Rola motywacji w treningu
advertisement
Rola motywacji w treningu Trening mentalny Anna Błaszkowska Motywacja zawodnika • Osiągniecie sukcesów sportowych zależy nie tylko od sprawności, umiejętności czy wyszkolenia technicznego ale także od motywacji zawodnika. Nawet wysoki poziom umiejętności nie zapewni wyników bez odpowiedniej motywacji. Czym jest motywacja? • To proces wyznaczający kierunek działania, nastawiony na osiągnięcie określonego celu i zaspokojenie potrzeb. • Motywację do działania w sporcie możemy podzielić na motywację wewnętrzną i zewnętrzną. Motywacja zewnętrzna • dominuje w postępowaniu młodego sportowca, jeśli trenuje, bo tego oczekują od niego rodzice lub trener. U dorosłego zawodnika pojawia się, jeśli uprawia on sport ze względu na związane z sukcesami korzyści materialne np. stypendia, pensje, wyjazdy. Ten rodzaj motywacji zostaje wzbudzony poprzez system nagród i kar. Motywacja wewnętrzna • jest ważniejsza w treningu sportowym. To ona pobudza do działania, które jest celem samym w sobie. Wzbudzenie tej motywacji następuje zatem, gdy człowiek dąży do zaspokojenia własnych potrzeb. • Motywacja u dzieci i młodzieży różni się od motywacji dorosłych, ponieważ inne są ich potrzeby. U dzieci dominującymi są potrzeby: zabawy, rozrywki, wyżycia ruchowego, radości z uprawiania sportu oraz przynależności i poczucia własnej wartości. Motywacja • Umiejętnie wzbudzona motywacja zewnętrzna może przekształcić się w motywację wewnętrzną zawodnika. Zależy to w dużej mierze od systemu nagród i kar wybranego przez trenera lub rodzica. Pozytywne emocje związane z uprawianiem sportu, mimo, że pierwotnie kształtowane zewnętrznie, przyczyniają się do wzbudzania motywacji wewnętrznej. Jak zwiększyć motywacje zewnętrzną? • może być wzbudzana przez systemem kar lub nagród. Nagrody mogą zwiększyć prawdopodobieństwo występowania pożądanych zachowań i zostać skojarzone z pozytywnymi emocjami. • System kar jest bardziej ryzykowny, ponieważ ukaranie zawodnika za niepożądane zachowanie wcale nie gwarantuje wyeliminowania tego zachowania. Jego działanie może zostać ukierunkowane jedynie na unikanie kary. Znacznie skuteczniejsze jest stosowanie systemu nagród • To jak silne jest oddziaływanie systemu nagród i kar zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest autorytet trenera. Im większym autorytetem dla zawodnika jest trener, tym mocniejszy jest wpływ wzmocnień. • Optymalna sytuacja to taka, gdy trener postrzegany jest jako życzliwy i obiektywny, bo wtedy jego uwagi nie będą odbierane jako złośliwe, nie będą zatem odrzucane, nawet wtedy, gdy zawodnik nie będzie się z nimi zgadzał. Znacznie skuteczniejsze jest stosowanie systemu nagród. • Ważne jest także, aby zasady udzielania nagród i kar były jasno określone, a przede wszystkim, aby były akceptowane przez zawodników – wtedy będą przekonani o ich słuszności. Można spisać je w formie regulaminu kar i nagród. Bardzo istotna jest także konsekwencja i nieuchronność w ich stosowaniu. Ważne aby były stosowane adekwatnie do przewinień lub sukcesów. Co najważniejsze muszą być stosowane uczciwie w stosunku do wszystkich zawodników, nikogo nie można faworyzować czy traktować pobłażliwie. Prawo Yerkesa-Dodsona I • Pierwsze prawo Yerkesa-Dodsona mówi, że w miarę wzrostu natężenia motywacji, sprawność działania wzrasta, ale jedynie do pewnego momentu. Po jego przekroczeniu zaczyna spadać, aż do sytuacji, gdy przy bardzo dużym natężeniu motywacji, sprawność działania jest bardzo niska. To klasyczna sytuacja gdy chce się za bardzo i wtedy nic się nie udaje. Wtedy to pojawiają się przesadne ambicje, paraliżujący lęk np. przed poniesieniem klęski. Prawo Yerkesa-Dodsona II • Drugie prawo Yerkesa-Dodsona mówi o zależności pomiędzy stopniem trudności zadania a poziomem motywacji. Im łatwiejsze jest zadanie, tym mniejsza motywacja potrzebna jest do jego realizacji. Im trudniejsze zadanie tym poziom motywacji musi być wyższy. • Motywacja zarówno zewnętrzna jak i ta wewnętrzna powoduje, iż sportowiec jest w stanie „przekroczyć granicę swoich możliwości”. Powoduje, że najskrytsze marzenia stają się rzeczywistością. Motywację wewnętrzną potęguje „siła uczuć” jakie towarzyszą trudnym ćwiczeniom, monotonnym treningom, a wreszcie startom, zwycięstwom albo przegranym. Odporność psychiczna Odporność psychiczna uwarunkowana zdolnościami do: • koncentracji na zadaniu, • samoorientacji, • samokontroli, • czynności kontrolno- regulujących, • opanowania, • przekształcania emocji, • wzmacniania wytrwałości, • zmiany napięcia emocjonalnego. jest Odporność psychiczna • Formowanie lub wzmacnianie psychicznej odporności sportowca powinno polegać na działaniu zmierzającym: po pierwsze do bardziej korzystnego, adekwatnego ujmowania przez niego sytuacji rywalizacji sportowej oraz częstego kontrolowania własnych zachowań i emocji • po drugie do kształtowania względnie stałych, osobniczych wyznaczników psychicznej odporności. J. Gracz, T. Sankowski (red.), Psychologia sportu, AWF w Poznaniu, Poznań 1995 • Trening mentalny – zespół działań z zakresu psychologii, socjologii i nauk o sporcie, które mają na celu pomagać sportowcom (także rzadziej ludziom biznesu) w wykorzystywaniu pełni potencjału i uzyskaniu kontroli nad emocjami podczas wykonywanych zadań. Czym się zajmujemy podczas Treningu Mentalnego? • • • • • • • • • • • • Precyzyjne określenie celu, który chcesz osiągnąć Budowanie postawy Mistrza Budowanie motywacji wewnętrznej oraz motywacji zewnętrznej Techniki zwiększania pewności siebie Doskonalenie koncentracji Wizualizacje i stany relaksacyjne Modelowanie zachowań mistrzowskich Wzmocnienie wspierającego dialogu wewnętrznego Zmiana i likwidacja sabotującego dialogu wewnętrznego Zarządzanie subiektywnym postrzeganiem czasu Podnoszenie poziomu energii Praca z przekonaniami Czym jest technika wyobrażeniowa? • Technika wyobrażeniowa polega na stwarzaniu lub odtwarzaniu sobie w głowie konkretnych doświadczeń, poprzez kreację mentalnych obrazów, dźwięków, smaków, zapachów itd. • Jest to najbardziej popularna technika używana wśród sportowców. Badania przeprowadzone przez Wattsa wykazują, że niemal wszyscy Olimpijczycy wykorzystują korzyści płynące z jej używania. Robią to po to aby uczyć się nowych umiejętności, doskonalić technikę, korygować popełniane błędy, przygotować się do zawodów, radzić sobie z różnorakimi stresorami oraz zmaksymalizować koncentrację. Skuteczność techniki wyobrażeniowej • Badania na temat treningu mentalnego z wykorzystaniem techniki wyobrażeniowej są dość jednoznaczne. Trening fizyczny, taki pozostaje najlepszym sposobem na nauczenie się albo udoskonalenie jakiejś umiejętności. • Jednak trening mentalny z wykorzystaniem techniki wyobrażeniowej, bez treningu fizycznego, także prowadzi do polepszenia się w porównaniu do braku jakiegokolwiek treningu. Dlatego najlepsze efekty daje połączenie treningu mentalnego z fizycznym. Dwa czynniki wpływają na skuteczność techniki wyobrażeniowej – wyrazistość wykreowanych obrazów mentalnych – kontrola nad nimi. Wyrazistość • Wyrazistość obrazów sprowadza się do tego w jakim stopniu wyobrażenia przypominają rzeczywistość. Im bardziej realne wyobrażenia, tym skuteczniejsze staje się to narzędzie. Ważne jest też aby używać wielu zmysłów przy konstruowaniu doświadczeń mentalnych. Powinny one zawierać jak najbardziej szczegółowe elementy odczuwalne poprzez wzrok (np. trasa biegu), słuch (np. strzał startera), smak (np. słodki smak napoju energetycznego), zapach (np. świeżo skoszona trawa na boisku piłkarskim, zapach tartanu) oraz dotyk (np. chropowata powierzchnia sztangi). Kontrola • Wyobrażenia mentalne pojawiają się mimowolnie w większości głów, również tych nienależących do sportowców. • Opanowanie obrazów, dźwięków, zapachów, ruchów w głowie jest zatem kluczem. Zwykle jest bowiem tak, że jeśli nie jesteś w stanie sobie wyobrazić konkretnego rzutu, kroku czy zagrania, nie będziesz w stanie wykonać go w praktyce.
