Zdrowie i Życie

Foresight a prognozowanie – kryteria,
metody, przykłady
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju – wykorzystanie
Foresightu
Andrzej Matczewski
przy współpracy z Iwoną Nowicką (MNiI, DSiRN)
Warszawa, 15 kwietnia 2005
1
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju –
wykorzystanie Foresightu



Dominacja w prognozowaniu rozwoju w drugiej
połowie XX w.:
podejścia dziedzinowego.
liniowego modelu innowacji: początkowy impuls
dają procesom innowacyjnym badania, po których
następują prace rozwojowe, różne fazy produkcji, i w
końcu komercjalizacja.
uznawanie szczególnej roli państwa w formułowaniu
kierunków rozwoju nauki i techniki
2
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu

Lata 80-te i 90-te XX wieku:

malejąca akceptacja ponoszenia nakładów na
rozwój nauki i technologii przez podatników

narastająca krytyka modelu liniowego procesu
innowacji
3
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu


pojawienie się nowych koncepcji:
model „związanego łańcucha” (S.J. Kline,
N. Rosenberg).
„Nauka ani nie określa … dynamiki procesu
innowacyjnego, ani nie jest pierwszym ogniwem tego
procesu /Kwiatkowski St.: Społeczeństwo Innowacyjne.
PWN, Warszawa 1990, s.79./

struktury sieciowe
4
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu


uznanie nowego mechanizmu wytwarzania wiedzy i innowacji
(wg. Gibbon, 1995), której cechami są:
tworzenie wiedzy w kontekście konkretnego zastosowania, czyli tworzenie
wiedzy w zamierzeniu użytecznej, czy to w przemyśle, czy dla rządu, czy też
dla społeczeństwa w ogólności;

dalszy wzrost roli nauki i znaczenia badań interdyscyplinarnych oraz
transdyscyplinarnych, a także analiz społecznych skutków postępu
technicznego w celu do zwiększenia stopnia adaptacyjności społeczeństw do
nowych warunków pracy, życia, kształcenia itp.
5
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
C.D.
 niejednorodność, różnorodność form
organizacyjnych, wyrażająca się wzrostem liczby
miejsc, w których może powstawać wiedza,
funkcjonowaniem sieci komunikacyjnych, itp.
 szczególna rola regionów: endogenne czynniki
decydują o atrakcyjności regionów w procesie
alokacji potencjału inwestycyjnego i B&R
6
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu


Oznacza to, że dla innowacji decydujące
znaczenie mają:
powiązania międzyinstytucjonalne i
międzydyscyplinarne wewnątrz systemu prac
badawczych i rozwojowych (B&R);
powiązania pomiędzy naukowcami i
inżynierami (zwłaszcza w nowych
technologiach bazowych, jak elektronika,
biotechnologia i nowe materiały);
7
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu


c.d.
powiązania łączące aktualnych i przyszłych
użytkowników nowego produktu lub procesu
technologicznego; więzi między komórkami
projektowania, B&R, produkcji i marketingu
w przedsiębiorstwach;
nowe formy komunikacji społecznej, oparte o
konsensus.
8
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
REMEDIUM: Foresight?
Foresight to systematyczny, przyszłościowy
sposób docierania do informacji w celu
budowania średnio lub długookresowej wizji
rozwojowej, jej kierunków i priorytetów, a w
tym kontekście podejmowanie bieżących
decyzji i mobilizowanie wspólnych działań.
9
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
Technology Foresight.
Pojęcie to opisuje proces odkrywania wspólnej
przestrzeni dla otwartego myślenia o przyszłości,
jej kształtowaniu i inkubowaniu właściwych
strategii działania. Zadaniem Foresight nie jest
więc tyko przewidywanie przyszłości, lecz lepsze
do niej przygotowanie. Wspólne myślenie o
przyszłości ma dać wizję, którą można wdrożyć.
10
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
Ma on na celu wskazanie i ocenę przyszłych
potrzeb, szans i zagrożeń związanych z
rozwojem społecznym i gospodarczym oraz
przygotowanie odpowiednich działań
wyprzedzających z dziedziny nauki i techniki
Foresight tworzy płaszczyznę dla debaty
społecznej oraz kulturę budowania społecznej
wizji myślenia o przyszłości.
11
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
Wyniki foresightu informują decydentów o nowych
tendencjach rozwojowych, pomagają uzgodnić scenariusze
rozwoju, pozwalają zharmonizować działania partnerów
społecznych (rządu, środowisk naukowych i przemysłowych,
małych i wielkich firm, różnych sektorów gospodarki) oraz
służą pomocą w ustaleniu kryteriów finansowania nauki i
techniki.
12
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
Wskazywanie priorytetów inwestycyjnych w
sferze badań i rozwoju technologicznego poprzez
odkrywanie potencjalnych możliwości.
Dotyczy metod wyznaczania priorytetów za pomocą
programów ogólnych oraz ich późniejszego
wykorzystania i wdrażania przy pomocy
uszczegółowionych programów sektorowych.
13
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
Celem Foresightu ma być zapewnienie, by
te dziedziny, które mogą przynosić
najwięcej korzyści w przyszłości, zostały
zidentyfikowane jak najwcześniej.
14
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
Realizacja programu Foresight w takim wymiarze
powinna doprowadzić do uzyskania wielu korzyści:



określenie dróg rozwoju nauki i techniki w sposób
jasny i zrozumiały;
określenie priorytetów tego rozwoju w odniesieniu
do aspiracji i potrzeb Polski w w ramach UE;
określenie priorytetów w zakresie
sektorów/podsektorów przemysłowych i ich potrzeb
w dziedzinie techniki;
15
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu




C.D.
określenie obszarów badań, na których możliwa jest
komercjalizacja rezultatów badań;
określenie możliwości popierania spółek o wysokiej
technologii będących motorem rozwoju;
rozwijanie na szczeblu ogólnokrajowym spójnej
polityki innowacyjnej przy jednoczesnym
podkreślaniu znaczenia wykorzystania wiedzy dla
przyszłości Polski;
bardziej efektywne wykorzystywanie finansów
publicznych;
16
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu
C.D.



ściślejsze współdziałanie pomiędzy przedstawicielami rządu,
przemysłu i środowiskami naukowymi;
tworzenie warunków wstępnych dla zwiększania zaufania we
wzajemnych stosunkach pomiędzy różnymi podmiotami
społecznymi w Polsce;
inicjowanie procesu porozumiewania się i wymiany
informacji wśród organów finansujących w ramach procesu
innowacyjnego;
17
Problemy wytyczania przyszłych kierunków rozwoju
– wykorzystanie Foresightu




C.D.
osiąganie konsensusu (szerokiego porozumienia) na
temat bieżących i przyszłych problemów przed
jakimi stoi Polska oraz sposobów rozwiązywania
tych problemów;
głębsze zrozumienie rozmieszczenia zasobów i
wiedzy naukowo-technicznej w Polsce;
gromadzenie ukierunkowanych informacji w sferze
nauki i techniki;
większa koordynacja pomiędzy różnymi organami
kształtującymi politykę.
18
Doświadczenia
Projekt pilotażowy: Życie i Zdrowie




Metodyka przeprowadzenia Pilotażowego Projektu Foresight, obejmuje
następujące etapy:
wybór ekspertów do głównego panelu tematycznego Zdrowie i Życie,
określenie przez panel główny 11 dziedzin szczegółowych (paneli
tematycznych) w obszarze Zdrowie i Życie,
przygotowanie przez panel główny Zdrowie i Życie propozycji list
ekspertów do pracy w powyższych panelach tematycznych, które zostały
skorygowane w toku pracy paneli,
praca ok. 113 ekspertów w 11 panelach tematycznych, której rezultatem
było wybranie ok. 110 głównych kierunków badawczych i rozwoju
technologii oraz kilkudziesięciu szczegółowych oraz przygotowanie 11
opinii naukowych/raportów cząstkowych,
19
Doświadczenia
C.D.



wybranie przez panel główny w drodze dyskusji, selekcji i agregacji
26 kierunków badawczych i rozwoju technologii w dziedzinie
badawczej Zdrowie i Życie, do których zostały przygotowane krótkie
opisy,
przeprowadzenie konsultacji społecznych weryfikujących wybrane
kierunki badań i rozwoju technologii priorytetowych dla Polski przez
PENTOR Instytut Badania Opinii i Rynku S.A.,
opracowanie przez panel główny raportu końcowego z pola
badawczego Zdrowie i Życie, który zostanie przygotowany na
podstawie opinii naukowych/raportów z paneli tematycznych i ich
weryfikacji w trakcie konsultacji społecznych.
20
Doświadczenia
Technika pracy panelu głównego:

Interaktywna praca w sieci
- zgłaszanie propozycji na ręce przewodniczącego panelu
- przekazywanie poszczególnych propozycji członkom panelu
- opracowanie syntezy przez przewodniczącego panelu głównego i
przekazanie członkom



Ewaluacja projektu syntetycznego w trakcie zebrania
panelu
Interaktywna praca w sieci nad projektem końcowym
Przekazanie wyniku pracy DSiRN MNiI i panelowi
tematycznemu Zdrowie i Życie
21
Doświadczenia
Zadania zespołów tematycznych:
1.
2.
3.


4.
5.
Ocena propozycji doboru tematycznych obszarów
szczegółowych
Ocena, uzupełnienie, skorygowanie, usunięcie propozycji
tematów szczegółowych
Analiza wielokryteryjna
nadanie poszczególnym tematom szczegółowym wag i
wartości według kryteriów zaproponowanych przez panel
główny
uszeregowanie tematów
SWOT
Zwięzły opis wybranych tematów
22
WNIOSKI

liczba zgłoszonych kandydatów na ekspertów była mniejsza niż się
spodziewano,

bardzo mała liczba osób poniżej 35 lat,

brak przedstawicieli mediów; niewielu przedstawicieli gospodarki,
administracji i organizacji pozarządowych,

brak przedstawicieli wielu ważnych dyscyplin
związanych z polem badawczym Zdrowie i Życie
naukowych
23