Prof. Krzysztof Strojek - Cukrzyca jako problem

Cukrzyca jako problem cywilizacyjny.
Cukrzyca – problem medyczny XXI wieku
Krzysztof Strojek
Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy
Nadwaga
i otyłość
Retinopatia
Neuropatia
Czynniki genetyczne/
Wywiad rodzinny
Nefropatia
Wysokie ciśnienie
tętnicze krwi
Cukrzyca
ciążowa
Choroby układu
sercowo-naczyniowego
Amputacje
SŁAWNI LUDZIE Z CUKRZYCĄ
 Jurij Andropow
 M. Mastroiani
 Artur Ashe
 Menachem Begin  Paul Cezanne
 Joe Frazier
 Augusto Pinochet  Ernest Hemingway
 Elvis Presley
 Ludwik IV
 Ella Fitzgerald
 Thomas Edison
 Michał K. Wiśniowiecki
 Mario Puzo
 Muhammad Ali
 Gammal Abdel
 Johny Cash
 Nicole Johnson
Nasser
(Miss USA ’99)
Znani Polacy z cukrzycą
•
Kornel Makuszyński
•
Zbigniew Hołdys
•
Kazimierz Przerwa-Tetmajer
•
Maria Wisniewska
•
Michał Korybut-Wiśniowiecki (1640-1673)
•
August II Mocny (1670-1733)
•
Maria Fołtyn
•
Lech Wałęsa
•
Andrzej Zaorski
•
Andrzej Urbański
(Mandaryna)
Pekin 2008
Złoty medal dla Polski
Michał Jeliński (ur. 1980)
chory na cukrzycę typu 1.
Epidemia cukrzycy
48,378,22
10
9
7
6
5
4
3
2
1
Chorzy na cukrzycę w Europie
2003
58,637,900
Chorzy na cukrzycę w Europie
2025
www.eatlas.idf.org/
Rozpowszechnienie zaburzeń glikemii w
Polsce w roku 2002.
T. Zdrojewski www.natpol.pl
Cukrzyca w populacji wielkoprzemysłowej
(Ruda Śląska Halemba)

Cukrzyca znana
(wiedzą o chorobie)
5,56%
w Polsce
1.684 mln

Cukrzyca nieznana
(nowoodkryta)
2,52%
763 tys

Razem cukrzyca
8,06%
2,442 mln

Stan przedcukrzycowy
8,44%
2,557 mln
Liczba uprawnionych do głosowania: 30 305 147 (PKW 30.06.2007)
Wittek A, Strojek K Diabetologia 2006,49; suppl. 1
Cukrzyca w populacji wielkoprzemysłowej
(Ruda Śląska Halemba)
Wittek, Strojek Diabetologia 2006; 49, suppl1
Zapadalność na cukrzycę wśród polskich dzieci
Jarosz-Chobot P Diabetologia (2011) 54:508–515
Sposób rozpoznania cukrzycy typu 2
Badanie STN
UKPDS (1988)
Objawy kliniczne
21%
53%
Przypadkowe
rozpoznanie
22%
29%
Podczas
hospitalizacji
18%
---
---
16%
39%
---
---
2%
Infekcje (w tym
grzybicze)
Badanie rutynowe
Powikłanie
cukrzycy
Markowicz A i wsp. Probl Med Rodz 2009;4(29):5–9
Nowe przypadki chorych na cukrzycę
w Polsce
•
Co 20 minut nowe zachorowanie
•
Po upływie każdej godziny przybywa 3 chorych
•
Po upływie każdego dnia 79 przybywa chorych
•
Po upływie każdego miesiąca przybywa 2403 chorych
•
Po upływie każdego roku przybywa 28846 chorych
Cukrzyca w Polsce
•
Najczęstsza przyczyna schyłkowej niewydolności
Częstość powikłań cukrzycowych u chorych
z cukrzycą typu 2 w Polsce
nerek wśród chorych wymagających
dializowania.
•
Na stałe 3 tys. chorych jest dializowanych
•
Rocznie 14 tys. amputacji kończyn
dolnych.
•
choroba
niedokrwienna
serca
nefropatia cukrzycowa
W 2007 roku cukrzyca była raportowana
jako przyczyna ponad 6,3 tys. zgonów.
•
retinopatia
stopa cukrzycowa
Szacuje się, że w 2010 roku cukrzyca przyczyni
się w Polsce do ponad 29 tys. zgonów.
•
Celem leczenia cukrzycy jest utrzymywanie stężenia glukozy we krwi
(ocenianego przy pomocy HbA1c) na poziomie poniżej 7%,
a w niektórych grupach chorych poniżej 6,5%.
•
Szacuje się, że w Polsce jedynie 26% pacjentów z cukrzycą typu 2
i mniej niż 6% pacjentów z cukrzycą typu 1 osiąga ten cel
Mechanizmy regulujące poziom glukozy
• Ośrodkowy układ nerwowy
•
•
Podaż pokarmu/ uczucie sytości
Regulacja hormonalna
• Tkanki obwodowe
•
•
•
Wychwyt i utylizacja glukozy
Wątroba
Glukoneogeneza
• Trzustka
•
•
Komórki : Sekrecja insuliny
Komórki : Sekrecja glukagonu
• Przewód pokarmowy
•
•
Wchłanianie glukozy
Hormony Inkretynowe
Flint A J Clin Invest . 1998;101:515-520.
Wzrost poziomu stężenia glukozy w miarę upływu
czasu
Czynniki ryzyka
cukrzycy
Spadek aktywności
fizycznej
Otyłość
Osłabienie działania
insuliny
INSULINOOPORNŚĆ
Leki
Genetyka
Inne choroby
ZMNIEJSZONA
PRODUKCJA
INSULINY
Osłabienie
kompensacj
i
brak 
insuliny
Progresja
do NTG i
typu 2
cukrzycy
Starzenie się mięśni
i kom. 
*Chang
& Halter. AJP 284:E7-E12, 2003
Ryzyko cukrzycy a BMI
Colditz, Am J Epidemid 1990; 132: 501-513
Krajobraz polski w roku 2002
norma
BMI
0%
otyłość
nadwaga
47,5
33,5
(<25 kg/m2)
(25 – 30 kg/m2)
20%
40%
60%
19
(>30 kg/m2)
80%
NATPOL PLUS 2002
100%
Historia frytek w USA
Small
19501960
1970’s
1980’s
Medium
SuperSize
200
calorii
200
calorii
320
calorii
320
calorii
1990’s
2000
Large
450
calorii
400
calorii
450
calorii
540
calorii
540
calorii
610
calorii
Nie ma bardziej szczerej miłości niż miłość do jedzenia
There is no such sincere love than love to eat
George Bernard Shaw
Geny a środowisko w typie 2
Zmiana stylu życia…
H. Australopithecus
H. erectus
Milion lat
H. sapiens
H. McDonald’s
50 Lat
Ryzyko cukrzycy a zmiana wagi
Ryzyko cukrzycy / 100 osób/rok
20
15
10
5
0
-15
-10
-5
Zmiana wagi (kg)
0
5
Chorzy z typem 1 cukrzycy żyją dłużej niż
kiedykolwiek
Diagnoza
1975-1980
1970-1974
1965-1969
1960-1964
1950-1959
1.0
Cumulative Survival
0.9
0.8
84%
0.7
0.6
80%
0.5
Redukcja
smiertelności
0.4
Vs 1950-1959
41%
0.3
0.2
0.1
0
10
20
25
30
40
50
Czas trwania cukrzycy w chwili śmierci (lata)
Diabetes 55: 1463-1469, 2006.
Trendy śmiertelności
(USA)
Wskaźnik zgonów
W odniesieniu do
1980
140
120
100
80
Choroby układu krążenia
Nowotwory
60
Choroba naczyniowa mózgu
Cukrzyca
40
1980
Freid VM et al. National Center for Health Statistics. 2003.
1990
Rok
2000
Cukrzyca
Codziennie w USA przybywa-
 Nowych przypadków – 4,100
 Zgonów – 810
 Amputacji – 230
 Dializowanych – 120
 Niewidomych - 55
NIDDK, National Diabetes Statistics fact sheet. HHS, NIH, 2005.
Cukrzyca- następstwa
Slepota 24000
Przypadków
Rocznie w USA
2 to 4-krotny wzrost
ryzyka
Retinopatia
cukrzycowa
Udar
ESRD 44%
dializowanych
rocznie
Nefropatia
60% amputaji
nieurazowych
Powikłania
sercowonaczyniowe
8/ 10 chorych umiera
5-10 letnie skrócenie
przeżycia
Neuropatia
NIDDK, National Diabetes Statistics fact sheet. HHS, NIH, 2006.
Zespół stopy cukrzycowej
CUKRZYCA
Choroba naczyń
obwodowych
Neuropatia
Stopa wysokiego
Modzel
ryzyka
Staw Charcota
Ból
spoczynkowy
Owrzodzenie
Osteomyelitis
Amputacja
Gangrena
Znaleziono w butach chorych
AJ Boulton,Manchester, UK
Powikłania cukrzycy
Europa (badanie CODE-2)
72% chorych z typem 2 ma co najmniej 1 powikłanie
Jawna nefropatia
Mikroalbuminuria
TIA*
Retinopaia
PTCA*
Neuropatia
CABG*
Przeszczep nerki
Stroke
Amputatcja
MI
Dializa
Heart failure
Ślepota
Angina
Owrzodzenie
Fotokagulacja
witrektomia
PVD*
0
10
20
30
40
0
20
30
40
Częstość (%)
Częstość (%)
Powikłania mikronaczyniowe
10
Powikłania makronaczyniowe
Williams
Diabetologia 2002;45:S13–S17
Powikłania po 10 latach cukrzycy typu 2
Ogółem
Intensywna
Konwencjonalna
N=3867
N=2729
N=1138
Zawał serca
595 (15%)
404 (15%)
191 (17%)
Udar mózgu
216 (6%)
157 (6%)
59 (5%)
Amputacje
45 (1.1%)
27 (1%)
18 (1,5%)
Niewydolność nerek
35 (0,9%)
24 (0,8%)
11 (0,9%)
Ślepota, krwotok szklistki
145 (4%)
97 (3,5%)
48 (4,2%)
Fotokoagulacja, zaćma
553 (14%)
356 (13%)
197 (17%)
Makroangiopatia
Mikroangiopatia
UKPDS
Cukrzyca typu 2 – koszty
(Europa)
Leczenie
ambulatoryjne
Leki
przeciwcukrzycowe
18%
7%
Inne leki
21%
Hospitalizacje
55%
= €29 miliardów/rok ($US 32 miliardów)
Jönsson B. Diabetologia 2002;45:S5–S12.
Koszty leczenia powikłań cukrzycy
CODE-2
Ogółem (€)
Koszty hospitalizacji (%)
100%
5,000
5,226
90%
80%
Ogółem (€)
4,000
70%
3,000
3,148
2,000
1,000
60%
2,563
50%
1,505
56%
60%
46%
40%
Koszty hospitalizcji (%)
6,000
38%
0
30%
brak
Mikronaczyniowe Makronaczyniowe Mikro-i makro-
Williams R, et al. Diabetologia 2002; 45:S13–S17.
Prowadzenie leczenia cukrzycy
Interwencja
Wczesna
identyfikacja
Modyfikacja
stylu życia
Farmakoterapia
Stałe
monitorowanie
poziomu glukozy
i czynników
ryzyka
Trójkąt leczenia cukrzycy
Aktywność fizyczna
Edukacja
Dieta
(sposób odżywiania)
Insulina/tabletki
Cukrzycowe ABC

“A”: HbA1c (stężenie glukozy)


“B”: Blood Pressure (ciśnienie krwi)


< 7.0 %
< 130/80
“C”: Cholesterol:

LDL < 100 mg/dl;
Cukrzycowa tabliczka
PLAGUE

Pressure (ciśnienie krwi)

Lipids (cholesterol)

Aspirin

Glucose

Urine protein (białko w moczu)

Eyes (oczy)

Feet (stopy)
Medycyna przynosi często pociechę,
czasami łagodzi, rzadko uzdrawia.
Hipokrates