI DWUDZIELNEJ (MITRALNEJ) • NABYTE: – GORĄCZKA REUMATYCZNA – MIAŻDŻYCOWE • POWIERZCHNIA ZASTAWKI ~5CM DO 1.5CM2 • GRADIENT, ROZSTRZEŃ LA, PCW ZWĘŻENIE ZASTAWKI DWUDZIELNEJ (MITRALNEJ) • POWIKŁANIA: – – – – – MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW ZATORY OBWODOWE NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA ZAKAŻENIA DRÓG ODDECHOWYCH BAKTERYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA • OBJAWY: – OBRZĘK PŁUC – KASZEL, KOŁATANIA SERCA, DUSZNOŚĆ, CHRYPKA NIEDOMYKALNOŚĆ ZASTAWKI MITRALNEJ • NABYTA: – REUMATYCZNA – NIEDOKRWIENNA – CHF • • • • ROZSTRZEŃ LA I LK OBJAWY: OSŁABIENIE, DUSZNOŚĆ OBRZĘK PŁUC NIEDOMYKALNOŚĆ ZASTAWKI MITRALNEJ • • • • • POWIKŁANIA: FA ZATOROWOŚĆ ZAPALENIE WSIERDZIA NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA NIEDOMYKALNOŚĆ ZASTAWKI AORTY • NABYTA: – REUMATYCZNA – MIAŻDŻYCOWA – ZZSK • ROZSTRZEŃ I PRZEROST LK (COR BOVINUM) • OBJAWY:OSŁABIENIE, DUSZNOŚĆ, KOŁATANIA SERCA, ZAWROTY GŁOWY, OMDLENIA, STENOKARDIA NIEDOMYKALNOŚĆ ZASTAWKI AORTY • POWIKŁANIA: – FA – ZATOROWOŚĆ – BAKTERYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW • 350-600/MIN • SPADEK RZUTU • CZĘSTOŚĆ ROŚNIE Z WIEKIEM MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW • PRZYCZYNY: – SAMOISTE – WADY SERCA – NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY – NADCIŚNIENIE TĘTNICZE – CHNS – POCHP MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW • OBJAWY: – KOŁATANIE SERCA – OSŁABIENIE – DUSZNOŚĆ – BÓLE W KLP – OMDLENIA I ZASŁABNIĘCIA MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW • POWIKŁANIA: – CHF – TACHYKARDIOMIOPATIA – NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA – ZATOROWOŚĆ OBWODOWA – POWIKŁANIA LECZENIA PKRZEPLIWEGO NIEWYDOLNOŚĆ SERCA • JEST TO STAN, W KTÓRYM WIELKOŚĆ RZUTU MINUTOWEGO SERCA JEST NIEWYSTARCZAJĄCA W STOSUNKU DO POTRZEB ORGANIZMU • PRAWO FRANKA-STARLINGA: WYDOLNOŚĆ JEST FUNKCJĄ KURCZLIWOŚCI, OBCIĄŻENIA WSTĘPNEGO I NASTĘPCZEGO NIEWYDOLNOŚĆ SERCA AFTERLOAD CO CHF PRELOAD, EDP,EDV NIEWYDOLNOŚĆ SERCA • PRZYCZYNY: – CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA – WADY SERCA WRODZONE I NABYTE – ZAPALENIE MIĘŚNIA SERCA – ZAPALENIE WSIERDZIA – ZAPALENIE OSIERDZIA – KARDIOMIOPATIE – ZABURZENIA RYTMU SERCA ZAPOTRZEBOWANIE SERCA NA TLEN • • • • HR KURCZLIWOŚĆ AFTERLOAD WYSIŁEK DO GENEROWANIA CIŚNIENIA JEST WIĘKSZY NIŻ DO OBJĘTOŚCI (np. AoS vs AoI ) • RPP (RATE PRESSURE PRODUCT) ZAPOTRZEBOWANIE SERCA NA TLEN • METABOLIZM TLENOWY • ZDOLNOŚĆ EXTRAKCJI TLENU (PO CS) • KWAS MLEKOWY - METABOLIZM BEZTLENOWY ĆWICZENIE I REZERWA SERCA • REZERWA SERCA: ZDOLNOŚĆ DO ZWIĘKSZENIA PRACY SERCA (RZUTU) PRZY WZROŚCIE ZAPOTRZEBOWANIA TKANEK NA TLEN: HR I OBJ. WYRZUTOWA->CO 6->25L/MIN, O2 250->1500L/MIN, (TISSUE EXTRACTION) WYSIŁEK W NIEWYDOLNOŚCI SERCA • WZROST ZAPOTRZEBOWANIA TKANEK NA TLEN • ZWIEKSZENIE DYSOCJACJI OXYHEMOGLOBINY • ZWIĘKSZENIE RZUTU SERCA • REDYSTRYBUCJA KRĄŻENIA WYSIŁEK W NIEWYDOLNOŚCI SERCA • ZAWARTOŚĆ TLENU: 18ml O2/dl tętnicza różnica 4ml 14 ml O2/dl żylna • przy wysiłku różnica 12-14 ml O2/dl WYSIŁEK W NIEWYDOLNOŚCI SERCA • CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYDOLNOŚĆ: • HEMOGLOBINA (NIEDOKRWISTOŚĆ MEGALOBLASTYCZNA, MIKROCYTARNA, NORMOBLASTYCZNA) • KARBOXYHEMOGLOBINA • FUNKCJA PŁUC WYSIŁEK W NIEWYDOLNOŚCI SERCA • TRANSPORT TLENOWY 100% SATURACJA P50~27mmHg pH 7.4 pH 7.2 P50 50% 50mm Hg PO2 KURCZLIWOŚĆ W NIEWYDOLNOŚCI SERCA • NIEWYDOLNOŚĆ SKURCZOWA -> NIEKOMPLETNE OPRÓŻNIANIE SERCA> WZROST OBJ. PÓŹNOSKURCZOWEJ> PRZESUNIĘCIE NA PRAWO KRZYWEJ FRANKA-STARLINGA, WZROST CIŚNIENIA KOŃCOWOROZKURCZOWEGO-> UTRZYMANIE RZUTU SERCA KURCZLIWOŚĆ W NIEWYDOLNOŚCI SERCA • UTRZYMANIE CIŚNIENIA ( WZROST OPORU OBWODOWEGO- AFTERLOAD) • WZROST CIŚNIENIA PŁUCNEGO. PRZEKROCZENIE CIŚNIENIA ONKOTYCZNEGO BIAŁKA(~24MMHg) POWODUJE OBRZĘK-> WZROST WYSIŁKU ODDECHOWEGO ->OBRZĘK PŁUC NIEWYDOLNOŚĆ PRAWEJ KOMORY • CHOROBY PŁUC • WTÓRNIE DO NIEWYDOLNOŚCI LEWOKOMOROWEJ • WADY SERCA, PIERWOTNE NADC. • ZNACZNE ZWIĘKSZENIE OBJ. KRWI np.. NIEWYDOLNOŚĆ NEREK • ->PODWYŻSZONE CIŚNIENIE ŻYLNE, OBRZĘKI OBWODOWE, WĄTROBA ZESPÓŁ PŁUCNO-SERCOWY • ZESPÓŁ OBJAWÓW WYSTĘPUJĄCYCH W WYNIKU NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO PŁUCNEGO • PRZYCZYNY: CHOROBY PŁUC (ZMNIEJSZENIE ŁOŻYSKA NACZYNIOWEGO PŁUC): POCHP, ROZEDMA, ZWŁÓKNIENIE, GRUŹLICA, PYLICE, SARKOIDOZA, MUKOWISCYDOZA, NOWOTWORY ZESPÓŁ PŁUCNO-SERCOWY • PRZYCZYNY cd.: ZAMKNIĘCIE ŚWIATŁA TT PŁUCNYCH: ZATORY, ZAKRZEPY, UCISK Z ZEWNĄTRZ, KURCZ • PIERWOTNE NADCIŚNIENIE PŁUCNE ZATOR TĘTNICY PŁUCNEJ • ZAMKNIĘCIE ŚWIATŁA TĘTNIC PŁUCNYCH MATERIAŁEM ZATOROWYM. NAJCZĘŚCIEJ FRAGMENTAMI ZAKRZEPÓW Z ŻYŁ KK DOLNYCH, RZADZIEJ ZATORY TŁUSZCZOWE ZATOR TĘTNICY PŁUCNEJ • PRZYCZYNY: – UNIERUCHOMIENIE W ŁÓŻKU – NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA – NOWOTWORY(TRZUSTKA) – CZERWIENICA – ŻYLAKI KOŃCZYN DOLNYCH – ZAKRZEPOWO-ZATOROWE ZAPALENIE ŻYŁ – NIEWYDOLNOŚĆ ŻYLNA – PROSTATEKTOMIA, INNE ZABIEGI ZATOR TĘTNICY PŁUCNEJ • OBRAZ KLINICZNY: – GWAŁTOWNY SPADEK PRZEPŁYWU PRZEZ KRĄŻENIE PŁUCNE – SPADEK OBJ. WYRZUTOWEJ – SPADEK SATURACJI – BÓL W KLP, DUSZNOŚĆ , SINICA – WZROST CIŚNIENIA ŻYLNEGO – WSTRZĄS, ŚMIERĆ CHOROBA NIEDOKRWIENNA • DUSZNICA BOLESNA • ZAWAŁ SERCA 50% OSOBY PO 65 rż – ZMIANY WIELONACZYNIOWE – WYSOKA ŚMIERTELNOŚĆ – RZADZIEJ BÓL, WYSOKA ŚMIERTELNOŚĆ – NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA, KRĄŻENIA – WSPÓŁISTNIENIE KILKU CHORÓB – ZŁOŻONE ZMIANY EKG – CZĘSTSZE POWIKŁANIA CHOROBA NIEDOKRWIENNA • MNIEJ INTENSYWNA TERAPIA • UTRUDNIONA I ZBYT KRÓTKA REHABILITACJA RUCHOWA – NISKA WYDOLNOŚĆ – POWIKŁANIA, INNE SCHORZENIA – W TYM NIESPRAWNOŚĆ RUCHOWA, NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA – ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI I PSYCHICZNE – ZABURZENIA NEUROLOGICZNE – ARYTMIE CHOROBA NIEDOKRWIENNA • UTRUDNIENIA REHABILITACJI • NIESPRAWNY UKŁAD RUCHU • CUKRZYCA, NIEDOKRWIENIE KK DLN, PRZEPUKLINY W TYM ROZWORU PRZEŁYKU, ŻYLAKI, OWRZODZENIA, DUSZNOŚĆ, ZAWROTY GŁOWY, ZAB. RYTMU, NIEDOWIDZENIE, OBRZĘKI, CH PARKINSONA I INNE UTRUDNIENIA REHABILITACJI W ZAWALE I CH.N.S. • POWIKŁANIA: CHF, NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA, ZATOROWOŚĆ PŁUCNA, ZAKRZEPICA, KRWIAKI, INFEKCJE UKŁADU MOCZOWEGO, ODDECHOWEGO PO WKŁUCIACH, ODLEŻYNY, PSYCHOZA, • ZABURZENIA RÓWNOWAGI, OSŁABIENIE SIŁY MIĘŚNIOWEJ • PO CABG : UDAR, DRENAŻ, NIESTABILNOŚĆ MOSTKA ZABURZENIA RYTMU SERCA • • • • • MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW ZABURZENIA PRZEWODZENIA ARYTMIE KOMOROWE STYMULACJA STAŁA KARDIOWERTER DEFIBRYLATOR • OMDLENIA: HIPOTONIA ORTOSTATYCZNA • INNE OMDLENIA ODRUCHOWE • ZABURZENIA NEUROLOGICZNE I NACZYNIOPOCHODNE WYSIŁEK • • • • • • • MAX WYDOLNOŚĆ TLENOWA 15-30RŻ SPADEK 5-10%/10 LAT MET (metabolic equiv =3.5mlO2/kg/min) 60-69 lat ~8 MET 70-79 lat ~7 MET 80-89 lat ~5 MET HR max: 220- wiek WYSIŁEK • RR WZROST O MAX 30mmHg • wolny przyrost HR, zużycia O2 i poziomu CO2- gorsza reakcja na stym adrenergiczną • wolniejszy powrót HR, RR, O2 i CO2 WYSIŁEK • SYSTEMATYCZNY WYSIŁEK UTRZYMUJE WYDOLNOŚĆ • PRÓBA WYSIŁKOWA PRZED REHABILITACJĄ - OCENA WYDOLNOŚCI – WYZNACZENIE BEZP. ZAKRESU HR I RR – WYKLUCZENIE IHD – 85-90% MAX REHABILITACJA W MIAŻDŻYCY TĘTNIC ? • TAK !!! • ROZWÓJ KRĄŻENIA OBWODOWEGO • ZACHOWANIE SPRAWNOŚCI I SAMODZIELNOŚCI PACJENT ZE STYMULATOREM I ICD • ZAKAZ WSTĘPU DO PRACOWNI REHABILITACJI??? • LECZENIE CIEPŁEM:PARAFINA, PODCZERWIEŃ, DIATERMIA, • KRIOTERAPIA • HYDROTERAPIA, KINEZYTERAPIA • ULTRADŹWIĘKI, LASEROTERAPIA • MAGNETOTERAPIA • ELEKTROSTYMULACJA PACJENT ZE STYMULATOREM I ICD • NIE WYMAGA SPECJALNEJ TROSKI – MOŻE OGLĄDAĆ TELEWIZJĘ – ODKURZAĆ, PRASOWAĆ, ROZMAWIAĆ PRZEZ TELEFON ITD • ŚRODKI OSTROŻNOŚCI: – SILNE POLA ELEKTRYCZNE I MAGNETYCZNE (MRI), DC – NARAŻENIE NA GWAŁTOWNE, RUCHY ZABURZENIA KRZEPLIWOŚCI • SKAZA NACZYNIOWA, WYBROCZYNY, PURPURA SENILIS (KRUCHOŚĆ NACZYŃ) – MAŁOPŁYTKOWOŚĆ Z HIPERAGREGACJĄ – NADKRZEPLIWOŚĆ: WZROST FIBRYNOGENU, CZ. VII I D-DIMERÓW, SPADEK ATIII, tPA I białka C – SPADEK SYNTEZY CZ. KRZEPNIĘCIA W WĄTROBIE (VIT K) TĘTNIAKI • AORTA PIERSIOWA WSTĘPUJĄCA I ZSTĘPUJĄCA • AORTA BRZUSZNA • TĘTNICE BIODROWE, UDOWE I PODKOLANOWE • TĘTNIAK ROZWARSTWIAJĄCY AORTY(KRWOTOK DO BŁONY ŚRODKOWEJ) CHIRURGIA SERCA W STARSZYM WIEKU • • • • • • CABG OPCAB MIDCAB EACAB SZTUCZNE ZASTAWKI PLASTYKA ZASTAWEK I SERCA CHIRURGIA SERCA W STARSZYM WIEKU • WYŻSZA ŚMIERTELNOŚĆ • DŁUŻSZY CZAS HOSPITALIZACJI • LICZNIEJSZE POWIKŁANIA: – UDARY, PSYCHOZY, ZATORY PŁUCNE I OBWODOWE, NIEWYDOLNOŚĆ NEREK, KRWOTOKI, NIEWYDOLNOŚC ODDECHOWA PTCA W STARSZYM WIEKU • NISKA ŚMIERTELNOŚĆ • LICZBA POWIKŁAŃ ROŚNIE Z WIEKIEM: – UDARY, PSYCHOZY, ZATORY PŁUCNE I OBWODOWE, NIEWYDOLNOŚĆ NEREK, KRWOTOKI, NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA CHOROBY TĘTNIC OBWODOWYCH • MIAŻDŻYCA TĘTNIC • ZAKRZEPOWO-ZATOROWE ZAPALENIE TĘTNIC • OBJAWY: – – – – – – BÓLE MIĘŚNI, CHROMANIE PRZESTANKOWE BÓLE SPOCZYNKOWE KURCZE MIĘŚNI, PARESTEZJE OZIĘBIENIE KOŃCZYNY ZANIKI MIĘŚNIOWE BLADOŚĆ POWŁOK MIAŻDŻYCA TĘTNIC • • • • • • • • MĘŻCZYŹNI PO 50 RŻ CUKRZYCA PALENIE TYTONIU WSPÓŁISTNIENIE CHNS ZABURZENIA LIPIDOWE WYWIAD RODZINNY NADCIŚNIENIE OTYŁOŚĆ ŻYLAKI • NIERÓWNOMIERNE POSZERZENIE I WYDŁUŻENIE ŻYŁ, ZWYKLE W OBRĘBIE KOŃCZYN DOLNYCH W WYNIKU WRODZONEJ , LUB NABYTEJ DYSFUNKCJI ZASTAWEK ZAKRZEPOWE ZAPALENIE ŻYŁ • STAN ZAPALNY ODCINKA ŻYŁY Z WYTWORZENIEM W TYM MIEJSCU ZAKRZEPU. ŻYŁY KK DLN I MIEDNICY • ETIOPATOGENEZA: ZASTÓJ, LEPKOŚĆ , • NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA, • UNIERUCHOMIENIE W ŁÓŻKU • ZABIEGI OPERACYJNE ZAKRZEPOWE ZAPALENIE ŻYŁ • PRZYCZYNY: – CIĄŻA I PORÓD – URAZY, ZAKAŻENIA – UCISK NA ŻYŁY – CZRWIENICA – OTYŁOŚĆ – LEKI ZWIĘKSZAJACE KRZEPLIWOŚĆ – ANTYKONCEPCJA, STERYDY • OBRAZ KLINICZNY: OBRZĘK, BÓL, GORĄCZKA Narząd ruchu • STARZENIE: • Teoria zużycia: inwolucja +kumulacja nieodwracalnych uszkodzeń • „Zegar biologiczny” komórkowy: apoptoza, układowy, hormonalny Choroby kości • Kość: – Warstwa korowa – zbita – Warstwa beleczkowata rdzeniowa • Przebudowa kości – Resorpcja – osteoliza – Nowotworzenie- osteogeneza Osteoporoza • Choroba metaboliczna przebiegająca z obniżeniem masy kostnej • Nasilenie resorpcji kości • Gęstość kości maleje 3-5%/10 lat • Kobiety • Okres pomenopauzalny • Podatnośćna złamania: trzony kręgów, kość promieniowa, szyjka kości udowej Osteoporoza- postacie • Pomenopauzalna • Inwolucyjna • Wtórna ( sterydy, nadcz. Przytarczyc, niewydolność wątroby, niewydolność nerek, hiperprolaktynemia, hipogonadyzm, alkohol, polekowe, POCHP, cukrzyca, zesp złego wchłaniania, RZS, Osteoporoza- cz. ryzyka • • • • • • • • Wiek Płeć Rasa (biała) Genetycznie uwarunkowana Tryb życia Dieta Sylwetka Stan po usunięciu przydatków osteoporoza • Leczenie i rehabilitacja • Aktywność fizyczna spacery, pływanie • Ca(hamowanie parathormonu), Vit D, estrogeny, kalcytonina, fluor, bisfosfoniany • Rehabilitacja naświetlanie słoneczne, balneoterapia Osteoporoza – waga ciała • Nadwaga: – Większe obciążenie – Większy poziom estrogenów – Mniejszy katabolozm • Niedowaga- większe ryzyko • Masa mięśniowa OSTEOMALACJA • Zmniejszenie stosunku prawidłowo zmineralizowanej tk kostnej do niezmineralizowanej bez zmniejszenia masy kostnej • Przyczyna: niedobór Vit D, hipofosfatemia, hipokalcemia, zaburzenia wchłaniania, stan po gastrectomii, niewydolność trzustki, niewydolność nerek, niewydolnośćwątroby • Może współistnieć z osteoporozą Osteomalacja • Vit D2 - wchłanianie • Vit D3 - w skórze • Hydroksylacja hydroxycholekalcyferolu w wątrobie do kalcytriolu • I do dihydroxycholekalcyferolu w nerkach Osteomalacja - objawy • Bóle kostne: kręgosłup, żebra, kości biodrowe, miednicy, kończyn • Bóle nasilają się przy ruchach • Deformacje kości obciążonych • Patologiczne złamania Osteomalacja- postępowanie • Vit D • Zesp. Złego wchłaniania – Dieta – Leki żółciopędne – Enzymy trawienne • Niewydolność nerek – Aktywna vit D i wapń – Leki wiążące fosforany • Ch. wątroby: VitD, dieta Choroba zwyrodnieniowa stawów • Choroba ze zużycia chrząstki szklistej, warstwy podchrzęstnej kości i tkanek okołostawowych • Najczęstsza przyczyna kalectwa po 65 rż. : starzenie, otyłość, liczne urazy, stany zapalne, ch. metaboliczne Choroba zwyrodnieniowa stawów • • • • • Objawy: Bóle Ograniczenie ruchopmości Deformacje Nasilenie bólu przy ruchu i obciążeniu Choroba zwyrodnieniowa stawów • • • • • • Leczenie i rehabilitacja Redukcja bólu Leki p-zapalne? Ćwiczenia na zakres ruchów Ćwiczenia wzmacniające i wytrzymałościowe Zabiegi rehabilitacyjne np.: magneto, laseroterapia, krioterapia itd. • Powikłania leczenia : ch. wrzodowa i jej powikłania Choroba zwyrodnieniowa stawów • • • • • • • • Czynniki wpływające na rozwój: Złamania Stany bólowe, nierównomierne obciążenie Udar mózgu Niewydolność krążenia Ch. naczyń obwodowych Depresja Neurologiczne: zanik mięśni, koordynacji ruchowej Polimialgia reumatyczna i zapalenie tętnic olbrzymiokomórkowe • Zespół chorobowy • Ból i sztywność mięśni obręczy barkowej i biodrowej • Zapalenie tt. Skroniowych i tt. Czaszkowych • Częste współistnienie, • częściej kobiety • 10 x częściej po 80 rż Polimialgia reumatyczna i zapalenie tętnic olbrzymiokomórkowe • Nacieczenie komórkowe błony wewnętrznej tętnic (kk. Langerhansa) • Ból zapalny miejscowo • Wtórne do niedokrwienia objawy • Powikłania niedokrwienia zapalenie tętnic olbrzymiokomórkowe • Objawy: • Pulsujący ból głowy • Zaczerwienienie , obrzęk, guzki nad tętnicą • Martwica w ciężkich postaciach • Objawy z innych tętnic: ocznej, szyjnej itd Polimialgia • • • • Symetryczny ból Sztywność mięśni obręczy Poranna sztywność Często depresja, spadek masy ciała, gorączka • 15% cechy zapalenia stawów kolanowych, mostkowo-obojczykowych • 10% kaszel, ból gardła, chrypka • Nerki, wątroba, tarczyca Polimialgia reumatyczna i zapalenie tętnic olbrzymiokomórkowe • Rozpoznanie: morfologia, OB., CRP, biopsja t. Skroniowej • Leczenie: • glikokortykosterydy RZS reumatoidalne zapalenie stawów • Przewlekałe schorzenie przebiegające z zapaleniem stawów obwodowych, stopniowo prowadzące do zniszczenia struktury stawu i tkanek okołostawowych • Choroba rozwija się w średnim wieku, ale pełne objawy występują u osób starszych Objawy RZS • • • • • Proces zapalny błony maziowej Przerost maziówki Zanik chrząstki Niszczenie nasad kości I tkanek okołostawowych Objawy RZS • Początek ostry lub podstępnie postępujący • Gorączka, obrzęk, bóle, ograniczenie ruchomości • Sztywność poranna • Najczęściej stawy: nadgarstka, śródręczno-paliczkowe, międzypaliczkowe Objawy RZS • Liczne stawy przy dłuższym przebiegu • Górne kęgi szyjne-> zniszczenie więzadła poprzecznego kręgu szczytowego • Ulnaryzacja palców • Zwichnięcia palców Objawy zaawansowanego RZS • • • • Rozległe przykurcze Deformacje stawów Podwichnięcia wielu stawów kalectwo Objawy RZS- obraz rtg • Osteoporoza przynasadowa • „zwężenie” szpar stawowych ( zanik chrząstki) • Nadżerki krawędzi kostnych • Jamki kostne nasad RZS - leczenie • • • • • • p-bólowe niesterydowe leki p-zapalne Metotrexat Chlorochina (arechin) Sole złota Specyficzne p-ciała sterydy RZS - rehabilitacja • • • • • Zachowanie ruchomości stawów Utrzymanie siły mięśniowej Samoobsługa !!!!! Psychoterapia Zabiegi rehabilitacji wspomagające np. krioterapia, laseroterapia itp Inne schorzenia układu ruchu • Zespół cieśni kanału nadgarstka • Spondylo-artroza kręgosłupa • Choroby mięśni i przewodnictwa nerwowo- mięśniowego np. miastenia, miopatie ( np. posterydowa) • Ubytek masy mięśniowej • Schorzenia neurologiczne: np. udar mózgu, Parkinsonizm itp Inne schorzenia układu ruchu • Koślawy paluch • Ostroga piętowa • Bóle stóp Rehabilitacja wysiłkowa • Cel: • Poprawa wydolności • Poprawa siły mięśniowej i ruchomości stawów • Poprawa koordynacji ruchowej i równowagi • Trening interwałowy 15-20 min Rehabilitacja wysiłkowa • • • • • • Masa mięśniowa/tłuszcz Osteoporoza HDL Glikemia Insulinooporność Depresja Ryzyko i ograniczenia wysiłku • Zwężenie zastawki aorty • Zaawansowana choroba niedokrwienna serca • Ciężka niewydolność krążenia • Urazy i przeciążenia • Niewydolność układu ruchu • Osoby wysokiego ryzyka rozpoczynają ćwiczenia pod nadzorem Kwalifikacja do rehabilitacji wysiłkowej • Próba wysiłkowa • Wywiad + badania dodatkowe z oceną układu ruchu • Cukrzyca – korekta leczenia • Przyjmowane leki Przerwanie testu wysiłkowego • • • • • • • AEV: wieloogniskowe, pary, TPV Spadek RR >10mmHg RR > 250/ lub > /115 FAP, FLAP, TPS Blok a-v Ból w klp, duszność, inne objawy Chromanie przestankowe Przerwanie testu wysiłkowego • Obniżenie ST • Uniesienie ST • 85% max HR Zalecenia dot. Treningu wysiłkowego • Rozgrzewka i zakończenie: • 5-10 minłagodnych ćwiczeń rozluźniających • Docelowa czętość HR = 65-80% Max HR • 30 min zwiększenia HR 3-4 x tyg • Stopniowo rozpoczynając od 2-3 min Zalecenia dot. Treningu wysiłkowego • • • • • • >75 lat mniejsze nasilenie i częściej Zalecenia AHA 3 x /tydz 50-60% 20-30 min Spacer, bieg, rower Wysiłek w MET: • 2-4 MET: – – – – spacer 3-5km Rower 10 km po płaskim Pływanie z deską Prace domowe • 5-6 MET: – Spacer 6 km/godz – Rower 13 km/godz – Intensywna praca domowa Wysiłek w MET: • 7-8 MET: – Chód 8km/godz – Pływanie 800m w 30 min – Rower 15-20 km/godz Układ oddechowy- starzenie • • • • Wentylacja Wymiana gazowa Odporność Kumulacja procesów chorobowych wentylacja • • • • Podatność ściany klp Podatność płuc Funkcja przepony Mięśnie oddechowe pomocnicze Podatność płuc i ściany klp • • • • • • • • Płuco starcze: Nadmiernie rozszerzenie pęcherzyków, Rozedma Ściana klp: Sztywność Ustawienie wdechowe, kyfoza Zmniejszenie ruchomości Wzrost pojemności zalegającej Zaburzenia wentylacji • Natężony szczytowy przepływ wydechowy: FEV 1 • Spadek Pa O2 • Pojemność dyfuzyjna: (powierzchnia wymiany pęcherzykowo-włośniczkowej) • Zaburzenia regulacji na hipoksję i hiperkapnię Mechanizmy obronne płuc: oczyszczanie • Transport rzęskowy • Osłabienie kaszlu • Zaburzenia połykania Mechanizmy obronne płuc: • odporność komórkowa (kk T) • Odporność humoralna • Zapalenie płuc czwarta przyczyna zgonu u osób starszych • Przebieg podstępny ( brak gorączki) • Przewlekłe zapalenie płuc gruźlica • • • • Skąpe objawy Brak skuteczności szczepienia- anergia Gruźlica popierwotna Negatywny test skórny- anergia grypa • • • • • • Cięższy przebieg Zapalenie płuc Powikłania pogrypowe Powikłania z układu krążenia Wtórne bakteryjne nadkażenie Wysoka śmiertelność Przewlekła obturacyjna choroba płuc POCHP • Obturacja dróg oddechowych • Obniżenie stos natężonej objętości wydechowej jednosekundowej do natężonej pojemności życiowej • Przewlekłe zapalenie oskrzeli • Rozedma oskrzeli • Choroba oskrzelików • Astma oskrzeli • Rozstrzenie oskrzeli POCHP: • 6-10% osób starszych • Przyczyna: palenie tytoniu, płuco farmera, • Objawy: przewlekły kaszel z wykrztuszaniem przez co najmniej trzy miesiące w roku przez kolejne dwa lata • Kaszel z wykrztuszaniem, duszność, świsty, oddychanie przez zasznurowane usta • FEV1 < 80% FVC • Pink puffer, blue blotter POCHP • • • • • • • Rehabilitacja Utrzymanie samodzielności Zmniejszenie hospitalizacji Depresja Ćwiczenia fizyczne i dieta Tlenoterapia Zapobieganie zakażeniom Układ moczowo-płciowy • • • • • • Nykturia 2/3 osób po 65 r.ż. Nietrzymanie moczu Zakażenia dróg moczowych Przerost gruczołu krokowego Wypadanie narządów rodnych Krwawienia z dróg rodnych Nykturia • • • • • Mniejsza rozciągliwość pęcherza Zaburzenia zagęszczania moczu Przerost gruczołu krokowego Niewydolność krążenia (l. Moczopędne) Stosowane leki: moczopędne, pdepresyjne, psychotropowe, antycholinergiczne, p-histaminowe Nietrzymanie moczu • Częściej u kobiet • Towarzyszy schorzeniom układu moczowo-płciowego Zakarzenia dróg moczowych i przerost gruczołu krokowego • • • • • • Dyzuria- bolesne oddawanie moczu Częstomocz Gwałtowne parcie na mocz Nocne oddawanie moczu Białko w moczu Skłonność do nawrotów Przerost gruczołu krokowego • • • • • Częstość wzrasta z wiekiem Różnicowanie z rakiem alfa-blokery Impotencja Leczenie operacyjne Wypadanie narządów rodnych • Osłabienie dna miednicy, stan po histerectomii • Rectocele • Cystocele • Enterocele • Leczenie operacyjne • Zachowawcze: krążki dopochwowe • przetoki Krwawienia z dróg rodnych • Badanie ginekologiczne Choroby endokrynologiczne • • • • Nadczynność/ niedoczynność tarczycy Cukrzyca Menopauza Inne Nadczynność/ niedoczynność tarczycy u osób starszych • Nadczynność – Zaburzenia rytmu, rzadziej tachykardia, dusznica bolesna, niewydolność serca, rzadsza hiperfagia, utrata masy ciała, częściej zaparcia, apatia, depresje, osłabienie mięśniowe, bóle stawów • Niedoczynność: – Zmęczenie, apatia, depresja, bóle mięśniowe, zaparcia, suchość skóry,nietrzymanie moczu, bóle stawowe hipoglikemia • Poty, tachykardia, osłabienie, drżenia, nadpobudliwość, lub senność, mrowienie ust, ból głowy, zaburzenia widzenia, splątanie, Śpiączka hiperosotyczna • • • • Hiperglikemia Diureza osmotyczna Niskie pragnienie Odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe Przytarczyce • Nadczynność: Parathormon(PTH), oseoporoza, osteomalacja, hiperkalciuria, kamica nerkowa • Niedoczynność: tężyczka, menopauza • • • • Zmiany hormonalne Napady naczynioruchowe Miażdżyca Zmiany zanikowe narządów rodnych Układ pokarmowy • • • • • • • • Ubytki uzębienia, zapalenia jamy ustnej Przepuklina rozworu przełykowego Zespół złego wchłaniania Bóle brzucha Zaparcia Nietrzymanie stolca Uchyłki jelita Krew w stolcu Ubytki uzębienia, zapalenia jamy ustnej • • • • • Próchnica Zużycie Choroby przyzębia Stany zapalne ( protezy), grzybice Zanik i degeneracja kości szczęki i żuchwy • Zaburzenia wytwarzania i p[rzepływu śliny Przepuklina rozworu przełykowego • • • • Przepuklina wślizgowa żołądka i przełyku: Bóle w dołku podsercowym i w klp Puste i kwaśne odbijania Dolegliwości często zależne od pozycji: nasilają się w pozycji leżącej szczególnie po posiłku • Podobne objawy: kurcz przełyku, zaburzenia czynnościowe, czynniki psychogenne, aerofagia, dyspepsje Zespół złego wchłaniania • Zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej żołądka : niedokrwisość złośliwa, stan przedrakowy • Utrata zewnątrzwydzielniczej f-cji tyrzustki • Gorsze wchłanianie tłuszczów i rozpuszczonych w nim vitamin A, D, K, A • Achlorhydria i niedobór czynnika wewnętrznego, niedobór Vit B12 • Niedobór żelaza?? – głównie utrata Bóle brzucha • • • • • • • Dyspepsja Przepuklina rozworu przełykowego Choroba wrzodowa Zaburzenia czynnościowe Niedokrwienie Uchyłkowatość Zapalenie uchyłków Zaparcia • • • • • Megacolon, zaklinowanie mas kałowych Hipertoniczne jelito grube Obniżone pragnienie i łaknienie Brak aktywności fizycznej Depresja, zaburzenia neurogenne, niedoczynność tarczycy, niektóre leki: Cablokery, opioidy, p-depresyjne, spazmolityki, moczopędne itd • Niedokrwienie jelita, nowotwory, uchyłkowatość • Nieprawidłowa dieta- ubogoresztkowa Zaparcia • • • • • • Powikłania: Omdlenia przy defekacji Niedrożność jelit Toksemia Hemoroidy przetoki Nietrzymanie stolca • Utrata zależnej od woli kontroli nad wydalaniem stolca: • Upośledzona funkcja zwieracza odbytu: samoistna , pourazowa, lub neurogenna • Stany zapalne • Biegunka • Obniżenie krocza, • Zaklinowanie mas kałowych Uchyłki jelita • Do 40% po 65 r.ż, 50% po 80 r.ż. • Wypuklenia błony śluzowej poprzez warstwy mięśni gładkich, którym towarzyszą bolesne skurcze • Osłabienie i zanik mięśni gładkich, prawdopodobnie z powodu diety ubogiej w błonnik • Zapalenia uchyłków Krew w stolcu • Żylaki odbytu • Uchyłki jkelita grubego • nowotwory Układ nerwowy • • • • Starzenie Brak regeneracji Gromadzenie lipofuscyny Zaburzenia układu dopaminergicznegoch Alzheimera, Parkinsonizm • Zaburzenia snu • Demencja, otępienie Demencja, otępienie • 15% osób po 65r.ż. Ma zaburzenia funkcji poznawczych • Otępienie • Zespoły amnestyczne • Utrata f-cji poznawczych Otępienie • • • • • Osłabienie myślenia abstrakcjnego zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni Afazja, agnozja Zmiany osobowości Przyczyna: miażdżyca, choroby naczyniowe, ch. Alzheimera, Parkinsona, cukrzyca, niedobory witaminowe, udary mózgu Parkinsonizm • • • • > 2% po 50r.ż. Niedobór dopaminy w mózgu Zanik istoty czarnej Objawy: drżenia mięśniowe, zaburzenia chodu, sztywność mięśniowa, zaburzenia równowagi, zaburzebnia nastroju, depresja • Leczenie inhibitorami MAO Zaburzenia psychiki • • • • • • Upośledzenie pamięci Upośledzenie inteligencji zaburzenia snu Depresje Nerwica lękowa i psychoorganiczne Współzależność zdrowia fizycznego i psychicznego Depresja • 15-30% osób w wieku podeszłym • Obniżenie nastroju, drażliwość, zaburzenia emocjonalne, poczucie niskiej wartości, osamotnienia, izolacji, myśli o śmierci, zaburzenia snu, łaknienia
