Działanie – przedmiot działania – narzędzia – metoda

INTERAKCJE – wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie. Korzystają oni ze znaków, symboli. Działamy wg pewnych
reguł, które są skuteczne. Interakcje utrwalają więź społeczną, budują kulturę społeczną. Wszyscy uczestnicy wymiany
oddziaływują na siebie. Interakcje skierowane są do ludzi tzw. partnerów. Podczas interakcji analizujemy drugiego
człowieka, patrzymy na cechy fizyczne, sposób wysławiania się i język. Stwarzamy spójny wizerunek. Także na
podstawie miejsca gdzie ktoś przebywa, pracuje; innym wyznacznikiem jest ubiór. Obserwacja cech osobowości
dostarcza nam pewnych schematów interpretacji, które dają nam informacje o innych ludziach. Te informacje są jakby
stereotypem (pojęcie będące generalizacją opartą na wiedzy potocznej, która przypisuje cechy wszystkim członkom
pewnej zbiorowości).
Uwarunkowania : dyspozycyjne – człowiek zachowuje się w sposób zależny od osobowości; sytuacyjne – w
zależności od okoliczności. Interakcje dostarczają nam doświadczenia, tworzą i utrwalają wzorce zachowań ->
instytucjonalizacja. Dzięki interakcji powstają więzi, a potem struktury społeczne. Interakcja oznacza komunikowanie się,
przekazywanie informacji, idei, postaw, stanów psychicznych.
Komunikacja : werbalna (30-35%) i niewerbalna (język ciała– body language – gesty, mimika; parajęzyk - tempo
mówienia, ton głosu; artefakty – wszelkie przedmioty, które informują innych o naszym statucie społ., wieku, zawodzie,
stanie cywilnym; dotyk, dystans przestrzeni fizycznej)
Wszelkie interakcje zachodzą w pewnej przestrzeni, każdy ma swój „klosz”- sferę ochronną, która chroni przed
kontaktem z innymi ludźmi. Zależy ona m.in. od pełnionej funkcji. Dzielimy ją na 4 strefy:
-intymna-bezpośredni kontakt (15-45cm), obowiązuje w kontaktach prywatnych, mówienie szeptem
-osobista-(45-120cm), odległość wyciągniętych ramion, umożliwia mówienie głosem ściszonym
-społeczna-(120-360cm), dystans we wszelkich kontaktach formalnych, urzędowych, pełny głos
-publiczna-(od 750cm), dotyczy np. polityków, mówców, użycie mikrofonów
Rola społeczna- zbiór zachowań, postaw, zobowiązań i przywilejów jakich inni ludzie oczekują od człowieka zajmującego
określony status społeczny.
Partner interakcji stara się posiąść wiedzę o tym, jak powinien się zachowywać w stosunku do innych, aby dostosować
się do ich oczekiwań. Negocjowanie interakcji – wzajemne dostosowywanie działań. Na charakter interakcji wpływają
warunki sytuacji, miejsce i liczność grupy.
3 sfery:
-współżycia-kontakty, w których partnerzy są anonimowi (grzeczność, uprzejmość, dobre wychowanie). Bezkolizyjność
kontaktu jest zapewniona. Kontakty przelotne powstające na skutek przebywania ludzi w tym samym miejscu i czasie.
-ekspansji-kontakty zawiązywane za pośrednictwem instytucji, przebiega na podłożu partykularnych pragnień, interesów.
Partnerzy są społecznie zdefiniowani, instytucje regulują przebieg interakcji, partnerzy są nośnikami mocy społecznej,
prawnej, dzięki której ma się przewagę nad partnerem.(argumenty, przemoc)
-dyskursu-kontakty o charakterze osobowym, podłożem interakcji jest osiągnięcie porozumienia, wymiana przekonań,
informacji, uzgodnienie wartości. Normy mają charakter indywidualny, sankcją jest odrzucenie.
Stadia powstawania więzi społecznej. Styczność (przestrzenna- lokalizujemy innych ludzi w przestrzeni) :
-pośrednia-widzimy innych ludzi, nie zapamiętujemy, traktujemy bezosobowo
-bezpośrednia-bardziej zaakcentowana, kontakt z sąsiadami, współpracownikami
-psychiczna-wzajemne zainteresowanie, może być bezpośrednia i pośrednia. Może się przekształcić w łączność
psychiczną (sympatia, miłość)
-społeczna-przynajmniej dwie osoby i pewna wartość która jest przedmiotem styczności
-przelotne (okazjonalne) lub trwałe
-prywatne (przedmiotem jest wartość prywatna) i publiczne-przedmiotem jest jakaś wartość, stanowiąca przedmiot
publicznego zainteresowania
-osobista-przedmiotem są cechy lub sprawy osoby, z którą mamy styczność
-rzeczowa-zainteresowanie przedmiotem czy usługą, istotny element więzi społecznej
-pośrednia- np. wysłanie listu
-bezpośrednia- face to face
Wzajemne oddziaływanie – systematyczne trwałe wykonywanie działań skierowanych na wywołanie u partnera
określonych reakcji, przy czym reakcja ta wywołuje nowe działanie pierwszego osobnika.
Dokonują się procesy przystosowania się osobnika do grupy, procesy współpracy, konfliktu, podporządkowania i
dominacji jednej jednostki nad drugą.
Wzajemne oddziaływania dotyczą dwóch lub więcej partnerów, odbywają się wg wzorów znanych i zrozumiałych w naszej
kulturze.
Działanie społeczne
Narzędzia: słowa, mimika, gesty
Wynik: społeczna reakcja
Metody: negatywny przymus lub pozytywne nakłanianie (wybór zależy od zależności między ludzkimi czynnościami)
Teoria naturalnego egoizmu- preferencja w wyborze przymusu; altruizmu- preferencja w wyborze nakłaniania.
Działanie – przedmiot działania – narzędzia – metoda – reakcja
Wzory działania to pewne schematy działania, które w danej zbiorowości są już uznane i przyjęte, posiadają sens dla
działających, podmiotów i przedmiotów działania, których naśladowanie daje szansę osiągnięcia pożądanego wyniku.
Pozytywne nakłanianie prowadzi do przystosowania wzajemnych działań, przymus prowadzi do konfliktu, opozycji.
# Wzory pozytywnego nakłaniania:
-zaproszenie lub zachęcenie do wykonania jakiegoś czynu
-uczestniczące podporządkowanie. A podporządkowuje się B, bo B dopuszcza go do współpracy
-celowe podporządkowanie. A podporządkowuje się B dobrowolnie dla osiągnięcia jakiegoś celu, lecz nie jako wspólnik,
ale jako wykonawca.
-naśladowanie. A naśladuje B, bo uważa to za dobry model działań dla osiągnięcia zamierzonych celów.
# Wzory działań opozycji:
-obrona lub samoobrona. Zmierza do tego, aby A zjawiający się w sytuacji życiowej B nie mógł zdezorganizować jego
układu wartości. Może stosować narzędzia fizyczne, także magiczne.
-represja- zwłaszcza działań uważanych za przestępcze, kiedy A posiada środki do zmuszenia B do zaprzestania
działalności
-rewolta- otwarty sprzeciw przybierający różne formy np. obywatelskie nieposłuszeństwo, bunt, rewolucja
-opozycja międzygrupowa-sprzeciw całych grup wobec poczynań innych np. wojna
-agresja- np. rabunek, napad, konkurencja, rywalizacja. Polega na zdezorganizowaniu możliwości działania przedmiotu i
postawieniu go w sytuacji przymusowej, kiedy musi się podporządkować działającemu.
-działania wrogie- unikanie porozumienia, oczernianie, okazywanie awersji, pomniejszanie, zwalczanie pośrednie
-egoistyczny kompromis- kiedy A i B przystosowują wzajemnie swoje działania przy zachowaniu negatywnych uprzedzeń,
spotyka się w działaniach międzypaństwowych
Działania mogą być przelotne (np. godzinna dyskusja) lub trwałe (wieloletnie).
Wzajemne oddziaływania są trwałe, prowadzą do stosunków społecznych.
Stosunek społeczny – pewien układ, który zawiera dwóch partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łącznik czyli przedmiot,
sytuację, która stanowi platformę tego stosunku, pewien układ obowiązków czyli unormowanych czynności, które
partnerzy powinni wobec siebie wykonywać.
Jest to system unormowanych wzajemnych oddziaływań między partnerami na gruncie określonej platformy albo
płaszczyzny.
Platforma stosunku koleżeńskiego, przyjaźni – związana jest z grupami pierwotnymi, jest jednym z elementów tworzących
wspólnotę, czyli alternatywny system związków międzyludzkich. Muszą istnieć wspólne poglądy, ideały, wartości, postawy
emocjonalne. Jest to układ wspólnotowy.
Stosunki produkcji to złożony system zależności, w który są uwikłane grupy produkcyjne, handlujące, zaspokajające
potrzeby przez nabywanie dóbr na rynku. Układ ten powstaje bez naszych świadomych poczynań, jest to układ
stowarzyszeniowy.
Zależności społeczne – zachodzą między członkami grupy, wynikają ze świadomych oddziaływań, także poddawanie
się oddziaływaniom
-przyczynowe np. wybuch wulkanu powoduje ruchliwość, uciekanie. Mogą być związane z naturą czyli neutralne, lub też
celowe – chęć wywołania pewnych skutków np. manipulacja.
-funkcjonalne – między techniką produkcji rolnej a organizacją rodziny wiejskiej
-strukturalne- między wielkością grupy a wzorami wzajemnych oddziaływań
-intencjonalne- wynikające z możliwości intencjonalnego kształtowania czyichś zachowań i postaw.
Moc – dysponowanie środkami, które umożliwiają dominowanie i wymuszanie czy nakłanianie do podporządkowania.
Inżynieria społeczna – bada zależności społeczne, umożliwia manipulowanie, wpływanie na ludzi. Jest to zespół metod
działania skutecznego pozwalającego na wysoce prawdopodobne osiąganie zamierzonych skutków przez działanie na
motywy, postawy, aspiracje ludzi przez stwarzanie sytuacji środowiskowych, w których ludzie zachowują się w sposób
pożądany przez działającego. W inżynierii społecznej stosuje się pozytywne nakłanianie.
INSTYTUCJE
-stwarzają mieszkańcom możliwości zaspokajania potrzeb różnego rodzaju
-regulują działania mieszkańców w ramach stosunków społecznych (represja zachowań niepożądanych)
-zapewniają ciągłość życia społecznego, kontynuację czynności publicznych
-dokonują integracji dążeń, działań i stosunków jednostek i umacniają wewnętrzną spójność zbiorowości – przez
kierowanie działaniami ludzi, represje działań antyspołecznych
-są ośrodkami skupienia
1) Są to grupy osób powołanych dla załatwiania spraw doniosłych dla całej zbiorowości, a więc grupy ludzi wykonujących
czynności publiczne.
2) Są to formy organizacyjne zespołu czynności wykonywanych przez niektórych członków grupy w imieniu całości.
3) Jest to zespół urządzeń materialnych i środków działania pozwalających niektórym członkom grupy na wykonywanie
publicznych funkcji mających na celu zaspokajanie potrzeb i regulowanie czynności całej grupy.
4) Są to role społeczne niektórych członków specjalnie doniosłe dla życia grupy.
Instytucje są zespołami urządzeń, w których członkowie grup otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności
określonych publicznie i impersonalnie dla zaspokajania potrzeb jednostek.
Elementy, które łączą różne instytucje:
-cel (funkcja) – zakres spraw które załatwia
-czynności i zakres czynności
-role społeczne ludzi wykonujących czynności
-warunki i cechy konieczne do wykonywania tych ról
Instytucja dysponuje środkami: materialne, idealne, symboliczne.
Instytucje dysponują sankcjami wobec osób wykonujących czynności zinstytucjonalizowane jak i wobec osób będących
przedmiotem tych działań.
Warunki skuteczności instytucji:
-wyraźne określenie celu i zakresu wykonywanych czynności
-racjonalny podział pracy i jej organizacja wewnątrz instytucji
-stopień depersonalizacji czynności i obiektywizacji czynności
-uznanie i zaufanie jakim zbiorowość obdarza instytucje
-sprawne działanie instytucji zależy od tego jak jest ona włączona w system instytucji państwowych i społecznych
istniejących w danej zbiorowości.
Dominacja instytucji formalnych to autorytaryzm.
Inst. nieformalne powstają gdy formalne nie odpowiadają potrzebom życia społecznego, starzeją się, nie są akceptowane.
Podział instytucji ze względu na funkcje:
-ekonomiczne- produkcja, regulowanie obiegu pieniądza, podział dóbr
-polityczne- zdobywanie, wykonywanie, utrzymywanie władzy
-wychowawcze i kulturalne- dziedzictwo kulturowe zbiorowości, wychowanie i socjalizacja młodego pokolenia
-socjalne np. filantropijne
-ceremonialne-są to „zinstytucjonalizowane”, niesformalizowane sposoby obchodzenia uroczystości, składania życzeń,
gratulacji, sposoby prowadzenia zebrań ->wzory zachowań mających za sobą sankcje obyczaju. Nazywa się je
konwencjami.
-religijne- organizują stosunek człowieka do sił transcendentalnych, do sił, w które człowiek wierzy, że istnieją w świecie
nadzmysłowym, stosunek do przedmiotów i sił świętych.
Instytucje mają otwarty charakter, są jednak takie, które są zamknięte np. tajne, terrorystyczne.
Instytucje totalne wg Erwina Goffmana -> domy opieki, szpitale psych., więzienia, obozy koncentracyjne, klasztory,
koszary. Ich cechą wspólną jest zamknięcie, izolacja od świata zewnętrznego. Powodują, że człowiek w tej instytucji
zaspokaja swoje potrzeby, jest kontrolowany często przy użyciu przymusu, współdziała z innymi. W inst. totalnej
występuje zamierzona degradacja osobowości.
Instytucje stanowią podstawowy układ więzi społecznej, trwały, zmaterializowany, wokół którego skupiają się pozostałe
elementy więzi.
Integracja instytucji – na podstawie struktury osobowości człowieka, jego potrzeb, mechanizmów kontroli społecznej,
wzorów zachowań, poczucia interesów zbiorowości. Może się odbywać za pomocą merytorycznego podziału pracy
między instytucjami i rzeczowego powiązania wykonywanych czynności lub na podstawie dominacji instytucji jednego
typu nad innymi.
KONTROLA SPOŁECZNA
Pojęcie wprowadził Edward Ross w 1901. Kontrola ma na celu sprawdzenie jak funkcjonuje organizacja przez czynniki o
charakterze zewnętrznym wobec tej organizacji. Wg P.Sztompki kontrola społeczna to zespół czynników kształtujących
zachowanie jednostki w sposób społecznie pożądany. Czynniki te występują w dwóch aspektach- statycznym i
dynamicznym. Aspekt statyczny to społeczny system normatywny przedstawiający wzorzec zachowań wymaganych;
dynamiczny- społeczne oddziaływanie represyjne i prewencyjne podjęte w wyniku stwierdzenia rozbieżności pomiędzy
aktualnym lub prawdopodobnym zachowaniem jednostki a wymaganiami systemu normatywnego, oddziaływanie
zmierzające do usunięcia lub zmniejszenia tej rozbieżności.
W skład kontroli społecznej wchodzą: wzory zachowań (role), proces przekazywania ich i uczenia się (socjalizacja),
wartości i normy, czyli cele, do których warto lub należy dążyć. Normy określają nakazy i zakazy.
Instytucje które formułują normy- religia, moralność, prawo.
Wartości i normy są dane z zewnątrz. Trzeba je wewnętrznie przyjąć = zinternalizować.
Nie wszystkie zachowania jednostki poddawane są kontroli.
Mechanizmy kontroli społecznej: psychospołeczne- polegające na internalizacji norm i wartości, które jednostka
odczuwa jako posłuszeństwo wobec nich, jako wewnętrzny i moralny przymus.
materialnospołeczne- przymus zewnętrzny stosowany przez instytucje.
Normy mają różnego rodzaju siłę oddziaływania. Wartości i normy włączone są do więzi społecznej.
Anomia- brak norm lub niepewność wobec norm obowiązujących w danym społeczeństwie.
Robert Merton zauważył rozbieżność między wartościami a możliwością ich realizacji. Nacisk na osiąganie jakiejś
wartości prowadzi do działania nielegalnego nie uwzględniającego norm.
Anomia jest rezultatem szybkich zmian społecznych, kiedy to normy ulegają zachwianiom. Osłabiona jest więź z grupami,
które proponowały nam te normy. Miarą anomii może być zakres nie przestrzegania dominującego ładu normatywnego a
także stosunek ludzi do tego ładu. Leo Srole stworzył wstępną skalę anomii:
1) przekonanie o obojętności przywódców społeczności lokalnej wobec potrzeb jednostki
2) przekonanie, że niewiele da się osiągnąć w społeczeństwie, którego funkcjonowanie postrzegane jest jako zasadniczo
niemożliwe do przewidzenia i chaotyczne
3) przekonanie, że realizowanie celów życiowych jest raczej niemożliwe
4) poczucie bezsensu
5) przekonanie, iż jeśli chodzi o społeczne i psychologiczne wsparcie to człowiek nie może liczyć na własnych przyjaciół.
Pomiędzy mechanizmami psychospołecznymi a materialnospołecznymi są zwyczaje i obyczaje.
Zwyczaj- ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z
negatywnymi reakcjami otoczenia. Są to nawyki indywidualne, ustalają się poprzez tradycję. Naruszenie zwyczaju nie
spotyka się z potępieniem. Zwyczaje są narzędziem kontroli społecznej, są zinstytucjonalizowanymi, chociaż nie zawsze
formalnymi wzorami zachowań w sytuacjach nie obojętnych dla grupy jako całości.
Obyczaj- ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże już pewne cechy moralne i którego naruszenie wywołuje
sankcje negatywne. Obyczaj zakłada już wyraźnie pewien przymus w uznawaniu wartości grupowych i przymus w takim
definiowaniu sytuacji, który prowadzi do zachowań pożądanych z punktu widzenia grupy. Nie respektowanie obyczaju
spotyka się z sankcjami negatywnymi (moralnymi- nie podawanie ręki, nie zapraszanie itp.). Jest to ważny element
kontroli społecznej.
Moralność jako forma kontroli społecznej:
Ocena moralna jest możliwa dlatego, że istnieją normy. Moralność jest wytworem grupy, która narzuca normy jednostce.
Normy moralne są uzasadnione przez swoje funkcje społeczne. Sankcje moralne mają nieformalny charakter. Związane
są z życiem wspólnoty, wzmacniane przez oddziaływanie opinii społecznej.
Maria Osowska wyróżnia sankcje mające na celu obronę biologicznego istnienia, normy służące potrzebie zaufania i
sprawiedliwości oraz normy związane z pokojowym współżyciem, organizacją życia zbiorowego i rozwiązywaniem
konfliktów.
Sankcje są to reakcje grupy na zachowania się członków w sytuacjach społecznie ważnych (kary lub nagrody).
Mogą być formalne (reakcje instytucji sformalizowanych np. sąd, policja) lub nieformalne – reakcje opinii publicznej,
kręgów koleżeńskich, sąsiedzkich.
Sankcje prawne- system kar i nagród przewidzianych przez przepisy prawa.
s.etyczne- system kar i nagród za zachowania kwalifikowane jako niemoralne lub moralne.
s.satyryczne- najbardziej dotkliwe dla jednostki. To system drwin i ośmieszeń, lekceważenia okazywanego człowiekowi,
są bolesne gdyż poniżają i szczególnie atakują jaźń subiektywną jednostki.
Religia jako instytucja kontroli społecznej:
Obejmuje idee, wierzenia, organizacje. Umożliwia pogodzenie się z pewnym stanem rzeczy, nadaje wyższy sens życiu
jednostki lub zbiorowości. Dysponuje sankcjami wobec zachowań ludzi (stosunek ludzi do Boga i świętości). Sankcje te
dotyczą norm moralnych- przekroczenie jest grzechem. Wiąże się z obyczajem lub z prawem. Normy i sankcje religijne
mają wobec norm moralnych charakter wtórny. Na ich straży stoi instytucja Kościoła. Regulowanie zależy od stopnia
zakorzenienia norm religijnych w życiu zbiorowości, stopnia nasycenia wzorów i norm społecznych wskazaniami religii.
Prawo jako instytucja kontroli społecznej:
Określa pewne normy zachowań i zawiera ścisłe, podane w sposób formalny sankcje. Prawo jest regulatorem stosunków
społecznych. Specyficzną cechą normy prawnej jest to, że ma ona charakter zobowiązania wobec kogoś drugiego.
Przymus (także fizyczny) nie jest tylko elementem sankcji, sam jest ujęty w ramy prawne. Skuteczność prawa zależy od
zgodności norm prawnych z podstawowymi wartościami. Prawo jest sposobem wywierania nacisku przez te grupy, które
dominują nad resztą.
Sankcje nieformalne negatywne -> np. wyrażenie zgorszenia, szyderstwo. Prowadzi to do osamotnienia jednostki,
usunięcia z kręgów towarzyskich, niedopuszczenia do stanowisk społecznych.
Sankcje formalne negatywne -> ostrzeżenia, nagana, grzywna, areszt, konfiskata mienia, ekskomunika, kara śmierci.
Sankcje nieformalne pozytywne -> uznanie grupy, wyrażenie szacunku, pozytywne oceny wyrażane w rozmowach,
stwarzanie pozytywnej legendy wokół danej osoby.
Sankcje formalne pozytywne -> publiczna pochwała, awans, odznaczenie.
Sankcje są materialnospołecznymi czynnikami kontroli społecznej.
Stanley Eitzen wyróżnia ideologiczne i bezpośrednie środki kontroli społecznej:
-manipulowanie świadomością obywateli przez propagowanie wartości i wzorów
-karanie lub neutralizowanie osób zachowujących się wbrew normom
Kontrola społeczna dotyczy tych, którzy nie przestrzegają norm. System kontroli tworzy system czujności zapobiegający
zachowaniom niepożądanym (formalny- policja, wywiad; nieformalny- np. sąsiadki w oknach).
Narrator- badacze, artyści, przewidują zachowania nietypowe, które mogą przerodzić się w bunt.
Dewiacje- przejawianie zachowań niezgodnych z oczekiwanymi i unormowanymi społecznie. Często dotyczy
zamkniętych grup. Nie wszystkie zachowania dewiacyjne są szkodliwe społecznie. Kontrola społeczna decyduje co jest
odchyleniem i kto jest dewiantem. Dewiacja może być wynikiem niewłaściwego funkcjonowania społeczeństwa i
niewłaściwych norm, przestarzałych bądź pozostających pod wpływem panujących grup lub klas. Może być zaczynem
pożądanych zmian społecznych.
Organizacja społeczna – ludzie zorganizowani dla osiągania określonych celów w sposób racjonalny, skoordynowany,
ekonomiczny.
Sposoby zarządzania, kierowania ludźmi oraz różnymi środkami działania, sposoby koordynowania czynności,
harmonizowania i sprawdzania wyników dla osiągnięcia określonego celu przez większą ilość ludzi wykonujących zadania
cząstkowe.
Organizacje to układy stworzone celowo lub spontanicznie.
Jest zespołem środków przy pomocy których zbiorowość utrzymuje swoją równowagę wewnętrzną czyli porządek. Dzielą
się na formalne i nieformalne.
Struktura społeczna- budowa zbiorowości społecznych czyli przyporządkowanie elementów składowych
Org.społeczna jest zespołem środków porządkujących zachowania, dążenia i aspiracje członków grupy. Struktura jest
układem części składowych takich jak: klasy, podgrupy, instytucje. Struktura to budowa jakiejś całości, organizacja to
zasady jej działania.
Org.formalna- zorganizowany system reguł, zasad, ustalonych na drodze prawnej
Org.nieformalna- wytwór spontaniczny wywołany tradycją, sankcjami etycznymi, satyrycznymi, które porządkują życie
poza zasadami prawnymi.
Znaczenie organizacji: zapewnia porządek, ład, który możemy rozumieć jako układ zaspokajania potrzeb grup i
zbiorowości.
Praworządność- porządek oparty na unormowanych formach organizacji.
Porządek społeczny to stan równowagi chwiejnej.
WIĘŹ SPOŁECZNA
Zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy
składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju.
Więź społeczna = więź grupowa- organizacja grupy albo czynnik konstytutywny grupy. W tym znaczeniu więź
sprowadzana jest do: stosunków społecznych wiążących członków grupy, do świadomości grupowej, do poglądów
uznających dwuaspektowy charakter strukturalno-świadomościowy więzi.
Wg Newcomba- podobieństwo orientacji dwóch lub więcej osób w stosunku do czegoś
Wg Ossowskiego- składa się na to aprobująca świadomość przynależności do grupy, tendencja do zachowania
najważniejszych konformizmów grupowych, kult wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów ale i gotowość do
przedkładania interesów grupy ponad interesy osobiste, jeżeli taki konflikt zajdzie albo przynajmniej przekonanie, że się
powinno interesy grupy przedkładać nad swoje.
Identyfikacja z grupą może być: realna- rzeczywiste członkostwo lub potencjalna- jednostka aspiruje do jakiejś grupy.
Wg Znanieckiego- więź to intencjonalne działanie.
Wspólne założenie więzi -> zbiór ludzi staje się grupą społeczną gdy zjawia się u nich świadomość łączności społecznej i
gdy ta świadomość objawia się ich zachowaniem.
2 rozróżnienia więzi- dystrybutywna- kiedy więź powstaje w następstwie łączności jednostki z członkami grupy i
kolektywna gdy jednostka identyfikuje się z celami i postawami postulowanymi dla członków grupy
Postawy- poglądy jednostki w grupie
- emocjonalne, uczuciowe nastawienie do grupy
- gotowość odpowiedniego zachowania się w stosunku do grupy
P.Rybicki uznał dwuaspektowy charakter więzi. Wyróżnił więź:
-naturalną- występuje w grupach społecznych, w których pochodzenie i pokrewieństwo stanowią podstawy powiązania
ludzi i ich wzajemnych zależności.
-zrzeszeniową- powstaje poprzez dobrowolne związki kreowane przez ludzi, którzy przystępując do zrzeszenia są
zależni od innych i zobowiązują się do pewnych zadań
-stanowioną- występuje w tych zbiorowościach, w których podział członków i systemy styczności zostają narzucone z
zewnątrz, ustalane siłą, prawem przez szersze grupy społeczne
ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE
Powstają zawsze w jakimś procesie historycznym. Jest to ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną wyróżnioną
przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie uświadamiają sobie posiadanie tej cechy.
Grupy społeczne- pewna ilość osób (najmniej 3) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje,
posiadających pewne wartości.
Inna def.: Są to przynajmniej 2 osoby, które wchodzą w regularne stosunki dla realizacji wspólnego celu. Dane osoby
muszą utrzymywać ze sobą kontakty regularne.
Dla grupy ważne jest posiadanie : ośrodka wartości skupienia, symboli (pieczęć, sztandar, odznaka, hasło), idei i ideałów,
przedmiotów materialnych (majątek, nieruchomości), poczucia identyfikacji, przynależności do grupy wyrażanego słowem
„my”.
Zasada odrębności - to, co różni grupę od innych zbiorowości.
W typie zbiorowości wyróżnia się:
-kręgi społeczne-zespoły osób stykających się stale, utrzymujących stałe stosunki styczności osobiste lecz nie
posiadające odrębności ani organizacji wewnętrznych.
-wspólnota, społeczność- gemeinshaft oparty na poczuciu wspólnych wartości, związana z terytorium, własna odrębność
Typy wspólnot:
-społeczność oparta na wspólnej kulturze (lud wiejski, plemię, naród)
-oparta na podobieństwie zachowań (zbiegowisko, publiczność, audytorium, tłum)
-rodzina- cechą szczególną jest to, że dostarcza członków do innych grup
-środowisko społeczne- ogół jednostek, kręgów społecznych, grup i innych zbiorowości, z którymi osobnik styka się w
czasie swojego życia i które wywierają na niego wpływ. Inna def.: Zbiór ludzi otaczających jakiegoś człowieka, albo też
grupy, kręgi jakiejś kategorii zawodowej, pozostające w stałych kontaktach, posiadające wspólne instytucje, powtarzające
wspólne lub podobne postawy, interesy i styl życia.
-pary i dwójki– skupiające osoby o tej samej lub odmiennej płci, którym w społeczeństwie nie przypisuje się doniosłej roli,
kontakty o charakterze osobistym
-> więzi o charakterze seksualnym (małżeńskie, przedmałżeńskie, pozamałżeńskie, homoseksualne)
-> więzi pokrewieństwa- (ojciec-syn, matka-córka, brat-siostra)
-> połączenia stosunkiem pomocy (pomagający i potrzebujący)
-> przyjaciele
-> połączenie stosunkiem wychowawczym (nauczyciel-uczeń)
-> połączenie stosunkiem zwierzchnictwa
-> połączenie zależnościami przelotnymi (przewodnik-turysta)
KRĄG społeczny- niewielkie zbiorowości oparte na stycznościach o słabej więzi instytucjonalnej, nie posiadają zasady
odrębności. Elementami składowymi są tylko osoby (zmienny skład).
Podział kręgów- stycznościowe, koleżeńskie, przyjacielskie.
Kręgi mogą przekształcić się w grupę społeczną nieformalną, zbiorowość ludzi dyskutujących bez podejmowania decyzji,
nie mają aparatu wykonawczego, ale ustalają opinie i oceny przez wymianę poglądów. Kręgi odgrywają bardzo ważną
rolę w życiu intelektualnym. Każdy członek ma swoją indywidualność, wokół której skupiają się inni.
GRUPA- podstawowym elementem są jej członkowie. Każda grupa wymaga dostosowania się do jej wartości,
naśladowania jej wzorów, wykonywania funkcji, poprzez które grupa trwa i rozwija się. Grupa określa wzór fizyczny
członka. Określa też wzór moralny, przy czym złamanie wartości moralnych spotyka się z represją. Określa funkcję
członka- zakres czynności wykonywanych. Siła grupy zależy od sprawności wykorzystania aktywności członków dla
realizacji celów grupy.
Podział ze względu na rekrutację: -grupy, do których wchodzi się trudno, ekskluzywne; grupy, do których wchodzi się
łatwo, inkluzywne
Skład grupy jest ustalony. Grupa decyduje o doborze członków, gdyż zależy jej na wewnętrznej jednorodności. W
przeciwnym wypadku powstałyby siły odśrodkowe zagrażające rozpadem grupy.
Ośrodki skupienia- siedziby władz, lokale, terytorium.
Wartości danej grupy, symbole- odznaki, pieczęci, herby, sztandary.
Ośrodki skupienia są podstawą trwałości grupy. Majątek, siła ekonomiczna, finanse są szczególnie ważne dla grup
celowych i do dominacji nad innymi grupami.
Zadania grupy- ustalone i świadomie zdefiniowane stany rzeczy i zjawiska, które grupa jako całość chce osiągnąć lub
wywołać. Są zawsze ustalone intencjonalnie, określone statutem lub inną formą porozumienia między członkami i
zaakceptowane przez nich. Rozwijają się wraz z dążeniami członków do rozwijania nowej aktywności, działalności.
Każda grupa dąży do wyróżnienia, chce dominować nad innymi. Zadania grupy prowadzą do powstania woli grupy, czyli
chęci do realizowania wspólnego celu. Wola zbiorowa prowadzi do powstania solidarności grupy, wiąże się to z
poczuciem wspólności, identyfikacji z członkami grupy i poczucia identyfikacji własnego interesu z interesami innych
członków, co wynika z: wspólnoty interesów ekonomicznych, poczucia wspólnoty kulturowej, poczucia wartości własnej
rasy, nakazów religijnych, ideologicznych.
Struktura grupy: układ wszystkich elementów, nie tylko członków oraz zasada ich wzajemnego przyporządkowania.
Struktura społeczna- sposób ułożenia i przyporządkowania sobie członków, instytucji i podgrup składających się na grupę
oraz innych elementów tej grupy (materialne, symbole, wartości, wzory zachowań i stosunków, pozycje społeczne
członków).
Mikrostruktura- ułożenie jednostek i ich ról i stosunków w całość mniej lub więcej zharmonizowaną, w której zasady
wzajemnego przyporządkowania nie utrudniają funkcjonowania grupy (rodziny, kręgi, grupy nieformalne). Łączą się w
szersze grupy – społeczności lokalne, klasy społeczne, wielkie społeczności terytorialne, które ostatecznie składają się na
makrostrukturę.
Przynależność do grupy- na podstawie własnej decyzji, poprzez decyzję władz, poprzez urodzenie
Przynależność realna- gdy uczestniczy się więzią w danej grupie; ideologiczna- oparta na przynależności subiektywnej
Rodzaje grup: małe- mała ilość osób, nie mają podgrup, struktura prosta; duże- mają podgrupy
- pierwotne- więź oparta na stycznościach osobistych, postawach emocjonalnych
-wtórne- styczności rzeczowe i interesy
-formalne- instytucje sformalizowane, sform.system kontroli społecznej
-nieformalne
Podział wynikający z pozycji społecznej: klasy (majątek), warstwy (styl życia).
-celowe- zrzeszenia powołane do realizacji celów
-grupy terytorialne- na podstawie stosunku do terytorium
-grupy wyróżniane na podstawie podobieństw kulturalnych lub też zachowań
Grupy pierwotne: -bezpośrednie interakcje o zabarwieniu emocjonalnym
-psychologiczne poczucie bezpieczeństwa
-zamknięta współpraca
-silna identyfikacja
-przynależność sama w sobie
Przykłady- rodzina, dziecięca grupa zabawowa, zamknięta grupa sąsiedzka
Grupy wtórne: -interakcje są mało poufałe
-nastawienie konkurencyjne
-małe poczucie identyfikacji
-kontakty sformalizowane, ograniczone zaangażowanie emocjonalne
Wzajemne relacje między wspólnotami i stowarzyszeniami są konieczne do zachowania równowagi między wolnością a
odpowiedzialnością.
Wspólnota a świat publiczny- wspólnota to świat ciepły = rodzina i religia, publiczny =zimny (reakcje interesowne).
Daniel Bell – radykalna rozbieżność między strukturą społeczną (stowarzyszenie) a kulturą (wspólnota).Struktura
społeczna podlega ekonomicznej zasadzie funkcjonalnej racjonalności i organizacji produkcji poprzez uporządkowanie
rzeczy z ludźmi włącznie jako rzeczami. Kierowanie zasobami ludzkimi.. Odwołanie się do koncepcji działań celowych.
Kultura- rozrzutność, nieuporządkowanie.
Asabia- uczucie grupowej solidarności rodzące braterstwo
Telos- cel moralny, wyższy, wynikający z cech wyższych społeczeństwa, będący wynikiem religii.
Podział zbiorowości :
-zbiegowisko- przelotne skupienie kilku lub kilkudziesięciu osób zainteresowanych jednym zdarzeniem (styczność
przestrzenna, styczność społeczna)
-tłum- zbiorowość w pełnym znaczeniu, przelotne zgromadzenie kilkuset osób w przestrzeni umożliwiające kontakt
bezpośredni, reagującej spontanicznie i podobnie na te same podmioty. Tłum kształtuje się na podstawie bodźców
emocjonalnych- gniew, chęć zemsty. Zdolny jest do zachowań nieprzewidywalnych. Rodzaje tłumu:
-agresywny- atakuje jednostkę lub instytucję lub dokonuje samosądu nad jednostką (tłum linczujący)
-terroryzujący- pogromy, ataki na mniejszość
-walczący- powstaje w czasie zaburzeń, strajków, manifestacji, kiedy rozpędzane zbiorowisko, które zaczyna bronić się
spontanicznie potem przystępuje do ataku na siły porządku, tak zaczynają się rewolucje, a tłumem kierują tu osoby
trzecie
-uciekający(ogarnięty paniką)- ludzie kierują się strachem, instynktem samozachowawczym, przerażeni jakimś tragicznym
wydarzeniem
-oddział sformalizowanej- wojsko
-nabywający- powstaje w wyniku ogólnej dezorganizacji, ludzie rabują sklepy
-demonstrujący- pokazanie wyrazów pochwały, uznania, potępienia lub procesu, trudno jest utrzymać w ryzach ten tłum,
gdy jest on kierowany
Wzmocnione naśladownictwo, uniesienie i poczucie siły, dezindywidualizacja, osłabienie lub zanik zasad prawnych i
moralnych, poczucie własnej mocy, silne emocje i ujawnienie się popędów pierwotnych
Cele tłumu agresywnego są zawsze zdefiniowane społecznie, polegają na przerzuceniu niezadowolenia lub
niepowodzenia na instytucję.
Publiczność- skupienie pewnej ilości osób, żywiących podobne oczekiwania lub przeżycia bodźców lub zainteresowanych
tym samym przedmiotem.
a)zebrana- rekreacyjna, szukająca informacji (styczność przestrzenna, łączność psychiczna)
b)niezebrana- słuchacze, czytacie itp. (brak styczności przestrzennej, nie powinna pojawiać się łączność psychiczna)
Środki masowego przekazu prowadzą do ujednolicenia poglądów.
Publiczność niezebrana jest platformą tworzenia kultu wokół polityków, aktorów, sportowców.
Społeczeństwo jako kategoria globalna: Florian Znaniecki: wszystkie formy życia zbiorowego współwystępujące,
krzyżujące się (a więc mające część wspólnych członków) uzupełniające w ramach pewnego narodu, państwa,
konfiguracji kulturowej,mające określoną zasadę odrębności, utrzymujące swój byt przez dłuższy okres (kilka pokoleń),
mające swoje odrębności kulturowe i strukturalne, swoje osobliwości rozwoju i dziejów.
PROCESY SPOŁECZNE- połączone ze sobą szeregi zjawisk wywołujące określony skutek
Procesy między ludźmi- procesy łączące i rozdzielające ludzi
Leopold Wiese procesy łączące ludzi nazwał asocjatywnymi. Wyróżnił – zbliżenie, przystosowanie, zrównanie,
zjednoczenie. Procesy dzielące ludzi nazwał procesami rozdzielania- rozłączanie, współzawodnictwo, opozycja, konflikt.
Proces- względnie jednorodna seria zdarzeń powiązana zależnościami przyczynowymi lub przyczynowo-skutkowymi.
Procesy społeczne- seria zjawisk dotycząca osobowości grup społecznych, zbiorowości, w taki sposób, że są one seriami
zjawisk tylko społecznych.
Rodzaje procesów społecznych:
-intrapersonalne- zachodzące w osobie człowieka o charakterze psychicznym i społecznym
-zachodzące między dwoma jednostkami, postrzegane jako procesy przemian (współpraca, przyjaźń, wrogość)
-między jednostką a grupą- podporządkowanie, identyfikacja, dążenie do dominowania, sprzeciw, bunt, oderwanie się.
Zjawiska te mogą być rozpatrywane w danym czasie, w zależności od sytuacji, od zmian w dłuższym okresie czasu.
-między dwoma grupami- współpraca, współistnienie, tolerowanie się, niechęć, konkurencja, konflikt, wrogość, wojna
gosp., psychologiczna
-zmieniające organizację i strukturę grup- rozwój, dekadencja, reorganizacja, dezorganizacja, modernizacja, ruchliwość
społeczna.
Zetknięcie się dążeń do wspólnego celu można nazwać początkiem procesu społecznego.
Ważniejsze procesy społeczne:
1) przystosowania- jednostki, grupy, przystosowują swoje działania w sytuacji niemożności narzucenia swojego sposobu
działania innym jednostkom i grupom, dotychczasowe wzory działań nie dają możliwości zaspokojenia potrzeb i
uczestnictwa w życiu zbiorowym.
- adaptacja- nigdy nie jest jednostronny, rozpoczyna się od rozpoznania nowej sytuacji i jej zdefiniowania, może
zatrzymać się na etapie reorientacji psychologicznej- przyjmuje się nowe wzory zachowań ale nie identyfikuje się z nimi
-tolerancja- związana jest z tolerowaniem odmiennych zachowań, ale niekoniecznie z pochwalaniem ich
- akomodacja- tolerancja, w której jednak dochodzi do wzajemnych ustępstw i przejęcia systemów wartości i wzorów
zachowań, powstanie nowej jakości
- asymilacja- kiedy osobnik odrzuca uznawane dotąd wartości i przyjmuje nowe w pełni się z nimi identyfikując
2) współpraca- zakłada obustronną korzyść lub realizację celów. Współpraca między dwoma partnerami jest serią
skoordynowanych działań w realizacji wspólnych lub podobnych interesów, powstaje na gruncie styczności, gdy obaj
partnerzy uświadamiają sobie możliwość podziału czynności, w realizacji zadań częściowych, stwierdzają analogiczne
dążenia partnera. Współpraca zakłada istnienie stałych kanałów komunikacji między partnerami, istnienie wspólnego
języka, wzajemną znajomość partnerów oraz zaufanie do obustronnej lojalności. Współpraca ogranicza samodzielność i
swobodę podejmowania decyzji. Jest procesem zmiennym o dość chwiejnej podstawie. Może być oparta na
egoistycznym kompromisie a nawet konflikcie.
3) współzawodnictwo- powstaje tam gdzie istnieje rozbieżność interesów, wszędzie tam gdzie ilość środków lub
możliwości zaspokojenia potrzeb jest ograniczona i członkowie grupy współzawodniczą między sobą o jej zdobycie.
Można też określić jako przeciwstawne dążenie do zdobycia przedmiotów, celów przez działania niezharmonizowane.
Współzawodnictwo może występować także we współpracy i przystosowaniu.
-antagonistyczne- zaspokajanie własnych potrzeb, odbywa się kosztem ograniczenia pozostałych
-nieantagonistyczne- doskonalenie własnej pracy
-spontaniczne- związane z przyrodzonym współzawodnictwem między osobnikami o dobra pożądane, lecz znajdujące się
w ilościach niewystarczających, aby mogli je otrzymać wszyscy.
-celowe i świadome organizowanie przez jednostki i grupy zmierzające planowo do wyeliminowania konkurentów od
dostępu do pożądanych wartości i dóbr i realizacji interesów. Może przekształcić się w walkę lub konflikt.
-twórcze- konkurencja, która sprzyja rozwojowi, lepsze wykonywanie pracy, znalezienie lepszych rozwiązań
4) konflikt- seria zjawisk powstających na gruncie rozbieżnych interesów, proces w którym jednostka lub grupa dąży do
osiągnięcia własnych celów (zaspokojenia potrzeb, realizacji interesów) przez wyeliminowanie, podporządkowanie sobie
lub zniszczenie jednostki lub grupy dążącej do celów podobnych lub identycznych. Może mieć swoje źródła we
współzawodnictwie antagonistycznym ale nie zawsze. Konflikt może wystąpić między grupami lub jednostkami, które
chcą dążyć do tego samego celu różnymi drogami. Przez konflikt wyłaniają się nowe syntezy i wartości, pozwala na
usunięcie przeszkód w dalszym rozwoju zbiorowości. Konflikty mogą być: społeczne (klasowe, międzygrupowe),
kulturowe, międzypaństwowe, ekonomiczne, wartości. Mogą być zorganizowane lub niezorganizowane, przelotne lub
trwałe, mogą przebiegać w sferze intelektualnej, estetycznej, duchowej lub fizycznej. Konflikt przybiera postać walki,
której efektem jest uznanie wyższości przeciwnika.
5) dezorganizacja- proces lub kompleks procesów społecznych, na które składa się wielość zjawisk i zachowań
odchylonych od normy a ich występowanie i intensywność zagraża kontynuację procesów życiowych zbiorowości. Polega
na dezintegracji instytucji, które nie wykonują swoich zadań, osłabieniu mechanizmów kontroli społecznej (formalnych i
nieformalnych), chwiejności kryteriów ocen i norm moralnych, dopuszczaniu wzorów zachowań, które w zbiorowości
zorganizowanej podlegały represji formalnej i nieformalnej. Przejawia się we wzmożonym występowaniu następujących
zjawisk: 1) alkoholizm i narkomania w skali zagrażającej funkcjonowaniu instytucji i gospodarki. Alkoholizm –
ceremonialny, rozrywkowy, dla podkreślenia ważności czy sprawności, ucieczka od rzeczywistości.
2)podniesiona stopa przestępczości
3)wzmożone występowanie zachowań seksualnych uznawanych za niepożądane (prostytucja, zdrady małżeńskie,
homoseksualizm)
4)zwiększona ilość chorób nerwowych i psychicznych, załamań, dezorganizacji i dezintegracji osobowości
5) niemożność wymuszenia posłuchu dla prawa i egzekucji wyroków sądowych, nie przestrzeganie prawa przez
funkcjonariuszy administracji państwa, niemożność dochodzenia swoich praw przez obywateli
Nagłe zachwianie stanu równowagi i nagłe przejawy dezorganizacji mogą być wywołane przez katastrofy żywiołowepowódź, pożar itp. także przez wybuch wojny, manifestacje.
Stopniowe narastanie procesu dezorganizacji zbiorowości może być wywołane także przez:
- radykalne zmiany w technice produkcji, transportu, komunikacji
-masowe migracje i przenoszenie się ludności
-występowanie masowe upośledzeń umysłowych, psychonerwic
Powoli narastające zjawiska dezorganizacji występują w postaci tzw. problemów społecznych wynikających z:
-cyklu życia jednostek
-zachowań odchylonych od normy
-organizacji społeczności lokalnych czy też szerszych zbiorowości
- stosunków międzynarodowych
Procesy społeczne często przekształcają się w ruchy trudne do kontrolowania. Dlatego próbuje się wpływać na procesy
społeczne poprzez:
-przeprowadzanie reform czyli reorganizację społeczną
- tzw. inżynieria społeczna- ogranicza się do usuwania skutków lub przyczyn procesów społecznych bez przeprowadzania
jakichkolwiek reform. Opracowuje się programy socjologiczne, które mają zminimalizować lub ograniczyć zakres
problemu.
Ruchliwość społeczna – proces zmieniający strukturę społeczną, polega na zmianie pozycji społecznej w tej samej
zbiorowości lub przeniesieniu się do innej zbiorowości i zajęciu tam innej pozycji.
Rodzaje ruchliwości:
a)pionowa- przechodzenie z niższych pozycji na wyższe lub odwrotnie (awans lub degradacja)
b)pozioma (horyzontalna)- przenoszenie się z grupy do grupy bez zmiany pozycji społecznej
c)fluktuacje pracowników- przenoszenie się z firmy do firmy w ramach tego samego zawodu
d)przemieszczenia się ludności między miejscem zamieszkania, pracy, rozrywki
Podstawy klasyfikacji ludzi (stratyfikacji):
-dochody
-posiadany majątek
-posiadana władza
-poziom wykształcenia
Socjologiczna koncepcja człowieka i osobowości
Osobowość społeczna – element społeczny w człowieku, zinternalizowana kultura, dynamiczna organizacja idei, postaw,
nawyków nadbudowanych nad naturą biologiczną i jej wpływ na życie społeczne, to już coś więcej niż wpływ natury
ludzkiej.
Zjawiska społeczne stanowią pewną jakość, wprawdzie „nadbudowana” nad procesami przyrodniczymi, ale mającą
własną, swoistą prawidłowość. Dla tych przyczyn socjologowie wytworzyli sobie własną koncepcję człowieka jako istoty
społecznej, jako osobowości wytworzonej przez kulturę i strukturę społeczeństwa, w której człowiek przeszedł przez
proces socjalizacji (społeczne „narodzenie się”).
NATURA LUDZKA to wg J.Dewey:
1) pewna pierwotna i wrodzona konstytucja biopsychiczna wspólna całemu gatunkowi
2) zespół trwałych cech, sił i właściwości psychologicznych, kierowanych swoistymi prawami, z których wynikają
podstawowe i niezmienne dążności człowieka
3) zespół wrażliwości i zdolności do odbierania wrażeń, jest tylko zespołem cech organów recepcyjnych i nie posiada
żadnych składników aktywnych, żadnych wrodzonych motywacji i dążeń
4)nie jest ani konstytucją biologiczną, ani wrodzoną strukturą psychiki, lecz tylko zdolnością do tworzenia kultury i ujawnia
się w tworzeniu wartości kulturowych, ideałów moralnych, instytucji społecznych, jest zespołem cech różniących nas od
zwierząt.
Wg Szczepańskiego przez naturę ludzką rozumie się zespół trwałych zdolności i sił motorycznych działających w
organizmie ludzkim i zmuszających go do zaspokojenia nie tylko potrzeb biologicznych, lecz także do aktywnego
przystosowania do środowiska społecznego i kulturalnego, zdolności do tworzenia wartości społecznych i kulturalnych.
Człowiek nie posiada natury ludzkiej przy urodzeniu; nabywa ją tylko przez współżycie społeczne, a w odosobnieniu ulega
ona zanikowi.
Natura ludzka to nie to samo, co osobowość.
OSOBOWOŚĆ- pochodzi od słowa persona- maska używana w teatrze.
Jean Stoetzel wskazuje, że nazwa persona ma 4 znaczenia:
- wygląd zewnętrzny (maska)- to co go różni od innych na pierwszy rzut oka, sposób ubierania się itp.
-rola grana przez aktora lub człowieka w życiu codziennym, jego funkcje spełniane w społeczeństwie, rola czyniąca z
człowieka „osobę publiczną”
-aktor albo osoba grająca rolę, jej istota, cechy moralne
-to, co stanowi o wartości człowieka i jego zdolności działania.
Osobowość jest cechą kulturową, a nie gatunkową. Każdy posiada osobowość, z wyjątkiem jednostek wyrosłych poza
społeczeństwem, lecz istnieją indywidualne różnice między osobowościami jednostek, wynikające z różnic
indywidualnych między cechami psychicznymi lub wynikające z różnic środowisk, w których przebiegał proces socjalizacji.
INDYWIDUALNOŚĆ- wyraźnie występujące cechy osobnika czy też jego sprawności fizyczne. Charakter lub talent i
uzdolnienia, wola czy też bezwarunkowe poddanie się nakazom społecznym, jego kultura osobista. System
zorganizowanego życia wewnętrznego człowieka, przejawiający się w jego zachowaniach nazywamy osobowością. Jego
elementy składowe są różnego pochodzenia. Jedne z nich są przekazywanym dziedzicznie wyposażeniem biologicznym
– elementy biogenne. Są to własności anatomiczne, budowa organizmu, wzrost. Elementy psychogenne- pamięć, wola,
wyobraźnia, uczucia, inteligencja, spostrzegawczość, temperament.
Osobowość to także jedność temperamentu, zdolności, skłonności i charakteru.
Libido- energia popędu życia, czerpana z przyjemności związanych ze swoim lub cudzymi ciałami.
Trzy poziomy osobowości:
-impulsy pierwotne domagające się zaspokojenia, są podświadome -> EGO
- świadoma jaźń człowieka, kontrolująca popędy i starająca się je przystosować do rzeczywistości
-nadjaźń- normy społeczne, nakazy moralne
# sublimacja- np. kiedy impuls nienawiści zostaje zaspokojony przez marzenia, w których znienawidzony osobnik jest
poniżony, zabity.
Socjogenne elementy osobowości człowieka:
-kulturowy ideał osobowości narzucany przez społeczeństwo w toku socjalizacji
-role społeczne spełniane w grupach, ustalone przez grupę
-jaźń subiektywna- wyobrażenie o własnej osobie wytworzone pod wpływem innych ludzi
-jaźń odzwierciedlona- zespół wyobrażeń o sobie odczytanych z wyobrażeń innych ludzi o nas samych
Socjalizacja pierwotna = dzieciństwo- naśladownictwo, identyfikacja ze znaczącymi innymi, nauka wzorów zachowań,
wartościowania, oceniania
Socjalizacja wtórna = wiek dojrzały- przez samą jednostkę, jej własne akty, ale pod wpływem tzw. uogólnionego innego.
Uogólniony inny- zorganizowana wspólnota lub grupa społeczna, która daje jednostce jedność osobowości
Jaźń subiektywna i wola dokonują wyboru natomiast jaźń odzwierciedlona ustala konsekwencje dla naszej osoby.
J.sub. zazwyczaj jest pozytywnym wyobrażeniem, jest potrzebna gdy ktoś nas krytykuje. Obie jaźnie muszą być w
równowadze.
Osobowość zintegrowana (normalna)- osoba, która potrafi rozwiązać wewnętrzne konflikty. 3 znaczenia:
-osobowość przeciętna w sensie statystycznym
-o.przystosowana do warunków życia społecznego
-o.skoordynowana wewnętrznie i funkcjonująca sprawnie
Osobowość, która ulega dezintegracji:
-może jej ulec niezależnie od woli (genetyka)
-może jej ulec pod wpływem silnych bodźców
Powody dezintegracji:
-uczestniczenie w kilku grupach narzucających jednostce różne wzory, rozbieżne systemy wartości, role
-wybieranie grupy zdezorganizowanej jako punktu odniesienia,brak wyraźnie określonych kryteriów ocen, pozytywnego
ideału osobowości
-rozbieżność między elementami bio- i psychogennymi a wymaganiami roli społecznej
-systematycznie negatywna ocena powodująca rozpad poczucia własnej wartości i jaźni subiektywnej
TYPY osobowości:
Według Hipokratesa: (wg temperamentu)
-sangwinik
-melancholik
-cholery
-flegmatyk
Wg Kretschmera (budowa ciała):
-pykniczny
-asteniczny
-atletyczny
-dysplastyczny
Wg typów zainteresowań:
-człowiek teoretyczny- szuka teorii wyjaśniających świat
-ekonomiczny- dąży do bogactwa
-estetyczny- człowiek sztuki, szukający piękna
-społeczny- niosący pomoc innym
-polityczny- dążący do władzy i dominacji
-religijny- poznanie Boga, mistyk, misjonarz.
Według Junga:
-introwertyk- całą energię obraca do wewnątrz
-ekstrawertyk- kieruje działalność na otoczenie
Podtypy:
-myślący
-czujący
-intuitywny
-zmysłowy
Adam Podgórecki – koncepcja 4 jaźni:
-j. pierwiastkowa = subiektywna
-j. odzwierciedlona
-j. fasadowa - prezentowanie przez jednostkę różnych swych właściwości czy cech, często nie posiadanych, które
mogłyby być pozytywnie odbierane przez innych
-j. zobiektywizowana- samowiedza jednostki o sobie, oparta na długotrwałym procesie socjalizacji i wielu aktach
samokontroli; stopień poznania siebie, samopoznanie
Konformizm społeczny- ludzie starają się dopasować do wyobrażenia, które wydaje się nam, że inni o nas mają
Konflikt między jaźnią subiektywną a odzwierciedloną np. pochlebstwo dla osoby, której nie lubimy.
KRĘGI społeczne:
-wychowawcze- człowiek dobrze wychowany dążący do zdobywania dobrych ocen
-pracy- gospodarstwa chłopskie, warsztaty rzemieślnicze, fabryki tworzą własną kulturę
-zabawy- ludzie bogaci, którzy nie wysyłają dzieci do szkoły. Dzieci uczą się w domu, pozostają pod wpływem kręgów
rówieśniczych, tworzą potem człowieka zabawy w życiu dojrzałym
-ludzie zboczeńcy- ci, którzy nie mieścili się w wyżej wymienionych kręgach lub nie chcą się im podporządkować
(pozytywni-Piłsudski, negatywni-Hitler)
A.Cardiner zdefiniował osobowość podstawową. Osobowość reprezentatywna:
-występująca najczęściej w sensie statystycznym
-cechy osobowości występujące w danym narodzie
-typ osobowości reprezentujący wartości danej kultury
Relacje między jednostką a społeczeństwem: cechy ludzi mogą wywierać wpływ na przebieg zjawisk i zdarzeń, procesów
społecznych.
- jednostka kreuje rzeczywistość
- społeczeństwo podporządkowuje sobie jednostki
-obecnie przyjmujemy, że obie koncepcje przenikają się nawzajem i są współzależne
Człowiek zostaje ukształtowany przez społeczeństwo, a potem poprzez spełniane role wpływa na zależności i związki w
społeczeństwie.
4 koncepcje ludności:
-twórczy- wynalazcy, odkrywcy
-przeciętni- swoją pracą nie wnoszą nic nowego, ale utrzymują stan osiągnięty
-przestępni- złodzieje, bandyci, przestępcy, niszczący dobytek społeczny, kulturalny i prywatny, ludzie na stanowiskach
wydający decyzje szkodzące dobru społecznemu
-wymagający opieki- inwalidzi, starzy, nieuleczalnie chorzy
Do 3-ch pierwszych grup należymy zależnie od naszych cech indywidualnych. Czwarta jest otwarta dla wszystkich.
Opowiastka Homansa o rybie i wędkarzu.
Założenie- podstawowymi elementami zachowań społecznych są działania jednostek, jednostek że działania te stanowią
funkcje wypłat.
Twierdzenie- Co nazywamy działaniem? – pewną zrozumiałą jednostkę dobrowolnego zachowania (zakładanie przynęty
na haczyk i zarzucenie wędki)
Czy zarzucenie wędki zostało wynagrodzone? Jeśli tak to działanie się powtórzy.
Twierdzenie o sukcesie: im częściej działanie jednostki jest nagradzane tym bardziej jest prawdopodobne podjęcie przez
nią tego działania.
Działanie wygaszone- zaprzestanie działań w wyniku braku nagrody
Jednostka będzie rzadziej wykazywać działanie, gdy będzie ono wynagradzane regularnie. Działanie nagradzane
nieregularnie wygasa wolniej niż nagradzane regularnie.
Okoliczności towarzyszące działaniu i nagrodzie to bodźce, które zawsze wywołują różnice w zachowaniu.
Twierdzenie o bodźcu - jeżeli w przeszłości nastąpienie bodźca było okolicznością, w której nastąpiło nagrodzenie to im
bardziej aktualny bodziec jest podobny do tego z przeszłości to tym bardziej prawdopodobne jest, że jednostka podejmie
to samo lub podobne działanie.
Bodziec i działanie mogą być generalizowane. Proces różnicowania towarzyszy procesowi generalizowania. Pierwsze i
drugie twierdzenie zakładają, że działanie jednostki jest wyuczone, przeszłość wywiera wpływ na działanie jednostki. Nie
możemy stosować zasad do przewidywania zachowań w określonych warunkach, ale mogą tu wystąpić podobne
zachowania. W twierdzeniach 1 i 2 działanie jest nagrodzone. Wielkość nagrody to jej wartość, im bardziej działanie jest
dla jednostki wartościowe tym bardziej jest prawdopodobne, że będzie ono przejawiało to działanie :
Twierdzenie o wartości- wartość ta jest jednostkową wartością nagrody, ponieważ wartość nagradzająca może ulec
zmianie. Podstawową funkcją jest tu motywacja. Często się zdarza, że chociaż odczuwamy potrzebę otrzymania nagrody,
nie podejmujemy żadnych działań. Wartość nagrody determinuje podjęcie działań, ale tylko wtedy, gdy osiągnięcie
sukcesu nie przedstawia żadnych problemów.
Twierdzenie o wartości napotyka wiele problemów (trudności).Ma ono następujące znaczenie – im bardziej jest karzący
rezultat działań tym bardziej jest prawdopodobne, że jednostka nie będzie go przejawiała, a działanie uciekające będzie
działaniem nagradzającym, może ono być tym bardziej wartościowe im większa jest kara, której się uniknęło. Wartości są
zawsze relatywne. Człowiek porównuje działania i ich nagrody. Mówiąc o alternatywnej nagrodzie mówimy o czymś z
czego jednostka musi zrezygnować. Nagrodę, której trzeba się zrzec nazywa się kosztem działania, natomiast
prawdopodobieństwo wykonania tego działania zależy od jego wartości netto. Jeśli wartość ta zbliża się do zera,
prawdopodobieństwo tego działania jest bliskie działaniu alternatywnemu. Istnieje wiele działań gdzie jednostka może nie
uzyskać nagrody bez kary. Każde działanie, które pozwala uniknąć kary jest działaniem nagradzającym. Im większy
koszt, tym mniej jest prawdopodobne osiągnięcie sukcesu. Człowiek działając porównuje nagrody. Jeśli wartość nagrody
jest wysoka, a kara jest też duża, człowiek może nie być zdolny do podjęcia jakiegokolwiek działania. Gdy „przeje” nam
się nagroda, pragniemy innej. Im częściej w niedawnej przeszłości jednostka otrzymywała daną nagrodę, tym mniej
wartościowa staje się dla niej. Jest to twierdzenie o nasyceniu.
Wartość różnych rzeczy jest wrodzona. Istnieje wiele nagród, które są trudne do zdefiniowania. Mogą one być ośrodkiem
poszukiwania innych nagród. Jeżeli działanie jednostki nie doprowadza do otrzymania oczekiwanej nagrody lub jednostka
ta otrzymała karę, której się nie spodziewała, zareaguje gniewem a w gniewie rezultaty zachowania agresywnego będą
miały wartość nagradzającą. Jest to twierdzenie o frustracji i agresji. Gdy jednostka otrzyma to, czego oczekuje, odczuje
satysfakcję, lecz jest ona bardziej emocjonalna niż gniew. Terminy tu użyte wymagają dalszego definiowania. Im częściej
osiągamy sukces, im większą wartość ma nagroda, w efekcie niepowodzenia przejawiamy większy gniew. Zachowanie
agresywne szkodzi czemuś lub komuś, kto wygląda na powód frustracji.
Dowód z harmonii i współzmienności- polega na przekonaniu, że kapitalizm może być rozwijany tylko przez ludzi o
pewnych cechach. Do cech tych wg Webera należy wiara. Muszą tu istnieć ludzie posiadający kapitał, oszczędzający.
Dążenie do gromadzenia dóbr to najsłabszy punkt tego twierdzenia. Ascetyzm sprzyja rozwojowi kapitalizmu. Wierzenia
religijne mogą wpływać na gospodarkę, gdy są traktowane serio. Teza ta odnosi się do krajów, gdzie występują małe
przedsiębiorstwa.
Religia
Weber kładł nacisk na rozwój etyki (ekonomicznej). Jaki był wpływ rozwoju gospodarczego na wierzenia. Największy
wpływ na strukturę zdecentralizowaną miał kościół konserwatywny (reformacyjny). Kościół reformacyjny przyczynił się do
rozwoju kapitalizmu. W krajach zacofanych zwraca uwagę brak ducha w interesach i brak uczciwości. Cnoty obywatelskie
sprzyjają rozwojowi kapitalizmu (Japonia). Trudno znaleźć argumenty za tym, że katolicyzm rodzi kapitalizm. Judaizm jest
religią bardzo małego narodu, a przy tym uciskanego i z dużymi ograniczeniami rozwoju. Żydzi mieli podobny udział w
kapitalizmie jak Kalwini. Ich uczciwość i etyka zawodowa sprzyjała rozwojowi gospodarczemu. Werner Sombard twierdzi,
że Żydzi byli przyczynkiem rozwoju kapitalizmu, bo przyjazd Żydów do pewnych miast sprzyjał rozwojowi gosp.(Wenecja).
Były też przypadki odwrotne np. w Hiszpanii. W Anglii natomiast rozwój nastąpił bez udziału Żydów. W Europie
Wschodniej nie było klasy kupieckiej, więc chętnie ich przyjmowano. Tam stworzyli oni zupełnie odrębną grupę i
zmonopolizowali rynek i nie przyczynili się do rozwoju. Ich izolacja powodowała, że szlachta polska i węgierska ich lubiła,
Żydzi byli im podporządkowani. Judaizm był religią „ekskluzywną”. Etyka judaizmu sprzyjała rozwojowi kapitalizmu ze
względu na to, że obejmował on pewną ograniczoną grupę ludzi. Wg Webera etyka konfucjańska hamowała rozwój
kapitalizmu. Obecnie jest to twierdzenie przesadzone. Miłość synowska i patriarchalizm to zasady mogące sprzyjać.
Rytualizm to cecha charakterystyczna dla średniowiecznych Chin. Kupców źle traktowano w Chinach ze względu na
podział społeczny, niekoniecznie przez religię. W Chinach dobre warunki do rozwoju kapitalizmu- na wysokim poziomie
rzemiosło. Było wiele ograniczeń utrudniających życie kupcom. Kapitalistyczny proces produkcji i handlu wprowadzono w
Wlk. Brytanii. Hinduizm skutecznie uniemożliwiał rozwój kapitalizmu. Purytanie nie mniej niż katolicy potępiali chciwość,
ale dążyli do maksymalizacji zysków. Kalwinizm wprowadził oprocentowanie (odsetki). W krajach, w których lichwa stała
się dozwolona, pieniądze szybko stały się tańsze. Równoważnie umocniono pozycję prawa, bo ludzie nie musieli
obchodzić prawa, żeby zyskać. Rozwój przemysłu i duch przedsiębiorczości często prowadzą do przekraczania prawa.
Nawet najbardziej drastyczne kary nie są w stanie zmniejszyć korupcji. Eliminacja despotyzmu jest niewątpliwie podstawą
kapitalizmu. Pierwsze demokratyczne państwa powstawały w kalwińskiej Szwajcarii. Kalwinizm rozwijał samodyscyplinę
rządzących. Fryderyk II nagradzał tych ludzi, którzy zmuszali go do przestrzegania prawa, przez to umocnił
praworządność. Protestantyzm- przestrzeganie prawa i etyka wynikają z podniesienia Pisma Św. Do rangi jedynej
instancji rozstrzygającej w kategoriach dobra i zła.
Taylor - Kultura czyli cywilizacja jest to pojęcie obejmujące wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaje i inne
zdolności i przyzwyczajenia zdobyte przez człowieka.
Apelleh – Kultura jako wysubtelnienie wszystkich fizycznych i duchowych cech człowieka.
Von Herter – Kultura jako narzędzie dostosowania uzupełniające braki naturalne człowieka.
Konieczny jest związek między egzystencją a kulturą. Kroeber i Cluckhohn doliczyli się 161 definicji kultury i podzielili je
na 6 typów- opisowe, historyczne, normatywne, psychologiczne, strukturalistyczne, genetyczne.
3 stanowiska podstaw kultury:
1) podstaw zjawisk kulturalnych upatruje w sferze zjawiska interanalizy, przyswojenia sobie przez podmiot pewnych
sposobów zachowań lub sformułowanie werbalne maksym i dyrektyw postępowania, istot kultury sprowadza się do
zinternalizowania dyspozycji, do reagowania w pewien uporządkowany sposób na tzw. korelaty kultury czyli rzeczy i
utrwalane w różny sposób systemy znaków.
2) odniesienie kultury do wyabstrahowanych form (reguły, które oddziela się od zachowań mogą być rozróżniane jako
uogólnione i utrwalone w różnych formach zapisu lub świadomości członków danego społeczeństwa)
3) poszukuje podstawy w sferze artefaktów (przedmiotów i wytworów kultury). Kultura to całokształt zobiektywizowanych
elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup, ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie.
Def 2 i 3- kultura jest czymś autonomicznym, bez odwoływania się do podłoża społecznego.
Socjologia dopatruje się w internalizacji (socjalizacji) podłoża kultury.
A.Kłoskowska – Kultura to zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi, przebiegających wg wspólnych dla
zbiorowości społecznych wzorów wykształcanych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich
zachowań.
Pojęcie „kultura” funkcjonuje też w znaczeniu potocznym: sztuka, religia, uprawianie nauki, obejmuje odrębną sferę
doświadczeń człowieka w związku ze zdobywaniem środków do przeżycia (dychotomia- kultura materialna i duchowa)
Tendencja do selektywnego ujęcia kultury zarysowała się w XVIII w. Różnica między kulturą a cywilizacją:
Cywilizacja to efekt dążenia do racjonalizacji życia, przedłużenie biologicznego procesu adaptacji zmagającego się z
licznymi przeszkodami, które stawia przed człowiekiem przyroda, a także nakazy wynikające z życia zbiorowego.
Elementy cywilizacji to udoskonalenia techniczne.
Kultura – wszystko to, co nie jest w cywilizacji, to zespół trwałych wartości duchowych, nie można znaleźć
bezpośredniego uzasadnienia kultury (poezja, literatura, sztuka). Wysoka cywilizacja nie oznacza wysokiej kultury.
Cywilizacja- te działania, które wiodły do jakichś celów
Kultura- sfera faktów autotelicznych (będących celem samym w sobie).
Kultura to również sfera działań, która wiąże się z operowaniem znakami (kultura symboliczna); można poszukiwać jej
związków z przejawami życia z ludźmi.
Max Weber: wielowymiarowość życia społecznego. 3 czynniki kształtujące zjawiska nierówności społecznej:
-dochód
-prestiż społeczny
-władza
Analizował postawy duchowe danych narodów (stereotypy).
Koncepcja warstwy społecznej (stanu) : położenie stanowe wyznaczone przez prestiż społeczny, którym cieszą się
członkowie różnych warstw. Kiedyś podział warstwowy był bardziej widoczny. Uznał styl życia za wyznacznik położenia
warstwy społecznej. Określony sposób wychowania był podstawą stylu życia. Częścią składową wykształcenia był sposób
wychowania.
Zależność między strukturą społeczną a kulturą: (2 płaszczyzny)
-obszar uczestnictwa w kulturze jednostek i grup
-sfera formowania kultury jako sposobu komunikowania się
Teoria reprodukcji społecznej:
Stanowi ona nieodłączny aspekt jej istnienia, wymaga ona utrzymania układu warstw społecznych z właściwymi cechami
życia, w segmentach struktury społecznej (klasy) ważna rola klasy dominującej, skupia ona kapitał ekonomiczny i
kulturowy będący nagromadzeniem zróżnicowanych wewnętrznie umiejętności manipulowania symbolami.
Kapitał kulturowy- wiedza artystyczna, techniczna, naukowa
Kapitał kulturowy i ekonomiczny zapewnia dominację klasy dominującej.
Członkowie kultur potocznych czują się niedowartościowani, gorsi.
Szkoła nie może przekazać zasad percepcji kultury symbolicznej.
Ostra selekcja społeczeństwa przy wstępie do szkół wyższych. Klasy niższe są przygotowane do poddania się dominacji.
Od czego zależy przebieg reprodukcji społecznej? (poddawanie się dominacji)
Gusty- upodobania estetyczne są symboliczne, bo powiązane są ze sposobem spędzania czasu wolnego, ubioru.
Habitus- sfery aktywności tworzą zwarty układ zgodny z habitusem (zbiór zasad, które determinują całość praktyk
jednostki, czyli jej styl życia, dostarcza zasad recepcji sztuki, jej oceny czyli gustu).
Reprodukcja społeczna jest reprodukcją habitusów klasowych.
RODZINA – jest to zespół osób powiązanych ze sobą pokrewieństwem i powinowactwem, realizujące cele uznane w
danej kulturze za niezbędne, towarzyszące związkowi matka-dziecko.
Istnieje wielka różnorodność typów rodzin. Niektórzy uznają, że nie wszędzie mąż, żona, dzieci stanowią wyróżniającą
jednostkę, umożliwiają wykluczenie męża z tego układu.
P. Bron- uznanie zespołu matka-dzieci za podstawową jednostkę społeczną; uważany za elementarną jednostkę rodzinną
Cechy rodziny
-część składowa to małżeństwo, potomstwo (ewentualnie inni krewni)
-wspólne zamieszkiwanie
-współdziałanie gospodarcze
-tworzenie mikrośrodowiska kulturalnego
-pełnienie funkcji- regulacja współżycia płciowego, rozrodczość
-uprawomocnienie przynależności grupowej (tzw. legitymizacja) potomstwa (socjalizacja, zapewnienie bytu materialnego)
# egzogamia- nakaz zawierania małżeństw poza własną grupą
endogamia- małżeństwa zawiera się w ramach własnej szerszej zbiorowości
Funkcje rodziny: utrzymywanie ciągłości biologicznej, kulturalnej (język, obyczaje), przekazywanie dziedzictwa
kulturalnego, zapewnia zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, kontrola nad postępowaniem swoich członków
Zadania- prowadzi działalność gospodarczą, opieka nad dziećmi, tworzy poczucie bezpieczeństwa, wprowadza dzieci do
społeczeństwa.
Reprodukcja społeczna- rodzina uzyskuje prawa do dzieci kobiet pozostających w jej składzie lub adoptowanych
Rodzicielstwo- wartość ceniona, zapewnia dziecku tożsamość grupową, w pewnych kulturach jest silniejsza od
małżeństwa i odwrotnie. Biologiczne ojcostwo jest w większości kultur mało ważne (rozróżnienie pater i genito, u matki
mater lub genetix)
Poliginia- małżeństwo jednego mężczyzny z kilkoma kobietami
poliandria- małżeństwo jednej kobiety z kilkoma mężczyznami
Rodziną zawsze kieruje rodzina. Rodziną małą lub poligeniczną kieruje mężczyzna (rodzina patrypotestalna); rodziną
dużą kieruje kobieta (matrypotestalna). Kierownictwo może być uzupełniane radą rodziny. Rodzina może być grupą
korporacyjną. Mężczyzna częściej bierze udział w pracach zbiorowych.
Każda rodzina przechodzi kilka etapów: powstanie, rozwój, zanik.
Klasyfikacja systemów społecznych:
-familistyczne- rozwinięty system grup krewniaczych, mała rodzina uzależniona od większej, duża zależność od
starszych, duża dzielność, nierówne dziedziczenie, bliskość braci
-niefamilistyczne- rodzina mała, rdzenna, we wspólnym gospodarstwie łączy rodzinę małą oraz rodzinę któregoś z
małżonków
Podział rodzin:
-monogamiczna
-matrycentryczna
-poligamiczna
-patriarchalna
Rodzina mała = nuklearna- podstawowa najmniejsza grupa krewniacza (małżeństwo i dzieci), podstawowy składnik
rodziny złożonej, zwana jest rodziną indywidualną. Ma 8 wzajemnych relacji, czynnik formujący osobowość jednostki, ale
nie w rodzinach małych tworzących duże. Rodzina mała może nie wytwarzać wzorów kulturowych ale tylko je przekazuje.
Ważność rodziny małej jest mniejsza niż dużej.
Rodzina matrycentryczna- z małym udziałem ojca lub bez niego.
 Zespół złożony z matki i potomstwa (monoandryczny, poliandryczny, matrylinarny)
 Rodzina monogamiczna- pracujący ojciec, mało jest w domu, traci na rzecz matki kontakt z rodziną
 Podobnie jak wyżej ale ojciec odchodzi nie do pracy
 Rodzina bez małżeństwa- np. kobieta z bratem
Konkubinat- wspólnie gospodarujące, wspólnie wychowujące dzieci, nieuregulowane prawnie
Nie wszyscy chcą się wiązać z jednym partnerem, utrata atrakcyjności tradycyjnej rodziny- osłabienie wpływów
religijnych.
Praca kobiet na zachodzie nie wynikała z braku pieniędzy, ale była wyrazem emancypacji. W Polsce – z konieczności. W
Polsce dominuje rodzina mała z dziećmi.
W świadomości istnieje tradycyjny obraz kobiety jako matki i opiekunki. W tym świetle praca mogła i przeszkadzać.
Kobiety częściej studiują, ale w pracy mają mniejsze pozycje i mniejsze zarobki. Ponadto mają o wiele więcej obowiązków
domowych, co utrudnia samorealizację. Mogą zaniedbywać wówczas życie rodzinne. W pewnych przypadkach kobieta
nie jest zainteresowana założeniem rodziny. Mężczyźni chcący mieć rodzinę biorą za żonę kobietę przywiązaną do
tradycji rodzinnej.
Proces emancypacji kobiet na Zachodzie:
- przyczyny to obie wojny światowe
-kobiety zaczęły być zatrudniane tam, skąd mężczyźni poszli na wojnę
-polubiły wydawanie własnych pieniędzy.
Większe wykształcenie -> większe aspiracje. Kobiety zaczynają wykonywać zawody przypisane dotąd mężczyznom.
Najbardziej wyzyskowi poddawani byli ci, którzy najmniej protestowali. Kobiety mają wyższe kwalifikacje, a nie są
przyjmowane do pracy. Stąd feminizacja takich zawodów jak nauczyciel, służba zdrowia. W Polsce jeszcze mało
widoczna równowaga – to w wyniku przeszłości socjalistycznej.
Zbyt dużo pracy powoduje:
- brak kulturalnych wyjść z domu
- brak czasu dla dzieci
-pijaństwo dla odprężenia
- wyładowanie męża na żonie
- zły stan zdrowia dzieci (wynik zaniedbania)
3 cechy inteligencji:
- wykształcenie wymagające wiedzy
- status społeczny wyznaczony stylem życia, udziałem w życiu kulturalnym lub w drodze wykształcenia
- funkcja społeczna polegająca na przywództwie ideologicznym i socjologicznym
Polska inteligencja jest nieporównywalna do innych (odmienny przebieg historyczny, powstawała, gdy Polski nie było na
mapie).