STARZENIE

STARZENIE
•
•
•
•
•
•
TO PROCES INWOLUCJI OBEJMUJĄCY CAŁY ORGANIZM CO PROWADZI DO UTRATY ICH REZERWY CZYNNOŚCIOWEJ
INWOLUCJA NATURALNA
ZMIANY CHOROBOWE - nakładanie się skutków chorób
MECHANIZMY KOMPENSACYJNE
ODDZIAŁYWANIE ZEWNĘTRZNE- ŚRODOWISKOWE- sumowanie
ODRĘBNOŚĆ PSYCHOLOGICZNA
STARZENIE KOMÓREK
•
•
•
•
ZANIK
DEGENERACJA
WYMIANA
ZABURZENIA FUNKCJI
•
•
•
•
ROZPLEM
ODNOWA
KOMPENSACJA ANATOMICZNA
KOMPENSACJA CZYNNOŚCIOWA
STARZEJEMY SIĘ
•
Liczba osób po 85rż w Europie zachodniej >3%
STARZENIE NATURALNE
•
•
•
•
0-30-65-70-100-120 LAT
SŁABA PŁEĆ ? KOBIETY 8 LAT DŁUŻEJ
WARUNKI ŻYCIA, PRACA, PAPIEROSY
100 LAT TEMU W AMERYCE
–
2% 65 LAT
–
50 LAT TEMU 4%
–
DZISIAJ >11%
OPIEKA NAD STARSZYMI
•
•
•
•
KOSZTY: LECZENIE, 30% ŁÓZEK SZPITALNYCH W USA, 30% LEKÓW,
REHABILITACJA FIZYCZNA, I PSYCHOLOGICZNA, KOSZTY ~300MILIARDÓW
25% W DOMACH STAROŚCI
50% PO 80 RŻ- WIĘCEJ ŁÓŻEK NIŻ W SZPITALACH
STAROŚĆ
•
•
ZMIANA PODEJŚCIA DO STAROŚCI
–
PRZESUNIĘCIE GRANICY WIEKU
–
ZMIANA SAMOOCENY
–
STAREGO NIE WARTO LECZYĆ ?
–
MOTYWACJA
–
AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA
ZŁOŻONY PROBLEM, BRAK PRZYGOTOWANIA
–
KILKA CHORÓB
–
EFEKT DOMINA
–
PSYCHOLOGIA
MASA CIAŁA
•
•
•
•
PRZYROST W WIEKU ŚREDNIM
SPADEK W WIEKU STARCZYM
–
MASA MIĘŚNIOWA
–
MASA KOSTNA
ZMIANY W KOMÓRCE
–
PRZYROST TŁUSZCZU, LIPOFUSCYNY
–
SPADEK WODY, POTASU
ZMIANY CZYNNOŚCIOWE: SPADEK ZUŻYCIA TLENU I PRZEMIANY MATERII
STARZENIE - WYDOLNOŚĆ
•
•
•
PŁUCA : WZROST OBJ. ZALEGAJĄCEJ, SPADEK OBJ. ZYCIOWEJ, PROCESY CHOROBOWE
SERCE: ZMNIEJSZENIE WYDOLNOŚCI SERCA, ZMIANY NACZYŃ , PROCESY CHOROBOWE
ZMNIEJSZENIE WYDOLNOŚCI INNYCH NARZĄDÓW: NEREK, UKŁADU ENDOKRYNNEGO I INNE
STARZENIE
•
•
•
•
•
•
•
•
NIEDOBORY WITAMIN, ŻELAZA
NERKI: SPADEK PRZEPŁYWU KRWI I CLEARENSU KREATYNINY
SERCE: CO, HR, CHF
NIETOLERANCJA GLUKOZY
PŁUCA VC
ODPORNOŚĆ KOMÓRKOWA
DEPRESJA, DEMENCJA, PARKINSONIZM
MIAŻDŻYCA
STAROŚĆ
•
SKUTECZNOŚĆ LECZENIA I REHABILITACJI
•
•
•
•
•
•
•
INNE PROBLEMY:
URAZY
BEZSENNOŚĆ
NIEDOWIDZENIE, NIEDISŁYSZENIE
BRAK PRAGNIENIA
PRZEWLEKŁY BÓL
NADUŻYWANIE LEKÓW
STAROŚĆ
SCHORZENIA TYPOWE DLA WIEKU
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
WYPADANIE NARZĄDÓW PŁCIOWYCH
CHOROBY NOWOTWOROWE
PÓŁPASIEC
RAK SKÓRY
PARKINSONIZM
CHOROBY TARCZYCY (MASKED HUPERTHYREOIDISM)
HYPOTERMIA (32 ST)
ŚPIĄCZKA HYPEROSMOLARNA
UDARY
POLIMIALGIA REUMATYCNZA
OSTEOPOROZA
ZŁAMANIA SZYJKI KOŚCI UDOWEJ
RAK GRUCZOŁU KROKOWEGO
STAROŚĆ
PODSTAWOWE PROBLEMY OPIEKI SZPITALNEJ
•
•
•
•
•
•
•
ZABURZENIA SNU I ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI, BŁĄDZENIE
UPADKI, OMDLENIA
ZŁAMANIA BEZ UCHWYTNEGO URAZU
ODLEŻYNY
NIETRZYMANIE MOCZU / LUB ZALEGANIE
PRZEDŁUŻONA REHABILITACJA
TĘSKNOTA ZA DOMEM
FIZJOLOGIA - SERCE
•
•
•
•
•
ZMNIEJSZENIE SIŁY SKURCZU
WYDŁUŻENIE CZASU SKURCZU
ZWOLNIENIE NAPEŁNIANIA
ZWOLNIENIE AKCJI SERCA
OSŁABIENIE REAKCJI NA STYM. ADRENERGICZNĄ
•
NIEWYDOLNOŚĆ PRZY WYSIŁKU
SERCE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ZANIK MIĘŚNIA:
–
ZANIK BRUNATNY: WŁÓKNIENIE I NACIEKI AMYLOIDU
–
KRĘTY PRZEBIEG NACZYŃ WIEŃCOWYCH
–
SPADEK PODATNOŚCI ROZKURCZOWEJ
–
DEFORMACJA KOMÓR, ZANIK BELECZKOWANIA, POSZERZENIE OPUSZKI AORTY
–
WŁÓKNIENIE UKŁADU BODŹCOPRZEWODZĄCEGO
TKANKA ŁĄCZNA:
UTRATA SPRĘŻYSTOŚCI- KOLAGEN/ELASTYNA, WAPNIENIE
WĘZEŁ ZATOKOWY: BRADYKARDIA, NIEWYDOLNOŚĆ WĘZŁA
ZABURZONE PRZEWODZENIE ŚRÓD I MIĘDZYPRZEDSIONKOWE
UKŁAD BODŹCOPRZEWODZĄCY:
–
ZANIK KOMÓREK, DEGENERACJA, ZASTĘPOWANIE PRZEZ KK TŁUSZCZOWE, PRZEROST TK. ŁĄCZNEJ,
ZWŁÓKNIENIE, ZWAPNIENIA, FA
–
REAKCJA NA REGULACJĘ AUTONOMICZNĄ
–
BLOKI S-A, A-V I OBWODOWE
WĘZEŁ A-V:
BLOK A-V IO
BLOK A-V IIO
BLOKI ODNÓG: LBBB, RBBB
BLOK A-V III
FIZJOLOGIA - NACZYNIA KRWIONOŚNE
•
•
•
•
•
MIĘŚNIE GŁADKIE- SPADEK SIŁY SKURCZU
ŚRÓDBŁONEK: NO, ZAKRZEPY
SZTYWNOŚĆ ŚCIANY I OPÓR
ŻYŁY: ZMNIEJSZENIE PODATNOŚCI
NACZYNIA PŁUCNE : WZROST OPORU
CIŚNIENIE TĘTNICZE
•
•
•
•
•
•
RR: 100 + WIEK ?
OPÓR X POJEMNOŚĆ MINUTOWA
SPOŻYCIE SOLI
DIETA, ALKOHOL, PAPIEROSY
CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE
CZ. PSYCHOGENNE
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
po 65 rż > 50%
•
•
•
•
•
•
PIERWOTNE
WTÓRNE:
CH. NEREK
CH. GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH: TARCZYCA, NADNERCZA, PRZYSADKA, PRZYTARCZYCE I INNE
KOARKTACJA AORTY
CZ. GENETYCZNE
NADCIŚNIENIE PRZYSPIESZA STARZENIE
•
•
•
•
•
PRZYSPIESZENIE MIAŻDŻYCY
PRZEROST SERCA
CHF, FA, AEV
PRZEROST BŁONY ŚRODKOWEJ TETNIC
ZMIANY NARZĄDOWE
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
REHABILITACJA ?
TAK
BEZ WYSIŁKU IZOMETRYCZNEGO
Często inne ograniczenia
SERCE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
POWIĘKSZENIE JAM
PRZEROST ZWŁASZCZA PRZEGRODY
ZACHOWANA F-CJA W SPOCZYNKU
ZMNIEJSZENIE SPRAWNOŚCI WYSIŁKOWEJ: CZĘSTOŚĆ, NAPEŁNIANIE, KURCZLIWOŚĆ, CZYNNOŚĆ ENDOKRYNNA ANP
PRZEPŁYW WIEŃCOWY
GORSZA REAKCJA ADAPTACYJNA I ODRUCHOWA: HRV, HYPOTONIA ORTOSTATYCZNA
UKŁAD BODŹCO-PRZEWODZĄCY SERCA
APARAT ZASTAWKOWY
APARAT ZASTAWKOWY:
ZASTAWKA AORTY I MITRALNA:
ZWŁÓKNIENIE, ZWAPNIENIA PO 70 RŻ 32% KOBIET, 14% MĘŻCZYZN,
ZABURZENIA FUNKCJI: ZWĘŻENIA, NIEDOMYKALNOŚĆ
ZWĘŻENIE ZASTAWKI AORTY
•
•
•
•
•
•
NABYTE: GORĄCZKA REUMATYCZNA
MIAŻDŻYCOWE
POWIERZCHNIA Z ~3 DO <1CM2
GRADIENT
PRZEROST LK
ROZSTRZEŃ LK
•
OBJAWY:
–
OBRZĘK PŁUC
–
UTRATY PRZYTOMNOŚCI I ZASŁABNIĘCIA
–
SPADEK RZUTU
–
TPV,FV
–
SPADEK PRZEPŁYWU WIEŃCOWEGO (GRADIENT)
–
BÓLE WIEŃCOWE : SPADEK PRZEPŁYWU(GRADIENT)
–
TOWARZYSZĄCE ZMIANY MIAŻDŻYCOWE
NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA
MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW
ZATORY OBWODOWE
BAKTERYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA
•
•
•
•
ZWĘŻENIE ZASTAWKI DWUDZIELNEJ (MITRALNEJ)
•
•
•
•
•
NABYTE:
–
GORĄCZKA REUMATYCZNA
–
MIAŻDŻYCOWE
POWIERZCHNIA ZASTAWKI ~5CM DO 1.5CM2
GRADIENT, ROZSTRZEŃ LA, PCW
POWIKŁANIA:
–
MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW
–
ZATORY OBWODOWE
–
NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA
–
ZAKAŻENIA DRÓG ODDECHOWYCH
–
BAKTERYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA
OBJAWY:
–
OBRZĘK PŁUC
–
KASZEL, KOŁATANIA SERCA, DUSZNOŚĆ, CHRYPKA
NIEDOMYKALNOŚĆ ZASTAWKI MITRALNEJ
•
NABYTA:
•
•
•
•
–
REUMATYCZNA
–
NIEDOKRWIENNA
–
CHF
ROZSTRZEŃ LA I LK
OBJAWY:
OSŁABIENIE, DUSZNOŚĆ
OBRZĘK PŁUC
•
•
•
•
•
POWIKŁANIA:
FA
ZATOROWOŚĆ
ZAPALENIE WSIERDZIA
NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA
NIEDOMYKALNOŚĆ ZASTAWKI AORTY
•
•
•
•
NABYTA:
–
REUMATYCZNA
–
MIAŻDŻYCOWA
–
ZZSK
ROZSTRZEŃ I PRZEROST LK (COR BOVINUM)
OBJAWY:OSŁABIENIE, DUSZNOŚĆ, KOŁATANIA SERCA, ZAWROTY GŁOWY, OMDLENIA, STENOKARDIA
POWIKŁANIA:
–
FA
–
ZATOROWOŚĆ
–
BAKTERYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA
MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW
•
•
•
350-600/MIN
SPADEK RZUTU
CZĘSTOŚĆ ROŚNIE Z WIEKIEM
•
PRZYCZYNY:
–
SAMOISTE
–
WADY SERCA
–
NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY
–
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
–
CHNS
–
POCHP
•
OBJAWY:
–
–
–
–
–
•
KOŁATANIE SERCA
OSŁABIENIE
DUSZNOŚĆ
BÓLE W KLP
OMDLENIA I ZASŁABNIĘCIA
POWIKŁANIA:
–
CHF
–
TACHYKARDIOMIOPATIA
–
NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA
–
ZATOROWOŚĆ OBWODOWA
–
POWIKŁANIA LECZENIA P-KRZEPLIWEGO
NIEWYDOLNOŚĆ SERCA
•
•
•
JEST TO STAN, W KTÓRYM WIELKOŚĆ RZUTU MINUTOWEGO SERCA JEST NIEWYSTARCZAJĄCA W STOSUNKU DO POTRZEB
ORGANIZMU
PRAWO FRANKA-STARLINGA: WYDOLNOŚĆ JEST FUNKCJĄ KURCZLIWOŚCI, OBCIĄŻENIA WSTĘPNEGO I NASTĘPCZEGO
PRZYCZYNY:
–
CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA
–
WADY SERCA WRODZONE I NABYTE
–
ZAPALENIE MIĘŚNIA SERCA
–
ZAPALENIE WSIERDZIA
–
ZAPALENIE OSIERDZIA
–
KARDIOMIOPATIE
–
ZABURZENIA RYTMU SERCA
ZAPOTRZEBOWANIE SERCA NA TLEN
•
•
•
•
•
•
•
•
HR
KURCZLIWOŚĆ
AFTERLOAD
WYSIŁEK DO GENEROWANIA CIŚNIENIA JEST WIĘKSZY NIŻ DO OBJĘTOŚCI (np. AoS vs AoI )
RPP (RATE PRESSURE PRODUCT)
METABOLIZM TLENOWY
ZDOLNOŚĆ EXTRAKCJI TLENU (PO CS)
KWAS MLEKOWY - METABOLIZM BEZTLENOWY
ĆWICZENIE I REZERWA SERCA
•
REZERWA SERCA: ZDOLNOŚĆ DO ZWIĘKSZENIA PRACY SERCA (RZUTU) PRZY WZROŚCIE ZAPOTRZEBOWANIA TKANEK NA
TLEN: HR I OBJ. WYRZUTOWA->CO 6->25L/MIN, O2 250->1500L/MIN, (TISSUE EXTRACTION)
WYSIŁEK W NIEWYDOLNOŚCI SERCA
•
•
•
•
WZROST ZAPOTRZEBOWANIA TKANEK NA TLEN
ZWIEKSZENIE DYSOCJACJI OXYHEMOGLOBINY
ZWIĘKSZENIE RZUTU SERCA
REDYSTRYBUCJA KRĄŻENIA
WYSIŁEK W NIEWYDOLNOŚCI SERCA
•
•
ZAWARTOŚĆ TLENU:
18ml O2/dl tętnicza
różnica 4ml
14 ml O2/dl żylna
przy wysiłku różnica 12-14 ml O2/dl
•
•
•
•
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYDOLNOŚĆ:
HEMOGLOBINA (NIEDOKRWISTOŚĆ MEGALOBLASTYCZNA, MIKROCYTARNA, NORMOBLASTYCZNA)
KARBOXYHEMOGLOBINA
FUNKCJA PŁUC
KURCZLIWOŚĆ W NIEWYDOLNOŚCI SERCA
•
NIEWYDOLNOŚĆ SKURCZOWA -> NIEKOMPLETNE OPRÓŻNIANIE SERCA-> WZROST OBJ. PÓŹNOSKURCZOWEJ->
PRZESUNIĘCIE NA PRAWO KRZYWEJ FRANKA-STARLINGA, WZROST CIŚNIENIA KOŃCOWOROZKURCZOWEGO->
UTRZYMANIE RZUTU SERCA
•
•
UTRZYMANIE CIŚNIENIA ( WZROST OPORU OBWODOWEGO- AFTERLOAD)
WZROST CIŚNIENIA PŁUCNEGO. PRZEKROCZENIE CIŚNIENIA ONKOTYCZNEGO BIAŁKA(~24MMHg) POWODUJE OBRZĘK->
WZROST WYSIŁKU ODDECHOWEGO ->OBRZĘK PŁUC
NIEWYDOLNOŚĆ PRAWEJ KOMORY
•
•
•
•
•
CHOROBY PŁUC
WTÓRNIE DO NIEWYDOLNOŚCI LEWOKOMOROWEJ
WADY SERCA, PIERWOTNE NADC.
ZNACZNE ZWIĘKSZENIE OBJ. KRWI np.. NIEWYDOLNOŚĆ NEREK
->PODWYŻSZONE CIŚNIENIE ŻYLNE, OBRZĘKI OBWODOWE, WĄTROBA
ZESPÓŁ PŁUCNO-SERCOWY
•
•
ZESPÓŁ OBJAWÓW WYSTĘPUJĄCYCH W WYNIKU NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO PŁUCNEGO
PRZYCZYNY: CHOROBY PŁUC (ZMNIEJSZENIE ŁOŻYSKA NACZYNIOWEGO PŁUC): POCHP, ROZEDMA, ZWŁÓKNIENIE,
GRUŹLICA, PYLICE, SARKOIDOZA, MUKOWISCYDOZA, NOWOTWORY
•
•
PRZYCZYNY cd.: ZAMKNIĘCIE ŚWIATŁA TT PŁUCNYCH: ZATORY, ZAKRZEPY, UCISK Z ZEWNĄTRZ, KURCZ
PIERWOTNE NADCIŚNIENIE PŁUCNE
ZATOR TĘTNICY PŁUCNEJ
•
ZAMKNIĘCIE ŚWIATŁA TĘTNIC PŁUCNYCH MATERIAŁEM ZATOROWYM. NAJCZĘŚCIEJ FRAGMENTAMI ZAKRZEPÓW Z ŻYŁ
KK DOLNYCH, RZADZIEJ ZATORY TŁUSZCZOWE
•
PRZYCZYNY:
–
UNIERUCHOMIENIE W ŁÓŻKU
–
NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA
–
NOWOTWORY(TRZUSTKA)
–
CZERWIENICA
–
ŻYLAKI KOŃCZYN DOLNYCH
–
ZAKRZEPOWO-ZATOROWE ZAPALENIE ŻYŁ
–
NIEWYDOLNOŚĆ ŻYLNA
–
PROSTATEKTOMIA, INNE ZABIEGI
•
OBRAZ KLINICZNY:
–
GWAŁTOWNY SPADEK PRZEPŁYWU PRZEZ KRĄŻENIE PŁUCNE
–
SPADEK OBJ. WYRZUTOWEJ
–
SPADEK SATURACJI
–
BÓL W KLP, DUSZNOŚĆ , SINICA
–
WZROST CIŚNIENIA ŻYLNEGO
–
WSTRZĄS, ŚMIERĆ
CHOROBA NIEDOKRWIENNA
•
•
DUSZNICA BOLESNA
ZAWAŁ SERCA 50% OSOBY PO 65 rż
–
ZMIANY WIELONACZYNIOWE
–
WYSOKA ŚMIERTELNOŚĆ
–
RZADZIEJ BÓL, WYSOKA ŚMIERTELNOŚĆ
–
NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA, KRĄŻENIA
–
WSPÓŁISTNIENIE KILKU CHORÓB
–
ZŁOŻONE ZMIANY EKG
–
CZĘSTSZE POWIKŁANIA
•
•
MNIEJ INTENSYWNA TERAPIA
UTRUDNIONA I ZBYT KRÓTKA REHABILITACJA RUCHOWA
–
NISKA WYDOLNOŚĆ
–
–
–
–
–
•
•
•
POWIKŁANIA, INNE SCHORZENIA
W TYM NIESPRAWNOŚĆ RUCHOWA, NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA
ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI I PSYCHICZNE
ZABURZENIA NEUROLOGICZNE
ARYTMIE
UTRUDNIENIA REHABILITACJI
NIESPRAWNY UKŁAD RUCHU
CUKRZYCA, NIEDOKRWIENIE KK DLN, PRZEPUKLINY W TYM ROZWORU PRZEŁYKU, ŻYLAKI, OWRZODZENIA, DUSZNOŚĆ,
ZAWROTY GŁOWY, ZAB. RYTMU, NIEDOWIDZENIE, OBRZĘKI, CH PARKINSONA I INNE
UTRUDNIENIA REHABILITACJI
W ZAWALE I CH.N.S.
•
•
•
POWIKŁANIA: CHF, NIEWYDOLNOŚĆ ODDECHOWA, ZATOROWOŚĆ PŁUCNA, ZAKRZEPICA, KRWIAKI, INFEKCJE UKŁADU
MOCZOWEGO, ODDECHOWEGO PO WKŁUCIACH, ODLEŻYNY, PSYCHOZA,
ZABURZENIA RÓWNOWAGI, OSŁABIENIE SIŁY MIĘŚNIOWEJ
PO CABG : UDAR, DRENAŻ, NIESTABILNOŚĆ MOSTKA
ZABURZENIA RYTMU SERCA
•
•
•
•
•
MIGOTANIE PRZEDSIONKÓW
ZABURZENIA PRZEWODZENIA
ARYTMIE KOMOROWE
STYMULACJA STAŁA
KARDIOWERTER DEFIBRYLATOR
•
•
•
OMDLENIA: HIPOTONIA ORTOSTATYCZNA
INNE OMDLENIA ODRUCHOWE
ZABURZENIA NEUROLOGICZNE I NACZYNIOPOCHODNE
WYSIŁEK
•
•
•
•
•
•
•
MAX WYDOLNOŚĆ TLENOWA 15-30RŻ
SPADEK 5-10%/10 LAT
MET (metabolic equiv =3.5mlO2/kg/min)
60-69 lat ~8 MET
70-79 lat ~7 MET
80-89 lat ~5 MET
HR max: 220- wiek
•
•
•
RR WZROST O MAX 30mmHg
wolny przyrost HR, zużycia O2 i poziomu CO2- gorsza reakcja na stym adrenergiczną
wolniejszy powrót HR, RR, O2 i CO2
•
•
SYSTEMATYCZNY WYSIŁEK UTRZYMUJE WYDOLNOŚĆ
PRÓBA WYSIŁKOWA PRZED REHABILITACJĄ - OCENA WYDOLNOŚCI
–
WYZNACZENIE BEZP. ZAKRESU HR I RR
–
WYKLUCZENIE IHD
–
85-90% MAX
REHABILITACJA W MIAŻDŻYCY TĘTNIC ?
•
•
•
TAK !!!
ROZWÓJ KRĄŻENIA OBWODOWEGO
ZACHOWANIE SPRAWNOŚCI I SAMODZIELNOŚCI
PACJENT ZE STYMULATOREM I ICD
•
•
•
•
•
•
•
ZAKAZ WSTĘPU DO PRACOWNI REHABILITACJI???
LECZENIE CIEPŁEM:PARAFINA, PODCZERWIEŃ, DIATERMIA,
KRIOTERAPIA
HYDROTERAPIA, KINEZYTERAPIA
ULTRADŹWIĘKI, LASEROTERAPIA
MAGNETOTERAPIA
ELEKTROSTYMULACJA
•
NIE WYMAGA SPECJALNEJ TROSKI
–
MOŻE OGLĄDAĆ TELEWIZJĘ
–
ODKURZAĆ, PRASOWAĆ, ROZMAWIAĆ PRZEZ TELEFON ITD
ŚRODKI OSTROŻNOŚCI:
–
SILNE POLA ELEKTRYCZNE I MAGNETYCZNE (MRI), DC
–
NARAŻENIE NA GWAŁTOWNE, RUCHY
•
ZABURZENIA KRZEPLIWOŚCI
•
SKAZA NACZYNIOWA, WYBROCZYNY, PURPURA SENILIS (KRUCHOŚĆ NACZYŃ)
–
MAŁOPŁYTKOWOŚĆ Z HIPERAGREGACJĄ
–
NADKRZEPLIWOŚĆ: WZROST FIBRYNOGENU, CZ. VII I D-DIMERÓW, SPADEK ATIII, tPA I białka C
–
SPADEK SYNTEZY CZ. KRZEPNIĘCIA W WĄTROBIE (VIT K)
TĘTNIAKI
•
•
•
AORTA PIERSIOWA WSTĘPUJĄCA I ZSTĘPUJĄCA
AORTA BRZUSZNA
TĘTNICE BIODROWE, UDOWE I PODKOLANOWE
•
TĘTNIAK ROZWARSTWIAJĄCY AORTY(KRWOTOK DO BŁONY ŚRODKOWEJ)
CHIRURGIA SERCA W STARSZYM WIEKU
•
•
•
•
•
•
CABG
OPCAB
MIDCAB
EACAB
SZTUCZNE ZASTAWKI
PLASTYKA ZASTAWEK I SERCA
•
•
•
WYŻSZA ŚMIERTELNOŚĆ
DŁUŻSZY CZAS HOSPITALIZACJI
LICZNIEJSZE POWIKŁANIA:
–
UDARY, PSYCHOZY, ZATORY PŁUCNE I OBWODOWE, NIEWYDOLNOŚĆ NEREK, KRWOTOKI, NIEWYDOLNOŚC
ODDECHOWA
PTCA W STARSZYM WIEKU
•
•
NISKA ŚMIERTELNOŚĆ
LICZBA POWIKŁAŃ ROŚNIE Z WIEKIEM:
–
UDARY, PSYCHOZY, ZATORY PŁUCNE I OBWODOWE, NIEWYDOLNOŚĆ NEREK, KRWOTOKI, NIEWYDOLNOŚĆ
ODDECHOWA
CHOROBY TĘTNIC OBWODOWYCH
•
•
•
MIAŻDŻYCA TĘTNIC
ZAKRZEPOWO-ZATOROWE ZAPALENIE TĘTNIC
OBJAWY:
–
BÓLE MIĘŚNI, CHROMANIE PRZESTANKOWE
–
BÓLE SPOCZYNKOWE
–
KURCZE MIĘŚNI, PARESTEZJE
–
OZIĘBIENIE KOŃCZYNY
–
ZANIKI MIĘŚNIOWE
–
BLADOŚĆ POWŁOK
MIAŻDŻYCA TĘTNIC
•
•
•
•
•
•
•
•
MĘŻCZYŹNI PO 50 RŻ
CUKRZYCA
PALENIE TYTONIU
WSPÓŁISTNIENIE CHNS
ZABURZENIA LIPIDOWE
WYWIAD RODZINNY
NADCIŚNIENIE
OTYŁOŚĆ
ŻYLAKI
•
NIERÓWNOMIERNE POSZERZENIE I WYDŁUŻENIE ŻYŁ, ZWYKLE W OBRĘBIE KOŃCZYN DOLNYCH W WYNIKU WRODZONEJ ,
LUB NABYTEJ DYSFUNKCJI ZASTAWEK
ZAKRZEPOWE ZAPALENIE ŻYŁ
•
•
•
•
•
STAN ZAPALNY ODCINKA ŻYŁY Z WYTWORZENIEM W TYM MIEJSCU ZAKRZEPU. ŻYŁY KK DLN I MIEDNICY
ETIOPATOGENEZA: ZASTÓJ, LEPKOŚĆ ,
NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA,
UNIERUCHOMIENIE W ŁÓŻKU
ZABIEGI OPERACYJNE
•
PRZYCZYNY:
–
CIĄŻA I PORÓD
–
URAZY, ZAKAŻENIA
–
UCISK NA ŻYŁY
–
CZRWIENICA
–
OTYŁOŚĆ
–
LEKI ZWIĘKSZAJACE KRZEPLIWOŚĆ
–
ANTYKONCEPCJA, STERYDY
OBRAZ KLINICZNY: OBRZĘK, BÓL, GORĄCZKA
•
Narząd ruchu
•
•
•
STARZENIE:
Teoria zużycia: inwolucja +kumulacja nieodwracalnych uszkodzeń
„Zegar biologiczny” komórkowy: apoptoza, układowy, hormonalny
Choroby kości
•
Kość:
•
–
Warstwa korowa – zbita
–
Warstwa beleczkowata rdzeniowa
Przebudowa kości
–
Resorpcja – osteoliza
–
Nowotworzenie- osteogeneza
Osteoporoza
•
•
•
•
•
•
Choroba metaboliczna przebiegająca z obniżeniem masy kostnej
Nasilenie resorpcji kości
Gęstość kości maleje 3-5%/10 lat
Kobiety
Okres pomenopauzalny
Podatnośćna złamania: trzony kręgów, kość promieniowa, szyjka kości udowej
Osteoporoza- postacie
•
•
•
Pomenopauzalna
Inwolucyjna
Wtórna ( sterydy, nadcz. Przytarczyc, niewydolność wątroby, niewydolność nerek, hiperprolaktynemia, hipogonadyzm, alkohol, polekowe, POCHP,
cukrzyca, zesp złego wchłaniania, RZS,
Osteoporoza- cz. ryzyka
•
•
•
•
•
•
•
•
Wiek
Płeć
Rasa (biała)
Genetycznie uwarunkowana
Tryb życia
Dieta
Sylwetka
Stan po usunięciu przydatków
osteoporoza
•
•
•
•
Leczenie i rehabilitacja
Aktywność fizyczna spacery, pływanie
Ca(hamowanie parathormonu), Vit D, estrogeny, kalcytonina, fluor, bisfosfoniany
Rehabilitacja naświetlanie słoneczne, balneoterapia
Osteoporoza – waga ciała
•
•
•
Nadwaga:
–
Większe obciążenie
–
Większy poziom estrogenów
–
Mniejszy katabolozm
Niedowaga- większe ryzyko
Masa mięśniowa
OSTEOMALACJA
•
•
•
Zmniejszenie stosunku prawidłowo zmineralizowanej tk kostnej do niezmineralizowanej bez zmniejszenia masy kostnej
Przyczyna: niedobór Vit D, hipofosfatemia, hipokalcemia, zaburzenia wchłaniania, stan po gastrectomii, niewydolność trzustki, niewydolność
nerek, niewydolnośćwątroby
Może współistnieć z osteoporozą
•
•
•
•
Vit D2 - wchłanianie
Vit D3 - w skórze
Hydroksylacja hydroxycholekalcyferolu w wątrobie do kalcytriolu
I do dihydroxycholekalcyferolu w nerkach
Osteomalacja - objawy
•
•
•
•
Bóle kostne: kręgosłup, żebra, kości biodrowe, miednicy, kończyn
Bóle nasilają się przy ruchach
Deformacje kości obciążonych
Patologiczne złamania
Osteomalacja- postępowanie
•
•
•
•
Vit D
Zesp. Złego wchłaniania
–
Dieta
–
Leki żółciopędne
–
Enzymy trawienne
Niewydolność nerek
–
Aktywna vit D i wapń
–
Leki wiążące fosforany
Ch. wątroby: VitD, dieta
Choroba zwyrodnieniowa stawów
•
•
Choroba ze zużycia chrząstki szklistej, warstwy podchrzęstnej kości i tkanek okołostawowych
Najczęstsza przyczyna kalectwa po 65 rż. : starzenie, otyłość, liczne urazy, stany zapalne, ch. metaboliczne
•
•
•
•
•
Objawy:
Bóle
Ograniczenie ruchopmości
Deformacje
Nasilenie bólu przy ruchu i obciążeniu
•
•
Leczenie i rehabilitacja
Redukcja bólu
•
•
•
•
•
Leki p-zapalne?
Ćwiczenia na zakres ruchów
Ćwiczenia wzmacniające i wytrzymałościowe
Zabiegi rehabilitacyjne np.: magneto, laseroterapia, krioterapia itd.
Powikłania leczenia : ch. wrzodowa i jej powikłania
•
•
•
•
•
•
•
•
Czynniki wpływające na rozwój:
Złamania
Stany bólowe, nierównomierne obciążenie
Udar mózgu
Niewydolność krążenia
Ch. naczyń obwodowych
Depresja
Neurologiczne: zanik mięśni, koordynacji ruchowej
Polimialgia reumatyczna
i zapalenie tętnic olbrzymiokomórkowe
•
•
•
•
•
•
Zespół chorobowy
Ból i sztywność mięśni obręczy barkowej i biodrowej
Zapalenie tt. Skroniowych i tt. Czaszkowych
Częste współistnienie,
częściej kobiety
10 x częściej po 80 rż
•
•
•
•
Nacieczenie komórkowe błony wewnętrznej tętnic (kk. Langerhansa)
Ból zapalny miejscowo
Wtórne do niedokrwienia objawy
Powikłania niedokrwienia
zapalenie tętnic olbrzymiokomórkowe
•
•
•
•
•
Objawy:
Pulsujący ból głowy
Zaczerwienienie , obrzęk, guzki nad tętnicą
Martwica w ciężkich postaciach
Objawy z innych tętnic: ocznej, szyjnej itd
Polimialgia
•
•
•
•
•
•
•
Symetryczny ból
Sztywność mięśni obręczy
Poranna sztywność
Często depresja, spadek masy ciała, gorączka
15% cechy zapalenia stawów kolanowych, mostkowo-obojczykowych
10% kaszel, ból gardła, chrypka
Nerki, wątroba, tarczyca
Polimialgia reumatyczna
i zapalenie tętnic olbrzymiokomórkowe
•
•
•
Rozpoznanie: morfologia, OB., CRP, biopsja t. Skroniowej
Leczenie:
glikokortykosterydy
RZS reumatoidalne zapalenie stawów
•
•
Przewlekałe schorzenie przebiegające z zapaleniem stawów obwodowych, stopniowo prowadzące do zniszczenia struktury stawu i tkanek
okołostawowych
Choroba rozwija się w średnim wieku, ale pełne objawy występują u osób starszych
Objawy RZS
•
•
•
•
•
Proces zapalny błony maziowej
Przerost maziówki
Zanik chrząstki
Niszczenie nasad kości
I tkanek okołostawowych
•
•
•
•
Początek ostry lub podstępnie postępujący
Gorączka, obrzęk, bóle, ograniczenie ruchomości
Sztywność poranna
Najczęściej stawy: nadgarstka, śródręczno-paliczkowe, międzypaliczkowe
•
•
•
•
Liczne stawy przy dłuższym przebiegu
Górne kęgi szyjne-> zniszczenie więzadła poprzecznego kręgu szczytowego
Ulnaryzacja palców
Zwichnięcia palców
Objawy zaawansowanego RZS
•
•
•
•
Rozległe przykurcze
Deformacje stawów
Podwichnięcia wielu stawów
kalectwo
Objawy RZS- obraz rtg
•
•
•
•
Osteoporoza przynasadowa
„zwężenie” szpar stawowych ( zanik chrząstki)
Nadżerki krawędzi kostnych
Jamki kostne nasad
RZS - leczenie
•
•
•
•
•
•
p-bólowe niesterydowe leki p-zapalne
Metotrexat
Chlorochina (arechin)
Sole złota
Specyficzne p-ciała
sterydy
RZS - rehabilitacja
•
•
•
•
•
Zachowanie ruchomości stawów
Utrzymanie siły mięśniowej
Samoobsługa !!!!!
Psychoterapia
Zabiegi rehabilitacji wspomagające np. krioterapia, laseroterapia itp
Inne schorzenia układu ruchu
•
•
•
•
•
Zespół cieśni kanału nadgarstka
Spondylo-artroza kręgosłupa
Choroby mięśni i przewodnictwa nerwowo- mięśniowego np. miastenia, miopatie ( np. posterydowa)
Ubytek masy mięśniowej
Schorzenia neurologiczne: np. udar mózgu, Parkinsonizm itp
•
•
•
Koślawy paluch
Ostroga piętowa
Bóle stóp
Rehabilitacja wysiłkowa
•
•
•
•
•
Cel:
Poprawa wydolności
Poprawa siły mięśniowej i ruchomości stawów
Poprawa koordynacji ruchowej i równowagi
Trening interwałowy 15-20 min
•
•
•
•
•
•
Masa mięśniowa/tłuszcz
Osteoporoza
HDL
Glikemia
Insulinooporność
Depresja
Ryzyko i ograniczenia wysiłku
•
•
•
•
•
•
Zwężenie zastawki aorty
Zaawansowana choroba niedokrwienna serca
Ciężka niewydolność krążenia
Urazy i przeciążenia
Niewydolność układu ruchu
Osoby wysokiego ryzyka rozpoczynają ćwiczenia pod nadzorem
Kwalifikacja do rehabilitacji wysiłkowej
•
•
•
•
Próba wysiłkowa
Wywiad + badania dodatkowe z oceną układu ruchu
Cukrzyca – korekta leczenia
Przyjmowane leki
Przerwanie testu wysiłkowego
•
•
•
•
•
•
•
AEV: wieloogniskowe, pary, TPV
Spadek RR >10mmHg
RR > 250/ lub > /115
FAP, FLAP, TPS
Blok a-v
Ból w klp, duszność, inne objawy
Chromanie przestankowe
•
•
•
Obniżenie ST
Uniesienie ST
85% max HR
Zalecenia dot. Treningu wysiłkowego
•
•
•
Rozgrzewka i zakończenie:
5-10 minłagodnych ćwiczeń rozluźniających
Docelowa czętość HR = 65-80% Max HR
•
•
30 min zwiększenia HR 3-4 x tyg
Stopniowo rozpoczynając od 2-3 min
•
•
•
•
•
•
>75 lat mniejsze nasilenie i częściej
Zalecenia AHA
3 x /tydz
50-60%
20-30 min
Spacer, bieg, rower
Wysiłek w MET:
•
•
•
2-4 MET:
–
–
–
–
5-6 MET:
–
–
–
7-8 MET:
–
–
–
spacer 3-5km
Rower 10 km po płaskim
Pływanie z deską
Prace domowe
Spacer 6 km/godz
Rower 13 km/godz
Intensywna praca domowa
Chód 8km/godz
Pływanie 800m w 30 min
Rower 15-20 km/godz
Układ oddechowy- starzenie
•
•
•
•
Wentylacja
Wymiana gazowa
Odporność
Kumulacja procesów chorobowych
wentylacja
•
•
•
•
Podatność ściany klp
Podatność płuc
Funkcja przepony
Mięśnie oddechowe pomocnicze
Podatność płuc i ściany klp
•
•
•
•
•
•
•
•
Płuco starcze:
Nadmiernie rozszerzenie pęcherzyków,
Rozedma
Ściana klp:
Sztywność
Ustawienie wdechowe, kyfoza
Zmniejszenie ruchomości
Wzrost pojemności zalegającej
Zaburzenia wentylacji
•
•
•
•
Natężony szczytowy przepływ wydechowy: FEV 1
Spadek Pa O2
Pojemność dyfuzyjna: (powierzchnia wymiany pęcherzykowo-włośniczkowej)
Zaburzenia regulacji na hipoksję i hiperkapnię
Mechanizmy obronne płuc: oczyszczanie
•
•
•
Transport rzęskowy
Osłabienie kaszlu
Zaburzenia połykania
•
•
odporność komórkowa (kk T)
Odporność humoralna
•
•
•
Zapalenie płuc czwarta przyczyna zgonu u osób starszych
Przebieg podstępny ( brak gorączki)
Przewlekłe zapalenie płuc
gruźlica
•
•
•
•
Skąpe objawy
Brak skuteczności szczepienia- anergia
Gruźlica popierwotna
Negatywny test skórny- anergia
•
•
•
•
•
Cięższy przebieg
Zapalenie płuc
Powikłania pogrypowe
Powikłania z układu krążenia
Wtórne bakteryjne nadkażenie
grypa
•
Wysoka śmiertelność
Przewlekła obturacyjna choroba płuc POCHP
•
•
•
•
•
•
•
Obturacja dróg oddechowych
Obniżenie stos natężonej objętości wydechowej jednosekundowej do natężonej pojemności życiowej
Przewlekłe zapalenie oskrzeli
Rozedma oskrzeli
Choroba oskrzelików
Astma oskrzeli
Rozstrzenie oskrzeli
POCHP:
•
•
•
•
•
•
6-10% osób starszych
Przyczyna: palenie tytoniu, płuco farmera,
Objawy: przewlekły kaszel z wykrztuszaniem przez co najmniej trzy miesiące w roku przez kolejne dwa lata
Kaszel z wykrztuszaniem, duszność, świsty, oddychanie przez zasznurowane usta
FEV1 < 80% FVC
Pink puffer, blue blotter
•
•
•
•
•
•
•
Rehabilitacja
Utrzymanie samodzielności
Zmniejszenie hospitalizacji
Depresja
Ćwiczenia fizyczne i dieta
Tlenoterapia
Zapobieganie zakażeniom
Układ moczowo-płciowy
•
•
•
•
•
•
Nykturia 2/3 osób po 65 r.ż.
Nietrzymanie moczu
Zakażenia dróg moczowych
Przerost gruczołu krokowego
Wypadanie narządów rodnych
Krwawienia z dróg rodnych
Nykturia
•
•
•
•
•
Mniejsza rozciągliwość pęcherza
Zaburzenia zagęszczania moczu
Przerost gruczołu krokowego
Niewydolność krążenia (l. Moczopędne)
Stosowane leki: moczopędne, p-depresyjne, psychotropowe, antycholinergiczne, p-histaminowe
Nietrzymanie moczu
•
•
Częściej u kobiet
Towarzyszy schorzeniom układu moczowo-płciowego
Zakarzenia dróg moczowych
i przerost gruczołu krokowego
•
•
•
•
•
•
Dyzuria- bolesne oddawanie moczu
Częstomocz
Gwałtowne parcie na mocz
Nocne oddawanie moczu
Białko w moczu
Skłonność do nawrotów
Przerost gruczołu krokowego
•
•
•
•
•
Częstość wzrasta z wiekiem
Różnicowanie z rakiem
alfa-blokery
Impotencja
Leczenie operacyjne
Wypadanie narządów rodnych
•
•
•
•
•
•
•
Osłabienie dna miednicy, stan po histerectomii
Rectocele
Cystocele
Enterocele
Leczenie operacyjne
Zachowawcze: krążki dopochwowe
przetoki
Krwawienia z dróg rodnych
•
Badanie ginekologiczne
Choroby endokrynologiczne
•
•
•
•
Nadczynność/ niedoczynność tarczycy
Cukrzyca
Menopauza
Inne
Nadczynność/ niedoczynność tarczycy u osób starszych
•
•
Nadczynność
–
Zaburzenia rytmu, rzadziej tachykardia, dusznica bolesna, niewydolność serca, rzadsza hiperfagia, utrata masy ciała, częściej zaparcia,
apatia, depresje, osłabienie mięśniowe, bóle stawów
Niedoczynność:
–
Zmęczenie, apatia, depresja, bóle mięśniowe, zaparcia, suchość skóry,nietrzymanie moczu, bóle stawowe
hipoglikemia
•
Poty, tachykardia, osłabienie, drżenia, nadpobudliwość, lub senność, mrowienie ust, ból głowy, zaburzenia widzenia, splątanie,
Śpiączka hiperosotyczna
•
•
•
•
Hiperglikemia
Diureza osmotyczna
Niskie pragnienie
Odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe
Przytarczyce
•
•
Nadczynność: Parathormon(PTH), oseoporoza, osteomalacja, hiperkalciuria, kamica nerkowa
Niedoczynność: tężyczka,
menopauza
•
•
•
•
Zmiany hormonalne
Napady naczynioruchowe
Miażdżyca
Zmiany zanikowe narządów rodnych
Układ pokarmowy
•
•
•
•
•
•
•
•
Ubytki uzębienia, zapalenia jamy ustnej
Przepuklina rozworu przełykowego
Zespół złego wchłaniania
Bóle brzucha
Zaparcia
Nietrzymanie stolca
Uchyłki jelita
Krew w stolcu
Ubytki uzębienia, zapalenia jamy ustnej
•
•
•
•
•
•
Próchnica
Zużycie
Choroby przyzębia
Stany zapalne ( protezy), grzybice
Zanik i degeneracja kości szczęki i żuchwy
Zaburzenia wytwarzania i p[rzepływu śliny
Przepuklina rozworu przełykowego
•
•
•
•
•
Przepuklina wślizgowa żołądka i przełyku:
Bóle w dołku podsercowym i w klp
Puste i kwaśne odbijania
Dolegliwości często zależne od pozycji: nasilają się w pozycji leżącej szczególnie po posiłku
Podobne objawy: kurcz przełyku, zaburzenia czynnościowe, czynniki psychogenne, aerofagia, dyspepsje
Zespół złego wchłaniania
•
•
•
•
•
Zanikowe zapalenie i zanik błony śluzowej żołądka : niedokrwisość złośliwa, stan przedrakowy
Utrata zewnątrzwydzielniczej f-cji tyrzustki
Gorsze wchłanianie tłuszczów i rozpuszczonych w nim vitamin A, D, K, A
Achlorhydria i niedobór czynnika wewnętrznego, niedobór Vit B12
Niedobór żelaza?? – głównie utrata
Bóle brzucha
•
•
•
•
•
•
•
Dyspepsja
Przepuklina rozworu przełykowego
Choroba wrzodowa
Zaburzenia czynnościowe
Niedokrwienie
Uchyłkowatość
Zapalenie uchyłków
Zaparcia
•
•
Megacolon, zaklinowanie mas kałowych
Hipertoniczne jelito grube
•
•
•
•
•
Obniżone pragnienie i łaknienie
Brak aktywności fizycznej
Depresja, zaburzenia neurogenne, niedoczynność tarczycy, niektóre leki: Ca-blokery, opioidy, p-depresyjne, spazmolityki, moczopędne itd
Niedokrwienie jelita, nowotwory, uchyłkowatość
Nieprawidłowa dieta- ubogoresztkowa
•
•
•
•
•
•
Powikłania:
Omdlenia przy defekacji
Niedrożność jelit
Toksemia
Hemoroidy
przetoki
Nietrzymanie stolca
•
•
•
•
•
•
Utrata zależnej od woli kontroli nad wydalaniem stolca:
Upośledzona funkcja zwieracza odbytu: samoistna , pourazowa, lub neurogenna
Stany zapalne
Biegunka
Obniżenie krocza,
Zaklinowanie mas kałowych
Uchyłki jelita
•
•
•
•
Do 40% po 65 r.ż, 50% po 80 r.ż.
Wypuklenia błony śluzowej poprzez warstwy mięśni gładkich, którym towarzyszą bolesne skurcze
Osłabienie i zanik mięśni gładkich, prawdopodobnie z powodu diety ubogiej w błonnik
Zapalenia uchyłków
Krew w stolcu
•
•
•
Żylaki odbytu
Uchyłki jkelita grubego
nowotwory
Układ nerwowy
•
•
•
•
•
•
Starzenie
Brak regeneracji
Gromadzenie lipofuscyny
Zaburzenia układu dopaminergicznego- ch Alzheimera, Parkinsonizm
Zaburzenia snu
Demencja, otępienie
Demencja, otępienie
•
•
•
•
15% osób po 65r.ż. Ma zaburzenia funkcji poznawczych
Otępienie
Zespoły amnestyczne
Utrata f-cji poznawczych
Otępienie
•
•
•
•
•
Osłabienie myślenia abstrakcjnego
zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni
Afazja, agnozja
Zmiany osobowości
Przyczyna: miażdżyca, choroby naczyniowe, ch. Alzheimera, Parkinsona, cukrzyca, niedobory witaminowe, udary mózgu
Parkinsonizm
•
•
•
•
•
> 2% po 50r.ż.
Niedobór dopaminy w mózgu
Zanik istoty czarnej
Objawy: drżenia mięśniowe, zaburzenia chodu, sztywność mięśniowa, zaburzenia równowagi, zaburzebnia nastroju, depresja
Leczenie inhibitorami MAO
Zaburzenia psychiki
•
•
•
•
•
•
Upośledzenie pamięci
Upośledzenie inteligencji
zaburzenia snu
Depresje
Nerwica lękowa i psychoorganiczne
Współzależność zdrowia fizycznego i psychicznego
Depresja
•
•
15-30% osób w wieku podeszłym
Obniżenie nastroju, drażliwość, zaburzenia emocjonalne, poczucie niskiej wartości, osamotnienia, izolacji, myśli o śmierci, zaburzenia snu,
łaknienia