Koncepcja małych grup społecznych

advertisement
Mikrostruktury – notatki z wykładów
Wyznaczniki ludzkich zachowań:
1. Makrostrukturalne
2. Mikrostrukturalne
3. Indywidualne, psychologiczne uwarunkowania
Korzenie socjologii małych grup:
- Behawioryzm
- Strukturalizm (funkcjonalizm)
- Interakcjonizm
Nie ma ani jednej teorii, która w socjologii małych grup była teorią dominującą.
Zakres mikrosocjologii:
1. Grupy naturalne
2. Grupy eksperymentalne
Zakres mikrosocjologii ogranicza się, do tzw. grup naturalnego uczestnictwa  rodzina, grupy
pracownicze, sekty, gangi itp.
Przesłanki narodzin mikrosocjologii:
Konieczne stało się stworzenie dziedziny porządkującej stosunki społeczne, nad którymi po
Rewolucji Francuskiej zapanował chaos;
 Dość wcześnie dostrzeżono, że społeczeństwo i stosunki społeczne są ustrukturalizowane,
widoczna jest segmentacja społeczeństwa;
 Koncepcja Maine’a: społeczeństwa oparte na obyczaju i społeczeństwa oparte na kontrakcie;
 Koncepcja Tönniesa: wspólnota i stowarzyszenie (Gemeinschaft i Gesellschaft)
 Koncepcja Durkheima: społeczność organiczna i społeczność mechaniczna (zależność
organiczna i mechaniczna);
Wraz z pojawieniem się problemu segmentacji społeczeństwa, pojawiła się w socjologii gałąź
badająca grupy społeczne, z którą związany był Le Play, który z kolei zajmował się badaniem
rodziny (traktował rodziną bardzo nowocześnie);

O precyzyjnym zdefiniowaniu małej grupy społecznej można mówić dopiero na podstawie
koncepcji Ch. Cooley’a;
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
________________________________________________________________
Koncepcja małych grup społecznych:
Koncepcja małych grup społecznych zakłada że:
1. Małą grupa jest pierwszą jednostką uspołecznienia ludzi;
2. Małe grupy społeczne łączą jednostki z szerszymi strukturami o charakterze makrospołecznym;
Cooley wyróżnił 3 podstawowe grupy społeczne, które powiązane są silnymi więzami
społecznymi – więzy osobiste;
1. Rodzina
2. Grupy zabawowe
3. Grupy sąsiedzkie w tradycyjnej społeczności lokalnej
BADANIA NAD RODZINĄ:
Zimmerman, Burgess, Locke

Zmniejszenie się ilości członków rodziny

Wzrost ilości rozwodów
Burgess i Locke twierdzili, że procesy zachodzące w rodzinach uzależnione są od procesów
industrializacji. Zimmerman twierdził, że można mówić o upadku rodziny i jej wartości;
BADANIA NAD GRUPAMI MŁODZIEŻOWYMI:



Miały one praktyczne, reformatorskie zastosowanie;
Obejmowały one mechanizmy, opis działania;
Praktyczne cele eliminowały teoretyczne rozważania na temat działania grup społecznych;
BADANIA NAD INSTYTUCJAMI, GRUPAMI ZAWODOWYMI:
Elior, Mayo
Również one miały praktyczne zastosowanie;
SOCJOMETRIA:

2
Nurt badań nad małymi
eksperymentalnych;
grupami
społecznymi,
który
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
dał
impuls
do
badań


Badania prof. Stouffera dotyczące armii amerykańskiej i doboru zespołów operacyjnych na
podstawie socjogramów;
Pierwsze badania socjometryczne odbywały się w domu wychowawczym dla dziewcząt 
dobieranie zespołów na zasadzie wzajemnych wyborów;
Problematyka grup społecznych:







Koncepcji grup społecznych było tyle, ilu było socjologów; konstruowane były one z punktu
widzenia użyteczności definicji dla badań;
Grupa społeczna to zbiór jednostek, pozostających ze sobą w różnorodnych
stosunkach;
Prof. Small: Grupa społeczna to zbiór ludzi godny wyodrębnienia z uwagi na pewną cechę,
lub stosunki społeczne interesujące badacza;
F. Znaniecki: Grupy to wszelkie zbiorowości społeczne, charakteryzujące się poczuciem
odrębności od podobnych grup;
Prof. Cartwright i Zander: grupą można określać tylko pewną liczbę osób pozostających
ze sobą w stosunkach zależności;
G. Homans: grupa to pewna ilość osób komunikujących się ze sobą na tyle często, że
prowadzi to do wzajemnego identyfikowania się i wytworzenia poczucia odrębności;
Newcomb: grupa to zbiorowość akceptująca pewne normy;
GRUPA SPOŁECZNA TO:
Z całą pewnością zbiór ludzi;

Nie ma tu jednak zgodności, co do czynników konstytutywnych dla grupy (komponent
społeczny);
Jacek Szmatka przeciwstawia się dowolności w definiowaniu grupy społecznej; przeciwstawia się
on różnemu rozumieniu pojęcia komponentu społecznego, który jest konstytutywny dla pojęcia
grupy społecznej. We współczesnej socjologii najczęściej pojawiają się dwa komponenty społeczne
w definicji grupy

-
czynnik świadomościowy
pojęcie interakcji, wzajemnego oddziaływania na siebie
Krytyka ujęć świadomościowych według Szmatki:
Świadomość odrębności jest czynnikiem wtórnym i nie jest czynnikiem wystarczającym dla
powstania grupy;
- grupa wymusza na jednostce tę świadomość odrębności;
- jednostka jest uwikłana w różne agendy społeczeństwa, normy i wartości grupowe;
- jeżeli grupa nie wytworzyła świadomości odrębności w jednostkach, to nie jest ona
(jeszcze) grupą w pełnym tego słowa sensie;
- poczucie odrębności od innych grup i przynależność do swojej grupy nie jest zawsze
przez jednostkę uświadamiane, a jest często wymuszone i przyczynia się do
konformistycznej postawy jednostki;
Krytyka ujęć interakcyjnych według Szmatki:
Kryterium interakcji jest kryterium nieostrym, które nie umożliwia dokładnego
wyodrębnienia grup właściwych od grup przypadkowych – np. ludzie w autobusie;
- interakcje nie zachodzą w sposób dowolny i dobrowolny (normy grupowe); są one
regulowane przez zespół ról społecznych;
3
________________________________________________________________
-
grupa wymusza na jednostce treść, kierunek i warunki interakcji, w które jednostka
wchodzi;
interakcje są konsekwencją, rezultatem określonych zachowań grupowych;
Zdaniem Szmatki, organizacja wewnętrzna grupy jest czynnikiem nadrzędnym; to ona pozwala na
trwanie grup.
ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA GRUPY:
koncentruje świadomość grupową;

formułuje kształt interakcji społecznych;

zapewnia grupie trwałość;
Szczególnie istotnym czynnikiem są tzw. grupowe normy, prawa, które pozwalają grupie
poprawnie funkcjonować. To właśnie te normy i prawa są czynnikiem konstytutywnym powstania
struktury grup, są komponentem społecznym grupy;

Cechy grupy społecznej:
1.
2.
3.
4.
Grupa składa się z wybranej liczby członków, mających wspólne prawa i obowiązki;
Grupa jest zrzeszeniem trwałym;
Grupa jest wewnętrznie zorganizowana i ustrukturalizowana;
Grupa pociąga za sobą interakcje i stosunki między członkami grupy;

grupa autonomizuje się od działań jednostek i stanów świadomości jej członków;

grupy są zdolne do wytworzenia wzorów zachowań, systemów norm;

grupa jest czymś zewnętrznym wobec jednostki, a z drugiej strony, jednostka jest elementem
„my” grupy;

jednostki nie są, w przeciwieństwie do grupy, autonomiczne;

grupy są zdolne do wywierania nacisku na jednostki; jednostki są tylko w pewnym stopniu
autonomiczne;
Krytyka Jacka Szmatki, to krytyka z punktu widzenia jednej koncepcji;
4
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
Jan Szczepański tworzy koncepcję grupy społecznej bez odwoływania się do wszelkich koncepcji
socjologicznych;
Zbiór: pewna ilość osób, które posiadają określoną cechę wyróżniającą, z której często nie zdają
sobie sprawy  pojęcie b. szerokie
Zbiorowość: kategoria społeczna – wszelkie skupienie ludzi, między którymi wytworzyła się
choćby krótkotrwała więź społeczna;
TYPY ZBIOROWOŚCI:


kręgi;
grupy społeczne;
Grupa społeczna to pewna ilość osób (co najmniej trzy), między którymi istnieją
zinstytucjonalizowane stosunki, posiadająca własne wartości i oddzielona od innych grup wyraźną
granicą odrębności, posiadająca świadomość tej odrębności;
W każdej grupie musi istnieć organizacja, która zapewnia porządek w grupie i umożliwia
instytucjom regulację stosunków międzyludzkich;
Grupy o słabej organizacji wewnętrznej to quasi-grupy;
Podział grup:
1. Kryterium ilościowe:
- małe
- duże
2. Kryterium wewnętrznej organizacji:
-
formalne
nieformalne
3. Kryterium charakteru więzi:
-
pierwotne
wtórne
PODZIAŁ STRUKTUR:
1. Makrostruktury – grupy w pełni rozwinięte;
2. Mikrostruktury – pozycje i role społeczne;
Teoretyczne ujęcia grupy społecznej:
1. Nominalizm:
-
Grupa to zbiór jednostek;
Brak jest podstaw do traktowania grup jako odrębnej rzeczywistości;
Cechy grupy to suma cech jednostek;
Wszelkie zjawiska zachodzące w grupie można wytłumaczyć za pomocą odwołania do
cech jednostek;
Grupa nie jest odrębną jakością;
5
________________________________________________________________
2. Interakcjonizm:
-
każda grupa związana jest z działaniem;
zamiast dychotomii grupa  jednostka uznano obydwie kategorie za nierozdzielne;
to, co istnieje to skutki działania;
nie ma grup bez jednostek, nie ma jednostek bez grup;
grupa jest jednak mniej realna niż jednostka, gdyż uwarunkowania jednostek wpływają
na funkcjonowanie grupy;
neonominalizm włącza w zakres swoich badań procesy psychologiczne zachodzące u
jednostek;
3. Socjologiczny realizm:
-
grupa to samoistny rodzaj rzeczywistości; jest ona w stanie wytworzyć rzeczy bardziej
trwałe, niż są w stanie wytworzyć jednostki;
grupa społeczna nie jest zwykłym zbiorem jednostek – jest ona nową jakością;
pogląd ten podzielany jest przez wielu socjologów;
4. Psychologizm:
-
grupa to całość złożona z aktów psychicznych i wyobrażeń takich jak: akty woli, dążenia
i popędy, które wywołują oddziaływania międzyludzkie i wiąże ludzi w grupy;
życie społeczne to nagromadzenie pewnych zjawisk psychicznych;
społeczeństwo istnieje dzięki temu, że jednostki są świadome przeżywanych przez siebie
procesów;
5. Fikcjonizm:
- grupa to skrót myślowy; w rzeczywistości nie istnieją żadne grupy – jest to tylko nazwa,
którą się posługujemy  hipostaza;
- istotą fikcjonizmu jest stwierdzenie, że umysł ludzki ma tendencję do upraszczania,
tworzenia konstruktów całości, wyobrażeń rzeczywistych procesów i faktów;
- grupa, to w zasadzie historycznie ukształtowany konstrukt świadomości;
- przekonania wywierają wpływ na postrzeganie i rozumienie;
6
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
-
grupa to ukształtowana fikcja – wyobrażenie przekazywane przez pokolenia;
Wyznaczniki zachowań jednostek w grupie:
Owe wyznaczniki to tzw. regulatory życia zbiorowego, związane z ładem społecznym. Porządek
społeczny łączy się z zagadnieniem prawa; to jednak odnosi się raczej do struktur formalnych, a
przecież istnieje wiele struktur nieformalnych, w których również panuje pewien porządek,
zapewniający ład społeczny. Podstawowe źródła zachowań ludzkich płyną ze sfer mikro, mezo i
makro, które oddziałują na jednostki i ich zachowania.
SYSTEMY NORMATYWNE:


Makrostrukturalne uwarunkowania zachowań ludzkich są różnorodne – np. uwarunkowania
klasowe, stanowe, zawodowe, kastowe;
Istnienie systemów normatywnych jest szczególnie ważne dla ładu społecznego i są one
bardzo konkretne;
ROLE SPOŁECZNE:


Uwarunkowania mikrostrukturalne;
Wzory ról społecznych są wyznacznikiem ludzkiego zachowania i są kulturowo
uwarunkowane;
DETERMINANTY OSOBOWOŚCIOWE:


Introwertycy – ekstrawertycy;
Ludzie pracy, zabawy, dobrze wychowani
Osobowość wyznacza
psychospołeczne;
sposób
zachowania.
Najbardziej
znaczące
są
tu
wyznaczniki
Systemy normatywne:



Istnienie norm społecznych zabezpiecza tożsamość społeczeństwa;
Punktem odniesienia systemów normatywnych jest dobro społeczne;
Człowiek podporządkowany określonym normom mieści się w wytwarzanym w każdym
społeczeństwie stereotypie człowieka;
TECHNICZNE ZALECENIA VS. SYSTEMY NORM:



Nie można łączyć jednych z drugimi. Techniczne zalecenia to np. zalecenia lekarza. Skutki
nieprzestrzegania technicznych zaleceń pojawiają się bez udziału osób trzecich;
W przypadku systemu normatywnego mamy do czynienia z udziałem osób trzecich, reakcją
innych grup – np. normy religijne. Odwołanie się do pewnego typu sankcji i reakcji
zbiorowych;
Systemy normatywne to wyraźne reakcje osób trzecich na zachowania jednostki, związane z
sankcjami;
Działają tu mechanizmy:


psychospołeczne;
materialnospołeczne;
7
________________________________________________________________
Są one elementem kontroli społecznej. Różne systemy normatywne są ze sobą powiązane i
zachodzą na siebie. Rozróżnić je można tylko ze względu na sankcję, jaka się z danym systemem
wiąże  wyróżnia się;
1. System religijny – sankcja: potępienie;
2. System moralny – sankcja: wyrzuty sumienia;
3. System obyczajowy – sankcja: ostracyzm;
4. System prawny – sankcja: przymus fizyczny;
5. moda;


wzajemne przenikanie się różnych systemów normatywnych ma pozytywne skutki – im
większa liczba systemów, do których odwołuje się dana norma, tym bardziej jest ona
skuteczna i przestrzegana;
główną funkcją systemu prawnego jest kreowanie nowej rzeczywistości, co często stoi w
konflikcie z innymi systemami normatywnymi;
SYSTEM RELIGIJNY:


odwołuje się do czynników ponadnaturalnych i wyobrażeń;
podstawowym czynnikiem jest tu kategoria grzechu i kary za grzech;
1. Jest on źródłem podstawowych wierzeń i wyobrażeń;
Istnieje tutaj kilka koncepcji:
- człowiek jest stworzony na obraz Boga, nie może być oderwany od religii;
- religia to rezultat bezsilności człowieka wobec natury;
- religia to źródło pociech w zderzeniu się z rzeczywistością;
2. Jest on interesujący ze względu na charakter rytuału religijnego i istniejących instytucji
kościelnych;
- im bliżej współczesności, tym silniej zaznacza się rozdźwięk między wiarą, a
instytucjami religijnymi;
- wiara staje się sprawą prywatną, a Kościół instytucją publiczną;
8
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
akcentując wiarę, jesteśmy krytyczni wobec Kościoła (często związane jest to z
ideologią)  rozdzielenie świadomości społecznej;
3. Ważny ze względu na to, jaki wpływ wywiera na działania człowieka i jego zachowania;
- religia stanowi czynnik spoistości grupy i pozwala zachować ład społeczny  E.
Durkheim;
- zachowania religijne wpływają na zachowania w sferze ekonomii – M. Weber;
- badania nad wpływem religii na zachowania ludzkie prowadził w Polsce S. Nowak i
wywnioskował, że religijność Polaków jest cokolwiek płytka i słabo wpływa na
zachowania; jego zdaniem jest to rezultat braku represji na prywatne religijne
zachowania ludzi i Kościół; badania te dotyczyły przede wszystkim systemów wartości
religijnych a najwyższe wartości były przypisywane rodzinie i patriotyzmowi (rodzina w
systemie totalitarnym jest azylem, a patriotyzm formą protestu przeciw ideologii
internacjonalizmu)
- znaczenie norm religijnych związane jest z systemem wychowania, rolą Kościoła i z
tradycją;
-
SYSTEM MORALNY:



Odwołuje się do sumienia ludzkiego i ocen ludzkich czynów jako dobrych i złych  fakty
moralne zawsze zawierają element oceny;
Sankcją są tutaj wyrzuty sumienia;
Refleksja nad faktami moralnymi jest refleksją bardzo dawną  Platon, Arystoteles;
W XX wieku problematyka norm moralnych zaznacza się u:
1. Karola Marksa – normy moralne są uwarunkowane interesem klasowym i są związane ze
świadomością klasową;
2. K. Darwina – normy moralne są związane ze zdolnością do przetrwania;
3. E. Durkheima – normy moralne to fakty społeczne; są wytworami społeczności i narzucane
są jednostkom w procesie socjalizacji; sankcje – jeżeli istnieją – związane są z istnieniem
opinii publicznej;
4. M. Webera – wpływ religii protestanckiej i jej wartości na sukcesy na polu ekonomicznym;



Znaczenie systemu moralnego jest rozpatrywane w odniesieniu do ocen moralnych, które
dotyczą spraw ogólnych i ważnych, tzn. że mają one zawsze uwarunkowania społeczne.
Zakłada on internalizację norm;
System norm religijnych jest uwarunkowany przez instytucje kościelne i może być
zmieniany przez sobory;
System norm moralnych jest uwarunkowany kulturowo i nie może być tak łatwo zmieniony,
jako że istnieją stałe kodeksy moralne;
SYSTEM OBYCZAJOWY:


Jest to system odwołujący się do tradycji. Podstawową sankcją jest tutaj wykluczenie z
grupy.
Normy obyczajowe są najsilniej przymuszającymi normami, oraz najbardziej
spontanicznymi – McIver (?)
9
________________________________________________________________



Utrzymuje się on ze względu na przekonanie społeczeństwa o tym, że jest on tradycyjnie
obowiązujący;
Nie ujawnia się on, lub przynajmniej rzadko ujawnia się w sytuacjach, które nie są
kontrowersyjne;
Oddziaływanie norm obyczajowych jest tak silne, że może to złamać nawet instynkt
samozachowawczy człowieka; system ten działa szczególnie silnie, gdy nie obowiązuje
prawo  np. w społeczeństwach pierwotnych;
SYSTEM PRAWNY:




Cechą wyróżniającą jest to, że sankcje prawne opierają się na przymusie fizycznym;
Prawo powstało wraz z powstaniem państwa oraz aparatu władzy po to, aby utrzymać
porządek i ład;
Prawo potrzebne jest tam, gdzie uwidacznia się różnorodność grup;
Prawo jest łamane wszędzie, jednakże w pewnych granicach zawsze obowiązuje;
Funkcje prawa:
1. Funkcja utrzymywania ładu i porządku w państwach;
Polega nie tylko na kodyfikacji przepisów, ale także na kontrolowaniu działania tych
przepisów;
- mechanizm psychospołeczny kontroli;
- mechanizm materialny kontroli;
2. Kreowanie zmian i wprowadzanie nowych zasad funkcjonowania społeczeństwa;
Polega na wprowadzaniu nowych zasad w życie. Powszechność akceptowania normy
prawnej jest wspomagana przez inne systemy normatywne;
XX wiek obfituje w opisy rozpadu rozmaitych systemów normatywnych. Jest to związane z
ruchliwością społeczną i różnicowaniem się społeczeństwa; mówi się obecnie o anomii społecznej;
10
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
TRWAŁOŚĆ SYSTEMÓW NORMATYWNYCH:




Zasady obowiązywania danego systemu są tym mniej trwałe, im bardziej ich obowiązywanie
zależne jest od instytucji;
Najbardziej nietrwały jest system prawny, co wiąże się z łatwością jego zmiany;
System moralny jest trudniejszy do zmiany, gdyż pojęcie dobra i zła jest trudne do
przewartościowania;
System obyczajowy wykazuje największą odporność na zarysowania, trwałość w czasie,
ponieważ trudno znaleźć jest sytuację, która miałaby moc zmiany tradycji;
Rola społeczna:
Pojęcie roli społecznej występuje w wielu dyscyplinach naukowych;

Psychologia społeczna: rola społeczna to jeden z mechanizmów kształtowania osobowości;

Socjologia: rola społeczna to element struktury grupy, oraz mechanizm kształtowania
osobowości;

Etnologia: rola społeczna to kategoria opisu; pozycja i rola społeczna to pojęcia stosowane
zamiennie;

Antropologia: rola społeczna rozumiana jest w odniesieniu do systemów kulturowych, które
narzucają sposób zachowania;
W zależności od charakteru roli społecznej, charakteryzują się one różnym stopniem swobody
1. Role instytucjonalne: mały margines swobody;
2. Role indywidualne
Pojęcie roli społecznej w socjologii wprowadził Florian Znaniecki, a potem rozwinął Józef
Chałasiński;
KONCEPCJA ROLI SPOŁECZNEJ:




Umiejscawia jednostkę w środowisku społecznym;
Poprzez rolę społeczną przyznawany jest jednostce zespół praw i obowiązków;
Istnieją role główne i role podporządkowane;
Ustala wzór zachowania i samooceny jednostki;
Wszelkie koncepcje roli społecznej mają swoje korzenie w różnych teoriach. Najwyraźniej
odwołują się one do teorii kulturalnych, ale także ujęć behawioralnych i ujęć osobowościowych;
ROLA SPOŁECZNA Á LA SZCZEPAŃSKI:
Układ zachowań będących reakcją na zachowania innych i przebiegający według określonego
wzoru;
DETERMINANTY PROCESU REALIZACJI ROLI:

Elementy biologiczne i psychiczne jednostki;
11
________________________________________________________________




Wzór osobowy określający tzw. idealny wzorzec roli  zespół cech, które jednostka
pełniąca rolę społeczną musi realizować;
Definicja roli społecznej przyjęta w grupie;
Organizacja wewnętrzna grupy;
Stopień identyfikacji jednostki z grupą;
Potrzeby psychospołeczne:
KONCEPCJA ANTROPOLOGICZNA MALINOWSKIEGO:
-
potrzeby pierwotne – biologiczne;
potrzeby wtórne – integracyjne (potrzeba wiedzy, nauki, magii, religii)
KONCEPCJA MASLOVA:
Względna przewaga niektórych potrzeb nad innymi. Potrzeby psychologiczne muszą być
zaspokojone jako pierwsze. Różna jest hierarchia potrzeb, różne ich zaspokojenie i różna stałość;
KONCEPCJA THOMASA (FOUR WISHES):
Zakłada istnienie czterech podstawowych potrzeb. Potrzeby te w zależności od sytuacji, osoby i
okoliczności mogą się zmieniać:
1. potrzeba nowych doświadczeń – wynika z pewnej sytuacji wewnętrznej konieczności; jest
ona realizowana w ciągu całego życia jednostki. Zanik tej potrzeby powoduje, że człowiek
schodzi na margines społeczeństwa;
2. potrzeba bezpieczeństwa – człowiek musi czuć się bezpiecznie w sferze ekonomicznej,
fizycznej i społecznej. Potrzeba ta wyraża się przede wszystkim w potrzebie kontaktów,
których brak stwarza jednostce poczucie zagrożenia;
3. potrzeba rezonansu (odwzajemnienia): jeżeli człowiek nie uzyskuje odzewu od innych, to
traci chęć do jakiegokolwiek działania;
12
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
4. potrzeba znaczenia i uznania społecznego (prestiżu): trudno jest funkcjonować społecznie
bez odpowiedniej dozy prestiżu; jesteśmy bardzo zorientowani na grupy odniesienia; potrzeba
uznania nie może być zaspokajana jedynie w sposób pozorny;
Teoretyczne koncepcje rodziny


Jest to problematyka, która w XIX i XX wieku zyskiwała sobie coraz więcej uwagi.
Wcześniej jakoś nie zajmowano się rodziną – być może dlatego, że interesujemy się czymś
wtedy, gdy się już psuje;
Od połowy XVIII wieku dominowało przekonanie, że wczesne stadia rozwoju rodziny, to
byłą mała rodzina monogamiczna. Pod wpływem koncepcji Spencera i Darwina starano się
zaszczepić pewne tezy ewolucjonizmu, by pokazać że rodzina również w ciągu dziejów
przechodziła ewolucję;
Koncepcja Jana Jakuba Bachofena:
Zastosował on podstawowe tezy ewolucjonizmu do opisu rozwoju rodziny:
1. Wszelki rozwój jest rozwojem jednokierunkowym;
2. Każda wcześniejsza forma musiała być amorficzna, pomiędzy elementami istniały liczne
związki, a krystalizacja następowała w miarę upływu czasu;



Rodzina monogamiczna to wytwór późniejszych form społecznych; na początku istniał
bezład płciowy;
Z bezładu wyłonił się matrylineat, który był pierwszą zasadą organizacji rodziny;
Z matrylineatu wyłonił się patrylineat, a z niego następne – późniejsze formy;
Koncepcja Morgana:
Przyjął ochoczo założenia Bachofena i zastosował je do stworzenia hawajskiego systemu
pokrewieństwa, lub inaczej generacyjnego systemu pokrewieństwa. Wszyscy w generacji byli
braćmi; generacja obejmowała dziadków, rodziców, dzieci;

Wyciągnął on wniosek, że przykład takiego systemu pokrewieństwa wyraźnie koresponduje
z bezładem płciowym w społeczeństwie Hawajczyków;

System ten traktowany jest jako podstawa w całej koncepcji Morgana;
W XIX wieku pod wpływem funkcjonalizmu i historyzmu zarzucono morganizm;
Argumenty Otto Schmidta:

Należy zakwestionować zasadę jednokierunkowości rozwoju. Monolinearnemu rozwojowi
przeciwstawił on koncepcję trójlinearnego rozwoju społeczeństwa:
- wyższego myślistwa
- pasterstwa
- rolnictwa
Rozwój związany jest z postępem.

Hawajczycy wcale nie należeli do nierozwiniętych społeczeństw – np. Pigmeje stosują
rodzinę monogamiczną, a śladów bezładu płciowego tam nie ma;
Argumenty funkcjonalistów i B. Malinowskiego:

Akceptowali argumenty Schmidta o wielokierunkowości rozwoju społeczeństw;
13
________________________________________________________________

Rozumowanie Morgana o bezładzie płciowym u Hawajczyków jest jedynie dedukcją
wsteczną;
Krytyka Morgana:
1. Przykład ilustrujący jego tezę był nietrafny – oparł się na społeczeństwie, które wcale nie
było najprymitywniejsze. Najprymitywniejsi są tu Pigmeje, gdyż nie poddają się oni
zmianom.
2. U wszystkich ludów znanych z opisów stosunki małżeńskie są oddzielone od
przedmałżeńskich. Nie występuje lud żyjący w bezładzie płciowym, lub bez regulacji życia
płciowego (choć zdarzają się okresy swobód). Uprawiając hermeneutykę podejrzeń, sądzić
można że Morgan m a r z y ł o bezładzie.
3. Wszędzie, bez względu na formę rodziny, małżeństwo uważane jest za związek legalny
(zasada legalności) i za legalną podstawę rodziny;
4. W archeologii: wszelkie stare budowle służyły małym grupom społecznym; istnienie
ogniska domowego potwierdza istnienie miejsca koncentrującego rodzinę;
5. Opisy Morgana są mało wiarygodne; zawierają relacje podróżników misjonarzy, którzy
akcentowali to, co niezwykłe, odmienne, nietypowe i dziwne – różniące się od ich kultury;
Koncepcja Morgana upadła, ale ewolucyjne teorie dalej znajdowały zastosowanie w koncepcjach
rodziny;
Koncepcja Burgessa i Locke’a:
Przystosowanie rodziny do życia w warunkach życia miejskiego lub wielkomiejskiego;

Jego zdaniem, najbardziej pierwotnym zjawiskiem są zmiany w rodzinie;

Ciąg rozwojowy rodziny: od wielkiej rodziny patriarchalnej do małej rodziny
demokratycznej pośrodku; mała rodzina patriarchalna – rzemieślnicza;
WIELKA RODZINA PATRIARCHALNA



14
Duża rodzina, zbliżona do rodu – jednak ród może funkcjonować w rozproszeniu, a rodzina
nie;
Charakterystyczna dla społeczeństw rolniczych; jej istotą jest obszerność – trzy pokolenia z
odgałęzieniami;
Władza skupiona jest w rękach ojca, lub najbardziej doświadczonego członka rodziny;
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.



Silne więzi rodzinne;
Przynależność do danej rodziny określa pozycję jednostki w społeczeństwie;
Bardzo silna zależność dzieci od rodziców, nawet po założeniu małżeństwa (które i tak na
ogół bywa podejmowane za decyzją rodziców);
MAŁA RODZINA PATRIARCHALNA
Charakterystyczna dla okresu Średniowiecza w Europie. Występowała również na wsi;

Ojciec – głowa domu o nieograniczonej władzy;

Więź emocjonalna raczej słaba. Dzieci do chwili usamodzielnienia pozostawały pod silnym
wpływem rodziców, częstokroć i później pod nim pozostawały;
Okres Średniowiecza to drugi okres rozwoju rodziny;

RODZINA DEMOKRATYCZNA







Rodzina partnerska – małą, dwupokoleniowa z niewielką liczbą dzieci;
Wybór współmałżonka jest wolny;
Niezależność od rodziców po zawarciu małżeństwa prawie pełna;
Równa pozycja męża i żony w rodzinie wielkomiejskiej jest rezultatem przemian
intelektualnych i ekonomicznych;
Charakterystyczna jest dla klas średnich;
Maksimum niezależności w małżeństwie dla obydwu partnerów; małżonkowie dość często
posiadają własne kręgi zawodowe, koleżeńskie; wybór tych środowisk jest wolny;
Dzieci po usamodzielnieniu się zamieszkują osobno;
Przeobrażeniom ulegały również funkcje rodziny:
1. ekonomiczna i prokreacyjna – pozostały;
2. ochronna – zabezpieczająca sferę fizyczną członków
3. wychowawcza – przejęta przez rozmaite instytucje;
4. wychowawczo – rozrywkowa – przejmowana jest przez instytucje, zanikła
funkcja religijna rodziny;
5. uczuciowa, kulturalna;
Burgess i Locke tłumaczyli ewolucję rodziny przez zmianę jej funkcji; Koncepcja ta nie zakłada, że
nie występują w wielkich miastach inne typy rodzin;
Typy rodzin wielkomiejskich (Burgess i Locke):
1. Wolne związki – małżeństwa nie w pełni ustabilizowane; jest to tzw. rodzina
wyemancypowana; najczęściej są to rodziny studenckie, lub wolne zawody; najczęściej ludzie
młodzi i bezdzietni;
2. Rodzina semi-patriarchalna – często tworzą swoiste getta, gdzie tradycyjnie pozycja ojca jest
silna; jest to tzw. tradycyjna rodzina w rozpadzie; cechuje ją silny konflikt pokoleń, duża liczba
dzieci; getta są środowiskami patologicznymi;
15
________________________________________________________________
3. Rodzina patrycentryczna – skoncentrowana wokół osoby ojca. Najczęściej to typowe rodziny
robotnicze; spora ilość dzieci; ojciec ma wysoką pozycję, ale nie jest patriarchą; często jest
jedynym żywicielem rodziny;
4. Rodzina partnerska (egalitarna) - charakterystyczna dla klas średnich, dominująca liczebnie
w strukturze; rodzina inteligencko – robotnicza; słaba więź sąsiedzka wynikająca z typu
zabudowy zamieszkiwanej przez te rodziny  strefa apartamentalna, blokowiska; niekiedy
znaczna część więzi między małżonkami wynika z faktu posiadania dzieci;
5. Rodzina matrycentryczna – burżuazyjna, skoncentrowana wokół matki, dobrze sytuowana;
zamieszkuje suburbia; mąż zajęty pracą rzadko bywa w domu, więc matka zajmuje się domem;
brak kłopotów finansowych; w odróżnieniu od 3 i 4 charakteryzuje się dużą ilością dzieci;
W całym układzie, liczebnie dominuje rodzina partnerska (demokratyczna, egalitarna);
Teoria Burgessa i Locke’a:


Wyrasta ze zjawisk urbanizacji społeczeństwa i przystosowania się rodzin  jest to teoria
optymistyczna;
Rodzina przystosowuje się do warunków w których żyje – główne przesłanie tej koncepcji;
więź kurczy się, zaś miasta rozwijają się; warunki funkcjonowania, charakter pracy zmuszają
rodzinę do przeobrażeń; zmianom w rodzinie nie sposób zaprzeczyć;
Teoria Zimmermana:
Teoria Zimmermana dla odmiany nazywana jest pesymistyczną, a to dlatego, że Zimmerman
przewiduje wzrost liczby rozwodów, spadek liczby urodzeń. Jest to podstawą do wysunięcia tezy o
kryzysie rodziny.
Nawiasem mówiąc, rozwód przez Burgessa uważany jest za strategię przystosowania.
Teoria ekonomiczna rodziny Beckera:



16
Często nazywana jest teorią rodziny, koncentruje się na jednostce, nie zaś na grupie  to
jednostki budują rodzinę; jednostki te nie muszą posiadać wspólnych interesów, czy celów;
Rodzina jest funkcją szeregu indywidualnych decyzji podejmowanych przez różnych
aktorów; funkcje te składają się na tzw. strategie rodzinne;
Interes, zysk, strata – oto podstawowe pojęcia tej koncepcji;
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.




Dobór małżonków to splot interesów, decyzji dotyczących strat i zysków; nie mówi się tu o
sferze emocjonalnej, tylko o erotycznej;
Kalkulacje dokonywane przez jednostki są zupełnie świadome;
Analiza kosztów i zysków jest czynnikiem decydującym;
Rynek małżeński  konkurencja, procesy industrializacji, okresy kataklizmów; zachwiania
równowagi płci
STRATEGIE RODZINY
Strategia rodziny elitarnej – działają one pod presją pozycji społecznej, powiększenia i
dziedziczenia fortun i majątków;
Strategia mieszczańska – odraczanie małżeństwa w imię gromadzenia kapitału materialnego i
intelektualnego;
Strategia chłopska – różne u bogatych i biednych; bogaci stosują strategię mieszczańską, biedni
stawiają na dużą liczbę dzieci;
Strategia proletariacka – wczesne małżeństwa, dużo dzieci; strategia zanikająca;
NOWE JAKOŚCI



Coraz więcej osób decyduje się na samotność – matki z dziećmi;
Małżeństwo i rodzina odsuwane są w czasie do zdobycia odpowiedniej pozycji materialnej;
Coraz więcej wolnych związków;
17
Download