WD Casebeer, PS Churchland, Neuronalne

Nauki kognitywne II
wykład dla Ph. In. Sc.
4.04.2013.
Przypomnienie
Schemat wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia (IBE):
D domaga się wyjaśnienia (D może być zbiorem danych,
zjawisk, faktów itd.).
Gdyby hipoteza H byłaby prawdziwa, wyjaśniałaby dane D.
Nie ma żadnej hipotezy, która lepiej wyjaśniałaby D niż
hipoteza H.
--------------------------------------------------------------------------Hipoteza H jest jest najlepszym wyjaśnieniem D i jest
przypuszczalnie prawdziwa.
Przypomnienie

Konwergencja polega na tym, że dane pochodzące z różnych źródeł, bądź też
hipotezy lub teorie niższego poziomu, jednocześnie wspierają określoną
hipotezę lub teorię. Każdy z pojedynczych eksperymentów (lub pojedyncza
hipoteza) wspiera bardzo słabo teorię T, jednak wszystkie wzięte razem
dostarczają wiarygodnego motywu by zaakceptować (choćby tymczasowo)
teorię T.

Koherencja (spójność) – spójność dwóch (lub więcej) teorii bądź hipotez jest
tym większa, im większy jest stopień spełniania przez nie trzech logicznych
warunków spójności.Warunkami tymi są (wg Laurance’a BonJoura):
(i) niesprzeczność
nie występują zdania sprzeczne (p i nie-p)
(ii) istnienie relacji inferencyjnych
zdania wchodzące ze sobą w relacje generują nowe, nietrywialne
konsekwencje (mogą one pełnić rolę przesłanek rozumowań)
(iii) unifikacja
zbioru tego nie można w łatwy sposób podzielić na dwa podzbiory nie
tracąc przy tym istotnych informacji.
Strategia neuronauki poznawczej

„Obecnie wśród naukowców wzrasta przekonanie, że
nastał obecnie czas konwergencji badań, prowadzonych w
dotychczas izolowanych dyscyplinach. Strategia rozwijana
w neuronauce poznawczej nie polega wyłącznie na
badaniach ‘od góry do dołu’ (top-down) ani ‘od dołu do
góry’ (bottom-up). Jest to raczej strategia koewolucji,
charakteryzująca interakcje pomiędzy dziedzinami
badawczymi, gdzie badania na jednym poziomie
dostarczają ograniczeń, poprawek oraz inspiracji dla badań
na innych poziomach”.
P.S. Churchland, T. Sejnowski,
Perspectives on Neuroscience
Neurokognitywna teoria moralności:
Patricia Churchland i William Casebeer





W.D. Casebeer, P.S. Churchland, Neuronalne mechanizmy poznania
moralnego: wieloaspektowe podejście do oceny moralnej i podejmowania
decyzji moralnych, [w:] Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne,
tom 2: Ewolucja i złożone struktury poznawcze, red. A. Klawiter, przeł. E.
Czerniawska, PWN,Warszawa 2009, ss. 395-421.
P.S. Churchland, Braintrust. What Neuroscience Tells Us About Marality,
Princeton University Press, Princeton-Oxdord 2011;
P.S. Churchland, Inference to the Best Decision, [w:] The Oxford
Handbook of Philosophy and Neuroscience, red. J. Bickle, Oxford
University Press, Oxford 2009;
P.S. Churchland, P. Winkielman, Modulating Social Behavior with
Oxytocin: How Does it Work? What Does it Mean?, „Hormones and
Behavior” 2012, no. 61, pp. 392-399;
W.D. Casebeer, Natural Ethical Facts. Evolution, Connectionism, and
Moral Cognition,The MIT Press, Cambridge-London 2003
Poznanie moralne

„(…) dotąd nie dokonano próby integracji twierdzeń
pochodzących z różnych badań eksperymentalnych, po to
aby nakreślić szerszy i bardziej podstawowy obraz. W tym
kontekście dokonujemy takiej próby integracji, twierdząc,
że ta perspektywa uzmysłowi kilka spraw zarówno na
temat założeń, będących u podstaw różnych programów
badawczych, jak i natury podstawowej teorii poznania
moralnego”.
(Casebeer & Churchland 2009, s. 395-396)
Poznanie moralne
Polega na wykorzystaniu:

„(1) sygnałów pochodzących z wielu modalności, (2)
wiązanych z właściwie inicjowanymi systemami
wykonawczymi, które (3) mają bogate powiązania ze
strukturami mózgowymi odpowiedzialnymi za afekt i
dążenie (4) i które opierają się na warunkowanych
wspomnieniach i (5) wglądzie w umysły innych osób, tak
aby (6) myśleć i zachowywać się w sposób umożliwiający
działania, w najlepszy osiągalny sposób”.
(Casebeer & Churchland 2009, s. 419)
Poznanie moralne a poznanie praktyczne

„(…) w każdej teorii na temat tego, czym jest moralność,
rozumowanie moralne będzie polegało na serii aktów poznawczych,
które kończy wniosek (ukryty lub jawny) dotyczący tego, co ktoś
powinien zrobić lub pomyśleć (…). Rozumowanie moralne jest
prawdopodobnie rodzajem rozumowania praktycznego –
rozumowania na temat tego, co powinniśmy robić lub myśleć, np. czy
należy negocjować z terrorystami, a niekoniecznie na temat tego, co
zrobili inni, ani też na temat ściśle empirycznych zagadnień (…).
Zatem poznanie moralne dotyczy bardziej poznania norm niż
poznania faktów. Niemniej jednak, ponieważ trafne rozumowanie na
temat norma jest zależne od wcześniejszej wiedzy, różnica ma raczej
charakter stopnia niż rodzaju. Ogólnie zatem mówiąc, rozumowanie
moralne dotyczy aktów poznawczych i sądów związanych z normami
lub tego, w jaki sposób fakty są związane z normami”.
(Casebeer & Churchland 2009, s. 397)
Gilotyna Hume’a
(Is–Ought problem)
„W każdym systemie moralności, z którym
dotychczas się zetknąłem, zawsze zauważałem, że
dany autor kroczy przez pewien czas prostą
drogą rozumowania i ustala istnienie Boga lub
czyni spostrzeżenia dotyczące spraw ludzkich;
i nagle ze zdziwieniem stwierdzam, iż zamiast
zwykłych orzeczeń, jakie znajduje się
w zdaniach, jest i nie jest, nie spotykam żadnego
zdania, które by nie było powiązane z powinien
albo nie powinien. (…) Ponieważ to powinien
albo nie powinien jest wyrazem pewnej nowej
relacji lub twierdzenia, trzeba zwrócić na to
uwagę i to wyjaśnić; jednocześnie trzeba, żeby
została wskazana racja tego, co wydaje się
całkiem niezrozumiałe, mianowicie – jak ta nowa
relacja może być wydedukowana z innych relacji,
które są całkiem od niej różne”.
David Hume, Traktat o naturze ludzkiej
Strategia koewolucji

„(…) To jak szeroko zostanie zastawiona sieć poznania
moralnego zależy od wyjściowej teorii moralności, w taki sam
sposób jak sieć służąca do rozpoznawania twarzy zależy od
wyjściowej teorii twarzy. Może się wydawać, że wikłamy się w
ten sposób w rodzaj kołowego rozumowania: musimy mieć
normatywną teorię moralności, zanim będziemy w stanie
zidentyfikować neuronalne korelaty poznania moralnego.
Jednakże jedną z zalet zidentyfikowania neuronalnych
korelatów poznania jest to, że może nam to pomóc w
wyeliminowaniu
niektórych
teorii
moralności
jako
psychologicznie lub neurobiologicznie nierealistycznych.
Niemniej jednak to koło (wbrew temu, co może się wydawać)
nie jest błędne – teorie i ich dziedziny wzajemnie koewoluują,
wzbogacając jedna drugą i dzieje się tak w wielu dyscyplinach
nauki”.
(Casebeer & Churchland 2009, s. 397)
Etyka normatywna: stanowiska filozoficzne

Deontologia (I. Kant)

Utylitaryzm (J.S. Mill)

Etyka cnót (Arystoteles)
Etyka cnót i neuronauka poznawcza

„W pierwszym przybliżeniu daje się zauważyć, iż wyniki badań
z zakresu neuronauki sugerują, że psychologia moralności
człowieka i innych zwierząt społecznych, jak szympansy,
pawiany, kruki i wilki, jest w większej mierze do pogodzenia z
założeniami teorii cnót niż z pozostałymi teoriami. Aby
uzasadnić tę hipotezę, przywołamy wybrane wyniki, które
ujawniają silne związki między emocjami, poznaniem
społecznym, jawnym uczeniem się (pamięcią deklaratywną) a
uczeniem się utajonym (umiejętności, nawyki, warunkowanie,
torowanie). Ponadto sugerujemy, że rozważania z zakresu
biologii ewolucyjnej, psychologii rozwojowej i neuronauki
rozwojowej, także wspierają tą hipotezę (…)”.
(Casebeer & Churchland 2009, ss. 400-401)
Neuronalne mechanizmy poznania
moralnego

Ogólnie: PFC – przewidywanie konsekwencji działań

„specyficzny obszar kory grzbietowo-bocznej, reaguje najsilniej w
trakcie odroczenia, podczas utrzymywania specyficznych rodzajów
informacji, [takich] jak dokładna lokalizacja przestrzenna celu (…)”
(Casebeer & Churchland 2009, s, 404)

Neurony lustrzane – „detektory zamiaru”

przyśrodkowe struktury przedczołowe – podejmowanie decyzji w
kontekście społecznym i moralnym, powstawanie emocji i uczuć

struktury kory oczodołowej – kształtowanie się właściwych
zachowań moralnych w dzieciństwie, rozpoznawanie kontekstów i
rozwiązywanie dylematów moralnych w dorosłości
Lustrzana rewolucja

Neurony lustrzane (Mirror Neurons)







Giacomo Rizzolatti, Leonardo Fogassi,Vittorio Gallese (Parma,
lata 80 i 90)
Odkrycie, że pewne neurony w okolicy przedruchowej,
aktywują się zarówno gdy:

Makak wykonuje celową czynność (np. chwyta orzeszka)

Makak obserwuje innego osobnika wykonującego taką czynność
Odkrycie neuronów lustrzanych w tylnej części kory
ciemieniowej, powiązanej z obszarem F5 (tzw. ciemieniowe
neurony lustrzane)
Obserwacja działania powoduje symulację wykonania
identycznej czynności
Eksperyment z zakryciem kulminacyjnego momentu (makak
obserwuje sięganie po orzeszka, ale nie obserwuje finału)
wskazują, że neurony lustrzane F5 kodują cel
Rizzolatti/Iacoboni: neurony lustrzane mają dwa poziomy
rezonansu (imitacja sposobu / celu) – eksplozja zdolności
Czy ludzie mają neurony lustrzane? TAK: Gallese, Fadiga,
Grafton, Rizolatti, Cochin, Decety, Hari, Jacoboni, Buccino.
Neuronalne mechanizmy poznania
moralnego

Układ limbiczny


Neurochemia układu limbicznego


hipokamp, ciało migdałowate (amygdala),
podwzgórze, przedpodstawna część
przodomózgowia oraz kora obręczy
serotonina (C10H12N2O), dopamina (C8H11NO2),
noradrenalina (C8H11NO3) oraz acetylocholina
(C7H16NO2)
Amygdala




jądro boczne amygdali odpowiedzialne jest za identyfikację zagrożenia
oraz towarzyszące im negatywne emocje i uczucia, takie jak lęk i strach
struktury ciała migdałowatego wchodzą w skład ośrodka nagrody
ciało migdałowate zaangażowane jest w utrzymywanie w pamięci zdarzeń
charakteryzujących się silnym nasyceniem emocjonalnym
amygdala odgrywa istotną rolę w rozpoznawaniu emocji o znaczeniu
społecznym na podstawie wyrazu twarzy innych ludzi
Poznanie emocjonalne a abstrakcyjne

emocjonalne poznanie moralne:


„w większości przypadków polegamy na szybkich ocenach
moralnych, opieramy
się
na
dobrze
utrwalonych
umiejętnościach i nawykach charakteru, wspieranych przez
uczucia”
abstrakcyjne poznanie abstrakcyjne

„abstrakcyjne rozumowanie moralne jest czasami potrzebne,
szczególnie gdy nasze umiejętności dostarczają nam
sprzecznych ocen lub takich ocen nie dostarczają w ogóle albo
też dają oceny, którym sprzeciwiają się ci, których szanujemy, a
jednak musimy coś zrobić. A decyzja o nie podjęciu działania ma
prawie takie same konsekwencje jak decyzja, aby podjąć
działanie”
Cechy poznania moralnego

społeczne


rozproszone


(zależne od kontekstu),
głębokie


(jest wynikiem różnych interakcji ze światem),
organiczne


(nigdy nie odbywa się w próżni, ale w określonej
rzeczywistości społecznej),
(motywy postępowania bywają bardzo zróżnicowane),
ukierunkowane

(na konstrukcję stabilnego systemu moralnego, jednoczącego
przekonania i działania)
Przeciw modularności

„Umiejętności [moralne] mają swoje korelaty neuronalne, lecz
ogólnie takie korelaty będą miały charakter wieloaspektowych
funkcjonalnych relacji wyższego rzędu. Chociaż lokalizacja
funkcji w korze nadal pozostaje celem wielu wysiłków, to coraz
więcej danych wskazuje, że zwłaszcza dla złożonych funkcji ten
cel może kierować nas na niewłaściwą drogę. Wprawdzie
prawdą jest, że są obszary, które u dorosłych wydają się mniej
lub bardziej wyspecjalizowane w pełnieniu określonych funkcji,
to hipoteza, że istnieją ośrodki, moduły czy zlokalizowane
funkcje stanowi w dużej mierze mit pochodzący od neuronauki
sprzed 1980 r. Jeżeli nie mamy podstaw, aby spodziewać się
istnienia modułów percepcji głębi, percepcji ruchu czy języka,
to byłoby nierozsądne oczekiwać ich dla reprezentacji
afektywno-poznawczej”.
(Casebeer & Churchland 2009, ss. 419)
Ogólna teoria poznania moralnego

„To, co ludzie nazywają etyką lub moralnością jest czterowymiarowym
systemem
zachowań
społecznych,
kształtowanym przez splatające się procesy mózgowe,
takie jak:




(1) opieka (zakorzeniona w przywiązaniu do krewnych
i przyjaciół oraz trosce o ich dobro) [ważna rola oksytocyny],
(2) rozpoznawanie stanów psychicznych innych (zakorzenione w
korzyściach z przewidywania zachowań innych) [mind-reading],
(3) rozwiązywanie problemów w kontekście społecznym (np. jak
powinniśmy dystrybuować rzadkie dobra, rozstrzygać spory,
czy też karać niegodziwców), oraz
(4) uczenie się praktyk społecznych (poprzez wzmocnienia
pozytywne i negatywne, przez imitację, metodą prób i błędów,
przez różne formy warunkowania oraz przez analogię)”.
Churchland, Braintrust, 2009, s. 11.
Neurokognitywna teoria poznania
społecznego – Michael Tomasello



Tomasello, Kulturowe źródła ludzkiego
poznawania, przeł. J. Rączaszek, PIW,
Warszawa 2002 .
Tomasello, Constructing a Language.
A Usage-Based Theory of Language
Acquisition, Harvard University Press,
Cambridge-London 2003.
M. . Tomasello, Why We Cooperate?, The
MIT Press, Cambridge-MA 2009.
Zagadka do rozwiązania
„6 milionów lat, oddzielających istoty ludzkie od innych
człekokształtnych, to z ewolucyjnego punktu widzenia bardzo
krótki okres. Szacuje się, że wspólny materiał genetyczny
człowieka współczesnego i szympansów wynosi około 99%. Jest
to podobny stopień pokrewieństwa, jak pomiędzy innymi
siostrzanymi
rodzajami, na
przykład
między
lwami
i tygrysami, końmi i zebrami czy szczurami i myszami. Głównym
problemem jest więc kwestia czasu. Nie był on bowiem na tyle
długi, by w drodze normalnych procesów ewolucji
biologicznej, opierających się na zmienności genetycznej i
doborze naturalnym, mogła powstać oddzielnie każda ze
zdolności, umożliwiających
współczesnemu
człowiekowi
tworzenie i podtrzymywanie złożonego przemysłu i technologii
narzędziowych, wyższych form komunikacji i reprezentacji
symbolicznej
oraz zaawansowanego systemu instytucji i
organizacji społecznych”.
Tomasello 2002
Filogeneza a ontogeneza
„Ontogeneza jest (...), wraz ewolucją i historią, równorzędnym
pod względem znaczenia elementem kształtującym poznanie
ludzkie. Ludzie ewoluowali w ten sposób, że ich normalna
ontogeneza poznawcza musi przebiegać w określonym rodzaju
środowiska kulturowego (…). By w pełni docenić rolę
procesów kulturowo-historycznych w kształtowaniu poznania
człowieka współczesnego, musimy przyjrzeć się temu, co dzieje
się w czasie ontogenezy. Kumulatywna ewolucja kulturowa
sprawia, że ludzki rozwój poznawczy zachodzi w środowisku
coraz to nowszych wytworów i praktyk społecznych, które w
każdym momencie reprezentują coś, co można nazwać
zbiorową mądrością całej grupy społecznej”. (Tomasello 2002)
Ontogeneza nie jest powtórzeniem filogenezy!
Hipoteza Tomasello

Hipoteza: Istotnym wytworem ewolucji biologicznej jest
forma poznania społecznego, dzięki której wyewoluowało
uczenie się, rozumiane jako proces kulturowy, co z kolei
umożliwiło kumulatywną ewolucję kulturową.

Zapadka kulturowa: zapewnia trwałość wytworów
kulturowych, nie pozwala cofnąć się do poprzednich form
ewolucji, dzięki niej młode osobniki mogą uczyć się
wspólnego dziedzictwa kulturowego, nie muszą
„startować od zera”.
Trzy wymiary hipotezy



Filogenetyczny: „człowiek współczesny rozwinął w procesie
ewolucji zdolność utożsamiania się z członkami własnego gatunku, co
doprowadziło do tego, że ludzie rozumieją innych jako istoty
podobne im samym: intencjonalne i obdarzone umysłem”.
Historyczny: „to przystosowanie umożliwiło nowe formy uczenia
się kulturowego i socjogenezę, która z kolei doprowadziła do
powstania wytworów kulturowych i tradycji behawioralnych”.
Ontogenetyczny: „dzieci wzrastają wśród owych wytworów
i tradycji kształtowanych w procesie historycznym, co umożliwia im
korzystanie z wiedzy i umiejętności zgromadzonych przez grupę, do
której należą; rozwijanie i używanie reprezentacji poznawczych
opartych na zmiennej perspektywie, mających formę symboli
językowych (...); internalizowanie pewnych typów interakcji
dyskursywnych i rozwijanie zdolności metapoznania, re-deskrypcji
reprezentacji i myślenia dialogowego”.
Tomasello 2002
Najistotniejsza zdolność kognitywna
„Chciałbym tu bronić twierdzenia, że w przypadku zdolności
poznawczych dziedzictwo biologiczne człowieka jest bardzo
podobne do wyposażenia innych naczelnych. Jedyną istotną
różnicą jest to, iż ludzie głębiej utożsamiają się z członkami
swojego gatunku niż inne naczelne”.
Tomasello 2002
Argumentacja za hipotezą


Człowiek posiada unikalne mechanizmy transmisji kulturowej,
których pozbawione są inne naczelne.
Inne naczelne korzystają z:



Emulacja: uczącego się nie interesuje samo zachowanie(nie jest istotny
sposób wykorzystania narzędzia), tylko zmiany w środowisku, które to
zachowanie (narzędzie) powoduje.
Rytualizacja ontogenetyczna: nienaśladowczy proces wytwarzania
sygnału komunikacyjnego pomiędzy dwoma osobnikami, który z zasady
nie jest przekazywany innym przedstawicielom gatunku
U naczelnych innych niż człowiek nie występują:


Naśladownictwo: uwaga skierowana jest przede wszystkim na
zachowanie innych, a nie tylko na wywierany skutek
Nauczanie: osobniki, które posiadają jakieś umiejętności celowo
przekazują je innym osobnikom
Rewolucja 9 miesiąca


Zdolności kognitywne dzieci do 9 miesiąca życia
zasadniczo nie różnią się od zdolności kognitywnych
innych naczelnych
Rewolucja: 9 miesięczne dzieci postrzegają innych ludzi
jako istoty intencjonalne!


badania Tomasello, Carpentera i Akhtar: 14-18 miesięczne
dzieci
rozróżniają
czynności
intencjonalne
od
nieintencjonalnych, potrafią powtórzyć to, co dorosły chciał
zrobić (CEL), a nie tylko jego zewnętrzne zachowanie
Naśladownictwo daje najlepsze rezultaty, gdy potrafimy
odgadnąć CEL czynności, którą naśladujemy
Wiek 4 lat: teoria umysłu



Dzieci zaczynają traktować innych, jako posiadających umysły oraz
przewidywać ich stany mentalne
Pojawia się rozumienie: „pragnień, planów i przekonań, które w ogóle mogą
nie być manifestowane w zachowaniach”
Test fałszywego przekonania: jest „zaliczony”, gdy badany potrafi
przewidzieć zachowanie innej osoby rozpoznając jego przekonania, nawet
jeśli nie prowadzi to do skutecznego działania:


„Sally i Ann przebywają w tym samym pomieszczeniu. Sally chowa piłeczkę w
swoim koszyczku i wychodzi z pokoju. Podczas jej nieobecności Ann przenosi
piłeczkę do własnego pudełka. Kluczowe pytanie zadawane badanemu brzmi
’gdzie Sally będzie szukała swojej piłeczki?’” (za: wikipedia)
Wnioski z eksperymentów Tomasello:



dzieci od 5 lat wzwyż radzą sobie dobrze z testem fałszywego przekonania
małpy nie posługujące się językiem nie potrafiły rozwiązać niewerbalnej wersji
testu
głuche dzieci, których rodzicie nie rozmawiają na co dzień w języku migowym,
radzą sobie z testem gorzej, niż dzieci głuche, których rodzice posługują się
językiem migowym.
Co dzieje się podczas rewolucji
9 miesiąca?

Dzieci poniżej 9 miesiąca oraz inne naczelne, wykazują
zachowania, które są:




dwustronne (dziecko-dorosły)
nakazowe (sygnalizują to, czego dziecko chce)
zrytualizowanymi sygnałami, mającymi odnieść określony
skutek, a nie przekazywać doświadczenia (nie są więc
symbolami)
Po 9 miesiącu życia dzieci wykazują zachowania:



trójelementowe (dziecko-dorosły-obiekt uwagi)
wykształca się uwaga (nakierowanie na obiekty)
rozpoczyna proces, w którym dziecko uczy się myśleć o
przedmiocie zainteresowania z perspektywy innego
Przełomowe etapy ontogenezy
Rozumienie
Rozumienie
Rozumienie
wejścia
wyjścia
celów (stanów
(percepcji)
(zachowania)
rzeczy)
Rozumienie innych jako
Kierunek
Zachowanie
(kierunek
istot ożywionych
spojrzenia
podążania)
(niemowlęta)
Rozumienie innych jako
Uwaga
Strategie
Cele
Przekonania
Plany
Potrzeby
istot intencjonalnych
(dziewięć miesięcy)
Rozumienie innych jako
istot obdarzonych
umysłem
Intencjonalność a język

Warunkiem opanowania języka przez dziecko
jest rozumienie innych ludzi, jako istot
intencjonalnych (nie odwrotnie!)
„Ważne jest, by zrozumieć, że język nie tworzy ex nihilo
zdolności do kategoryzowania, przyjmowania perspektyw,
tworzenia analogii i metafor. Byłoby to niemożliwe, ponieważ
język polega właśnie na tych zdolnościach, które obecne są w
formie podstawowej zarówno u innych naczelnych, jak i u
niemowląt w okresie przedjęzykowym. Tym, co nas wyróżnia,
jest raczej to, że ludzie, współpracując ze sobą w historycznej
skali czasu, stworzyli niewiarygodny zbiór konstrukcji i
perspektyw kategorialnych dla wszelkiego rodzaju obiektów,
zdarzeń i relacji, a następnie zawarli je w systemach komunikacji
symbolicznej”. (Tomasello 2002)
Język a kultura
„(...) symbole językowe umożliwiają intersubiektywne
konstruowanie świata na miliony sposobów, które zostały
zebrane przez daną kulturę w czasie historycznym. Proces
nabywania umiejętności skonwencjonalizowanego użycia
owych wytworów symbolicznych, a więc internalizacji
owych sposobów konstruowania świata, radykalnie zmienia
naturę poznawczych reprezentacji człowieka”.
Tomasello 2002
Intencjonalność a etyka
„Rozwój tendencji altruistycznych u małych dzieci jest uzależniony od
socjalizacji. Rozpoczynają ten proces z predyspozycją do pomagania i
współpracy.
Ale
szybko
uczą
się
pomagać
selektywnie,
a także 'zarządzać' wrażeniem, jakie wywierają na innych – swoją reputacją
społeczną – jako sposobem na wpływanie na ludzi dookoła nich. Uczą się
także norm społecznych charakteryzujących kulturę, w której przyszło im
żyć, i podejmują aktywne próby uczenia się ich i postępowania zgodnie z
nimi. Próbują nawet wprowadzać te normy w życie, przypominając innym o
nich (…) i 'karząc' siebie wstydem i poczuciem winy, gdy same postępują
niezgodnie z normami. We wszystkim tym rolę odgrywa nie tylko
wrażliwość na presję społeczną, ale także pewien rodzaj tożsamości
grupowej i racjonalności społecznej, charakterystyczne dla wszelkich
zachowań opartych o wspólną intencjonalność ( 'my'-intencjonalność)”.
Tomasello 2009 (tłum. za B. Brożek, Normatywność)
Altruizm





(1) Dzieci gotowe są do niesienia pomocy innym na wczesnym
etapie ontogenezy (ok. 14-18 miesiąca życia).
(2) Nagradzanie dzieci za pomoc innym nie wzmacnia, ale osłabia
skłonność do bezinteresownej pomocy innym. Opisywany przez
Triversa altruizm odwzajemniony pojawia się ok. trzeciego roku
życia.Wówczas osłabione są tendencje do „czystego” altruizmu.
(3) Skłonność do pomocy innym nie jest specyficznie ludzka – jej
mniej wyrafinowane formy obserwować można u NHP.
(4) Skłonność do pomocy innym ludziom jest niezależna od kręgu
kulturowego, w jakim dziecko zostało wychowane. Dzieci, które
wychowały się w społecznościach łowiecko-zbierackich przejawiają
podobne tendencje do pomocy innym, jak dzieci z naszego kręgu
kulturowego.
(5) Skłonność do pomocy innym ściśle związana jest z empatią, która
możliwa jest dzięki systemowi neuronów lustrzanych
Tomasello 2009
Czy małpy kierują się regułami?

Eksperyment z kapucynkami

Szympansy „grają w ultimatum”
racjonalniej (w sensie instr.)
niż ludzie
Spójność z innymi hiptezami
Merlin Donald:

Mimikra


Imitacja



uwzględnia cel
Mimeza


proste kopiowanie zachowania
powtórzenie pewnego zdarzenia dla celów
komunikacyjnych
Formy zachowań kulturowych są
wcześniejsze niż język (culture first)
Umysł jest zakotwiczony (embedded)
w społeczności i kulturze
Spójność z innymi hiptezami

dwa typy imitacji:


dwa rodzaje rezonansu komórek lustrzanych:


osobnik zarówno (I) rozumie cel kopiowanego zachowania, jak i (II)
powiela sekwencję ruchów
(I) rezonans wysokiego poziomu związany jest z rozumieniem celu,
natomiast (II) rezonans niskiego poziomu z kopiowaną sekwencją ruchów.
Hipoteza Rizzolatti’ego:



wyłącznie w przypadku Homo Sapiens wykorzystywany jest zarówno
rezonans wysokiego, jak i niskiego poziomu
ludzkie
mechanizmy
lustrzane
prowadzą
do
„eksplozji
kombinatorycznej”: te same zachowania wykorzystywane mogą być do
osiągania różnych celów, zaś te same cele osiągane mogą być za
pośrednictwem różnych zachowań.
mechanizmy lustrzane NHP rezonują głównie na wysokim poziomie, co
spójne jest z twierdzeniem, że transmisja wzorców zachodzi przede
wszystkim na drodze emulacji
Spójność z innymi hiptezami

Michael Arbib: rozwój języka
 (1) Powstanie i rozwój neuronów lustrzanych,
odpowiedzialnych za czynności manualne. Były to neurony
bimodalne: ruchowo-wzrokowe.
 (2) Rozwój zdolności imitacyjnych. Polegały one przede
wszystkim na kopiowaniu ruchów rąk.
 (3) Wykształcenie umiejętności pantomimicznych.
 (4) Wzbogacenie repertuaru imitowanych czynności poza
typowo ludzkie (zwiększenie stopnia abstrakcji).
 (5) Powstanie konwencjonalnych gestów (protoznaków).
 (6) Powstanie i rozwój protomowy.
konkluzje…