Monitoring przyrody - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Monitoring przyrody
Obowiązek prowadzenia monitoringu przyrodniczego, realizowanego w ramach
Państwowego Monitoringu Środowiska, wynika z art. 112 z ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
roku o ochronie przyrody, która wdraża zapisy Dyrektywy 92/43/EWG w sprawie ochrony
siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. dyrektywy siedliskowej) oraz Dyrektywy
79/409/EWG w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków (tzw. dyrektywy ptasiej).
Monitoring
przyrody
uwzględnia
również obszary chronione, wyznaczone na
podstawie ramowej dyrektywy wodnej
(Dyrektywa
Rady
2000/60/EC),
przeznaczone do ochrony siedlisk lub
gatunków, gdzie utrzymanie lub poprawa
stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich
ochronie, w tym właściwe stanowiska
w
ramach
programu
Natura
2000,
(wyznaczone
na
mocy
dyrektywy
92/43/EWG oraz dyrektywy 79/409/EWG).
Uzyskane
wyniki
badań
monitoringowych stanowią podstawę do
realizacji
międzynarodowych
aktów
prawnych,
takich
jak:
Konwencja Obszar Natura 2000 „Przełom Wisły w Małopolsce”
o różnorodności biologicznej (Konwencja (PLH060045) w okolicy wsi Podgórz
Fot. P. Bielak-B.
z Rio de Janerio), Konwencja o obszarach
wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe
ptactwa wodnego (Konwencja Ramsarska), Konwencja o ochronie dzikiej flory i fauny
europejskiej oraz ich siedlisk (Konwencja Berneńska), Konwencja o ochronie wędrownych
gatunków dzikich zwierząt (Konwencja Bońska).
W 2013 roku w ramach podsystemu monitoringu przyrody realizowane były
następujące działania:
monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem
specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000,
monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura
2000,
monitoring lasów,
zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego.
Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych
Dyrektywa siedliskowa wymaga monitorowania stanu zachowania wszystkich siedlisk
przyrodniczych wymienionych w załączniku I, a także gatunków roślin i zwierząt z załącznika
II, IV i V tego dokumentu. Zakres monitoringu jest określony przez wymagania Komisji
Europejskiej w odniesieniu do monitoringu stanu zachowania typów siedlisk przyrodniczych
i gatunków o znaczeniu europejskim. Wyniki są podstawą sporządzania raportów
oceniających ten stan, przedkładanych Komisji w 6-letnich odstępach.
Monitorowanie stanu
siedlisk przyrodniczych i gatunków jest podstawowym
zadaniem w ich ochronie, dającą podstawę do wykonywania dalszych działań ochronnych,
oraz określającą sposób, w jaki ma być ona realizowana.
90
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
W Polsce obowiązek ten dotyczy:
79 siedlisk przyrodniczych, 49 gatunków
roślin (w tym również wszystkich
widłaków gatunków należących do
rodzaju Lycopodium, mchów z rodzaju
Sphagnum oraz porostów z rodzaju
Cladonia, podrodzaj Cladina) oraz 141
gatunków zwierząt. Szczególnie ważny
jest monitoring siedlisk i gatunków
o statusie priorytetowym.
Stan ochrony gatunków roślin
i zwierząt na badanym stanowisku (ocena
ogólna) określany jest na podstawie
trzech parametrów: populacji, siedliska
i
perspektywy
ochrony
gatunku.
W przypadku siedlisk przyrodniczych
odpowiadają im parametry: powierzchnia
siedliska
w obszarze,
specyficzna
struktura i funkcje oraz perspektywy
ochrony
siedliska.
Poszczególnym
parametrom przypisane są odpowiednie
wskaźniki, które ocenia się za pomocą
trzystopniowej skali: FV – stan właściwy,
U1 – stan niezadawalający, U2 – stan zły.
Ocena ogólna jest równa najniższej
z ocen cząstkowych (czyli ocen
poszczególnych parametrów).
W roku 2013 w województwie Mapa 15. Stanowisk gatunków oraz siedlisk Natura 2000
(źródło: GIOŚ)
lubelskim przeprowadzono monitoring objętych monitoringiem w 2013 roku
gatunków i siedlisk na 169 stanowiskach
badawczych (mapa 15). Przebadano 90 powierzchni służących ocenie siedlisk, 26 stanowisk
monitoringowych roślin oraz 53 stanowiska monitoringowe zwierząt.
Monitoring siedlisk w województwie lubelskim obejmował 11 typów, spośród
31 wyznaczonych do monitoringu w roku 2013. Były to:
bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardetalia - płaty bogate
florystycznie),
bory i lasy bagienne,
brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea, IsoëtoNanojuncetea,
eutroficzne łąki wilgotne (zw. Calthion),
jodłowy bór świętokrzyski (Abietetum polonicum),
murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea),
olsy (Carici elongatae-Alnetum),
torfowiska wysokie zdegradowane lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej
regeneracji,
twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic
Charetea,
zalewane muliste brzegi rzek,
zarośla wisienki stepowej Prunetum fructinosae.
Łącznie przebadano 90 stanowisk. Spośród nich stan 18 oceniono jako właściwy
(FV - 20%), 49 jako niezadawalający (U1 - 54 %), a 23 jako zły (U2 - 26 %) (wykres 1).
91
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
W
przypadku
zbiorowisk:
twardowodnych oligo- i mezotroficznych
zbiorników wodnych z podwodnymi łąkami
ramienic
Charetea;
eutroficznych
łąk
wilgotnych (zw. Calthion) oraz
torfowisk
wysokich zdegradowanych lecz zdolnych do
naturalnej i stymulowanej regeneracji, prace
monitoringowe zostały zakończone.
W województwie lubelskim najlepiej
oceniono zbiorowiska olsów (Carici elongataeAlnetum)
monitorowanych
w
Lasach
Sobiborskich.
Spośród
kontrolowanych Wykres 1. Wyniki monitoringu siedlisk przyrodniczych
czterech powierzchni trzy uzyskały ocenę w województwie lubelskim w roku 2013
właściwą (FV), a tylko jedno niezadawalającą (źródło: GIOŚ)
(U1). Najgorzej natomiast oceniono bogate
florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardetalia - płaty bogate florystycznie),
gdzie obserwuje się stopniowe zmniejszanie się siedliska. Wszystkie badane powierzchnie
uzyskały ocenę złą (U2).
W ramach monitoringu roślin przebadano 9 gatunków roślin. Były to:
aldrowanda pęcherzykowata (Aldrovanda vesiculosa),
dziewięćsił popłocholistny (Carlina onopordifolia),
obuwik pospolity (Cypripedium calceolus),
żmijowiec czerwony (Echium russicum),
języczka syberyjska (Ligularia sibirica),
lipiennik Loesela (Liparis loeselii),
marsylia czterolistna (Marsilea quadrifolia),
starodub łąkowy (Ostericum palustre),
leniec bezpodkwiatkowy (Thesium ebracteatum).
Monitoringiem objęto 26 stanowisk. Ocenę ogólną właściwą (FV) stwierdzono na
6 z nich (23%), stan 11 uznano za niezadawalający (U1 - 42%), a 9 z nich oceniono jako zły
(U2 - 35%) (wykres 2).
Województwo lubelskie jest jedynym
miejscem
występowania
żmijowca
czerwonego
w
Polsce.
Monitoring
prowadzony
był
na
trzech
znanych
stanowiskach: w Dobużku (PLH060017),
w Posadowie (PLH060073), oraz w Czumowie Zachodniowołyńska Dolina Bugu (PLH060035).
Stanowiska w Dobużku i Posadowie oceniono
jako niezadowalające (U1). W przypadku
Czumowa z powodu braku stwierdzenia
osobników żmijowca, stan siedliska określono
jako zły (U2). Od roku 2010 r. prowadzone są Wykres 2. Wyniki monitoringu roślin w województwie
zabiegi z zakresu ochrony czynnej ujęte lubelskim w roku 2013
(źródło: GIOŚ)
w
projekcie
LIFE+
„Ochrona
muraw
kserotermicznych w Polsce – teoria i praktyka” LIFE 08 NAT/PL/000513. Obejmują one takie
działania jak koszenie muraw kserotermicznych, grabienie wojłoku stepowego oraz sadzenie
osobników wyhodowanych w ogrodzie botanicznym UMCS. Przyszłość tego gatunku jest
obecnie zależna od kontynuowania prac związanych z ochroną czynną.
W roku 2013 nie udało się odnaleźć osobników marsylii czterolistnej w byłej
piaskowni w Gołębiu. Było to jedyne stanowisko tej rośliny w województwie lubelskim.
92
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Zostało one wyparte przez szuwar pałkowy i trzcinowy. Stan lubelskiej populacji został
oceniony jako zły (U2).
Monitoring zwierząt obejmował 10 gatunków spośród 28 wyznaczonych do
monitoringu w 2013 roku. Były to następujące gatunki zwierząt:
rak szlachetny (Astacus astacus),
chomik europejski (Cricetus cricetus),
ślimak winniczek (Helix pomatia),
pijawka lekarska (Hirudo medicinalis),
czerwończyk nieparek (Lycaena dispar),
pachnica dębowa (Osmoderma eremita),
strzebla błotna (Phoxinus percnurus),
postojak wiesiołkowiec (Proserpinus proserpina),
smużka stepowa (Sicista subtilis),
sówka puszczykówka (Xylomoia strix).
W województwie lubelskim przebadano 53 stanowiska wyznaczone do monitoringu
zwierząt. Ocenę dobrą uzyskało 5 z nich (FV - 10%), niezadawalającą 8 (U1 - 15%), a złą 17
( U2 - 32 %). W przypadku 23 stanowisk (43 %) nie było możliwe dokonanie oceny, a stan
zachowania gatunku określono jako nieznany (XX) (wykres 3).
W roku 2013 zakończono cykl
badań dla strzebli błotnej, chomika
europejskiego, raka szlachetnego oraz
postojaka wiesiołkowca.
W przypadku strzebli błotnej aż 70
% badanych stanowisk w Polsce uzyskało
ocenę FV, przez co stan zachowania
gatunku
uznano
za
właściwy.
W województwie lubelskim tylko dwa
z pięciu stanowisk otrzymały taką ocenę.
Były to stanowiska zlokalizowane na
obszarach Natura 2000: Dobromyśl
(PLH060033)
oraz
Podpakule Wykres 3. Wyniki monitoringu zwierząt w województwie
(źródło: GIOŚ)
(PLH060048).
Pozostałe
stanowiska lubelskim w roku 2013
uzyskały: Sumin ocenę niezadowalającą
(U1 ), natomiast Ciesacin i Bełcząc ocenę złą (U2). Poza tym Ciesacin - znajdujący się na
obszarze Natura 2000 Jeziora Uściwierskie (PLH060009) - uzyskał najgorszy z możliwych
wyników. Wszystkie wskaźniki uzyskały ocenę złą. Oba stanowiska będą wymagały
w najbliższym czasie częściowego pogłębienia zbiorników zamieszkałych przez strzeblę.
Zakończone badania monitoringowe wskazują na zły stan zachowania chomika
europejskiego. Spośród przebadanych 40 stanowisk w całej Polsce, tylko trzy z nich
uzyskały stan właściwy (FV). W województwie lubelskim tylko jedno stanowisko Szczebrzeszyn-Szperówka uzyskało taką ocenę. Pozostałe stanowiska oceniono jako
niezadowalające (4) lub złe (5). Stan ten odzwierciedla trend ogólnopolski, z tą różnicą,
że populacje lubelskie funkcjonują w strukturze metapopulacji, a ich kondycja genetyczna
jest dobra.
Obszar województwa lubelskiego jest jedynym miejscem w Polsce na którym w latach
wcześniejszych występowały sówka puszczykówka oraz smużka stepowa. W wyniku
przeprowadzonych badań nie udało się stwierdzić osobników tych gatunków na
wyznaczonych stanowiskach monitoringowych. Stan zachowania tych gatunków oceniono
jako nieznany (XX).
93
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Monitoring ptaków
Monitoring Ptaków Polski (MPP) jest częścią systemu ich ochrony, umożliwiającą
planowanie i wykonywanie działań ochronnych. Ptaki są uznawane za doskonałe wskaźniki
stanu środowiska, dlatego zbieranie
danych o tej grupie organizmów jest nie
tylko
obowiązkiem
wynikającym
z
implementacji dyrektywy ptasiej, ale
również użytecznym narzędziem oceny
różnych elementów środowiska. Dla
przykładu wskaźnik stanu populacji
rozpowszechnionych ptaków krajobrazu
rolniczego (tzw. Farmland Bird Index) jest
jedną z oficjalnych miar zrównoważonego
rozwoju krajów członkowskich Unii
Europejskiej, w kategoriach: wskaźniki
strukturalne / środowisko (Structural
Indicators /Environment) oraz wskaźniki
zrównoważonego rozwoju (Sustainable Bocian biały (Ciconia ciconia)
Fot. P. Bielak-B.
Development Indicators /Management of
natural resources.
Monitoring Ptaków Polski obejmuje około 160 gatunków ptaków lęgowych oraz około
30 gatunków ptaków przelotnych lub zimujących.
W ramach systemu monitoringiem objęto prawie 20% powierzchni kraju. Prowadzone
badania uwzględniają w szczególności obszary szczególnej ochrony ptaków Natura 2000.
Program MPP w latach 2012-2013 składał się z 17 podprogramów wykorzystujących
metodykę dostosowaną do specyfiki grupy gatunków lub pojedynczych gatunków.
Zasadniczo stosowane są dwie metodyki.
Pierwsza z nich polega na corocznej ocenie wielkości populacji (są to tzw. cenzusy).
Kontroli podlegają wszystkie znane stanowiska lęgowe, a obszar badań jest zależy od areału
gatunku. Do grupy monitorowanych w
ten sposób ptaków należy szereg
gatunków rzadkich, o nielicznych
miejscach
lęgowych
np.: kraska
(Coracias
garrulus),
podgorzałka
(Aythya nyroca), orzeł przedni (Aquila
chrysaetos),
rybołów
(Pandion
haliaetus).
Drugą metodę stosuje się, gdy
niemożliwe jest wykonanie pełnego
cenzusu
dla
danego
gatunku.
Informacja
o
zmianach
areału
i liczebności populacji uzyskiwana jest
na
powierzchniach
próbnych,
wskazanych losowo wewnątrz jego
Kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos)
Fot. P. Bielak-B.
areału.
W
metodzie
tej
o zmianach parametru w całej populacji, wnioskuje się na podstawie reprezentatywnych
próbek. Przykładem może być Monitoringu Ptaków Mokradeł, Monitoringu Pospolitych
Ptaków Lęgowych.
W roku 2013 w województwie lubelskim prowadzony były następujące programy
jednostkowe Monitoringu Ptaków Polski:
Sezon lęgowy
Monitoring Pospolitych Patków Lęgowych
Monitoring Flagowych Gatunków Ptaków
MPPL
MFGP
94
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Monitoring Ptaków Mokradeł
Monitoring Ptaków Drapieżnych
Monitoring Lęgowych Sów Leśnych
Monitoringu Gatunków Rzadkich (MGR):
Monitoring mewy czarnogłowej (Ichthyaetus melanocephalus)
Monitoring łabędzia krzykliwego (Cygnus cygnus)
Monitoring podgorzałki (Aythya nyroca)
Monitoring dubelta (Gallinago media)
Monitoring kraski (Coracias garrulus)
Monitoring rzadkich dzięciołów
Monitoring wodniczki (Acrocephalus paludicola)
MPM
MPD
MLSL
MMC
MLK
MPO
MDU
MKR
MRD
MNO
Sezon migracji i zimowisk
Monitoring Noclegowisk Żurawi
Monitoring Noclegowisk Gęsi
Monitoring Zimujących Ptaków Mokradeł
MNZ
MNG
MZPM
Szczegóły Monitoringu Ptaków Polski są aktualizowane i umieszczane w bazie
danych na stronie http://monitoringptakow.gios.gov.pl/baza-danych. Umieszczone tam dane
są zorganizowane w dwa działy, dotyczące gatunków i powierzchni próbnych.
W dziale dotyczącym gatunków można znaleźć informacje dotyczące trendów
rocznych wskaźników liczebności i rozpowszechnienia lub całkowitej liczebności i areału
wybranych gatunków (przy niektórych gatunkach także wskaźników rozrodczości). Poza tym
zamieszczono również informacje o statusie ochronnym europejskich gatunków ptaków,
a także dane o rozmieszczeniu gatunków generalizowane do powierzchni próbnych
wizualizowane na mapach.
Druga część bazy dotyczy danych o powierzchniach próbnych uzyskanych
w poszczególnych latach monitoringu w podziale na: jednostki administracyjne, leśne, obszary
szczególnej ochrony ptaków Natura 2000 oraz o szczegółowych wynikach kontroli terenowych.
Województwo lubelskie jest kluczowym obszarem dla ochrony dubelta (Gallinago
media), podgorzałki (Aythya nyroca) oraz wodniczki (Acrocephalus paludicola).
Rozmieszczenie dubelta w Polsce ogranicza się do dwóch regionów: Podlasia
i Lubelszczyzny. W roku 2013 stwierdzono 239-293 samców dubelta na 37 tokowiskach
w całej Polsce, z czego na województwo lubelskie przypada obserwacja 87 samców
na 19 stanowiskach. Ze względu na krótki okres badań (4 lata) trudno wyciągać wnioski
dotyczące trendu populacji. Nie mniej jednak, wskaźnik liczebności, jak i rozmieszczenia,
wykazuje trend ujemny.
Liczebność i rozmieszczenie podgorzałki charakteryzuje się dużą stałością wyników
uzyskanych w ciągu ostatnich kilku lat. Liczebność polskiej populacji oscyluje wokół 100-130
lęgowych samic. W 2013 roku stwierdzono 108 samic, natomiast na Lubelszczyźnie 44.
Podobnie jak w całej Polsce, populacja lubelska nieznacznie zmniejszyła swoją
liczebność w porównaniu z rokiem 2012, gdzie na powierzchniach badawczych wykazano 54
samice. Pomimo wzrostu liczebności, mającego miejsce w ostatnich trzech latach, nie jest
obserwowany znaczący wzrost areału tego gatunku. Rozpowszechnienie podgorzałki
w Polsce wynosi około 0,5-0,6% powierzchni kraju.
Do monitoringu wodniczki w województwie lubelskim wyznaczono 20 transektów
o długości 1 km zlokalizowanych w Poleskim Parku Narodowym (rezerwat Bagno Bubnów)
oraz na obszarze Chełmskich Torfowisk Węglanowych. W obydwu lokalizacjach wyznaczono
po 10 transektów.
W przypadku wodniczki trzyletni okres monitoringu jest zbyt krótki, aby można było
wysunąć wnioski dotyczące trendów. Uzyskane wartości wskaźnika liczebności
w województwie lubelskim w roku 2013 są wyższe niż te z roku 2012. W przypadku Bagna
Bubnów stwierdzono 106 śpiewających samców w porównaniu do 76 z roku 2012. Podobnie
na Chełmskich Torfowiskach Węglanowych, gdzie stwierdzono 88 samców, gdy w 2012 tylko
46.
95
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Monitoring lasów Polski
Monitoring lasów jest wymiernym systemem oceny środowiska leśnego, jego kondycji
zdrowotnej oraz miernikiem procesów powodujących zmiany w jego strukturze
i funkcjonowaniu. Podsystem ten jest realizowany na podstawie corocznych
lub periodycznych pomiarów wskaźników na stałych powierzchniach obserwacyjnych.
Jest on prowadzony w oparciu o przepisy zawarte w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001
r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) oraz ustawie
z dnia 28 września 1991 roku o lasach (Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59).Program monitoringu
lasów jest realizowany zgodnie z Międzynarodowym Programem Koordynującym ICP
Forests, działającym w ramach Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia
powietrza na dalekie odległości. Badaniami objęto drzewostany wszystkich gatunków
lasotwórczych w wieku powyżej 20 lat, w lasach wszystkich kategorii własności.
Za realizację i finansowanie monitoringu lasów odpowiedzialne są trzy instytucje:
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych
oraz Ministerstwo Środowiska.
W roku 2013 przeprowadzono następujące badania monitoringowe w trzech sieciach
monitoringowych:
Sieć stałych powierzchni obserwacyjnych I rzędu (SPO I rzędu):
obserwacje cech morfologicznych koron drzew próbnych (przede wszystkim
defoliacja i odbarwienie aparatu asymilacyjnego drzew),
obserwacje symptomów i przyczyn uszkodzeń drzew,
pomiary pierśnic drzew.
Sieć stałych powierzchni obserwacyjnych II rzędu (SPO II):
badania składu chemicznego aparatu asymilacyjnego drzew (w 2013 – 2014 roku),
badania różnorodności biologicznej i odnowień naturalnych (w 2013 roku).
Sieć stałych powierzchni obserwacyjnych monitoringu intensywnego (SPO MI):
badania zanieczyszczeń powietrza,
badania chemizmu opadu atmosferycznego,
badania chemizmu opadu podkoronowego i spływu po pniach
badania roztworów glebowych,
pomiary meteorologiczne.
Na podstawie wyników badań monitoringowych dokonywana jest coroczna ocena
stanu zdrowotnego lasów w Polsce. Wyniki prowadzonych badań oraz ich analiza są zawarte
w publikacjach Biuletynu Monitoringu Środowiska: “Stan zdrowotny lasów Polski” oraz „Stan
uszkodzenia lasów w Polsce na podstawie badań monitoringowych” oraz zamieszczane na
stanie internetowej: http://www.gios.gov.pl/monlas/index.html .
Zintegrowany Monitoring Przyrody
Podstawą funkcjonowania Stacji Bazowych Zintegrowanego Monitoringu
Przyrodniczego są sprawdzone i porównywalne systemy pomiarowe środowiska,
gwarantujące uzyskanie wieloletnich serii danych oraz wspierający je system informatyczny.
Dzięki stabilność funkcjonowania poszczególnych Stacji Bazowych oraz sprawnej sieci
wymiany informacji, możliwe jest prowadzenie studiów modelowych i symulacyjnych
środowiska przyrodniczego Polski.
96
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Program
Zintegrowanego
Monitoringu Środowiska Przyrodniczego
w zakresie organizacji samego systemu
pomiarowego, jak i metod prowadzonych
badań
nawiązuje
do
programu
europejskiego:
Integrated
Monitoring
(International Co-operative Programme
on Integrated Monitoring on Air Pollution
Effects = ICP/IM).
Obecnie w Polsce znajduje się 9
Stacji Bazowych, w tym jedna na terenie
województwa lubelskie. Stacja Bazowa
Roztocze
została
powołana
przez
Głównego
Inspektora
Ochrony
Środowiska
8 października 2010 r. Jej celem jest Odnożyca jesionowa (Ramalina fraxinea) Fot. P. Bielak-B.
rejestracja
i
analiza
krótko
i długookresowych zmian zachodzących w systemach ekologicznych pod wpływem zmian
klimatu, zanieczyszczeń i innych przejawów ingerencji człowieka.
Program
pomiarowo-badawczy
Zintegrowanego
Monitoringu
Środowiska
Przyrodniczego realizowany w roku 2013 w Stacji Bazowej Roztocze obejmował następujący
zakres:
Kod programu
A1
B1
C1
C2
C3
D1
F1
F2
G2
H1
J2
K1
M1
O1
P1
Program pomiarowy
METEOROLOGIA
CHEMIZM POWIETRZA
CHEMIZM OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH
CHEMIZM OPADU PODOKAPOWEGO
CHEMIZM SPŁYWU PO PNIACH
METALE CIĘŻKIE I SIARKA W POROSTACH
CHEMIZM ROZTWORÓW GLEBOWYCH
WODY PODZIEMNE
CHEMIZM OPADU ORGANICZNEGO
WODY POWIERZCHNIOWE RZEKI
STRUKTURA I DYNAMIKA SZATY ROŚLINNEJ (POW. STAŁE)
USZKODZENIA DRZEW I DRZEWOSTANÓW
EPIFITY NADRZEWNE
FAUNA EPIGEICZNA
POKRYCIE TERENU I UŻYTKOWANIE ZIEMI
Dodatkowo, stacja monitoringu powietrza w Białym Słupie funkcjonująca w ramach
Stacji Bazowej ZMŚP Roztocze, włączona jest do wojewódzkiego systemu oceny jakości
powietrza. Uzyskane w niej dane zasilają zasoby państwowego monitoringu środowiska.
Teren Stacji Bazowej ZMŚP Roztocze jest również obszarem prowadzenia
monitoringu ptaków oraz monitoringu gatunków i siedlisk Natura 2000, wykonywanego
w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. W 2013 roku obejmował on:
Monitoring Ptaków Polski (MPP)
Monitoring lęgowych sów leśnych (MLSL),
Monitoring rzadkich dzięciołów,
Monitoring pospolitych ptaków lęgowych (MPPL),
97
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Monitoring gatunków i siedlisk Natura 2000
Monitoring obuwika pospolitego (Cypripedium calceolus),
Monitoring dzwoneczka wonnego (Adenophora liliifolia).
Szczegółowe dane dotyczące realizacji programu badawczo-pomiarowego SB ZMSP
są zawarte w publikacji: Stachyra P., Radliński B. (red.) 2014 msc. Raport z realizacji
programu badawczo-pomiarowego Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego
w Stacji Bazowej ZMŚP Roztocze Roztoczańskiego Parku Narodowego w roku 2013.
Roztoczański Park Narodowy, Stacja Bazowa ZMŚP Roztocze. Zwierzyniec.
Źródła:
Strona internetowa Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska: http://www.gios.
gov.pl/ artykuly /164/Informacje-ogolne-o-podsystemie-monitoringu-przyrody.
Państwowy Monitoring Środowiska. Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych.
Strona internetowa: http://siedliska.gios.gov.pl/
Mróz W. (red.) 2010. Monitoring siedlisk przyrodniczych. Przewodnik metodyczny.
Część I. GIOŚ, Warszawa.
Perzanowska J. (red.) 2010. Monitoring gatunków roślin. Przewodnik metodyczny.
Część I. GIOŚ, Warszawa.
Makomaska-Juchiewicz M. (red.) 2010. Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik
metodyczny. Część I. GIOŚ, Warszawa.
Cierlik G. , Makomaska-Juchiewicz M., Mróz W., Perzanowska J. , Król W., Bonk M.,
Zięcik A. (red.). 2014. Sprawozdanie z zadania zrealizowanego w ramach siódmego
etapu pracy pt. „Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym
uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 – faza czwarta”.
Tom 1/3 – Typy siedlisk przyrodniczych. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
Cierlik G., Makomaska-Juchiewicz M., Mróz W., Perzanowska J. , Król W., Bonk M.,
Zięcik A. (red.). 2014. Sprawozdanie z zadania zrealizowanego w ramach siódmego
etapu pracy pt. „Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym
uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 – faza czwarta”.
Tom 2/3 – Gatunki roślin. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
Cierlik G. , Makomaska-Juchiewicz M., Mróz W., Perzanowska J., Król W., Bonk M.,
Zięcik A. (red.). 2014. Sprawozdanie z zadania zrealizowanego w ramach siódmego
etapu pracy pt. „Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym
uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 – faza czwarta”.
Tom 3/3 – Gatunki zwierząt. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
Warstwy GIS dla siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt
monitorowanych w 2013 r. GIOŚ, 2014 r.
Państwowy Monitoring Środowiska. Monitoring Ptaków Polski. Strona internetowa:
http://monitoringptakow.gios.gov.pl/
Chodkiewicz T., , Neubauer G., Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Ostasiewicz M.,
Wylegała P., Ławicki Ł., Smyk B., Betleja J., Gaszewski K., Górski A., Grygoruk G.,
Kajtoch Ł., Kata K., Krogulec J., Lenkiewicz W., Marczakiewicz P., Nowak D.,
Pietrasz K., Rohde Z., Rubacha S., Stachyra P., Świętochowski P., Tumiel T., Urban
M., Wieloch M., Woźniak B., Zielińska M., Zieliński P. 2013. Monitoring populacji
ptaków Polski w latach 2012–2013. Biuletyn Monitoringu Przyrody 11: 1–72.
Państwowy Monitoring Środowiska. Monitoring lasów w Polsce. Strona internetowa:
http://www.gios.gov.pl/monlas/index.html
Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2013-2015. GIOŚ, 2012 r.
Strona
Internetowa:
http://www.gios.gov.pl/artykuly/70/Aktualny-programPanstwowego-Monitoringu -Srodowiska
Państwowy Monitoring Środowiska. Zintegrowany Monitoring Środowiska
Przyrodniczego. Strona Internetowa: http://zmsp.gios.gov.pl/
98
Raport o stanie województwa lubelskiego w 2013 roku
Stachyra P., Radliński B. (red.) 2014 msc. Raport z realizacji programu badawczopomiarowego Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego w Stacji
Bazowej ZMŚP Roztocze Roztoczańskiego Parku Narodowego w roku 2013.
Roztoczański Park Narodowy, Stacja Bazowa ZMŚP Roztocze. Zwierzyniec.
99