Powtórzenie przed egzaminem – KLASA I

1
Powtórzenie przed egzaminem – KLASA I
Historia – okres w dziejach człowieka od wynalezienia pisma do dziś
Prehistoria – okres w dziejach człowieka przed wynalezieniem pisma (czyli przez 3000 p.n.e.)
Monoteizm – wiara w jednego Boga (chrześcijaństwo, judaizm, islam)
Politeizm – wiara w wielu Bogów (religia egipska, rzymska, grecka)
1. NAJDAWNIEJSZE CYWILIZACJE
Paleolit – starsza epoka kamienia, ludzie prowadzą koczowniczy tryb życia, polują i zbierają rośliny.
malowidło paleolitu
Neolit – młodsza epoka kamienia – ludzie zaczynają być rolnikami i hodowcami. Zamieszkują w jednym miejscu (przy
wielkiej rzece, bo tam przyjazne gleby dla rolnictwa), powstają pierwsze osady, pierwsze miasta i pierwsze państwa.
Ludzie z racji nowego zajęcia potrzebują narzędzi – początkowo robią je z kamienia potem z metali – miedź -> brąz ->
żelazo. Następuje podział pracy, znacznie wzrasta liczba ludności.
Mezopotamia – cywilizacja powstała pomiędzy rzekami Tygrys i Eufrat. Najwybitniejszy władca Hammurabi dokonał
spisania prawa (kodeks Hammurabiego). Największe miasta – Ur, Babilon. Charakterystyczna budowla w centrum miasta
– zikkurat.
Zikkurat
Używali pisma klinowego (na glinianej tabliczce)
Egipt – na czele państwa stoi faraon – syn boga Re (boga słońca). Państwo położone nad Nilem. Używali pisma
hieroglificznego i pisali na papirusie. Słynna budowla – piramida (piramida Cheopsa), pełniła rolę grobowca dla faraona
lub ważniejszego kapłana. Mumifikacja zwłok. Animizm (bogowie przedstawieni w postaci zwierząt)
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 1
2
Izrael – historia Żydów zaczyna się w Mezopotamii i wiąże się z wędrówką do Ziemi Obiecanej (Kanaan). Po niewoli
egipskiej, z której wyprowadził ich Mojżesz doszli do Kanaanu. W Jerozolimie zbudowali świątynię zburzoną przez
Babilończyków, odbudowaną zburzyli Rzymianie (z niej została do dziś ściana płaczu). Świątynia zbudowana na wzgórzu
Moria (Abraham miał tam złożyć w ofierze syna Izaaka). Dziś znajduje się tam meczet. Symbole graficzne Żydów – Menora
i Gwiazda Dawida.
Gwiazda Dawida
Menora
Mapa Biskiego Wschodu
1- Starożytna Grecja, 2- Kanaan (Palestyna), 3- Egipt, 4- Mezopotamia
2. STAROŻYTNA GRECJA (HELLADA)
Nie ma jednego państwa – jest wiele małych miast – państw (polis). Grecy kolonizują całe Morze Śródziemne, bo w
Helladzie brakuje ziemi (wielka kolonizacja). Wierzą w wielu bogów. Co 4 lata (olimpiada) organizują w Olimpii igrzyska –
ku czci Zeusa. Zawody trwały 5 dni – liczyło się tylko zwycięstwo. Podczas zawodów ogłaszano „pokój Boży” – zakaz
prowadzenia wojen.
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 2
3
Stadion w Olimpii
Antropomorfizm w religii (bogowie w postaci ludzkiej). Pomimo podziału mieli wspólny język, kulturę, religię.
Wzgórze Akropolu
Sparta – państwo wojowników w krainie Lakonia (półwysep Peloponez). Wychowanie spartańskie (wychowanie bardzo
surowe) i skrajnie trudnych warunkach („warunki spartańskie”). Na czele państwa stało dwóch królów, ale najważniejsze
decyzje podejmuje geruzja (rada starszych 28 osób powyżej 60 lat plus dwóch króli). Najważniejsza grupa to Spartiaci
(pełnia praw, wojownicy), dalej periojkowie (ograniczone prawa, handel, rzemiosło) i heloci (ludność podbita,
pozbawiona praw). „Mowa lakoniczna” – ogólnikowa, bez treści.
Ateny – ojczyzna demokracji (demos – lud, kratos – władza). Reforma Drakona – spisał prawa („prawa drakońskie” –
bardzo surowe). Za ojców demokracji uchodzą Perykles i Klejstenes. Mieszkańcy (mężczyźni, których rodzice byli
Ateńczykami) spotykali się na centralnym placu miasta (AGORA) i podejmowali osobiście decyzje (demokracja
bezpośrednia). Ostracyzm (sąd skorupkowy) wyrzucenie na 10 lat osoby, która zagraża demokracji. Wybitny rzeźbiarz –
Fidiasz (Zeus Olimpijski, Atena)
Grecy prowadzili szereg wojen z Persami. Bitwa pod Maratonem. Termopile – wąwóz, który stał się miejscem porażki
Greków. Grecy wygrali morską bitwę w zatoce Salamina. Największe korzyści z wojen maja Ateny, które upiększają miasto
(kolumny w trzech stylach – dorycka, jońska, koryncka).
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 3
4
Słynni filozofowie : Sokrates („wiem,że nic nie wiem”, skazany na karę śmierci przez wypicie trucizny)
śmierć Sokratesa
Platon (założył pierwszą szkołę dla filozofów),
Platon (z dzieła Rafaela Santi „Szkoła Ateńska”)
Arystoteles (nauczyciel Aleksandra Wielkiego, poszukiwał „złotego środka”).
Arystoteles razem z Platonem (dzieło Rafaela Santi „Szkoła Ateńska”)
Falanga – szyk bojowy w Grecji.
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 4
5
falanga grecka
Hoplici – greccy wojownicy z charakterystyczną okrągłą tarczą.
grecki hoplita
Teatr grecki – Sofokles (wprowadza 3 aktora).
teatr grecki
Hellada została opanowana przez Macedonię pod wodzą Filipa II. Jego syn – Aleksander Wielki wyruszył razem z Grekami
na wyprawę wojenną przeciwko Persom. Pokonał wielkie imperium perskie dzięki nowemu szykowi bojowemu –
udoskonalonej greckiej falandze, zwanej FALANGĄ MACEDOŃSKĄ
Falanga Macedońska
Przemarsz Aleksandra został zatrzymany nad rzeką Indus.
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 5
6
Imperium Aleksandra Wielkiego
3. STAROŻYTNY RZYM
Miasto założone w roku 753 p.n.e. przez braci Romulusa i Remusa. Symbolika cyfry 7 (miasto na siedmiu pagórkach,
siedmiu legendarnych królów rzymskich). W 509 r.p.n.e wprowadzają republikę. Wszystkie tereny poza Italią (płw.
Apenińskim) nazywali prowincjami. Po opanowaniu półwyspu Apenińskiego zdobyli założone tam greckie kolonie (wpływ
kultury greckiej). Pokonali Kartaginę (słynny wódz Hannibal)w wojnach punickich. Słynne bitwy – Kanny (porażka Rzymu) i
Zama (zwycięstwo Rzymu).
wojny punickie. Hannibal zaatakował Półwysep Apeniński za pomocą
słoni bojowych.
W czasie wojen punickich Rzymianie opanowali posiadłości Kartaginy
na Półwyspie Iberyskim (dziś Hiszpania) oraz w Afryce – na mapie kolorem brązowym. Wszystkie posiadłości rzymskie
poza Italią (Półwysep Apeniński) Rzymianie nazywali PROWINCJAMI. Pierwszą prowincją stała się Sycylia opanowana
podczas pierwszej wojny punickiej.
Rzymskie legiony – armia zawodowa (uczestniczą w niej ochotnicy i otrzymują za to wynagrodzenie – żołd)
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 6
7
Rzymski legionista
Dyktatura Juliusza Cezara położyła kres republice (44 pne zamordowany „I Ty Brutusie przeciwko mnie?”). Następny
ustrój – cesarstwo (OKTAWIAN AUGUST pierwszym cesarzem, ostatnim Romulus Augustulus). W 395 roku podział
cesarstwa na wschodnie i zachodnie przez cesarza Dioklecjana. Zachodnie upada w 476 roku (KONIEC STAROŻYTNOŚCI –
cezura), wschodnie upadnie w 1453 (Turcy zdobyli Konstantynopol). Chrześcijanie – pierwszym symbolem ryba,
prześladowani przez Nerona za spalenie Rzymu. Chrześcijanie nie chcieli brać udziału w życiu Rzymu, bo nie uznawali
rzymskich bogów.
Zasięg terytorialny Starożytnego Rzymu.
Podział Cesarstwa Rzymskiego
Słynne budowle rzymskie – akwedukt, łuk triumfalny, Koloseum (Amfiteatr Flawiuszów)
Akwedukt
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 7
8
Łuk Triumfalny
4. ŚREDNIOWIECZE – historia powszechna.
Nowa Epoka – od 476 do 1492 (odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba)
Teocentrym – Bóg w centrum zainteresowania. Twórcy pozostają anonimowi.
Bizancjum – Cesarstwo wschodniorzymskie ze stolicą w Konstantynopolu. 1054 rok schizma wschodnia (rozłam w ramach
religii chrześcijańskiej) – katolicyzm na zachodzie i prawosławie na wschodzie. Cerkiew – kościół prawosławny, Ikona –
obraz prawosławny.
Cerkiew prawosławna
Największy władca to Justynian Wielki. Bizancjum to kontynuator kultury rzymskiej. Justynian spisuje prawo (Kodeks
Justyniana). Mieszkańcy Bizancjum stosowali na wojnie słynny „grecki ogień” (miotacze ognia). Prawosławni nie uznają
zwierzchnictwa papieża, stosują kalendarz juliański (katolicy od XVI wieku mają kalendarz gregoriański).
Arabowie – Islam założony przez Mahometa. Święta księga – KORAN, świątynia – MECZET. Dżihad – święta wojna. Mekka
– święte miejsce dla Muzułmanów, przynajmniej raz w życiu każdy musi odbyć tam pielgrzymkę. Świętym miejscem
świątynia al.-Kaba w Mekce.
Al.-kaba. Pielgrzymka muzułmańska w Mekce.
Podbijają okoliczne tereny, wchodzą do Europy gdzie zatrzymuje ich Karol Młot w 732 roku w bitwie pod Poitiers (1683 –
dokona tego samego pod Wiedniem Jan III Sobieski).
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 8
9
Arabowie rozpoczęli swoją historię na Półwyspie Arabskim
(najciemniejszy kolor) następnie opanowali cały Bliski Wschód, północną Afrykę i Hiszpanię – jaśniejsze kolory. Próbowali
pójść dalej, ale zatrzymał ich Karol Młot w bitwie pod Poitiers.
symbol islamu (półksiężyc).
Państwo Karola Wielkiego – od 800 roku Cesarz Rzymski (koronowany przez papieża Leona III). Zbudował wielkie
państwo. Administrowanie państwem przez podział na hrabstwa (w środku państwa) i marchie (wzdłuż granic). Jego
państwo zostało podzielone w 843 roku przez jego wnuków w Verdun (powstają Niemcy i Francja). Nie miał stolicy,
podróżował po całym kraju. Ulubione miasto – Akwizgran (tam sprowadzał artystów). Jego czasy to renesans karoliński.
Ojciec Karola Wielkiego to Pepin Krótki (syn Karola Młota), założył pierwsze państwo kościelne i odsunął od władzy
dynastię Merowingów (założycielem tej dynastii był Chlodwig, który w 496 roku przyjął chrzest – dlatego data to oznacza
chrzest Francji).
Podział państwa Karola Wielkiego w 843 roku pomiędzy jego wnuków.
Kolor różowy – Karol Łysy (późniejsza Francja), kolor czerwony – Lotar (szybko upada, od jego imienia pochodzi nazwa
Lotaryngia – kraina na pograniczu francusko – niemieckim), kolor pomarańczowy – Ludwik Niemiecki (późniejsze Niemcy).
Państwo Niemieckie – odbudowanie Cesarstwa Rzymskiego za panowania Ottona I w 962 roku. Otton III w 1000 roku
przybywa do Gniezna w celu pielgrzymki do grobu św. Wojciecha, spotkanie z Bolesławem Chrobrym. Idea zjednoczenia
Europy pod przywództwem cesarza (UNIWERSALIZM).
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 9
10
Otto III i uniwersalizm Europy (cztery panny to :
Słowiańszczyzna, Germania, Galia, Roma). Jedność Europy chrześcijańskiej.
Feudalizm – system społeczno gospodarczy oparty na posiadaniu ziemi. Podstawą relacje pomiędzy silnym (Seniorem) a
słabszym (wasalem). W XI wieku. Głośny spór pomiędzy papieżem Grzegorzem VII i Cesarzem Henrykiem IV („udać się do
Canossy” – poniżyć się, przeprosić). Wyprawy krzyżowe (krucjaty) – w celu odzyskania ziemi świętej z rąk Arabów.
Zakony założone podczas krucjat (w celu opieki nad pielgrzymami)
Dwa główne style architektoniczne : gotycki i romański.
styk romański
świątynia gotycka
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 10
11
styk gotycki
styl gotycki
Największe zakony średniowiecza : benedyktyni, cystersi, franciszkanie.
W średniowieczu rozwijają się miasta. Otoczone murami, w centrum rynek.
Plan średniowiecznego miasta.
Autor : mgr Rafał Juszczyk
Strona 11