„Standardy leczenia zaburzeń otępiennych i innych zaburzeń
advertisement
99 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG „Standardy leczenia zaburzeń otępiennych i innych zaburzeń psychicznych wieku podeszłego” VIII Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Psychogeriatrycznego (PTPG) Wykład inauguracyjny: Marek Jarema „Czy standardy leczenia są potrzebne?” Wrocław, 1.12.2011 r. 100 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Polskie Towarzystwo Psychogeriatryczne oraz Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu mają zaszczyt zaprosić na: VIII Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Psychogeriatrycznego Wykład inauguracyjny: Marek Jarema „Czy standardy leczenia są potrzebne?” Kongres odbędzie się w dniu 1. grudnia 2011 r. we Wrocławiu w hotelu Wrocław (ul. Powstańców Śląskich 5/7) 101 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG KONGRES PSYCHOGERIATRYCZNY Czwartek, 1. grudnia 2011 Miejsce: hotel Wrocław 8. 30-9. 30 Rejestracja uczestników 8. 30-9. 30 Zebranie Zarządu PTPG 9:45 -10:45 Sesja I 9:45-10:00 Uroczyste otwarcie Kongresu 10:00-10:45 Wykład inauguracyjny: Marek Jarema „Czy standardy leczenia są potrzebne?” 10:45-12:00 Sesja II „Rekomendacje rozpoznawania otępień” Przewodniczący sesji: Iwona Kłoszewska, Tadeusz Parnowski Dyskutanci: Tomasz Gabryelewicz, Tomasz Sobów, Leszek Bidzan, Marek Jarema 10:45 -11:05 Tadeusz Parnowski „Rozpoznawanie wczesnych zaburzeń procesów poznawczych” 11:05- 11:30 Iwona Kłoszewska „Standardy rozpoznawania otępień” 11:30 -12:00 głos zabierają dyskutanci 12:00-12:15 przerwa kawowa 12:15-13:30 Sesja III „Przykłady oddziaływań niefarmakologicznych u osób z MCI i otępieniem w praktyce” Przewodniczący sesji: Renata Wojtyńska, Joanna Szczepańska – Gieracha 12:15-12:30 Agnieszka Żelwetro, Agnieszka Mydlikowska, Małgorzata Tylman „Programy stymulacji poznawczej i rehabilitacji neuropsychologicznej, realizowane w warunkach opieki stacjonarnej całodobowej, na przykładzie Ośrodka Badawczo – Naukowo – Dydaktycznego Chorób Otępiennych w Ścinawie” 102 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG 12:30-12:45 Wojtyńska Renata, Wlazło Agnieszka, Trypka Elżbieta, Anna Zimny, Joanna Szczepańska – Gieracha „Ambulatoryjny program rehabilitacji neuropsychologicznej u osób z MCI i we wczesnym stadium procesu otępiennego (AD) - doniesienie wstępne” 12:45-13:00 Joanna Szczepańska – Gieracha „Wpływ treningu fizycznego na stan funkcji poznawczych oraz nastrój osób starszych z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (Mild Cognitive Impairment - MCI)” 13:00-13:15 Joanna Szczepańska – Gieracha, Joanna Kowalska, Joanna Rymaszewska „Ocena skuteczności oddziaływań terapeutycznych stosowanych jako element procesu rehabilitacyjnego osób starszych z zaburzeniami funkcji poznawczych” 13:15-13:30 pytania/ komentarze uczestników sesji 13:30-14:00 lunch 14:00-15:30 Sesja IV Sesje równoległe 14:00-15:30 „Rekomendacje leczenia innych zaburzeń w przebiegu otępień (depresji, zaburzenia świadomości, BPSD)” Przewodniczący sesji: Tomasz Sobów 14:00 -14:25 Tadeusz Parnowski „Terapia depresji – praktyka vs teoria” 14:25 -14:50 Joanna Rymaszewska „Zaburzenia świadomości w przebiegu otępień – postępowanie terapeutyczne” 14:50-15:15 Tomasz Sobów „BPSD- czym leczyć, jak leczyć 15:15-15:30 14:00-15:30 pytania/ komentarze uczestników sesji Sesja V Warsztat Sylwia Chładzińska-Kiejna, Renata Wojtyńska „Prezentacja komputerowej baterii testów do diagnostyki i rehabilitacji pacjentów z deficytami funkcji poznawczych” 5:30-15:45 przerwa kawowa 103 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG 14:00-15:30 Sesja VI „Niefarmakologiczne postępowanie terapeutyczne w otępieniach” Przewodniczący sesji: Joanna Rymaszewska Dyskutanci: Agnieszka Żelwetro, Agnieszka Wlazło, Joanna Szczepańska – Gieracha 15:45 -16:00 Renata Wojtyńska, Agnieszka Wlazło, Agnieszka Żelwetro „Oddziaływania pozafarmakologiczne w rehabilitacji psychicznej i poznawczej wobec osób z MCI lub otępieniem. Zalecenia i krytyczna ocena. ” 16:00 -16:15 Justyna Mazurek, Joanna Rymaszewska „Możliwości rehabilitacji psychofizycznej osób z otępieniem. Porównanie niemieckiego i polskiego systemu opieki nad osobami w podeszłym wieku. ” 16:15 -16:30 Natalia Majkowska, Stanisława Steuden „Psychospołeczne funkcjonowanie osób z zespołem otępiennym o zróżnicowanym poziomie sprawności funkcji poznawczych” 16:30-16:45 głos zabierają dyskutanci, komentarze uczestników sesji 15:45-16:45 Sesja VII „Neurobiologia otępień” Przewodniczący sesji: Jerzy Leszek 15:45 -16:00 Marta Jakubik, Bartłomiej Stańczykiewicz „Rola fosfolipidów w starzejącym się mózgu” 16:00-16:15 Bartłomiej Stańczykiewicz, Marta Jakubik „Cystatyna C a choroba Alzheimera” 16:15-16:45 Jerzy Leszek „Medycyna personalizowana, a psychogeriatria: nowe perspektywy terapii” 16:45-17:30 George Grossberg (USA) „Current and Future Concepts in the Diagnosis and Treatment of Alzheimer’s Disease-From Biomarkers to Immunotherapies” 17:30 – 18:30 Walne zgromadzenie członków Polskiego Towarzystwa Psychogeriatrycznego (wybory) 19:30/20:00 Uroczysta kolacja (dla osób zainteresowanych, które uiściły dodatkową opłatę) 104 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Streszczenia Abstracts Czwartek, 1. grudnia 2011 Sesja/Session I inauguracyjna Czy standardy leczenia są potrzebne? Marek Jarema III Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Streszczenie: W medycynie obowiązują pewne zasady postępowania diagnostycznego i terapeutycznego, a ich przekroczenie może być poczytane za błąd. Dlatego zrozumiałe są starania o to, by w miarę precyzyjnie określić co w danej sytuacji klinicznej powinno się zrobić. W zakresie diagnostyki zaburzeń psychicznych, posługiwanie się kryteriami diagnostycznymi jest powszechnie akceptowane i pozwala na w miarę precyzyjne rozpoznanie zaburzeń. Natomiast w zakresie leczenia, jest tak wiele czynników, które warunkują podjęcie decyzji terapeutycznych, iż trudno jest maksymalnie uprościć proces podejmowania decyzji: jak i czym leczyć. Dlatego rola standardów postępowania terapeutycznego jest tak ważna, gdyż określają one obszar, w którym lekarz powinien się poruszać, biorąc pod uwagę zarówno aktualną wiedzę medyczną jak i doświadczenie kliniczne, oraz indywidualne potrzeby pacjenta. Tak więc standardy stanowią niejako wzór postępowania terapeutycznego. Z drugiej strony, z racji wspomnianej wyżej mnogości czynników, które wpływają na proces leczenia, standardy nie mogą stanowić odpowiedzi na każdą wątpliwość kliniczną. A więc pozostawiają klinicyście pewien margines dowolności, który musi on wypełnić własną wiedzą kierując się dobrem chorego. Jeszcze inny rodzaj problemów, które niosą standardy, jest to pytanie, na ile postępowanie według standardów leczenia usprawiedliwiać może nietrafne decyzje terapeutyczne? Oraz, na ile zalecenia dotyczące postępowania terapeutycznego zawarte w standardach leczenia, mogą być uznane za obowiązujące procedury medyczne przy kontraktowaniu świadczeń zdrowotnych? Te i inne dylematy sprawiają, że standardy leczenia (np. farmakologicznego w zaburzeniach psychicznych) stanowią dla wielu klinicystów wzór myślenia klinicznego, wskazują drogę wyboru leku i sposobów terapii, ale nie zwalniają od potrzeby uwzględniania obowiązujących przepisów, np. , chociażby w zakresie rejestracji produktów leczniczych, czy zasad refundacji leków. Opracowane niedawno w Polsce Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych są dobrą ilustracją tych dylematów. 105 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Sesja/Session II Rekomendacje rozpoznawania otępień Rozpoznawanie wczesnych zaburzeń procesów poznawczych Tadeusz Parnowski (Polska) II Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Streszczenie: W rozważaniach dotyczących wczesnej diagnostyki otępienia zwykle uwzględnia się szereg argumentów przemawiających za postawieniem rozpoznania, natomiast pomija się argumenty przemawiające przeciwko diagnozie otępienia. Wyniki badań i nowe propozycje rozpoznawania zaburzeń funkcji poznawczych(w przygotowywanym DSMV i ICD-11) wskazują na chęć poszerzenia rozpoznawania zaburzeń funkcji poznawczych na stany heterogenne, które mogą, ale nie muszą być pierwszymi objawami otępienia. Subiektywne zaburzenia procesów poznawczych (SCI), występujące ok. 12 lat przed wystąpieniem łagodnych zaburzeń procesów poznawczych (MCI), u niektórych osób stają się bardzo wczesnym objawem otępienia (po ok. 17-20 latach). Problem związany jest z heterogennością SCI. W ciągu kolejnych lat zaburzenia procesów poznawczych mogą być spowodowane nie tylko nasilaniem się procesu zwyrodnieniowego lub naczyniowego, ale także są wskaźnikiem licznych stanów somatycznych, niedoborowych i toksycznych. Takie stany zaburzeń procesów poznawczych, spowodowane licznymi, nakładającymi się czynnikami egzogennymi są odwracalne, pod warunkiem szybkiego przywrócenia sprawności mechanizmów podstawowych (np. NGF, zmniejszenia aktywności cytokin prozapalnych, uzupełnienia czynników niedoborowych wpływających na patomechanizmy otępienia). W postępowaniu terapeutycznym zwraca się więc uwagę bardziej na profilaktykę i nie dopuszczenie do stanu przełamania mechanizmów stabilizujących, niż na stosowanie leków prokognitywnych, które we wczesnym okresie zaburzeń procesów poznawczych pogarszają mechanizmy kompensacyjne i przyspieszają wystąpienie otępienia. Należy jednak zwrócić uwagę na liczne czynniki, które pogarszają sprawność funkcji poznawczych m. in. leki o działaniu antycholinergicznym, często stosowane w II połowie życia z powodu chorób somatycznych. Zalecenia praktyczne dotyczą poszerzenia wywiadu u osób skarżących się na pogorszenie pamięci o wpływ dodatkowych chorób i leków oraz określenie profilu dysfunkcji poznawczych. Standardy rozpoznawania otępienia Iwona Kłoszewska (Polska) Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego i Zaburzeń Psychotycznych, Łódź Streszczenie: Tradycyjnie proces diagnostyczny otępienia przebiega dwuetapowo. Pierwszy etap polega na ustaleniu obecności objawów klinicznych: obniżenia sprawności funkcji poznawczych i upośledzenia funkcjonowania chorego, drugi to określenie przyczyny procesu chorobowego. Definicje otępienia z ICD-10 i DSM-IV w sposób najpełniejszy opisują otępienie w chorobie Alzheimera. Projekt ICD-11 jest jeszcze we wczesnym etapie tworzenia i być może dlatego mało precyzyjny, natomiast wydaje się, że oprócz pojawienia się w nim nowych postaci otępienia (n. p. otępienie w chorobie Creutzfelda Jacoba, w infekcji HIV, w GM2 gangliozydozach, różnych typach naczyniopochodnych) prawdopodobnie nie będzie zawierał jakościowych zmian w podejściu do standardów diagnozowania procesów otępiennych. 106 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Natomiast w projekcie DSM-V termin otępienie został usunięty i zastąpiony przez „zaburzenie neuropoznawcze” o znacznym i łagodnym nasileniu (ang. major neurocognitive disorder, mild neurocognitive disorder). Kategoria zaburzeń neuropoznawczych ma zastąpić w Klasyfikacji DSM-V kategorię „Majaczenie, otępienia, zaburzenia amnestyczne i inne geriatryczne zaburzenia funkcji poznawczych”. Wspólną definiującą cechą charakteryzująca tę grupę zaburzeń jest pierwotny deficyt poznawczy upośledzający dotychczasowe funkcjonowanie chorego. Podejście dwuetapowego rozpoznawania choroby Alzheimera pozostaje utrzymane w zrewidowanych w 2011 roku propozycjach kryteriów diagnostycznych Grupy Roboczej National Institute on Aging and the Alzheimer’s Association. Zapewniono tu możliwość stosowania kryteriów w warunkach praktyki lekarskiej bez dostępności do badania neuropsychologicznego, neuroobrazowego lub oznaczania markerów biologicznych. Sformułowano ponadto zalecenia dotyczące możliwości zwiększania prawdopodobieństwa diagnozy ch. A. (kryterium kliniczne i genetyczne) oraz proponowane metody rozpoznawania patofizjologicznego „procesu alzheimerowskiego”. Kryteria te wydają się być racjonalnym kompromisem między aktualnie obowiązującymi a radykalną propozycją kryteriów badawczych Bruno Dubois i współpracowników, stawiających wymóg oznaczania biomarkerów w każdym przypadku rozpoznania choroby Alzheimera. Sesja/Session III Przykłady oddziaływań niefarmakologicznych u osób z MCI i otępieniem w praktyce Program stymulacji poznawczej i rehabilitacji neuropsychologicznej realizowany w warunkach opieki stacjonarnej całodobowej, na przykładzie Ośrodka Badawczo - Naukowo – Dydaktycznego Chorób Otępiennych w Ścinawie Agnieszka Żelwetro, Agnieszka Mydlikowska, Małgorzata Tylman(Polska) Ośrodek Badawczo-Naukowo-Dydaktyczny Chorób Otępiennych w Ścinawie Streszczenie: W Ośrodku - Badawczo - Naukowym Chorób Otępiennych AM we Wrocławiu realizowane są w warunkach opieki stacjonarnej programy stymulacji poznawczej i programy rehabilitacji neuropsychologicznej przeznaczone dla osób zagrożonych procesem otępiennym. Programy zostały opracowane z uwzględnieniem charakteru, stopnia i mechanizmu trudności poznawczych pacjentów. Dotychczas zrealizowano programy dla osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi, dla osób z depresją i pacjentów z choroba Parkinsona. Każdy z programów ma cykliczna strukturę, z powtarzającymi się formami zajęć, o wzrastającym stopniu trudności ( comiesięczne tygodniowe zjazdy). Zajęcia są pogrupowane w bloki (blok poznawczy, blok ruchowy, blok interpersonalny/społeczny, blok intrapsychiczny). Ich różnorodna tematyka i harmonogram odpowiada nadrzędnemu celowi terapeutycznemu. Zajęcia są bardzo intensywne i wymagają od pacjentów aktywnej postawy, samodzielności i odpowiedzialności, także w czasie wolnym. Rezultaty pracy pacjentów oraz skuteczność programów są analizowane na bieżąco w ich trakcie oraz po zakończeniu programów (bezpośrednio i po roku). Zajęcia są prowadzone 107 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG przez psychologów, pedagogów, fizjoterapeutę, lekarzy i pielęgniarki w formie warsztatów, wykładów, sesji terapeutycznych i grup spotkaniowych. W pracy terapeutycznej wykorzystywane są różnorodne metody: elementy treningu poczucia rzeczywistości, terapii reminiscencyjnej, treningu asertywności, psychoedukacji i neuroedukacji oraz promocji zdrowia. Ambulatoryjny program rehabilitacji poznawczej u osób z MCI i we wczesnym stadium procesu otępiennego (AD)- doniesienia wstępne R. Wojtyńska1, A. Wlazło1, E. Trypka1, A. Zimny2, J. Szczepańska-Gieracha3 (Polska) Katedra i Klinika Psychiatrii, AM we Wrocławiu, 2Katedra Radiologii, AM we Wrocławiu, 3Katedra Fizjoterapii w Medy- 1 cynie Zachowawczej i Zabiegowej Wydziału Fizjoterapii AWF we Wrocławiu Streszczenie: Wprowadzenie: Zastosowanie programów oddziaływań psychostymulujących stanowi ważny element całościowych oddziaływań medycznych niefarmakologicznych u pacjentów z MCI lub we wczesnym stadium procesu otępiennego. Cel badań: Ocena efektywności programu rehabilitacji poznawczej, obejmującego trening poznawczy i psychoedukację, skierowaną do pacjentów z MCI lub we wczesnym stadium AD w warunkach ambulatoryjnych. Metoda: Randomizowane, kliniczne badanie. Pacjenci z diagnozą prawdopodobnej AD lub MCI (kryteria: ICD - 10, DSM – IV, NINCDS – ADRDA, wg Petersen z 2001, wg Winblad z 2004). Diagnoza oparta na badaniu: psychiatrycznym, fizykalnym, laboratoryjnym, neuoroobrazowym (TK, MRI, PET), neuropsychologicznym. U pacjentów z otępieniem stosowano optymalną farmakoterapię. Pacjenci ambulatoryjni: PZP PSK 1 we Wrocławiu (K/M, > 45 r. ż. , bez poważnych zaburzeń neurologicznych, świadomości, przewlekłych chorób somatycznych w fazie ostrej, MMSE > 20, Demtect > 7, o. b i ich opiekunowie wyrazili świadomą zgodę na uczestniczenie w badaniach. N = 75, w tym pacjenci z MCI (N= 34 osoby) zostali podzieleni na dwie grupy: I grupa - eksperymentalna (N= 18), II grupa - kontrolna bez interwencji (N= 16) oraz pacjenci z wczesnym stadium procesu otępiennego w AD (N= 29), podzieleni na dwie grupy: III grupa - eksperymentalna (N=15) oraz IV grupa - kontrolna bez interwencji (N=14) oraz V grupa - kontrolna: pacjenci bez zaburzeń funkcji poznawczych (N= 12). Średnia wieku dla całej grupy (w latach): 68. 15, grupy EAD: 67. 00, CAD: 72. 50, grupy EMCI: 67. 44, dla CMCI: 70. 75, dla grupy kontrolnej: 62. 08. Zastosowano następujące testy: CDR, GDS, IADLS, MMSE, DemTect, FAS, CDT, QoLAS, SWLS, AIS. Program skierowany był do osób z zaburzeniami funkcji poznawczych w przebiegu MCI i we wczesnym stadium AD oraz ich opiekunów. Osoby badane uczestniczyły w 6 tygodniowym programie interwencji poznawczej, obejmującej trening poznawczy i psychoedukację, ćwiczenia z użyciem „Baterii testów do badania funkcji poznawczych”, opr. R. Wojtyńską, S. Chładzińską - Kiejna, M. Wiłkość. Określenie obszarów wymagających stymulacji poznawczej i dobór zadań, oparte było na indywidualnej diagnozie i określeniu profilu zaburzeń w grupach (MCI, AD), uwzględniało również zgłaszane przez pacjentów i ich opiekunów potrzeby. Wyniki: W badaniu neuropsychologicznym, psychiatrycznym, psychologicznym w I pomiarze wyniki były porównywalne w obu grupach kontrolnej i eksperymentalnej dla pacjentów z MCI i AD. Natomiast w II pomiarze wyniki miedzy grupą kontrolną a eksperymentalną różniły się istotnie statystycznie dla pacjentów z MCI i AD. Po zakończeniu programu, obejmującego stymulację poznawczą i psychoedukację, odnotowano u pacjentów poprawę sprawności poznawczej, nastroju, wzrost akceptacji swojej choroby, wyższy stopień satysfakcji z życia, poprawę w zakresie codziennego funkcjonowania i relacji interpersonalnych, a w efekcie poprawę jakości życia. Wyniki potwierdzają ważną rolę stymulacji poznawczej i psychoedukacji jako niefarmakologicznej strategii leczenia u pacjentów MCI lub wczesnej fazy AD. 108 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Wpływ treningu fizycznego na stan funkcji poznawczych oraz nastrój osób starszych z Łagodnymi Zaburzeniami Poznawczymi Joanna Szczepańska-Gieracha Katedra Fizjoterapii w Medycynie Zachowawczej i Zabiegowej Wydział Fizjoterapii Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Streszczenie Cel: Celem pracy była odpowiedź na pytanie, czy regularny wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym może przyczynić się do poprawy lub spowolnienia utraty funkcji poznawczych u pacjentów z MCI. Założenia pracy: 1. Wysiłek fizyczny poprawia pracę układu krążenia, w tym również krążenie mózgowe, co może przyczynić się do lepszego odżywienia tkanki mózgowej i spowolnienia tempa patologicznych zmian. 2. Ćwiczenia fizyczne poprawiające równowagę, koordynację oraz czucie głębokie zapewniają dodatkowy dopływ bodźców stymulujących ośrodkowy układ nerwowy, dzięki czemu mogą poprawiać pracę niektórych obszarów mózgu i przyczynić się do wytworzenia mechanizmów kompensacyjnych. 3. Regularna aktywność fizyczna wpływa pozytywnie na samopoczucie i redukuje ryzyko wystąpienia depresji, która może nasilać zaburzenia funkcji poznawczych. Materiał i Metody: W badaniach wzięło udział 59 osób z rozpoznaniem Łagodnych Zaburzeń Poznawczych podzielonych losowo na dwie grupy - badaną i kontrolną. Metody badań: Mini Mental State Examination (MMSE), Geriatryczna Skala Depresji, Test Praksji Konstrukcyjnej, Test Słuchowego Uczenia się 15 Słów Rey’a, Test Rysowania Zegara. Stosowany wysiłek fizyczny: 3 razy w tygodniu 60 minut przez 3 kolejne miesiące. Aktywność fizyczna o charakterze aerobowym, intensywność wysiłku obliczona ze wzoru (220 wiek)*0, 7. Jako dodatkową miarę obciążeń treningowych przyjęto Wskaźnik Skuteczności Restytucji (WSR). Wyniki: Po trzech miesiącach regularnej aktywności fizycznej w grupie badanej zaobserwowano istotną poprawę zakresie samopoczucia badanych osób (p=0, 0003) oraz w obszarze fluencji słownej (p<0, 0001) i orientacji wzrokowo-przestrzennej badanej Testem Rysowania Zegara (p=0, 01). Stwierdzono zależność pomiędzy poprawą wyników fluencji słownej i poprawą nastroju. Nie stwierdzono zależności pomiędzy poprawą wyników Testu Rysowania Zegara i poprawą nastroju. Grupa, w której zaobserwowano poprawę orientacji wzrokowo-przestrzennej w Teście Rysowania Zegara charakteryzowała się istotnie niższym średnim poziomem cholesterolu całkowitego (p=0, 014) oraz frakcji LDL(p=0, 027) w porównaniu z grupą, w której poprawa wyników testu nie wystąpiła. Podobnej zależności nie stwierdzono w przypadku wyników fluencji słownej. Wnioski: Regularna aktywność fizyczna o charakterze aerobowym, prowadzona w formie zajęć grupowych jest czynnikiem wpływającym pozytywnie na nastrój osób z MCI. Regularna aktywność fizyczna jest również czynnikiem wpływającym pozytywnie na funkcjonowanie poznawcze osób z MCI. Aby ocenić jaki jest mechanizm tych zmian konieczne są dalsze badania w tym obszarze. 109 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Ocena skuteczności oddziaływań terapeutycznych stosowanych jako element procesu rehabilitacyjnego osób starszych z zaburzeniami funkcji poznawczych Joanna Szczepańska-Gieracha1, Joanna Kowalska1, Joanna Rymaszewska2 Katedra Fizjoterapii w Medycynie Zachowawczej i Zabiegowej Wydział Fizjoterapii Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 2Pracownia Psychiatrii Konsultacyjnej i Medycyny Behawioralnej Katedra i Klinika Psychiatrii Akademia Medyczna we Wrocławiu 1 Streszczenie Cel: Ocena wpływu grupowej psychoterapii krótkoterminowej na przebieg procesu usprawniania i efekty rehabilitacji po 4 tygodniach hospitalizacji w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym (ZOL) o Profilu Rehabilitacyjnym. Materiał: W badaniach wzięła udział losowo dobrana grupa 28 kobiet przyjmowanych kolejno do ZOL. 15 pacjentek zakwalifikowano do grupy kontrolnej, a 13 do grupy badanej, w której oprócz standardowego procesu rehabilitacji zastosowano dodatkowo krótkoterminową (4-tygodniową) psychoterapię grupową. Obserwacja trwała 1 miesiąc – od momentu przyjęcia na oddział nieprzerwanie przez kolejne 4 tygodnie. Obie grupy były porównywalne z uwagi na wiek, typ schorzenia będącego główną przyczyną rehabilitacji, ilość schorzeń współistniejących oraz nasilenie objawów depresyjnych i stan funkcjonalny przy przyjęciu na oddział rehabilitacyjny. Metody: Do oceny nasilenia zaburzeń funkcji poznawczych użyto Krótką Skalę Oceny Stanu Psychicznego (Mini Mental State Examination – MMSE). Nastrój pacjentów badano przy użyciu Geriatrycznej Skali Depresji (Geriatric Depression Scale – GDS) w wersji 15-pytaniowej. W celu oceny stanu funkcjonalnego zastosowano Barthel Index (BI). Na podstawie BI oceniano stopień niepełnosprawności w odniesieniu do codziennych czynności samoobsługowych. Jako dodatkowe zmienne brano pod uwagę: wykształcenie, stan cywilny, wydolność opiekuńczą rodziny oraz takie parametry kliniczne jak: wiek pacjenta, typ schorzenia będącego główną przyczyną rehabilitacji oraz ilość chorób współistniejących. Wyniki: Przy przyjęciu na oddział średni wynik MMSE w badanej grupie wynosił 23. 1 (±3. 7), 53. 6% (15/28) osób uzyskało wynik MMSE<24 punktów sugerujący obecność otępienia. 75% (21/28) badanych kobiet uzyskało wynik (GDS-15) powyżej 5 punktów sugerujący obecność zaburzeń nastroju, przy czym 39% (11/28) badanych uzyskało wynik (GDS-15) powyżej 10 punktów świadczący o obecności nasilonych objawów depresyjnych. Średni wynik GDS-15 przy przyjęciu na oddział wynosił 8. 1 (±3. 00). Stan funkcjonalny oceniany przy przyjęciu na oddział wskazywał na wysoki stopień niepełnosprawności badanych kobiet i konieczność świadczenia całodobowej opieki (średni wynik BI 40. 6 ±15. 9). Po 4 tygodniach hospitalizacji w obu grupach stwierdzono istotną poprawę nastroju oraz poprawę stanu funkcjonalnego, jednak w grupie badanej (poddanej dodatkowo psychoterapii) zarówno skuteczność fizjoterapii jak i poprawa nastroju były istotnie wyższe w porównaniu do grupy kontrolnej (odpowiednio p=0. 042784, p=0. 000035 ). W przypadku 20% pacjentek grupy kontrolnej poprawa stanu funkcjonalnego po 4 tygodniach pobytu w ZOL była mniejsza niż 10 punktów Skali Barthel, co jest istotnym czynnikiem ryzyka niepowodzenia procesu fizjoterapii także w kolejnych miesiącach hospitalizacji. Wnioski: Krótkoterminowa psychoterapia grupowa zwiększa efektywności procesu rehabilitacji u kobiet w podeszłym wieku z zaburzeniami funkcji poznawczych oraz wysokim stopniem niepełnosprawności. Istotna poprawa stanu funkcjonalnego w pierwszym miesiącu hospitalizacji stanowi ważny czynnik prognostyczny, co do dalszego przebiegu usprawniania. Dlatego zastosowanie intensywnej psychoterapii w początkowym okresie rehabilitacji może (poprzez zwiększenie efektywności fizjoterapii) znacznie skrócić czas pobytu pacjenta w placówce medycznej i co za tym idzie zmniejszyć koszty ponoszone przez system opieki medycznej. 110 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Sesja/Session IV Rekomendacje leczenia innych zaburzeń w przebiegu otępień (depresji, zaburzenia świadomości, BPSD) GTerapia depresji – praktyka vs teoria Tadeusz Parnowski (Polska) II Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Streszczenie: Zespół otępienny to nie tylko zaburzenia funkcji poznawczych, ale także liczne zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania. Najczęstszym problemem w otępieniu o niewielkim i umiarkowanym nasileniu jest depresja. W wytycznych dotyczących leczenia pobudzenia w otępieniu grupa ekspertów amerykańskich zaproponowała metodę leczenia depresji w zależności od jej nasilenia. Autorzy zalecają stosowanie leków przeciwdepresyjnych w depresji o nasileniu lekkim, średnim i głębokim bez objawów psychotycznych. W depresji z objawami psychotycznymi zalecane jest leczenie łączone lekiem przeciwdepresyjnym i neuroleptykiem, a w przypadku oporności na leczenie – w depresji o nasileniu głębokim i z objawami psychotycznymi – stosowanie leczenia elektrowstrząsowego. Zwraca się jednak uwagę na częstsze występowanie zaburzeń pamięci i innych procesów poznawczych u pacjentów z otępieniem leczonych elektrowstrząsami. Zasad leczenia depresji w otępieniu jest wiele, ale wszystkie zgodnie potwierdzają, że nie ma specyficznie działającego leku przeciwdepresyjnego – dozwolone sa, w zależności od doświadczenia lekarza i obrazy klinicznego depresji różne leki przeciwdepresyjne. W zasadach leczenia depresji w otępieniu nie uwzględnia się już TLPD, chociaż wcześniejsze wyniki badań wskazywały na ich wysoką efektywność. Głównym zalecanymi lekami są inhibitory promotora serotoniny, które wykazują wysoki współczynnik zysk/ryzyko i coraz częściej stosowane są niezgodnie (lecz słusznie ) z rejestracją. W praktycznym stosowaniu leków panuje jednak chaos, nie uzasadniony wynikami badań. Powoduje to zmniejszenie efektywności ich działania i ryzyko występowania negatywnych interakcji. Zaburzenia świadomości w przebiegu otępień – postępowanie terapeutyczne Joanna Rymaszewska(Polska) Pracownia Psychiatrii Konsultacyjnej i Medycyny Behawioralnej, Katedra i Klinika Psychiatrii, Akademia Medyczna we Wrocławiu Streszczenie: Delirium jest częstym schorzeniem u osób starszych i może sięgać do 30% wszystkich leczonych pacjentów w podeszłym wieku. Skutki przebycia zaburzeń świadomości bywają poważne. Przegląd wytycznych i rekomendacji został przygotowany, aby pomóc lekarzom i personelowi pielęgniarskiemu przeprowadzać rutynowo badania pacjentów z grupy ryzyka rozwoju delirium oraz ułatwić opracowanie odpowiednich standardów postępowania, opieki i leczenia w celu złagodzenia tego stanu. Badanie: Przesiewowe badania funkcji poznawczych powinny być przeprowadzane u wszystkich pacjentów w podeszłym wieku przyjmowanych do szpitala. Wywiad od rodziny lub opiekuna na temat występowania i przebiegu zaburzeń świadomości jest niezbędny, o ile możliwy do przeprowadzenia. Jest szereg prostych i niezawodnych narzędzi przesiewowych, takich jak np. ConfusionAssessment Method 111 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG (CAM), także w połączeniu z Mini-MentalStateExamination (MMSE), które są uważane za najbardziej efektywny sposób monitorowania stanu psychicznego pacjenta. Rutynowo powinno być przeprowadzone pełne badanie lekarskie, w tym ocena stanu neurologicznego, poziomu świadomości, stanu odżywienia, temperatury ciała, ocena ryzyka spożywania alkoholu czy substancji działających na CUN (w tym leków). Następujące badania powinny być wykonane w celu określenia przyczyny: morfologia krwi z rozmazem, poziom wapnia, próby czynnościowe wątroby, glukoza, hormony tarczycy, RTG klatki piersiowej, EKG, posiew krwi, moczu oraz ew. badania dodatkowe, wynikające z wywiadu i historii choroby: TK głowy, poziom vit. B12 i kwasu foliowego, gazometria krwi tętniczej. Delirium charakteryzuje się falującymi zaburzeniami świadomości i zmianami w zakresie funkcji poznawczych, które rozwijają się w krótkim okresie czasu. Leczenie zaburzeń świadomości jest przede wszystkim przyczynowe. Przedstawione zostaną praktyczne wskazówki dotyczące postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w przypadku zaburzeń świadomości u osób w starszym wieku ze szczególnym uwzględnieniem otępień. BPSD - jak leczyć, czym leczyć? Tomasz Sobów (Polska) Zakład Psychologii Lekarskiej Uniwersytet Medyczny w Łodzi & Oddział Psychogeriatrii, Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Streszczenie: Zaburzenia zachowania i objawy psychotyczne (ang. behavioral and psychological symptoms of dementia, BPSD) występują powszechnie u chorych otępiałych; uważa się, że co najmniej jeden objaw występuje u praktycznie wszystkich pacjentów a niewątpliwie najczęstszym z nich jest apatia. Postulowane neurobiologiczne uwarunkowania BPSD (takie jak zaburzenia neurotransmisji, korelaty genetyczne i neuropatologiczne) nie wystarczają nie tylko do wyjaśnienia ich patogenezy, ale także, konsekwentnie, do zaplanowania skutecznej u wszystkich chorych farmakoterapii. Badania pokazują, że istotne znaczenie mają czynniki środowiskowe, towarzyszące choroby somatyczne oraz stosowane przez chorych leki. Stąd proponowana w standardach hierarchizacja metod postępowania: zanim podejmie się farmakoterapię lekami psychotropowymi zaleca się dokładną analizę stanu fizycznego i stosowanych przez chorych leków oraz wdrożenie specyficznych interwencji niefarmakologicznych. Najczęściej zalecana jest ogólna strategia określana jako „zarządzanie zachowaniem” wywodząca się z koncepcji behawioralnych Rogersa i Skinnera. Opiera się ona identyfikacji i ograniczaniu oddziaływania czynników poprzedzających (wyzwalających; ang. antecedents) oraz redukowaniu wzmacniającego działania skutków zachowań. Stosuje się wiele innych specyficznych technik niefarmakologicznych takich jak stymulacja wielosensoryczna, terapia walidacyjna, muzykoterapia, aromaterapia i inne. Istotne znaczenie ma ponadto edukacja opiekunów oraz personelu fachowego, zwłaszcza w placówkach opiekuńczych. Interwencje farmakologiczne powinno zaczynać się od analizy leczenia prokognitywnego. Zarówno inhibitory cholinesterazy, jak i memantyna (także terapia łączona) mogą wpływać korzystnie na towarzyszące zaburzenia zachowania, co wykazywano, dla przykładu, w badaniach wskazujących na redukcję stosowania innych leków psychotropowych, takich jak leki przeciwpsychotyczne, przeciwlękowe i nasenne czy antydepresanty. Najlepiej przebadaną grupą leków psychotropowych w leczeniu BPSD są leki przeciwpsychotyczne II generacji (LPIIG). Z badań wiemy, ze leki te mogą być skuteczne, ale także, że (podobnie do klasycznych neuroleptyków) zwiększają ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych i zgonu. Nie jest też jasne 112 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG czy LPIIG należy wybierać specyficznie do leczenia psychozy, czy też, raczej, że działają one niespecyficznie w pobudzeniu. Ciekawą grupą LPIIG są selektywnie działające blokery D2/D3, w tym pozbawiony działania przeciwpsychotycznego tiapridal. Alternatywą dla LPIIG/klasycznych neuroleptyków w leczeniu psychozy towarzyszącej demencji może być citalopram. Inne leki znajdujące zastosowanie w leczeniu BPSD to trazodon (zwłaszcza w leczeniu zaburzeń snu i pobudzenia typu „sundowning”), SSRI (w leczeniu epizodów depresji i pełnoobjawowych zaburzeń lękowych) i leki przeciwpadaczkowe (walproiniany, karbamazepina; szczególnie w leczeniu zaburzeń związanych z drażliwością i impulsywnością). Benzodwuazepiny należy stosować ostrożnie, niektóre badania wskazują, ze mogą one, bardziej niż LPIIG, podwyższać ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych i zgonu. Bez względu na wybór leku należy przestrzegać ogólnych zasad farmakoterapii geriatrycznej, zwłaszcza w kontekście doboru dawki (zasadą jest stosowanie minimalnej dawki skutecznej) i tempa jej podnoszenia. Ponieważ BPSD mają często tendencję spontanicznego pojawiania się i znikania (zwłaszcza objawy psychotyczne) należy regularnie oceniać konieczność dalszego stosowania farmakoterapii i podejmować próby odstawiania leków psychotropowych (w przypadku LPIIG zaleca się aby taką próbę podjąć po 3-6 miesiącach od skutecznego ich wdrożenia). Poza długoterminowym leczeniem BPSD można rozważać w indywidualnych przypadkach podawanie leków interwencyjnych (np. do opanowania krótkotrwałych stanów niepokoju). Do tego celu można wykorzystać krótkodziałające i niemetabolizujące się w wątrobie benzodwuazepiny (oksazepam, lorazepam), ale także trazodon, buspiron czy hydroksyzynę. Sesja/Session V Warsztat – Prezentacja komputerowej baterii testów do diagnostyki i rehabilitacji pacjentów z deficytami funkcji poznawczych Prezentacja komputerowej baterii testów do diagnostyki i rehabilitacji pacjentów z deficytami funkcji poznawczych Sylwia Chładzińska - Kiejna, Renata Wojtyńska (Polska) Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu Streszczenie: „Bateria testów do badania i rehabilitacji funkcji poznawczych w wersji komputerowej” jest programem autorskim zrealizowanym w 2009 roku przez zespół psychologów klinicznych, dr Renatę Wojtyńską i dr Sylwię Chładzińską-Kiejna z Katedry i Kliniki Psychiatrii AM we Wrocławiu we współpracy z dr Moniką Wiłkość z Katedry i Kliniki Psychiatrii i Zakładu Neuropsychologii Klinicznej Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy. Powstała jako wynik poszukiwania nowych technik diagnostycznych i metod rehabilitacyjnych przeznaczonych dla osób dorosłych z osłabieniem lub zaburzeniami funkcji poznawczych wynikającymi z uszkodzenia czy dysfunkcji mózgu. Tym samym adresowana jest do pacjentów z Łagodnymi Zaburzeniami Funkcji Poznawczych (MCI) lub we wczesnym stadium procesu otępiennego w Chorobie Alzheimera (AD) a także do osób z deficytami poznawczymi w przebiegu depresji i schizofrenii. 113 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Metoda zawiera zestaw przyjaznych dla pacjenta testów do diagnostyki i treningów reedukacyjnych stymulujących sprawność poszczególnych funkcji poznawczych. Obejmuje 13 testów przydatnych w diagnostyce i rehabilitacji neuropsychologicznej, tj. : Test Pamięci Wzrokowej, Test Pamięci Wzrokowo – Przestrzennej, Test Ciągłości Uwagi, GONOGO, Test Kolorów, Test Labirynty, Test Przełączania, Test Klasyfikacji, Test Puzzle, Test Figura –Tło, Test Abstrakcji, Test Piramid, Test Pamięci Wzrokowej Odroczonej i Rozpoznawania. Zastosowany dobór zadań pozwala na dokonanie oceny sprawności i deficytów poznawczych oraz poznawczej rehabilitacji w zakresie następujących funkcji: percepcji wzrokowej, krótko i długoterminowej pamięci wzrokowej, słownej, przestrzennej, operacyjnej, procesów uwagi, myślenia i kojarzenia, planowania, rozwiązywania problemów, rozpoznawania twarzy, prostej i złożonej reakcji psychomotorycznej, koordynacji wzrokowo-ruchowej. Zaletą programu jest możliwość stopniowania trudności zadań i dostosowywania ich do możliwości i potrzeb badanego zgodnie z zasadą, że aby pacjent był pozytywnie zmotywowany do wysiłku podczas badania lub treningu, zadanie nie może być ani zbyt trudne, ani zbyt łatwe. Kolejną zaletą narzędzia jest jego wielowymiarowość, co pozwala na równoległe i stopniowe włączanie do indywidualnego programu rehabilitacyjnego pacjenta kolejnych ćwiczeń usprawniających różne funkcje. Jeśli, na przykład, osoba ćwiczy uwagę, do programu ćwiczeń mogą być stopniowo włączane zadania związane z ćwiczeniem sprawności pamięci krótkoterminowej, czy rozwiązywania problemów. Zadania są tak skonstruowane, aby były atrakcyjne i wzbudzały ciekawość pacjenta, a także nawiązywały do jego codziennej aktywności. Wspomagana komputerowo diagnostyka i rehabilitacja poznawcza nabiera coraz większego znaczenia w praktyce klinicznej ze względu na istotne korzyści zarówno dla osób badanych, jak i badających. Sesja/Session VI Niefarmakologiczne postępowanie terapeutyczne w otępieniach Oddziaływania pozafarmakologiczne w rehabilitacji poznawczej wobec osób z MCI lub otępieniem. Zalecenia i krytyczna ocena. Renata Wojtyńska1, Agnieszka Wlazło1, Agnieszka Żelwetro2 (Polska) Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu, 2Ośrodek Badawczo-Naukowo-Dydaktyczny Chorób 1 Otępiennych w Ścinawie Streszczenie: Wprowadzenie: Od lat 60-tych ub. wieku rozwijane są programy oddziaływań niefarmakologicznych wobec pacjentów z zaburzeniami funkcji poznawczych w przebiegu MCI lub procesu otępiennego. Sceptyczne opinie z lat 80-tych, jak i nowe doniesienia z badań neurokognitywnych zainicjowały intensywne poszukiwania bardziej efektywnych form oddziaływań. Między innymi koncepcja rezerwy poznawczej, jak i teorie mówiące o plastyczności mózgu pozwalają założyć, że dzięki odpowiednio skonstruowanym programom rehabilitacyjnym, można poprawić sprawność funkcji poznawczych w tej grupie pacjentów. 114 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Obecnie nie kwestionuje się już znaczenia programów wczesnej interwencji poznawczej i ich roli terapeutycznej. Połączenie oddziaływań farmakologicznych i niefarakologicznych wydaje się być optymalną strategią terapeutyczną wobec tej grupy pacjentów. Cel badań: Analiza strategii i metod rehabilitacji kognitywnej oraz ocena efektywności programów skierowanych do pacjentów z MCI lub we wczesnym stadium AD. Metoda: Analiza literatury z lat 2006-2011 w oparciu o bazy: Medline (PubMed), CINAH, PsycInfo, Cochrane Library. Wyniki: Oddziaływania pozafarmakologiczne wobec osób z MCI i otępieniem uwzględniają przede wszystkim stymulację poznawczą, rehabilitację procesów pamięciowych, trening orientacji w rzeczywistości oraz rehabilitację neuropsychologiczną. Zalecane są programy oparte na regularnych spotkaniach indywidualnych lub grupowych, które mogą być realizowane w warunkach ambulatoryjnych lub opieki stacjonarnej. Dużą wagę przykłada się również do spotkań psychoedukacyjnych dla pacjentów i/lub ich rodzin. Z zebranych danych literaturowych wynika, że u osób biorących udział w treningach kognitywnych obserwuje się nie tylko poprawę w zakresie sprawności funkcji poznawczych, ale także pozytywne zmiany w obszarze emocji i motywacji, aktywności życiowej, relacjach interpersonalnych, a w efekcie jakości życia. Autorzy zgodnie podkreślają, że podstawowym warunkiem efektywności rehabilitacji poznawczej jest indywidualizacja i perspektywa systemowa w kontekście potrzeb, oczekiwań i możliwości pacjenta i opiekunów, a istotnym kryterium jest transfer nabytych umiejętności do codziennego życia. Możliwości opieki nad osobami z otępieniem. Porównanie polskiego i niemieckiego systemu. Justyna Mazurek1, Joanna Rymaszewska2 (Polska) Akademicki Szpital Kliniczny we Wrocławiu, 2Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu 1 Streszczenie: Przewiduje się, że przy utrzymaniu aktualnego charakteru przemian demograficznych, Polska będzie najszybciej starzejącym się krajem w Europie (w 2060 roku odsetek osób starszych będzie wynosił tu ok. 36, 0%, w Europie średnio – 30, 0%, w Niemczech – 31, 0%). Wzrost liczby i odsetka ludzi starszych – w tym osób z otępieniem – jest jednym z czynników najsilniej rzutujących na życie całych społeczeństw, a szczególnie na system opieki zdrowotnej, przed którym stawia coraz to nowe wyzwania. Obecnie w Polsce jest ok. 250 tys. osób z demencją, z czego ok. 150 tys. nie ma postawionej diagnozy, zaś w 2050 roku ma być ich trzy razy więcej. W Niemczech jest ok 1 miliona osób dotkniętych otępieniem, z czego dwie trzecie cierpią na chorobę Alzheimera. Coraz częściej podkreśla się bardzo wysokie koszty ekonomiczne i społeczne związane z opieką nad osobami z demencją, ponieważ generują one ok. 35% ogólnych wydatków w ochronie zdrowia. Zarówno w Polsce, jak i w Niemczech można wyróżnić opiekę domową oraz instytucjonalną (stacjonarną i czasową) nad osobami z otępieniem. Ok. 92% polskich chorych i 50% niemieckich pacjentów przebywa w domu, pod opieką najbliższej rodziny. Brakuje danych dotyczących liczby osób dotkniętych demencją przebywających w poszczególnych typach placówek. W Polsce w 2008 roku było 450 łóżek geriatrycznych (w Niemczech odpowiednio 16 279), czyli 1, 2 łóżka na 100 000 osób w podeszłym wieku (dla Niemiec - 2, 0). W Polsce liczba zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno opiekuńczych w 2003 roku wynosiła 294, czyli 17 250 łóżek, w Niemczech w tym okresie odpowiednio: 9 743 domów opieki, w tym 713 195 łóżek. 115 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG W Europie obserwuje się duże dysproporcje dotyczące standardów opieki nad osobami z otępieniem. W wielu krajach wypracowano już szereg korzystnych rozwiązań w tym zakresie, jednak nadal są problemy z dostępem do nich. W Polsce priorytetem wydaje się być wzrost rozpoznańtych chorób w podstawowej opiece zdrowotnej oraz zwiększenie dostępu do badań specjalistycznych. W Niemczech podkreśla się głównie deficyty związane z efektywnością terapii osób dotkniętych otępieniem Psychospołeczne funkcjonowanie osób z zespołem otępiennym o zróżnicowanym poziomie sprawności funkcji poznawczych Natalia Majkowska, Stanisława Steuden (Polska) Katedra Psychologii Klinicznej Dorosłych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Lublinie Streszczenie: Wstęp. Integralną część obrazu klinicznego w zespole otępiennym stanowi upośledzenie funkcjonowania poznawczego, a także obecność zaburzeń zachowania, czyli wszystkich zmian niezwiązanych bezpośrednio ze sfera kognitywną. Poziom nasilenia tych dwóch kategorii objawów uwarunkowany jest zaawansowaniem procesu chorobowego. O ile jednak deficyty poznawcze na poszczególnych etapach rozwoju otępienia przyjmują względnie typowy profil, to problemy behawioralne są bardziej zindywidualizowane, wykazują swoisty rozwój naturalny. Cel. Celem pracy była ocena i porównanie sposobu zachowania osób z zespołem otępiennym o zróżnicowanym (niewielkie, umiarkowane, głębokie) upośledzeniu funkcji poznawczych. Badani i Metody. Badaniem objęto 60 pacjentów (30 z otępieniem w chorobie Alzheimera, 30 z otępieniem naczyniowym) i ich opiekunów. Do pomiaru funkcjonowania poznawczego osób chorych zastosowano Krótką Skalę Oceny Stanu Umysłowego (MMSE) M. F. , Folsteina, S. E. Folsteina, P. R. McHugha. Sposób zachowania pacjentów określali opiekunowie, wypełniając: Arkusz Obserwacyjny Zachowania się Podopiecznego (AOZP) A. Żętały, S. Steuden i Skalę Demencji (SD) G. Blesseda. Wyniki. Zależnie od poziomu sprawności funkcji poznawczych, osoby z zespołem otępiennym przejawiały niejednorodne pod względem treści, jak i nasilenia objawy zaburzeń zachowania. Były one widoczne w następujących wymiarach funkcjonowania psychospołecznego: Cechy charakterologiczne, Zahamowanie, Czynności codzienne, Nawyki, Osobowość-Zainteresowania-Napęd, obejmując ich całościowy profil, jak i poszczególne cechy składowe. Stwierdzono więc, że u pacjentów wprost proporcjonalne do deterioracji poznawczej: występowanie pozytywnych cech charakteru staje się coraz bardziej ograniczone, narasta spowolnienie psychofizyczne i niewydolność w aktywności dnia codziennego, zachodzą coraz większe, ubytkowe zmiany w nawykach i osobowości. Wnioski. 1. Osoby z niewielkim upośledzeniem funkcji poznawczych - zespół otępienny: A. powoduje zmiany cech charakteru - spadek wewnętrznej motywacji (wytrwałość w pracy, odpowiedzialność w obietnicach, refleksyjność w postępowaniu, samodzielność w działaniu); B. przyczynia się do zmian w aktywności - niska tolerancja na sytuacje stresowe (nieodporny na napięcia, reaguje niepokojem) i niestresowe (wycofujący się, niechętnie podejmuje zajęcia); C. łączy się z po-gorszeniem: umiejętności w wykonywaniu czynności codziennych - problemy w myśleniu konkretnym (realizowanie prac zadań domowych, obliczanie sum pieniędzy), pamięci świeżej (zapamiętywanie krótkiej listy spraw, przypominanie świeżych faktów), rozpoznawaniu (odnajdywanie drogi w mieście wśród znanych ulic); D. inicjuje - osłabioną kontrolę emocji, zwiększoną sztywność, nasilony egocentryzm, utratę hobby. 2. Pacjenci z umiarkowaną deterioracją poznawczą: A. mają więk- 116 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG szą skłonność do dbania o przedmioty codziennego użytku - rzeczy, niż troszczenia się o swój wygląd zewnętrzny - czystość; B. pogłębiają się u nich ograniczenia w motywacji wewnętrznej, przy dobrze zachowanej aktywności zewnętrznej, społecznej (uczynność w dzieleniu się, towarzyskość, wrażliwość na przeżycia innych); C. przejawiają największą tendencję do mówienia o przeszłości; D. charakteryzuje ich spłycenie emocji i zmniejszona inicjatywa działań. 3. Zahamowanie wśród osób z umiar-kowaną oraz głęboką deterioracją poznawczą jest do siebie podobne pod względem nasilenia i stopnia rozległości zaburzeń, obejmując bardzo częste: kłopoty w eksploracji otoczenia (dezorientacja, zagubienie), dysfunkcje psychofizyczne (niezdarność, sztywność w ruchach i myśleniu); niską tolerancji na sytuacje stresowe i optymalne. 4. W grupie osób w stadium głębokiego upośledzenia funkcji poznawczych: A. jedynie względnie sprawną własnością jest aktywność zewnętrzna, społeczna, znajomość domu, ludzi i miejsc, mówienie o przeszłości; B. dominuje - nieadekwatne reagowanie, niecelowa nadaktywność, nietaktowność wyrażania uczuć, niezauważanie uczuć innych. 5. Gwałtowne zmiany w nawykach - zanikanie u osób umiejętności sprawnego jedzenia, ubierania i kontroli zwieraczy, zachodzą między drugim, a trzecim etapem rozwoju zaburzeń funkcji poznawczych. Dyskusja. Wyniki przeprowadzonych badań mogą być użyteczne w diagnostyce zespołów otępiennych, pomóc opiekunom w zmaganiach z objawami chorobowymi ich podopiecznych, a także służyć konstruowaniu oddziaływań podtrzymujących jak najdłuższe dobre funkcjonowanie pacjentów. Sesja/Session VII Neurobiologia otępień Rola fosfolipidów w starzejącym się mózgu Marta Jakubik, Bartłomiej Stańczykiewicz (Polska) Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu Streszczenie: Poglądy na budowę błony biologicznej zmieniały się na przestrzeni lat. Davson i Danieli zaproponowali model struktury błony biologicznej, gdzie zewnętrzna i wewnętrzna warstwa błony były identyczne, a białka znajdowały się jedynie na powierzchni dwuwarstwy. Model Singera i Nicolsona zakładał, że dwuwarstwa fosfolipidowa jest strukturą dynamiczną. Białka znajdują się nie tylko na powierzchni błony, ale są również w niej zanurzone. Model płynnej mozaiki przewidywał również, że białka mogą zmieniać swobodnie lokalizację w dwuwarstwie. Dalsze badania błony biologicznej i dwuwarstwy lipidowej wprowadziły znaczne modyfikacje w modelu Nicolsona i Singera. Stwierdzono, że składniki błony przemieszczają się lateralnie w dwuwymiarowej płynnej dwuwarstwie lipidowej. Następną ciekawą obserwacją było stwierdzenie, że lipidy błonowe nie są rozmieszczone przypadkowo. Pewne klasy lipidów asocjują białka tworząc mikrodomeny, w ten sposób wzmacniając oddziaływanie białko-białko, przyspieszając przekazywanie sygnału do wnętrza komórki oraz modulując reakcje enzymatyczne. Przykładem mikrodomen są tratwy lipidowe (rafts). Są to fragmenty dwuwarstwy fosfolipidowej bogate w cholesterol i sfingomielinę. W „raftach” znajduje się wiele białek istotnych w procesach przekazywania sygnału. Obecnie uważa się, że tratwy lipidowe mogą mieć znaczenie w patogenezie choroby Alzheimera. Powstawanie złogów amyloidu oraz zakłócanie działania receptorów wiążą się ze zmianami w kompozycji lipidowej tratw. 117 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Cystatyna C a choroba Alzheimera Bartłomiej Stańczykiewicz, Marta Jakubik(Polska) Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu Streszczenie: Wzrost zachorowań na zaburzenia otępienne, w tym chorobę Alzheimera, skutkuje ciągłym zainteresowaniem patogenezą, rozpoznawaniem, leczeniem, a także możliwymi sposobami prewencji chorób wieku podeszłego. W ostatnim czasie pojawiają się liczne doniesienia sugerujące rolę Cystatyny C w przebiegu choroby Alzheimera. Cystyna C należy do rodziny białek będących inhibitorami proteaz cysteinowych i jest endogennie produkowana przez wszystkie ludzkie komórki oraz obecna we wszystkim płynach ustrojowych, w tym płynie mózgowo – rdzeniowym. W badaniach in vitro oraz in vivo stwierdzono, iż Cystatyna C odkłada się w mózgu i wiąże się z β-amyloidem (Aβ1-40; Aβ1-42), hamując tym samym formowanie się włókienek i oligomeryzację Aβ. Autorzy wskazują na korelację pomiędzy niskim stężeniem Cystatyny C w ustroju a rozwojem otępienia. Wykazano również związek między polimorfizmem genu Cystatyny C a chorobą Alzheimera o późnym początku. Jednakże badania nad Cystatyną C w odniesieniu do patogenezy chorób otępiennych, modulacji stężenia Cystatyny C oraz jej protekcyjnej roli w procesach neurodegeneracyjnych, a także wpływu terapeutycznego wymagają kontynuacji. Medycyna personalizowana, a psychogeriatria: nowe perspektywy terapii Jerzy Leszek (Polska) Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej we Wrocławiu Streszczenie: Medycyna personalizowana(personalised medicine) opiera się na zasadzie dopasowania sposobu leczenia do konkretnego pacjenta, a nie do danej choroby, przez co uzyskuje się znacznie lepsze wyniki terapeutyczne. Koncepcja medycyny personalizowanej wynika ze zrozumienia różnic między pacjentami chorującymi na tę samą chorobę i poznawania złożonych mechanizmów różnych. schorzeń. Pozwala na dobór adekwatnego leczenia dopasowanego dla indywidualnego pacjenta. Dla tej medycyny standardy postępowania terapeutycznego(EBM- evidence-based medicine) oparte na wiarygodnych i aktualnych danych uzyskanych w badaniach klinicznych nie są najważniejsze, ponieważ jej podstawą jest traktowanie każdej choroby i każdego chorego jako indywidualnego przypadku. Choroby ośrodkowego układu nerwowego stanowią trzeci - w odniesieniu do częstości występowania-problem medyczny w krajach rozwiniętych powodując 10-25% zgonów, po chorobach sercowo-naczyniowych (25-30%) i nowotworach złośliwych( 20-25% zgonów). Uwzględniając poligenetyczne podłoże większości chorób neurozwyrodnieniowych, ich uwarunkowania środowiskowe, wieloczynnikowe dysfunkcje mózgowia, jak również akumulację toksycznych białek, przedstawiono nowe możliwości i perspektywy ich terapii w oparciu o modelowe założenia leczenia zindywidualizowanego 118 VIII Międzynarodowy Kongres PTPG Current and Future Concepts in the Diagnosis and Treatment of Alzheimer’s Disease: From Biomarkers to Immunotherapies George T. Grossberg (USA) Department of Neurology & Psychiatry, St Louis University School of Medicine, St Louis, Missouri, USA Alzheimer’s disease (AD) affects nearly 40 million people worldwide and costs world economies nearly $600 billion dollars a year. Current diagnosis of AD often occurs late in the disease and current therapies are described as ‘symptomatic’, perhaps being able to slow the rate of AD decline and providing some cognitive, behavioral and functional benefits. Newly emerging diagnostic technologies (biomarkers) including CSF a-beta/tau and PET amyloid/NFT imaging allow diagnosis of AD prior to the emergence of clinical symptoms. AD treatments in the pipeline include disease modifying approaches such as the immunotherapies which, to be optimally effective, need to be administered in the pre-AD phase. Early identification of patients at-risk for AD will also enable preventative approaches to be utilized including life-style modification. This presentation review current and emerging concepts for diagnosing and treating AD. KOMUNIKAT REDAKCJI Zaproszenie do publikacji Redakcja uprzejmie zaprasza do nadsyłania pełnotekstowych artykułów oryginalnych i krótkich doniesień badawczych mieszczących się w tematyce czasopisma wcześniej niepublikowanych oraz nieprzedłożonych do innych wydawnictw, celem rozważenia Publikacji w Psychogeriatrii Polskiej Wszystkie przedłożone artykuły zostaną niezależnie zrecenzowane. Wydawca Psychogeriatrii Polskiej Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego 50-119 Wrocław, ul. Nożownicza 4/8 http://www.fozp.org.pl e-mail: [email protected] KOMUNIKAT REDAKCJI Call for Manuscripts The editors welcome original full-length research articles or short communications within the scope of the journal, not previously published or submitted to another publisher, for consideration for publication in the Psychogeriatria Polska (Polish Journal of Geriatric Psychiatry) All submissions will be independently refereed. Editorial office Psychogeriatria Polska Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego 50-119 Wrocław, ul. Nożownicza 4/8 http://www.fozp.org.pl e-mail: [email protected]
