Molekularne podstawy etiopatogenezy gąbczastych

E P I D E M I E
Prof. dr hab. n. wet.
Danuta Klimuszko,
Dr n. wet.
Borys Błaszczak
Zakład Bakteriologii
i Biologii Molekularnej,
Katedra Nauk
Przedklinicznych,
Wydział Medycyny
Weterynaryjnej SGGW
w Warszawie
X X I
W I E K U
Molekularne podstawy
etiopatogenezy
gąbczastych
encefalopatii
Molecular structure ethiopathogenesis of spongiform encephalopthies
S U M M A R Y
Spongiform encephalopthies are the human and other mammal diseases caused by proins - infectious protein
particles. Diseases are either transmissible or sporadic. It is believed that prions /PrPsc / are altered form of
the normal cellular protein /PrPc / coded by prnp gene in human and animal cells. Normal PrPc has a- helix
conformation, which changes to b - sheet form as a consequence of the interaction with the infectious PrPsc.
It occurs when host organism is invaded by prions through the oral or jatrogenic route. The spontaneous
conversion from PrPc to PrPsc may occurs in human whose PRNP gene carries mutations in certain codons.
The molecular mechanism of the conversion into infectious form is not fully understood, especially in case
of spontaneous form of disease. There are few hypotheses that attempt to explain the origin of PrPsc
appearance what is the issue of the article.
...................................
Przed blisko dwudziesty laty Stanley Prusiner /laureat nagrody Nobla z 1997 roku/
wywołał znaczne zamieszanie w świecie nauk medycznych i biologicznych stwierdzeniem, iż szereg znanych od wielu już lat degradacyjnych chorób ośrodkowego
układu nerwowego ludzi i zwierząt może być powodowana przez zakaźne cząstki
białkowe. Sceptycyzm, z jakim przyjęto stwierdzenie Prusinera był o tyle zrozumiały, iż burzyło ustalony pogląd, zgodnie z którym znane dotąd czynniki infekcyjne,
powodujące choroby zakaźne, posiadały materiał genetyczny w postaci kwasów
nukleinowych /DNA lub RNA/.Nowe cząstki infekcyjne nazwał Prusiner „prionami”
/proteinaceous infection particle/.
N
asza wiedza na temat prionów w ciągu ostatnich paru lat znacznie się pogłębiła zwłaszcza
poszerzył się zakres informacji dotyczących
zdarzeń, prowadzących do powstawania w komórkach
białek prionowych. Zebrane dotychczas wyniki badań
potwierdzają hipotezę Prusinera.
Choroby wywołane przez priony
Choroby prionowe znane są ludzkości od dawna.
Pierwsze doniesienia o pojawieniu się u owiec choroby
zwanej trzęsawką /scrapie/ pochodzą z połowy XVIII
wieku. Wśród populacji plemienia Fore zamieszkującego góry Papui - Nowej Gwinei występowała choroba zwana kuru - „śmiejąca się śmierć”. Objawiała
się ona między innymi porażeniami mięśni twarzy
przypominającymi uśmiech, stąd nazwa tej choroby.
22
ALERGIA Wiosna 2003
Transmisja czynnika zakaźnego następowała poprzez
praktykowany przez wspomniane plemię rytualny kanibalizm nakazujący spożywanie mózgów zmarłych
krewnych, a do zakażenia dochodziło głównie w czasie ich preparowania wykonywanego przez kobiety.
Choroba znikła, gdy zaprzestano tych praktyk.
Obecnie znanych jest co najmniej 10 chorób o etiologii podobnej jak trzęsawka lub kuru. Krótką charakterystykę opisanych dotychczas jednostek chorobowych
podaje tabela 1.
Budowa i cechy prionów
Rozwój choroby jest powolny, trwający od kilkunastu
miesięcy do kilku, a nawet kilkunastu lat. Dlatego też początkowo uważano, zwłaszcza w przypadku „kuru”, że
powodują ją tzw. wirusy powolne.
E P I D E M I E
Czy rzeczywiście czynnik wywołujący scrapie składa się wyłącznie z białka i nie zawiera kwasu nukleinowego. Doświadczenia mające na celu zinaktywowanie
hipotetycznego czynnika genetycznego zajęły badaczom wiele czasu. Okazało się jednak, że żaden z
środków niszczących DNA lub RNA, takich jak enzymy
nukleolityczne, promieniowanie ultrafioletowe czy też
wybrane związki chemiczne nie wpływał na „zakaźność” czynnika wywołującego scrapie. Wyizolowane
i oczyszczone białko scrapie, przeniesione w warunkach laboratoryjnych na chomiki spowodowało, że
rozwinęła się u nich choroba, a z mózgów zakażonych
zwierząt izolowano priony. Powstało pytanie, gdzie
znajduje się informacja genetyczna kodująca zakaźne cząsteczki białka.
Oznaczono częściowo skład aminokwasów budujących białko prionów. Na tej podstawie odtworzona
została po części struktura fragmentu DNA, według
zapisu którego teoretycznie kodowane było to białko.
Dzięki temu można było stworzyć tzw. sondę molekularną, znany fragment DNA posiadający strukturę
homologiczną do tej, która w komórce koduje odpowiednie białko. Przy jej pomocy odnaleziono w genomach ssaków chorujących na gąbczaste encefalopatie gen oznaczony u ludzi jako PNRP, który kodował
omawiane białko. Okazało się, że gen ten występuje
nie tylko w genomie kręgowców, zarówno ssaków jak
i ptaków, ale jest także u muszki owocowej Drosophila
melanogaster. Co ważniejsze, w komórkach znaleziono białko, które z pozoru było identyczne z białkiem prionu. Nazwano je białkiem PrPc /cellular/ w
odróżnieniu od białka „zakaźnego” określane jako
PrPsc /scrapie/.
Jeśli zdrowe organizmy posiadają w swoich komórkach białko określane jako PrPc, co wobec tego sprawia, że to samo z pozoru białko w nieznanych okolicznościach staje się czynnikiem wywołującym chorobę u
ludzi i zwierząt. Dokładne określenie właściwości obu
białek pozwoliły na ustalenie cech leżących u podstaw
faktu, iż jedno z nich było składnikiem prawidłowej,
zdrowej komórki, drugie zaś, odkładając się w ogromnych ilościach powodowało jej zniszczenie. Jedną z
X X I
W I E K U
podstawowych różnic jest wrażliwość na działanie enzymu proteolitycznego hydrolizującego białka - proteinazy K. Degradowała ona PrPc, nieznacznie tylko nadtrawiając formę PrPsc /zmniejszała ją z 33-35 kDa do
27-30 kDa/. Białko prionowe okazało się też niewrażliwe
na działanie detergentów, które rozpuszczały białko
fizjologiczne.
Po przeprowadzeniu dokładnych badań biochemicznych okazało się, że najistotniejsza różnica leży w konformacji cząsteczki czyli układzie przestrzennym łańcuchów polipeptydowych. Otóż białko fizjologiczne (PrPc)
posiada strukturę α-helisy - 4 połączonych ze sobą spirali, natomiast w cząsteczce białka PrPsc część spirali
ulega rozwinięciu tworząc strukturę tzw. karki β lub inaczej β-fałdową.
Zmiana konformacji prionów
Struktura białka PrP może przechodzić z jednej konformacji w drugą. Udało się tego dokonać in vitro w laboratorium. Zmieszanie białek o dwóch różnych strukturach
pochodzących z tego samego organizmu spowodowało, że cząsteczki o strukturze helikalnej uległy przekształceniu w cząsteczki o konformacji β-fałdowej. Wystąpiło
tu więc zadziwiające zjawisko, które można by określić
jako „narzucanie” sposobu skręcenia cząsteczki przez
obecne w roztworze struktury β-fałdowe. Proces ten wg
wielu badaczy może przebiegać następująco. Gdy w
środowisku znajduje się nawet niewielka liczba cząsteczek PrPsc, łączą się one z cząsteczkami białka fizjologicznego PrPc w formę określaną jako heterodimer,
który konwertuje w homodimer, a następnie dysocjuje
dając dwie cząsteczki PrPsc. Każda z nich może połączyć się ponownie z cząsteczką PrPc wg wyżej opisanego schematu powodując konwersję kolejnych cząsteczek o strukturze helikalnej znajdujących się w roztworze do formy β fałdowej. Proces ten trwa tak długo, aż
wszystkie obecne w roztworze cząsteczki białka uzyskają konformację kartki β.
Białko o β-fałdowej strukturze ma tendencję do
agregacji i przechodzenia w tzw. amyloid. Forma amyloidalna odkłada się w komórkach mózgu w postaci
włóknistych złogów, gromadzących się w ogromnych
Wiosna 2003 ALERGIA
23
E P I D E M I E
X X I
W I E K U
wakuolach. Doprowadza to w efekcie do tworzenia się
charakterystycznej dla chorób prionowych gąbczastej
struktury tkanki mózgowej. Charakterystyczny jest fakt,
iż w chorobach prionowych nie pojawia się żaden rodzaj specyficznej odpowiedzi immunologicznej organizmu. Fakt ten o tyle jest zrozumiały, iż białko prionowe nie jest rozpoznawane przez organizm jako obce.
Wykryć je zatem można głównie na podstawie zmian
histoanatomopatologicznych w tkance mózgowej.
Gen PRNP
Wykrycie sposobu przemiany cząsteczek białkowych
PrPc w cząsteczki PrPsc pozwoliło wyjaśnić, co dzieje się w przypadku transmisji czynnika zakaźnego u
zwierząt lub ludzi. Wiadomo jednak, że u ludzi choroba ta nie zawsze pojawia się w wyniku przeniesienia prionów na zdrowy organizm. W wielu przypadkach ujawnia się spontanicznie, bez żadnej widocznej przyczyny. Badania genetyczne dotyczące ludzi
chorych np. na chorobę Creutzfeldta-Jakoba /CJD/
ujawniły pewne dane, które pozwoliły na postawienie
24
ALERGIA Wiosna 2003
następującej hipotezy. U podstaw zachorowań na
gąbczaste encefalopatie mogą leżeć mutacje występujące w genie kodującym białko PrP oznaczonym
u ludzi jako gen PRNP. Mutacje te dotyczą pojedynczych kodonów we wspomnianym genie, co objawia
się zmianą jednego aminokwasu w białku PrPc. Dla
przykładu zmiana w kodonie 178 prowadzi do zamiany kwasu asparaginowego w asparaginę, a zmiana w
kodonie 200 powoduje podstawienie kwasu glutaminowego przez lizynę. Rysunek 3 przedstawia strukturę
ludzkiego genu z zaznaczeniem lokalizacji kodonów,
w których mogą pojawiać się mutacje, a także dwóch
kodonów z polimorfizmem.
Cząsteczka białka kodowana przez gen, w którym
kilka kodonów uległo mutacji, czyli zawierająca w kilku
miejscach podstawione inne aminokwasy niż w białku
PrPc staje się prawdopodobnie mniej stabilna, bardziej podatne na zmianę konformacji w kierunku formy
charakterystycznej dla prionu. Spontaniczna przemiana pojedynczej cząsteczki białka PrPc w formę PrPsc
może się więc stać fundamentalnym zdarzeniem w
procesie tworzenia się cząstek prionowych według opisanego jużschematu, co staje się początkiem rozwoju
choroby. Po części tłumaczyłoby to fakt, że u ludzi
obciążonych dziedzicznie, a więc ze zmianami mutacyjnymi w genie PRNP choroba pojawia się na ogół
po 40 roku życia, chociaż zmiany genetyczne wprowadzane są przecieżwraz z genami rodziców. A więc
osobniki takie zazwyczaj przez większą część życia
posiadają w swoich komórkach białko o zmienionym
składzie aminokwasów i prawidłowej konformacji cząsteczki. Wyjaśnienie zdarzeń prowadzących do powstania stabilnych cząsteczek o nie prawidłowej konformacji stanowiło wyzwanie dla badaczy zajmujących
się biologią chorób prionowych. W normalnych warunkach tworzące się w komórce białko PrPc odgrywa
pewną rolę przy indukcji receptora acetylocholiny, jednego z neurotransmiterów. Gotowy peptyd po zsyntetyzowaniu na rybosomach zostaje poddany serii
przekształceń polegających między innymi na przyłączeniu grupy glikozylofosfatydyloinozytolowej /GPI/.
Osiągnąwszy właściwą strukturę i konformację zostaje
przeniesiony do miejsca przeznaczenia, na zewnątrz
błony cytoplazmatycznej i zakotwiczony w niej grupą
GPI. Procesy potranslacyjne, prowadzące do powstania dojrzałej cząsteczki białka, są katalizowane przez
szereg enzymów i biorą w nich także udział tzw. białka
opiekuńcze /chaperon proteins/. Rolą tych białek jest
ochrona nowo formującej się cząsteczki w czasie opisanych wyżej przemian, przed niepożądanymi zmianami struktury lub konformacji. Zgodnie z wynikami najnowszych badań te właśnie białka mogą mieć wpływ
na zmianę cząsteczki PrPc w cząsteczkę PrPsc w
pewnych określonych okolicznościach. Istnieje uzasadnione przypuszczenie, że w czasie zdarzeń potraslacyjnych, wówczas gdy formuje się trzeciorzędowa
struktura cząsteczki białka może dochodzić do nieprawidłowego zwijania się cząstki PrP. Najczęściej jednak
proces ten jest odwracalny, nie pociągający za sobą
E P I D E M I E
żadnych konsekwencji. Zwykle w przypadku błędnego
zwinięcia cząsteczki białka w czasie procesu dojrzewania, cząsteczki o nie prawidłowej konformacji zostają
cofnięte do cytosolu na drodze tzw. transportu wstecznego i ulegają tam degradacji skutkiem działania enzymów proteolitycznych.
Jedna z możliwych hipotez mówi, że w pewnych
okolicznościach białka opiekuńcze mogą ogrywać rolę
w procesie wadliwego tworzenia się struktury trzeciorzędowej białka PrP.
Alternatywnego wytłumaczenia sposobu, w jaki dochodzi do powstania cząstek PrPsc można szukać na
etapie, gdy cofnięta do cytosolu źle zwinięta cząsteczka białka nie zostaje zdegradowana z powodu zablokowania funkcji enzymów proteolitycznych. Otóż okazało się, że skutkiem działania inhibitorów hamujących
funkcję proteosomu następuje kumulacja w cytosolu komórki cząsteczek błędnie zwiniętych -PrPsc. Jeśli ich
liczba przekroczy pewien próg, wówczas przestaje działać system kontroli komórkowej, w efekcie czego w komórce dochodzi do gromadzenia się wielkich ilości białka PrPsc.
Stwierdzono, że u myszy brak ekspresji genu kodującego białko PrPc przynajmniej na początku nie wywołuje żadnych zauważalnych fenotypowo zmian. W normalnych warunkach białko PrPc nie gromadzi się w komórkach. Forma β-fałdowa ma natomiast tendencję do
gromadzenia się w komórkach w ilości dziesięciokrotnie
wyższej niż poziom fizjologiczny. Myszy, które nie wytwarzały białka PrPc z powodu unieczynnienia (znokautowania) kodującego je genu, były niewrażliwe na zakażenie
prionami.
Priony jako czynnik zakażenia
We wstępnej fazie badań nad prionami udało się przenieść zakażenie w warunkach laboratoryjnych z owiec
na chomiki używając do tego celu homogenatu tkanki
mózgowej chorych zwierząt. Pierwszym zwierzęciem
laboratoryjnym z wyboru były myszy, ale zakażenie ich
okazało się niemożliwe, co było nie wątpliwie pierwszym sygnałem istnienia tzw. bariery międzygatunkowej. Dalsze badania pozwoliły dokładniej wyjaśnić
ten fakt. Otóż istotnym czynnikiem determinującym
tę barierę są różnice w sekwencji DNA genu prnp.
Sekwencja ta, jak wiadomo, określa strukturę kodowanej przez dany gen cząsteczki białka. Im większe
są różnice w strukturze genów prnp, a zatem w składzie aminokwasowym kodowanych przez nie białek,
tym trudniej przenieść zakażenie przy udziale białka
prionowego danego gatunku na inny. Reasumując, im
więcej kodonów różni dwa geny PRNP, tym przeniesienie zakażenia staje się mniej możliwe lub w ogóle
niemożliwe. W przypadku bydła i ludzi różnica wynosi
aż 30 kodonów. Dla porównania geny bydła i owiec
różnią siedmioma kodonami, stąd fakt przeniesienia
choroby z owiec chorych na trzęsawkę na bydło wydaje się możliwy.
Bulwersujące natomiast były pierwsze doniesienia o pojawieniu się w Wielkiej Brytanii w latach
X X I
W I E K U
dziewięćdziesiątych znacznej liczby przypadków
nowej odmiany choroby Creutzfeldta- Jakoba (vCJD).
Wydaje się jednak, że w Wielkiej Brytanii mogło nastąpiło przełamanie bariery międzygatunkowej i w następstwie tego stało się możliwe przeniesienie choroby z bydła na ludzi. Prusiner, interpretując wyniki
najnowszych badań zakłada, że istotne znaczenie
ma nie tylko liczba kodonów różniących geny PRNP.
Ważny jest też obszar genu, w którym występują te
różnice. Świadczyć mogą o tym wyniki doświadczenia wykonane na myszach, u których wewnętrzną
część sekwencji genu PRNP zastąpiono odpowiednim fragmentem genu ludzkiego, pozostawiając na
zewnątrz część natywnego genu mysiego. U tych,
po części transgenicznych myszy, zakażonych ekstraktem tkanki mózgowej ludzi zmarłych na chorobę
Creutzfeldta-Jakoba, choroba ujawniła się znacznie
szybciej niż u myszy, które miały kompletny ludzki
gen. Wynik tego doświadczania mógłby wszakże
świadczyć też o tym, że białka opiekuńcze rozpoznają cząsteczki o określonym składzie aminokwasów
dlatego mysie białka opiekuńcze rozpoznawały białko hybrydowe jako własne.
Z dotychczasowych danych wynikało, iż powstawanie cząsteczek prionów następowało tylko w komórkach ośrodkowego układu nerwowego. Kolejny
problem do rozwiązania stanowiło określenie sposobu, w jaki cząstki te dostając się do zakażanego organizmu przez przewód pokarmowy, pokonują drogę
dzielącą je od komórek mózgu. Istnieje możliwość,
iż mogą one ulegać powielaniu w innych komórkach
zakażonego organizmu. Jednym z możliwych rezerwuarów prionów może być tkanka limfoidalna migdałków, kępki Peyera, węzły chłonne krezkowe i śledziona. Zgodnie z obecnie dominującym poglądem
powielanie cząsteczek prionów może następować w
komórkach układu limfatycznego. Stwierdzono bowiem, że u myszy, u których zniszczono ten układ,
Wiosna 2003 ALERGIA
25
E P I D E M I E
X X I
W I E K U
a następnie restytuowano go poprzez wprowadzenie
komórek, które nie syntetyzowały własnego białka
PrPc, nie udało się doświadczalnie wywołać zakażenia
prionami. Komórki limfocytarne uczestniczą też prawdopodobnie w przenoszeniu tego czynnika do nerwów obwodowych, a następnie do ośrodkowego układu nerwowego. Pewną rolę w tym procesie przypisywano limfocytom B. Ostatnie doniesienia stwierdzają
jednak, że limfocyty B nie są bezpośrednim celem infekcyjnego białka PrPsc. Biorą one jedynie udział w
różnicowaniu się innych typów komórek, które mogą
być włączone w propagowanie PrPsc. Są to prawdopodobnie folikularne komórki dendrytyczne /FDCs/
znajdujące się w śledzionie.
U zwierząt przeniesienie czynnika zakażającego
następuje w przeważającej większości przypadków
drogą pokarmową. Pozostaje nie wyjaśniona sprawa
transmisji wertykalnej chorób prionowych. W przypadku BSE nie stwierdzono obecności cząstek prionowych w łożysku, nie wykryto ich także w siarze
krów. Wyniki badań dotyczące owiec chorujących na
trzęsawkę nie przesądzają jednoznacznie o braku takich możliwości. Wydaje się jednak, iż dziedziczone
są raczej predyspozycje genetyczne do wystąpienia
choroby, nie następuje natomiast przeniesienie jej z
matki na potomstwo w okresie płodowym. W przypadku owiec uwarunkowania genetyczne są udowodnione na podstawie różnic w strukturze białka PrPc.
Różnice te wynikają z polimorfizmu kodonów w genie
kodującym białko PrPc. Jak wiadomo liczba kodonów czyli trójek nukleotydów determinujących włączenie określonego aminokwasu do łańcucha peptydowego jest znacznie większa niż całkowita liczba
aminokwasów budujących białka. Dlatego niektóre
kodony mogą być wieloznaczne, to znaczy kodować
dwa lub więcej aminokwasy. Tak więc ten sam kodon
występujący w genie prnp u różnych ras owiec może
powodować włączenie różnych aminokwasów, a to
jak wydaje się, może sprawiać, iż powstająca czą-
steczka białka PrPc jest bardziej podatna na konwersję w kierunku formy prionowej. Wobec tego niektóre rasy owiec są znacznie bardziej wrażliwe na
scrapie niż inne. Zjawisko polimorfizmu nie występuje
u bydła, nie wykazano też u tego gatunku możliwości
pionowego przekazywania BSE. Najbardziej prawdopodobna zdaje się droga szerzenia się zakażenia poprzez zakażoną prionami paszę. Polimorfizm w genie
PRNP stwierdzono natomiast u ludzi. Wiadomo, że
osobniki o określonym haplotypie są bardziej podatne na zakażenie nowa odmianą choroby Creuztfeldta
-Jakoba /vCJD/.
Obserwowany w ciągu ostatnich paru lat znaczny
postęp badań nad chorobami prionowymi jest niewątpliwie umotywowany pojawianiem się znaczącej liczby
przypadków nowej odmiany choroby CreutzfeldtaJakoba. Chociaż nie wszyscy badacze są zgodni co
do tego, czy można je bezwarunkowo łączyć z BSE,
jednak coraz większa liczba danych świadczy o pewnym podobieństwie prionów wywołujących chorobę
w nowej wersji u ludzi z tymi, które izolowano od
krów z objawami BSE. Nie wyjaśniony pozostaje także
problem wielkości dawki zakażającej. W doświadczeniach laboratoryjnych zwykle zakażano zwierzęta podając materiał bezpośrednio do mózgu. W przypadku
zakażenia drogą pokarmową, jaka najprawdopodobniej miała miejsce, o ile przeniesiono BSE na ludzi, liczba cząsteczek prionów, która mogłaby spowodować
efektywne zakażenie musiała być wiele tysięcy razy
większa, bowiem z pewnością tylko nielicznym udało
się pokonać barierę międzygatunkową. Świadczy o tym
relatywnie niewielka liczba przypadków zachorowań w
stosunku do potencjalnej liczby osób wyeksponowanych na zakażenie.
Jeśli badania nad tym zagadnieniem będą prowadzone z równą intensywnością jak dotychczas, można
oczekiwać, iż wiele problemów związanych z biologią prionów zostanie w najbliższym czasie rozstrzygniętych.
n
Piśmiennictwo
1. Bons N. i wsp. Natural and experimental oral infection of non-human primates by bovine spongiform encephalopathy agets. Proc. Natl. Acad.
Sci. USA, 1999, 96, 4046. 2. Brown K. I. i wsp. Severely combinet immunodeficient SCID mice resist infection with bovine spongiform encephalopathy.
J. Gen. Virol. 1997, 78, p. 2707. 3. Brown, K. L., Scrapie replication in lymphoid tissue depends on prion protein-expressing follicular dendritic cells.
Nature Medicine, 1999, 5, 11, p.13308. 4. Carlson G.A., Prion strains. Current Topics in Microbiology and Immunology. 1996, 207, p 35. 5. Gajdusek
D. C., Unconventional Viruses and the Origin and Disappearance of Kuru. Science, 1997, 197, p 943. 6. Harris D. A., Gorodinsky A., Lehmann S.,
Moulder K., Shyng S.-L.1996. Cell biology of the Prion Protein. Current Topics in Microbiology and Immunology.207,p.77 7. Huang Z., Prusiner S.
B., Cohen F. E., Structure of Prion Proteins and Conformational Models for Prion Diseases. Current Topics in Microbiology and Immunology. 1996,
207, p.49. 8. Hunter N., PrP Genetics in Sheep and the Implications for Scapie and BSE. Trends in Microbiology, 1997, 5, 8, p 331. 9. Kitamoto T.,
Tateishi J., Human Prion Disease and Human Prion Protein Disease. Current Topics in Microbiology and Immunology. 1997, 207, p.27. 10. Liu T. i
wsp. Intracellular transfer of cellular prion protein. J. Biol. Chem. 2002, 6, 277, p.47671 11. Prusiner S. D., Novel Proteinaceous Infectious Particles
cause Scapie. Science, 1982, 216, p. 136. 12. Prusiner S. B. Molecular biology of prion disseases, Science, 1991, 252, p 1515 13. Prusiner S. B.,
Human Prion Diseases and Neurodegeneration. Current Topics in Microbiology and Immunology. 1992, 207, p.1. 14. Prusiner S. B. Molecular biology and pathogenesis of prion diseases. Trends Biochem. Sci. 1996, 21, p 482. 15. Prusiner S. B. I wsp. Genetics of prions. Ann. Rev. Gen. 1997,
31, p 139. 16. Rabber A. J. i wsp. PrP-dependent association of prions with splenic but not circulating lymphocytes of scrapie -infected mice. EMBO
J. 1999, 18, p 2702. 17. SomervilleA. R. i wsp. Biochemical typing of scrapie strains. Nature, 1997, 386, p 564. 18. Sy, M., Gambetti P. Prion replication- once again blaming the dendritic cell. Nature Medicine, 1999. 5, 11, p1235. 19. Telling G. C. i wsp. Evidence for the conformation of the pathologic isoform of the prion protein enciphering propagating prion diversity. Science, 1996, 274, p 2079. 20. Woolhouse M. E. J., Anderson R. M.,
Understanding The Epidemiology of BSE. Trends in Microbiology, 1997, 5, 11, p 421.
26
ALERGIA Wiosna 2003