PL PL KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 21.3.2013
COM(2013) 149 final
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY,
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW
Stan Unii innowacji na 2012 r. – przyśpieszenie zmian
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
{SWD(2013) 75 final}
PL
PL
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY,
EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW
Stan Unii innowacji na 2012 r. – przyśpieszenie zmian
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
1.
WPROWADZENIE
Strategia „Europa 2020” i jej inicjatywy przewodnie skupiają się na inwestycjach w edukację,
badania i innowacje jako głównym elemencie inteligentnego, trwałego wzrostu
gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. W tym kontekście inicjatywa
przewodnia Unia innowacji, wraz z agendą cyfrową, polityką przemysłową i inicjatywą
„Europa efektywnie korzystająca z zasobów”, jak również Akt o jednolitym rynku, mają na
celu stworzenie naukowcom i przedsiębiorcom europejskim najlepszych warunków
umożliwiających innowacje.
Celem Unii innowacji jest w szczególności stworzenie prężnej gospodarki opartej na
innowacjach, zasilanej pomysłami i kreatywnością, która będzie w stanie uczestniczyć w
globalnych łańcuchach wartości, wykorzystywać nowe możliwości, wchodzić na nowe rynki i
tworzyć miejsca pracy wysokiej jakości. Postępy w tworzeniu ram politycznych dla Unii
innowacji były na ogół bardzo zachęcające: realizacja ponad 80% inicjatyw odbywa się
zgodnie z planem. Wezwanie szefów państw i rządów do wzmocnienia europejskiej
przestrzeni badawczej zostanie przekształcone w konkretne działania. Wniosek Komisji
dotyczący przyszłego europejskiego programu w zakresie badań i innowacji – „Horyzont
2020” – wyraźnie zrywa z przeszłością poprzez objęcie jednym programem całego łańcucha
tworzenia wartości. Zasada „inteligentnej konsolidacji” – czyli ochrony lub, w miarę
możliwości, zwiększenia wydatków sprzyjających wzrostowi, takich jak wydatki na badania i
rozwój – jest obecnie szeroko akceptowana i została włączona do europejskiego semestru.
Otoczenie biznesowe w Europie będzie się stawać coraz bardziej przyjazne dla innowacji
dzięki środkom w dziedzinie jednolitego rynku, takim jak jednolity patent, szybsze
ustanawianie norm, nowocześniejsze unijne przepisy dotyczące zamówień publicznych bądź
paszport europejski dla funduszy kapitału podwyższonego ryzyka; Europejskie partnerstwa
innowacyjne koncentrują zasoby oraz środki związane z popytem i podażą na
najważniejszych wyzwaniach społecznych. Zanim środki te zaczną przynosić rezultaty,
muszą zostać wdrożone, stanowią one jednak wyraz ważnej zmiany we właściwym kierunku.
Pozycja Europy w świecie jest nadal stosunkowo silna. UE należy do światowej czołówki pod
względem rozwijania wysokiej jakości nauki i wytwarzania innowacyjnych produktów.
Zachowała największy i stabilny udział (28 %) w dochodzie wytworzonym w ramach
globalnych łańcuchów wartości, podczas gdy udział USA i Japonii zmalał. Od 2008 r.
innowacyjność UE uległa poprawie, co doprowadziło do zmniejszenia przepaści
innowacyjnej między UE a USA i Japonią o prawie połowę1. Utrzymuje się też przewaga UE
nad Brazylią, Indiami, Rosją i Chinami, należy jednak zauważyć, że Chiny mają coraz lepsze
wyniki. Ponadto przewaga Korei Południowej nad UE w dziedzinie innowacyjności wzrosła
od 2008 r. prawie trzykrotnie, a kraj ten stał się wraz z USA liderem w tym zakresie.
1
PL
Tablica wyników Unii innowacji 2013 r.
2
PL
Wydatki publiczne na badania i rozwój w UE rosły w czasie kryzysu, zaś rządy starały się
utrzymać poziom inwestycji oraz zachęcać przedsiębiorstwa do inwestycji w badania i
rozwój, jednak najnowsze dane wskazują na potencjalne odwrócenie tej tendencji. W 2011 r.,
po raz pierwszy od rozpoczęcia kryzysu, publiczny budżet na badania i rozwój wszystkich 27
państw członkowskich nieznacznie zmalał.
Utrzymujący się kryzys uwidocznił również strukturalne słabości europejskiej
innowacyjności. Z tablicy wyników Unii innowacji za 2013 r. wynika, że proces
konwergencji w dziedzinie innowacyjności państw członkowskich został wstrzymany. Jako
że konwergencja była głównym elementem od momentu wprowadzenia tablicy w 2001 r.,
wskazuje to na wyraźne ryzyko zwiększenia przepaści innowacyjnej 2. W miarę trwania i
pogłębiania się kryzysu rosną różnice wzrostu gospodarczego między regionami Europy. Jest
to kolejny powód, aby jak najszybciej wdrożyć założenia Unii innowacji oraz zwiększyć
działania w obszarach niezbędnych do innowacyjności, takich jak szkolnictwo wyższe,
przedsiębiorczość oparta na innowacyjności lub środki związane z popytem. Niezbędne
będzie również zachowanie impetu w dziedzinach takich jak innowacje społeczne.
Europejska gospodarka potrzebuje nowej dynamiki. W tradycyjnych gałęziach przemysłu,
które są domeną Europy, należy opracować nowe zastosowania i nowe modele biznesowe,
aby zapewnić im możliwość rozwoju i utrzymania przewagi konkurencyjnej. Z kolei w
dynamicznych dziedzinach, takich jak przedsiębiorstwa oparte na ICT, i w nowych sektorach,
Europa potrzebuje większej liczby szybko rozwijających się przedsiębiorstw. Wymaga to
zmiany strukturalnej opartej na innowacji, jednak obecnie Europa nie korzysta z najbardziej
radykalnych innowacji będących siłą napędową takiej zmiany. W nadchodzącym
dziesięcioleciu najważniejszym zadaniem będzie przyciągnięcie największych talentów i
nagradzanie innowacyjnych przedsiębiorców – poprzez oferowanie im o wiele lepszych
warunków tworzenia i rozwoju przedsiębiorstw.
W związku z powyższym w niniejszym komunikacie:

streszczono postępy w zakresie realizacji Unii innowacji w 2012 r. na szczeblu
europejskim i krajowym; oraz

przedstawiono obszary, w których można zwiększyć zaangażowanie Unii innowacji,
między innymi w oparciu o test warunków skrajnych Unii innowacji
przeprowadzony przez Radę ds. Europejskiej Przestrzeni Badawczej i Innowacji 3.
2.
SYTUACJA KRAJOWYCH SYSTEMÓW BADAŃ I INNOWACJI
2.1.
Inwestycje w przyszłość
Europa potrzebuje większych i lepszych inwestycji w badania i innowacje zwiększających
konkurencyjność jej przemysłu i umożliwiających modernizację systemu badań i innowacji.
Publiczne i prywatne inwestycje w badania i rozwój są niezbędne do umożliwienia Europie
skorzystania z wszelkiego ożywienia gospodarczego. Ożywienie gospodarcze w 2010 r. było
wyraźnie większe w państwach, które wcześniej zainwestowały najwięcej w badania i rozwój
oraz innowacje (np. Niemcy, Finlandia i Szwecja)4.
2
3
4
PL
Idem.
Pierwszy dokument przedstawiający stanowisko Rady ds. Europejskiej Przestrzeni Badawczej i
Innowacji (ERIAB): Test warunków skrajnych Unii innowacji; listopad 2012 r.; wkrótce dostępny pod
adresem http://ec.europa.eu/research/era/partnership/expert/eriab_en.htm
Stan Unii innowacji w 2011 r., COM (2011) 849.
3
PL
Inwestycje publiczne i prywatne w badania i rozwój rosły aż do rozpoczęcia kryzysu
gospodarczego. Od tego momentu większość państw członkowskich utrzymała lub nawet
zwiększyła inwestycje w badania i rozwój pomimo ograniczeń fiskalnych, a ogólne wydatki
na badania i rozwój wzrosły z 1,85 % PKB w 2007 r. do 2,03 % PKB w 2011 r. Jednakże od
rozpoczęcia kryzysu publiczne inwestycje w badania i rozwój w jedenastu państwach
członkowskich5 rosły wolniej niż PKB (rys. 1).
Rys. 1: Ochrona publicznych wydatków na badania i rozwój
Przedsiębiorstwa w UE również zwiększyły wydatki na badania i rozwój jako odsetek PKB
między 2007 r. (1,18 % PKB) a 2011 r. (1,27 % PKB). Wynika to częściowo z
nieprzerwanych inwestycji przedsiębiorstw europejskich, które oczekują, że ich światowe
inwestycje w badania i rozwój będą rosły o średnio 4 % rocznie w okresie 2012–20146.
Europa jest również atrakcyjnym miejscem do inwestowania w badania i rozwój dla
przedsiębiorstw zagranicznych, które taką działalność intensywnie prowadziły.
Przedsiębiorstwa amerykańskie odpowiadają za dwie trzecie międzynarodowych ruchomych
inwestycji w badania i rozwój, a ich roczne inwestycje w badania i rozwój w Europie są 10krotnie wyższe od inwestycji w Chinach i Indiach łącznie7.
5
6
7
PL
W niektórych państwach członkowskich różnica ta jest częściowo kompensowana przez wpływy z
podatków, z których zrezygnowano w ramach zachęt podatkowych.
Unijne badanie trendów w gospodarce w zakresie inwestycji w badania i rozwój (EU Survey on R&D
Investment Business Trends) w 2012 r., Komisja Europejska, 2012.
„Internationalisation of business investments in R&D and analysis of their economic impact”
[Internacjonalizacja inwestycji biznesowych w badania i rozwój oraz analiza ich wpływu na
4
PL
Występują jednak znaczne różnice między państwami członkowskimi oraz między sektorami
przemysłowymi i podmiotami. Niektóre kraje odczuwają spadek inwestycji w badania i
rozwój w sektorze przedsiębiorstw, w szczególności dokonywanych przez MŚP. Wynika to
głównie z niskiej pewności przedsiębiorstw co do przyszłości gospodarki europejskiej
pomimo rezerw gotówkowych zalegających w bilansach wielu przedsiębiorstw8. Z
perspektywy sektora wiele krajów odnotowało wzrost intensywności działań badawczorozwojowych w bardziej tradycyjnych gałęziach przemysłu średnio zaawansowanych pod
względem technologii (np. przemysł metalowy, gumowy i tworzyw sztucznych, spożywczy)
oraz na rosnących rynkach związanych z wyzwaniami społecznymi takimi jak przetwarzanie
odpadów, czysta energia i woda. UE specjalizuje się na ogół w sektorach o średniej
intensywności badań i rozwoju – obejmują one połowę inwestycji przedsiębiorstw
europejskich w badania i rozwój. W Stanach Zjednoczonych z kolei ponad dwie trzecie
inwestycji przedsiębiorstw w badania i rozwój skupia się w sektorach o wysokiej
intensywności badawczo-rozwojowej (takich jak zdrowie i ICT)9.
Rys. 2: Inwestycje w badania i rozwój w USA i UE według grup sektorów
Źródło: Unijna tablica wyników w dziedzinie inwestycji w badania i rozwój w przemyśle w 2012 r.
8
9
PL
gospodarkę],
Komisja
Europejska,
2012,
http://ec.europa.eu/research/innovationunion/index_en.cfm?pg=other-studies.
Dead money, „The Economist”, 3 listopada 2012 r.
Unijna tablica wyników w dziedzinie inwestycji w badania i rozwój w przemyśle w 2012 r., Komisja
Europejska 2012, http://iri.jrc.ec.europa.eu/research/scoreboard_2012.htm
5
PL
Ponadto w państwach członkowskich, w których sektor przedsiębiorstw opiera się na wiedzy i
jest konkurencyjny na rynku światowym, strategia rządów mająca na celu ochronę działań
badawczo-rozwojowych przyczyniła się do utrzymania inwestycji prywatnych 10. Było to
jednak trudniejsze dla państw zmagających się z kryzysem zadłużeniowym. W tych
państwach ograniczenia związane z płynnością oraz brak przyjaznego dla innowacji otoczenia
i niższe zapotrzebowanie przedsiębiorstw na wiedzę niekorzystnie wpłynęły na skuteczność
stymulacji inwestycji przedsiębiorstw. Wynika z tego, że inwestycjom w wiedzę muszą
towarzyszyć reformy systemu badań i innowacji, w tym sprzyjające innowacjom warunki
ramowe dla innowacyjnych przedsiębiorstw.
Chociaż większość państw członkowskich przyjęła w odniesieniu do publicznych inwestycji
w badania i rozwój oraz innowacje politykę inteligentnej konsolidacji fiskalnej, istnieje
ryzyko, że wyjątkowo długi czas trwania obecnego kryzysu oraz trudne warunki doprowadzą
do podważenia przekonania politycznego, że należy chronić takie inwestycje. Budżety
publiczne na badania i rozwój11 zmalały w 2011 r. po raz pierwszy od rozpoczęcia kryzysu,
10
11
PL
W odpowiedzi na pytanie o wpływ polityki i czynników zewnętrznych na działania w zakresie
innowacyjności, największe przedsiębiorstwa unijne podkreśliły wyraźne pozytywne skutki zachęt
podatkowych, dotacji krajowych, wsparcia finansowego UE oraz partnerstw publiczno-prywatnych na
szczeblu krajowym i unijnym ( źródło: zob. przypis 4).
Rządowe środki lub nakłady budżetowe na badania i rozwój (GBAORD).
6
PL
chociaż spadek ten częściowo jest kompensowany przez wzrost wpływów z podatków, z
których zrezygnowano w ramach zachęt podatkowych12. Z porównania publicznych budżetów
państw członkowskich na badania i rozwój w latach 2011 i 2012 wynika również, że maleje
liczba państw, w których utrzymano lub zwiększono wydatki publiczne. Grozi to
zmniejszeniem innowacyjności w Europie i spadkiem konkurencyjności.
Z punktu widzenia całego trójkąta wiedzy (edukacja, badania naukowe i innowacja)
inwestycje wykazują podobny wzorzec. W 2009 r. prawie wszystkie państwa członkowskie (z
wyjątkiem dwóch) utrzymały lub zwiększyły wydatki publiczne na edukację 13. Od tego czasu
utrzymujące się presje na finanse publiczne skłoniły wiele rządów do ograniczenia inwestycji
w edukację14.
2.2.
Reforma w celu zwiększenia efektywności i wydajności
W czasie ograniczeń fiskalnych reforma jest jeszcze ważniejsza, ponieważ umożliwia
najskuteczniejsze wykorzystanie zainwestowanych środków. Nadal występują znaczne
różnice między państwami członkowskimi, jeśli chodzi o ich działalność badawczą i
innowacyjność. Przy tych samych kwotach inwestycji publicznych niektóre kraje uzyskują
lepsze wyniki w dziedzinie nauki i technologii niż inne (rys. 3).
Właśnie dlatego, mimo potrzeby rozwiązań specyficznych dla kontekstu krajowego, pełne
wdrożenie europejskiej przestrzeni badawczej spowodowałoby znaczny wzrost zdolności w
dziedzinie wiedzy i technologii. Najbardziej zaawansowanym państwom członkowskim udało
się udoskonalić poziom nauki i zwiększyć wpływ bazy naukowej na gospodarkę, inne kraje
jednak zmagają się z problemami związanymi z wydajnością lub niskim oddziaływaniem
inwestycji publicznych.
12
13
14
PL
Tabela wyników naukowych, technologicznych i przemysłowych w 2011 r. [Science, Technology and
Industry Scoreboard 2011], OECD.
Dokument roboczy służb Komisji Europejskiej „Monitor kształcenia i szkolenia 2012” [Education and
Training Monitor 2012].
Komisja Europejska COM(2012) 669/3: „Nowe podejście do edukacji: Inwestowanie w umiejętności na
rzecz lepszych efektów społeczno-gospodarczych”.
7
PL
Rys. 3: Inwestycje i doskonałość w dziedzinie badań 15
Wiele państw członkowskich UE zaczęło wprowadzać ambitne reformy polityczne, których
celem jest zwiększenie skuteczności systemów badań i innowacji zgodnie z celami
europejskiej przestrzeni badawczej16. Niektóre z tych reform zaczęto wprowadzać przed
kryzysem, ale od tego czasu zostały one rozszerzone lub pogłębione. Kryzys gospodarczy
doprowadził też do silniejszej integracji badań i innowacji w szerzej zakrojonej polityce
krajowej w dziedzinie przemysłu i makroekonomii. W niektórych państwach
przygotowywane są obecnie lub realizowane nowe akty prawne dotyczące innowacji oraz
krajowe strategie w dziedzinie badań i innowacji. Wiele rządów uwzględnia kwestie
innowacyjności w bardziej ogólnych pakietach reform przedsiębiorczości, otoczenia
biznesowego i rynku pracy, koncentrując się na lepszej komercjalizacji wyników badań
naukowych.
Państwa członkowskie i kraje stowarzyszone zgłosiły szereg krajowych planów działań,
programów, strategii i aktów ustawodawczych mających na celu zapewnienie wyszkolenia
15
16
PL
Interpolacja liniowa wskazuje na korelację między dwiema zmiennymi w rys. 3 i 5. Wielkość
poszczególnych elementów wykresu bąbelkowego odpowiada wielkości gospodarki (jako udział w
PKB UE).
„Profile państw: opis działania i głównych cech systemów badań i innowacji w państwach
członkowskich” [Country profiles: description of the performance and key features of Member States’
research and innovation systems], dokument roboczy służb Komisji towarzyszący niniejszemu
komunikatowi.
8
PL
wystarczającej liczby naukowców, aby osiągnąć poszczególne cele krajowe w zakresie badań
i rozwoju17. W wielu przypadkach za wcześnie jest na pomiar bezpośrednich lub pośrednich
skutków zastosowania tych środków. Obecnie dąży się do opracowywania strategii i planów
działań w oparciu o określone kwestie, co czasami nie pozwala na stworzenie spójnej całości.
Ważnym krokiem będzie zajęcie się kwestiami zasobów ludzkich w zawodzie naukowca
poprzez przyjęcie jednej zintegrowanej strategii.
Większość państw członkowskich zaprojektowała lub wdrożyła zmiany prawne zwiększające
autonomię uniwersytetów. W niektórych państwach wprowadzono nowe warunki
zatrudnienia naukowców w sektorze publicznym umożliwiające współpracę z sektorem
prywatnym oraz komercjalizację ich osiągnięć naukowych i wynalazków technologicznych.
Wprowadzane są środki w celu wspierania międzynarodowych działań podmiotów
zajmujących się nauką w sektorze publicznym i prywatnym, w szczególności ich
integracji w europejskie sieci przepływów wiedzy. Państwa członkowskie coraz częściej
rozważają korzyści płynące z integracji krajowych systemów badań i innowacji z systemami
światowymi i europejskimi w celu wykorzystania globalnych łańcuchów wartości i
zaspokojenia zapotrzebowania nowych rynków międzynarodowych na innowacje. Programy
promujące działania badawczo-rozwojowe muszą otworzyć się na partnerów
międzynarodowych i współpracę transgraniczną, co umocni komplementarność łańcuchów
wartości między państwami. Współpraca publiczno-prywatna i internacjonalizacja
przedsiębiorstw leżą u podstaw silnej polityki klastrowej realizowanej w ostatnich latach w
wielu państwach członkowskich.
Mobilność transgraniczna jest nadal stosunkowo rzadka. Naukowcy przenoszą się głównie z
sektora publicznego do prywatnego, natomiast tylko w odosobnionych przypadkach można
odnotować przejście lub powrót do sektora publicznego. Pomimo postępów w zakresie
mobilności studentów zbyt mała liczba uniwersytetów i publicznych organizacji badawczych
rekrutuje kadrę z zagranicy i uznaje znaczenie zdobycia międzynarodowego doświadczenia
przez pracowników18. Perspektywy awansu innowacyjnych naukowców współpracujących z
sektorem biznesu są niewielkie, a skuteczny transfer wiedzy można zauważyć tylko w
najbardziej dynamicznych państwach członkowskich. Finansowanie znacznej większości
krajowych i regionalnych programów badawczych jest nadal w dużym stopniu niedostępne
dla uczestników z innych państw członkowskich, przez co Europa traci szanse osiągnięcia
doskonałości i uzyskania transgranicznych przepływów wiedzy.
Maksymalne wykorzystanie publicznego finansowania badań naukowych wymaga
zachowania wysokiego poziomu konkurencji. Można to osiągnąć poprzez finansowanie
projektów (otwarte zaproszenia do składania wniosków) oraz finansowanie instytucjonalne w
oparciu o wyniki powiązane z doskonałością naukową, międzynarodowym wymiarem działań
oraz współpracą z przedsiębiorstwami. Więcej państw członkowskich musi wprowadzić
zasadę konkurencyjności do finansowania. Dotychczas tylko kilka z nich wprowadziło
skuteczny mechanizm finansowania skłaniający do dążenia do doskonałości. Zbyt często
17
18
PL
Sprawozdanie „Naukowcy” [„Researchers”] z 2012 r. zlecone przez DG ds. Badań Naukowych i
Innowacji,
http://ec.europa.eu/euraxess/pdf/research_policies/121003_The_Researchers_Report_2012_FINAL_RE
PORT.pdf
Zob. załącznik „Profile państw: opis działania i głównych cech systemów badań i innowacji w
państwach członkowskich” [Country profiles: description of the performance and key features of
Member States’ research and innovation systems]. Informacje można znaleźć również w ocenie
skutków dołączonej do komunikatu Komisji „Wzmocnione partnerstwo w ramach europejskiej
przestrzeni badawczej na rzecz doskonałości i wzrostu gospodarczego” z 17.7.2012 (COM 2012 392
final).
9
PL
finansowanie instytucjonalne jest przydzielane uniwersytetom i publicznym organizacjom
badawczym z pominięciem kryteriów opartych na wynikach lub rzeczywistego
monitorowania opartego na dowodach. W momencie gdy przydział środków nie jest związany
z wynikami, poszczególni naukowcy i instytucje mają ograniczone powody do angażowania
się w europejskie sieci lub konkurencję, do dążenia do doskonałości lub do współpracy z
sektorem prywatnym.
Państwa członkowskie w coraz większym stopniu skupiają się na stworzeniu otoczenia
biznesowego przyjaznego dla innowacji. Najczęściej stosuje się zachęty podatkowe dla
inwestycji w badania i rozwój lub „kupony innowacyjności” dla przedsiębiorstw, które
zamierzają zakupić usługi od usługodawców z sektora badawczo-rozwojowego, technicznego
lub innowacyjnego. Niektóre państwa członkowskie stosują też niższe stopy podatkowe w
odniesieniu do zysków z patentów i innych rodzajów własności intelektualnej. Istnieje silne
poparcie dla ułatwienia dostępu do kapitału wysokiego ryzyka dla przedsiębiorstw na etapie
zalążkowym, rozruchu i wczesnego wzrostu oraz dla innowacyjnych projektów.
W krajowych strategiach występuje jednak jeszcze brak równowagi między siłami popytu i
podaży. Instrumenty związane z podażą, takie jak dotacje, pożyczki o obniżonym
oprocentowaniu i zachęty podatkowe, stanowią ponad 90 % stosowanych środków19. Tylko
kilka państw aktywnie stosuje środki związane z popytem (np. zamówienia publiczne, normy,
regulacje) mające na celu stworzenie rynków innowacyjnych rozwiązań. Jednakże w wielu
innych państwach członkowskich rozpoczęły się dyskusje lub działania pilotażowe dotyczące
takich środków i w najbliższym czasie powinno się zacząć ich wprowadzanie Największe
wsparcie dla tworzenia nowych rynków można odnotować w dziedzinach zrównoważonego
wzrostu, efektywności energetycznej i e-administracji.
2.3.
Dążenie do bardziej innowacyjnej Europy
Kryzys i coraz większa globalizacja zmieniły zasady gry. Strategie opierające się na
inwestowaniu w wiedzę i wykorzystaniu w jak największym stopniu istniejących systemów
badań i innowacji są bardzo ważne, ale niewystarczające. Europejska gospodarka potrzebuje
radykalnej zmiany dynamiki przedsiębiorstw, które powinny skoncentrować się na szybko
rozwijających się światowych rynkach opartych na wiedzy, posiadających potencjał
tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy. Ocenę tę potwierdzają dane przedstawione
na rys. 4, z których wynika, że gospodarki, w których wpływ gospodarczy innowacji jest
największy, mają wyższy poziom zatrudnienia.
Rys. 4: Pozytywny wpływ gospodarczy innowacji na zatrudnienie
19
PL
Opinia ERAC dotycząca rocznej analizy wzrostu gospodarczego Komisji, luty 2012 r.
10
PL
Powszechnie uznaje się, że struktura gospodarcza Europy musi ulec modernizacji i nastawić
się na przyszłościowe sektory, w których można zapewnić zrównoważoną przewagę
konkurencyjną w oparciu o wysoce wykształconych pracowników. Takie zmiany strukturalne
są nadal zbyt powolne. Aby przyspieszyć zmianę struktury gospodarczej Europy decydenci
polityczni muszą skupić się na jednym z głównych elementów modernizacji: rozwoju
innowacyjnych przedsiębiorstw. Pomoże to przezwyciężyć problemy związane z wynikami
gospodarczymi Europy.
Z badań wynika, że chociaż w Europie jest mniej szybko rozwijających się innowacyjnych
przedsiębiorstw niż w USA, ogólny wzrost zatrudnienia zależy od nich w ogromnym stopniu:
ich liczba i udział w rynku są niewielkie, ale liczba i udział w rynku miejsc pracy
wytwarzanych przez nie bezpośrednio lub pośrednio są bardzo wysokie. Ponadto szybko
rozwijające się innowacyjne przedsiębiorstwa są niezbędne dla wzrostu wydajności, jako że
jednym z głównych czynników takiego wzrostu jest przeniesienie miejsc pracy z
przedsiębiorstw o niskiej wydajności do bardziej wydajnych przedsiębiorstw. Szacuje się, że
różnice w dynamice wzrostu przedsiębiorstw między UE a USA odpowiadają za ponad dwie
trzecie różnicy we wzroście wydajności między UE a USA w ostatnich dziesięcioleciach.
Decydenci krajowi skorzystaliby z przeglądu wszystkich aspektów krajowych systemów
przedsiębiorczości i innowacyjności, które mogą stanowić przeszkody w rozwoju
innowacyjnych przedsiębiorstw. W oparciu o istniejące dowody działania polityczne powinny
koncentrować się w szczególności na następujących ważnych aspektach:

PL
Wiele elementów ram regulacyjnych ma duże znaczenie dla dynamiki rozwoju
przedsiębiorstw. Państwa członkowskie muszą zająć się czynnikami zniechęcającymi
występującymi w uregulowaniach. Może to dotyczyć np. nowoczesnego stanowienia
11
PL
norm oraz dobrze działających rynków pracy. Z doświadczeń wynika, że przepisy
regulujące bankructwo penalizujące przedsiębiorców, którym się nie powiodło, mają
niekorzystny wpływ na powstawanie szybko rozwijających się przedsiębiorstw.
Większa liczba szybko rozwijających się przedsiębiorstw oznacza również większą
liczbę niepowodzeń. Niezależnie od prawodawstwa, niezbędna jest zmiana podejścia
społeczeństwa do przedsiębiorców, którym się nie powiodło.
PL

Dostęp do instrumentów finansowych kapitału własnego i dłużnych instrumentów
finansowych jest niezbędny dla zapewnienia szybkiego rozwoju przedsiębiorstw.
Wiele państw członkowskich opracowało już strategie polityczne dotyczące tej
kwestii, jednak nadal występują znaczące przeszkody, w szczególności w państwach
członkowskich, w których rynki finansowe są mniej rozwinięte. W świetle
powyższego przyjęte w 2012 r. rozporządzenie unijne dotyczące utworzenia
europejskiego funduszu venture capital jest ważnym krokiem, który ułatwi
inwestorom gromadzenie w całej Europie środków przeznaczonych dla nowych
przedsiębiorstw i MŚP20.

Szczegółowy cel dotyczący promowania rozwoju nowych innowacyjnych
przedsiębiorstw należy w pełni zintegrować z projektowaniem instrumentów
politycznych w zakresie badań i innowacji. Wiele państw członkowskich stworzyło
zachęty podatkowe w celu wspierania działalności badawczo-rozwojowej we
wszystkich rodzajach przedsiębiorstw. Niezbędne jest jednak zapewnienie
konkretnych, bardziej przyjaznych rozwiązań podatkowych dla nowych
innowacyjnych przedsiębiorstw.

Wzrost, innowacyjność i wymiar międzynarodowy są ze sobą ściśle powiązane.
Eksport i innowacyjność to wzajemnie wspierające się strategie prowadzące do
wzrostu eksportu, oborotu i zatrudnienia na poziomie przedsiębiorstwa. Należy
połączyć rozwiązania polityczne promujące innowacyjność i wymiar
międzynarodowy. Polityka wspierania klastrów może być cennym narzędziem w tym
zakresie, m.in. dzięki wspieraniu międzynarodowego rozwoju nowych
innowacyjnych przedsiębiorstw.

Młodzi autorzy radykalnych innowacji zmagają się z problemami dotyczącymi
ochrony własności intelektualnej. Ukierunkowane lub bardziej ogólne strategie
polityczne zapewniające wzrost kapitału (publicznego) i dostępu do niego oraz
strategie w zakresie poprawy systemu praw własności intelektualnej oraz
ograniczenia jego kosztów będą korzystne dla wszystkich rozwijających się
przedsiębiorstw, które pragną dokonywać innowacji, a w szczególności dla szybko
rozwijających się innowacyjnych przedsiębiorstw. Wspólny, bardziej profesjonalny
dostęp do zbiorów praw własności intelektualnej, np. poprzez grupowanie patentów
w ramach klastrów, może być również być instrumentem rozwoju w Europie
innowacyjności na większą skalę.

Ukierunkowanie systemu badań i rozwoju na transfer wiedzy, a w szczególności
poprawa powiązań między bazą naukową a sektorem przedsiębiorstw, jest niezwykle
ważne dla zapewnienia rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw opartych na
technologiach. Wiele państw członkowskich opracowało już strategie polityczne,
których celem jest zwiększenie komercyjnego wykorzystania działań badawczo-
20
Ponadto Komisja opublikuje w nadchodzących tygodniach zieloną księgę dotyczącą długoterminowego
finansowania gospodarki europejskiej, w której przedstawione zostaną czynniki napędziające oraz
ograniczające dlugoterminowe finansowanie oraz pomysły dotyczące działań i ewentualnych nowych
instrumentów lub inicjatyw.
12
PL
rozwojowych; muszą one następnie zostać wdrożone, poprawione, ocenione i
zmodernizowane.

Niezbędne jest promowanie rozwoju kultury innowacyjności i przedsiębiorczości,
między innymi w ramach systemu edukacji. Strategie polityczne ukierunkowane na
rozwój przedsiębiorstw poświęcaly mniej uwagi stymulowaniu ambicji w zakresie
rozwoju nowych i istniejących innowacyjnych przedsiębiorstw oraz zapewnieniu
kształcenia, możliwości doskonalenia umiejętności oraz wykwalifikowanego
doradztwa dla nowych i małych przedsiębiorstw, np. w odniesieniu do zarządzania
innowacyjnością i szybkim wzrostem21.
Powyższe zagadnienia są kluczowe dla osiągnięcia celów strategii „Europa 2020” oraz
skupienia się na strategiach horyzontalnych, które mają za zadanie stworzenie żyznego gruntu
dla szybko rozwijających się innowacyjnych przedsiębiorstw.
W uzupełnieniu działań na szczeblu regionalnym i krajowym priorytety te powinny być
wspierane przez wspólne działania na poziomie UE, tak aby stworzyć w Europie przyjazne
dla innowacji otoczenie biznesowe. Środki te opisano w następnej sekcji.
3.
POSTĘPY W TWORZENIU UNII INNOWACJI
W 2012 r. dokonano postępów w realizacji Unii innowacji. Ponad 80% zobowiązań w ramach
podejmowanych inicjatyw jest w toku realizacji. W kilku obszarach należy zwiększyć
wysiłki. Dotyczy to bardziej strategicznego wykorzystania innowacyjnych zamówień
publicznych, przyjęcia wniosków wynikających z Aktu o jednolitym rynku I oraz
wprowadzenia inicjatyw dotyczących waloryzacji praw własności intelektualnej. Niniejsza
część koncentruje się na głównych działaniach politycznych 2012 r. W załączniku
przedstawiono podsumowanie postępów we wszystkich 34 zobowiązaniach Unii innowacji.
3.1.
Wzmacnianie podstaw wiedzy i ograniczanie rozproszenia
Promowanie doskonałości w edukacji i rozwijaniu umiejętności
Niedopasowane umiejętności oraz niewystarczająca liczba naukowców i inżynierów stanowią
zagrożenie dla europejskich zdolności w zakresie innowacji w momencie rosnącego
zapotrzebowania na technologię. W 2012 r. Komisja przedstawiła komunikat pt. „Nowe
podejście do edukacji”22 Skoncentrowano się w nim na potrzebie rozwijania umiejętności
ogólnych takich jak krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów, praca zespołowa oraz
umiejętności w zakresie przedsiębiorczości, a także na pogłębieniu partnerstw między
środowiskiem akademickim a przedsiębiorstwami.
Trwa już realizacja pierwszych projektów w ramach sojuszy na rzecz wiedzy. Ich celem jest
ustanawianie międzysektorowych partnerstw między pracodawcami i placówkami
edukacyjnymi w celu rozwiązania problemu niedopasowanych umiejętności, np. w przemyśle
audiowizualnym (projekt CIAKL), w przemyśle wytwórczym poprzez integrację środowisk
fabryki i szkoły (projekt KNOW-FACT) i poprzez promowanie przedsiębiorczości wśród
studentów i pracowników (projekt EUEN). W 2013 r. rozpoczną się kolejne projekty, a od
2014 r. sojusze na rzecz wiedzy zostaną włączone do nowego programu „Erasmus dla
wszystkich”.
Ponadto w 2012 r., po uwzględnieniu wyników studium wykonalności, rozpoczęto wdrażanie
wielowymiarowego międzynarodowego rankingu szkolnictwa wyższego.
21
22
PL
Komisja Europejska (2011), „Polityka wspierająca szybko rozwijające się innowacyjne MŚP” [Policies
in support of high-growth innovative SMEs], przegląd polityki nr 2 INNO-Grips;
COM (2012) 669.
13
PL
Tworzenie europejskiej przestrzeni badawczej
Warunki niezbędne do stworzenia europejskiej przestrzeni badawczej (EPB) do 2014 r. nie
zostały jeszcze stworzone. EPB to jednolity obszar badawczy opierający się na rynku
wewnętrznym. Jest on częścią Unii innowacji. Program „Horyzont 2020” na wiele sposobów
wspiera jej realizację. Stworzenie EPB stanowi jedną z najważniejszych reform
strukturalnych napędzających wzrost gospodarczy w Europie, a jej znaczenie jest w coraz
większym stopniu uznawane. Mimo że dotychczasowe postępy były niewielkie, Komisja
zaproponowała utworzenie wzmocnionego partnerstwa w ramach europejskiej przestrzeni
badawczej na rzecz doskonałości i wzrostu gospodarczego23. Jego cele i wyraźne działania
zostały zatwierdzone przez Radę ds. Konkurencyjności podczas posiedzenia w dniu 11
grudnia 2012 r. W ramach wzmocnionego partnerstwa państwa członkowskie, organizacje
zainteresowanych stron i Komisja będą pracować wspólnie nad zwiększeniem wydajności i
skuteczności europejskiego publicznego systemu badań naukowych. Działania skoncentrują
się na zachęcaniu do większej otwartości i konkurencyjności, mobilności naukowców,
współpracy transgranicznej i optymalnego przepływu wiedzy. Postępy w realizacji EPB będą
monitorowane w bliskim powiązaniu z semestrem europejskim. Niezbędna będzie również
kierownicza rola Rady w oparciu o regularne rozmowy z zainteresowanymi stronami.
Komisja opracuje solidny mechanizm monitorowania EPB w bliskiej współpracy z
państwami członkowskimi.
Połączone skutki osiągnięcia unijnego celu zakładającego przeznaczenie 3 % PKB na badania
naukowe, programu „Horyzont 2020” oraz wzrostu finansowania transgranicznego (obecnie
wynosi ono 0,8 %) dzięki wdrożeniu EPB mogą przynieść nawet dodatkowe 445 mld EUR
PKB i 7,2 mln miejsc pracy do 2030 r.24.
Wniosek Komisji dotyczący programu „Horyzont 2020” przyczynia się do ustanowienia i
funkcjonowania europejskiej przestrzeni badawczej np. poprzez uczynienie z otwartego
dostępu do publikacji naukowych ogólnej zasady programu. Komisja zaleciła, aby państwa
członkowskie przyjęły podobne podejście do wyników badań finansowanych w ramach ich
programów krajowych25.
Doskonałe badania naukowe nie są prowadzone w próżni. Wymagają one najlepszej
infrastruktury badawczej, która stanowi platformę współpracy pozwalającą rozwiązać
problemy, z którymi państwa członkowskie lub regiony nie mogą się uporać działając
samodzielnie. Komisja i państwa członkowskie osiągają postępy w tworzeniu 48
priorytetowych infrastruktur badawczych określonych w 2010 r. w ramach Europejskiego
Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych (ESFRI). W 2013 r. oczekiwana jest realizacja
27 z nich.
Extreme Light Infrastructure (ELI) to infrastruktura rozproszona zlokalizowana w Republice
Czeskiej, na Węgrzech i w Rumunii. Tworzy ona paneuropejską sieć laserów, która ma
obejmować najsilniejsze lasery świata. Skupia ona prawie 40 instytucji badawczych i
akademickich z 13 państw członkowskich UE. Trzy obiekty powinny wejść w fazę eksploatacji
w 2015 r. ELI będzie pierwszą infrastrukturą zidentyfikowaną w ramach ESFRI
zlokalizowaną w nowych państwach członkowskich. Jest ona współfinansowana w znacznej
części z funduszy strukturalnych UE. Projekt ten stanowi doskonały przykład możliwości
łączenia przez infrastrukturę badawczą celów doskonałości naukowej, rozwoju regionalnego i
spójności europejskiej.
23
24
25
PL
COM(2012)392 final.
SWD(2012)212, dokument roboczy służb Komisji – ocena skutków towarzysząca komunikatowi
(2012)392 final
COM(2012) 401 final i COM(2012) 417 final
14
PL
Koncentracja finansowania UE na priorytetach Unii innowacji
Nowy instrument UE w zakresie finansowania badań naukowych i innowacji od 2014 r. –
„Horyzont 2020” – skupi w jednym miejscu całe wsparcie badań i innowacji na poziomie
Europy. Zgodnie z celami założonymi w Unii innowacji program „Horyzont 2020” w
znaczącym stopniu zrywa z przeszłością koncentrując finansowanie na wyzwaniach,
upraszczając zasady uczestnictwa i zapewniając większą skuteczność działań.
Głównym elementem nowego podejścia w ramach programu „Horyzont 2020” jest nacisk na
innowacyjność. Oznacza to większe środki na finansowanie testowania, prototypów,
demonstracji i działań pilotażowych; działań badawczo-rozwojowych prowadzonych przez
przedsiębiorstwa, promowanie przedsiębiorczości i podejmowania ryzyka; większe środki na
tworzenie popytu na innowacyjne produkty i usługi poprzez stanowienie norm i zamówienia
publiczne; a także zachęcanie do innowacyjności w dziedzinach nietechnologicznych takich
jak projektowanie, innowacyjność i kreatywność usług, nowe modele biznesowe i innowacja
społeczna, czyli szersze podejście do innowacyjności. Zmienione podejście do MŚP obejmie
specjalny instrument wsparcia przedsiębiorstw wykazujących silne dążenie do rozwoju,
wzrostu i działań międzynarodowych26. W ramach programu „Horyzont 2020” działania
Marie Skłodowska-Curie przyczynią się do osiągnięcia celu Unii innowacji polegającego na
wykształceniu dodatkowego miliona naukowców.
Obecny siódmy program ramowy (7PR) uwzględnia nowy nacisk na innowacyjność
przewidziany w programie „Horyzont 2020”. Programy prac 7PR na rok 2013 zawierają
znacznie większy niż kiedykolwiek dotąd element cyklu innowacji i przewidują największy
do tej pory budżet zaproszeń do składania wniosków wynoszący 8,1 mld EUR. Ich celem jest
zapewnienie lepszego wykorzystania wyników badań oraz pomoc we wprowadzaniu nowych
produktów i usług na rynek.
Promowanie talentów i tworzenie nowych przedsiębiorstw: Europejski Instytut Innowacji i
Technologii
Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT) za pomocą nowego rodzaju partnerstwa –
wspólnot wiedzy i innowacji (WWiI) – wprowadza w życie koncept trójkąta wiedzy
obejmującego kształcenie, badania i rynek pracy. Dotychczas powstały trzy WWiI w zakresie
zmiany klimatu, zrównoważonej energii i społeczeństwa informacyjno-komunikacyjnego.
Programy edukacyjne w ramach WWiI koncentrują się na umiejętnościach w zakresie
przedsiębiorczości i innowacyjności oraz dostarczają innowacyjnym studentom i
przedsiębiorcom wiedzę i metody niezbędne do przekształcenia pomysłów w możliwości
biznesowe. Europejski Instytut Innowacji i Technologii określił kryteria przyznawania znaku
EIT programom studiów magisterskich i doktoranckich.
W Europie brakuje inżynierów i informatyków posiadających odpowiedni zestaw
umiejętności. EIT ICT Labs Master School jest jednym z największych wspólnych
przedsięwzięć europejskich, których celem jest rozwiązanie tego problemu. Obejmuje 21
uniwersytetów i szkół biznesu w ramach WWiI. Instytucje należące do programu oferują
siedem kierunków technicznych i w pełni znormalizowany kierunek dodatkowy – innowację i
przedsiębiorczość. Studenci mogą również skorzystać z programu opieki mentorskiej oraz
stażu w jednym z przedsiębiorstw zaangażowanych w program. W 2012 r. do programu
przyjęto ok. 200 studentów.
26
PL
Nowy system, zainspirowany amerykańskim systemem SBIR, stanowi odpowiedź na wezwanie Rady
Europejskiej z 2011 r. do zbadania, w jaki sposób można najlepiej zaspokoić potrzeby szybko
rozwijających się innowacyjnych przedsiębiorstw w ramach podejścia rynkowego.
15
PL
Edukację w dziedzinie przedsiębiorczości łączy się z szeregiem usług wspierających
przedsiębiorstwa oraz różnymi programami w zakresie innowacyjności, takimi jak
InnoEnergy Highway lub Climate-KIC Market Accelerator, w celu przyspieszenia
wprowadzania innowacji na rynek. Można już dostrzec pierwsze rezultaty: wyniki badań i
nowe pomysły szybciej trafiają na rynek i przyciągają pierwszych klientów.
Dzięki finansowaniu w ramach WWiI Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii w
dziedzinie klimatu, Naked Energy, przedsiębiorstwo rozpoczynające działalność w dziedzinie
projektowania i innowacyjności, przeprowadziło realne działania pilotażowe w zakresie
technologii energii słonecznej. Nowa technologia wzbudziła zainteresowanie dużej sieci
supermarketów – Sainsbury’s – z którą następnie podpisano umowę.
„Rolą WWiI w dziedzinie klimatu była identyfikacja możliwości, tworzenie powiązań oraz
oferowanie nowych szans. To taka »chroniona innowacyjność«. Dzięki WWiI w dziedzinie
klimatu możemy współpracować z ważnymi uczestnikami rynku”. Christophe Williams,
dyrektor zarządzający, Naked Energy
„Znamy sytuację w Wielkiej Brytanii. Jednakże na pewno nie wiemy o wszystkich
doskonałych pomysłach. WWiI w dziedzinie klimatu może nam je przybliżyć. Chcemy
angażować się w działania od samego początku, aby kształtować technologię w sposób
możliwy do komercyjnego wykorzystania”. David Penfold, Sainsbury’s Supermarkets Ltd
Wniosek dotyczący strategicznego planu innowacji EIT przedstawia konsolidację i dalszy
rozwój trzech istniejących WWiI oraz zakłada stworzenie sześciu nowych wspólnot w
obszarach: innowacji na rzecz zdrowego stylu życia oraz aktywnego starzenia się, żywności
na przyszłość, surowców, produkcji oferującej wartość dodaną, inteligentnych i bezpiecznych
społeczeństw oraz mobilności w miastach. EIT znacząco przyczyni się do osiągnięcia celów
określonych w programie „Horyzont 2020”.
3.2.
Wprowadzanie dobrych pomysłów na rynek
Celem Unii innowacji jest usunięcie przeszkód powstrzymujących innowatorów przed
przekształcaniem pomysłów w nowe produkty i usługi, które można sprzedawać na
światowych rynkach. Europa musi wykorzystać potencjał w zakresie innowacyjności poprzez
szybsze stanowienie norm, tańsze uzyskanie ochrony patentowej, inteligentniejsze
zamówienia publiczne innowacyjnych produktów i usług oraz lepszy dostęp innowatorów i
MŚP do finansowania. Realizacja wniosków dotyczących tych czterech czynników
innowacyjności została przyspieszona w ramach aktu o jednolitym rynku I (2011 r.). Powinny
one nadać nowe tempo innowacyjności europejskiej począwszy od 2013 r., ponieważ dwa
wnioski zostały przyjęte w 2012 r., zaś kolejne dwa mają zostać przyjęte w 2013 r.
Finansowanie innowacji
Europie nie brakuje innowacyjnych pomysłów, które można przekształcić w skuteczne
modele biznesowe. Pierwszą przeszkodą w ich realizacji jest często dostęp do finansowania,
dodatkowo utrudniony przez trwający kryzys gospodarczy. W wyniku kryzysu finansowanie
kapitału wysokiego ryzyka w Europie spadło o 45 %. W USA anioły biznesu dokonują
pięciokrotnie więcej inwestycji niż w Europie27.
Grupa ekspertów ds. transgranicznego kojarzenia innowacyjnych przedsiębiorstw i
inwestorów zaleciła w sprawozdaniu z 2012 r. m.in. wspieranie kapitału wysokiego ryzyka o
27
PL
Sprawozdanie przewodniczącego grupy ekspertów ds. transgranicznego kojarzenia innowacyjnych
przedsiębiorstw
i
inwestorów;
Komisja
Europejska
2012.
http://ec.europa.eu/transparency/regexpert/index.cfm?do=groupDetail.groupDetailDoc&id=6008&no=1
16
PL
realnym potencjale powodzenia, profesjonalizację społeczności aniołów biznesu,
monitorowanie finansowania społecznościowego i zachęcanie do niego, a także oferowanie
innowacyjnym przedsiębiorcom szkoleń w zakresie przygotowania inwestorów. W 2013 r.
Komisja przedstawi zieloną księgę dotyczącą długoterminowego finansowania gospodarki
europejskiej.
Aby usunąć bariery w inwestycjach transgranicznych w 2012 r., uzgodniono dwa wnioski
ustawodawcze dotyczące europejskich funduszy na rzecz przedsiębiorczości społecznej i
europejskich funduszy venture capital28. Oczekuje się, że zostaną one oficjalnie przyjęte na
początku 2013 r. Ponadto Komisja przeprowadziła analizę potencjalnych przeszkód
podatkowych w inwestycjach transgranicznych kapitału wysokiego ryzyka i na tej podstawie
rozważy kolejne działania oraz przedstawi rozwiązania w 2013 r.
Począwszy od 2014 r. program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i
średnich przedsiębiorstw (COSME) oraz „Horyzont 2020” będą wspólnie wspierać
instrument finansowy kapitału własnego i dłużny instrument finansowy. Jeśli chodzi o kapitał
własny, oba programy będą wspólnie dokonywać inwestycji na etapach zalążkowym,
rozruchu i wzrostu wspierając ogólnounijny system kapitału wysokiego ryzyka. „Horyzont
2020” skoncentruje się na wczesnych etapach, zaś COSME na etapie wzrostu. Jeśli chodzi o
instrumenty dłużne, oba programy będą oferowały pożyczki, gwarancje i kontrgwarancje.
Aby zwiększyć kwoty pożyczek na rzecz MŚP opierających swoją działalność na badaniach i
innowacji, na początku 2012 r. w ramach mechanizmu finansowania opartego na podziale
ryzyka wprowadzono nowy instrument podziału ryzyka w formie systemu gwarancji w celu
zachęcenia banków do oferowania pożyczek i leasingu innowacyjnym MŚP oraz małym
przedsiębiorstwom o średniej kapitalizacji.
W 2012 r. mechanizm finansowania oparty na podziale ryzyka (RSFF) skoncentrował
dodatkowe zasoby na infrastrukturze badawczej, oferując znaczną pożyczkę w wysokości do
300 mln EUR na rzecz Europejskiego Obserwatorium Południowego w celu wsparcia
budowy Ogromnie Wielkiego Teleskopu Europejskiego (E-ELT). Ten rewolucyjny teleskop
naziemny będzie składał się ze zwierciadła o średnicy 39 metrów i będzie największym na
świecie teleskopem optycznym i w bliskiej podczerwieni: będzie on „oknem Europy na
wszechświat”.
Od 2013 r. Europejski Bank Inwestycyjny przeznaczy dodatkowe 10–15 mld EUR na
działania dotyczące innowacyjności i umiejętności w ramach nowego instrumentu na rzecz
wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, co wygeneruje do 65 mld EUR dodatkowych
inwestycji.
Kształtowanie zapotrzebowania na innowacyjne produkty i usługi
Innowacyjne przedsiębiorstwa mogą odnieść sukces jedynie wówczas, jeśli będzie istniał
rynek na ich towary i usługi, a konsumenci zechcą je kupić. Nowy pakiet normalizacyjny,
który wszedł w życie 1 stycznia 2013 r., oraz wniosek dotyczący modernizacji prawodawstwa
w zakresie zamówień publicznych w UE stanowią kluczowe dokumenty służące szybszemu
wprowadzaniu na rynek innowacyjnych produktów i usług. W wyniku wdrożenia pakietu
opracowywanie europejskiej normy powinno być do 2020 r. dwukrotnie szybsze, zaś dzięki
wnioskowi instytucje zamawiające będą mogły stosować specjalną procedurę zakupu
innowacyjnych towarów i usług, dokonywać zakupów wspólnie z instytucjami z innych
państw członkowskich w celu podziału ryzyka oraz włączyć innowacyjność do kryteriów
udzielenia zamówienia. Wnioski dotyczące zamówień publicznych muszą jeszcze zostać
przyjęte przez Parlament Europejski i Radę.
28
PL
COM(2011) 860 final oraz COM(2011) 862 final.
17
PL
Innowacyjne zamówienia publiczne29 powoli rozprzestrzeniają się w Europie. W 2012 r.
Włochy przeznaczyły ponad 300 mln EUR30 na zamówienia przedkomercyjne31. W oparciu o
przykłady innych regionów włoskich przy wsparciu funduszy strukturalnych zamówienia
przedkomercyjne zostaną wprowadzone w południowych Włoszech . Ponadto wyższe ryzyko
związane z takimi zamówieniami może zostać objęte specjalnym mechanizmem finansowania
opartym na podziale ryzyka ustanowionym we współpracy z Europejskim Bankiem
Inwestycyjnym. Rozwija się również współpraca transgraniczna. Ministrowie ds. przemysłu z
krajów nordyckich zapoczątkowali projekt w dziedzinie opieki zdrowotnej w celu
zwiększenia współpracy między Norwegią, Finlandią, Szwecją, Danią i Islandią w
odniesieniu do innowacyjnych zamówień publicznych .
Współpracę transgraniczną przy innowacyjnych zamówieniach publicznych wspiera się
obecnie w kilku obszarach poprzez środki unijne przeznaczone na badania i innowacje. W
2012 r. zapoczątkowano 16 projektów mających na celu zachęcenie do prowadzenia
innowacyjnych zamówień publicznych z udziałem instytucji zamawiających z większości
państw członkowskich Projekty będą zachęcać instytucje zamawiające do stosowania
innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie systemów oświetleniowych, energooszczędnych
budynków, zaawansowanych technologii obliczeniowych, lepszej opieki nad osobami
starszymi, inteligentnych systemów transportowych, inteligentnych granicznych kontroli
bezpieczeństwa oraz inteligentnych tkanin dla straży pożarnej. W 2013 r. wsparcie UE
powinno być ponad dwukrotnie wyższe i wynieść prawie 100 mln EUR.
W ramach projektu SILVER 7PR instytucje zamawiające z pięciu państw – Zjednoczonego
Królestwa, Danii, Szwecji, Finlandii i Niderlandów – przedstawią na początku 2013 r.
pierwsze transgraniczne zaproszenie do składania wniosków dotyczących zamówienia
przedkomercyjnego. Zaproszenie dotyczyć będzie opracowania nowych rozwiązań w
dziedzinie robotyki, których celem jest pomoc osobom starszym niepełnosprawnym fizycznie.
Konsorcjum oczekuje, że zamówienie przedkomercyjne udostępni nowe rozwiązania
technologiczne w opiece nad starszymi osobami, które umożliwią do 2020 r. opiekę nad
dodatkowymi 10 % osób przy tej samej liczbie opiekunów.
Lepsza integracja kwestii normalizacji na wczesnym etapie projektów badawczych i
innowacyjnych jest niezbędna do rozpowszechniania wiedzy, interoperacyjności między
produktami a usługami oraz otwarcia nowych rynków. W ramach projektów 7PR
opracowywane są obecnie dokumenty normalizacyjne. W 2012 r. zapoczątkowano nowe
projekty mające przyspieszyć opracowanie norm wynikających z wyników badań
finansowanych ze środków PR, np. w odniesieniu do bioproduktów, druku 3D, inteligentnych
materiałów i wykorzystania drewna w budownictwie. W 2013 r. można spodziewać się
dalszych działań, zaś ok. 75 zaproszeń do składania wniosków przywołuje normy.
Każde przedsiębiorstwo musi utrzymywać wiele dynamicznych stosunków w ramach różnych
sieci. Ustanawianie elektronicznej wymiany danych z każdym partnerem biznesowym stanowi
jest bardzo pracochłonne, w szczególności w obrębie niehierarchicznych sieci produkcyjnych.
Łatwo jest o opóźnienia i błędy. Głównym celem projektu inTime jest poprawa wyników i
wiarygodności w stosunkach klient–dostawca oraz zrównoważenie produkcji w całej sieci. W
oparciu o wyniki projektu we wrześniu 2012 r. opublikowano dokument normalizacyjny.
29
30
31
PL
Innowacyjne zamówienia publiczne obejmują zamówienia przedkomercyjne i zamówienia na
innowacyjne rozwiązania.
170 mln EUR finansowania krajowego oraz wsparcie ze strony funduszy strukturalnych UE i EBI.
Zamówienia przedkomercyjne to metoda zakupu usług badawczo-rozwojowych w celu opracowania
nowego produktu lub rozwiązania.
18
PL
Wielostronna platforma komunikacyjna opisana w dokumencie umożliwia uczestniczącym
przedsiębiorstwom, zwłaszcza MŚP, uproszczenie i ukierunkowanie stosunków biznesowych,
ponieważ do ustanowienia komunikacji ze wszystkimi partnerami biznesowymi w ramach
platformy niezbędny jest tylko jeden kanał.
Innowacyjne produkty i usługi są kluczowym elementem planu działania w zakresie
ekoinnowacji przyjętego w grudniu 2011 r32. Celem planu jest pobudzanie wzrostu i
tworzenie miejsc pracy dzięki produktom, usługom i rozwiązaniom biznesowym mającym
pozytywny wpływ na środowisko. Obejmuje on siedem działań: (1) przegląd polityki
środowiskowej i regulacji; (2) projekty demonstracyjne i projekty zastosowań w warunkach
rynkowych; (3) normy i cele w zakresie wydajności; (4) finansowanie i usługi wsparcia MŚP;
(5) nowe umiejętności i miejsca pracy; (6) współpraca międzynarodowa; (7) europejskie
partnerstwa innowacyjne33.
Projekty zastosowań w warunkach rynkowych zarządzane przez Agencję Wykonawczą ds.
Konkurencyjności i Innowacyjności przekształcają innowacje w ekologiczne produkty i usługi,
które mogą zostać wprowadzone na rynek. Do udanych przykładów należą GLASSPLUS i
SATURN34. GLASSPLUS oferuje sposób na ponowne wykorzystanie szkła ze starych
odbiorników telewizyjnych. 60 000 odbiorników zostało już wykorzystanych do wytworzenia
płytek. SATURN odzyskuje metale nieżelazne z wysypisk miejskich uzyskując wyniki w
zakresie segregacji i czystości wynoszące odpowiednio ponad 98 % i 90 %.
Wykorzystanie możliwości związanych z własnością intelektualną i kreatywnością
Systemy praw własności intelektualnej odgrywają ważną rolę w posiadaniu nowej wiedzy i
wynalazków, dzieleniu się nimi i stosowaniu ich. Stanowią więc bardzo ważny element
warunków ramowych badań i innowacji.
W grudniu 2012 r. osiągnięto historyczne porozumienie dotyczące jednolitego patentu 35.
Powinno to pozwolić na udzielenie i rejestrację pierwszego patentu europejskiego o
jednolitym skutku wiosną 2014 r. Aby osiągnięcie terminu 2014 r. określonego w Unii
innowacji było możliwe, państwa członkowskie muszą jednak szybko ratyfikować umowę
dotyczącą Jednolitego Sądu Patentowego.
W marcu 2012 r. zaczęła funkcjonować usługa tłumaczenia maszynowego Patent Translate36.
Instrument ten został opracowany przez Europejski Urząd Patentowy we współpracy z
Google. W tej chwili oferuje on tłumaczenia między językiem angielskim i czternastoma
innymi językami, a do 2014 r. obejmie stopniowo 32 języki. Bezpłatna usługa Patent
Translate zapewni łatwy dostęp do treści patentów i powiązanych dokumentów
publikowanych na całym świecie.
W 2012 r. Komisja przedstawiła analizę najważniejszych przeszkód stojących przez
europejskimi przedsiębiorstwami, zwłaszcza MŚP, w odniesieniu do waloryzacji istniejących
patentów. Opisała również możliwe kroki, które można podjąć w celu ożywienia kwestii
własności intelektualnej37. Komisja przyjęła również strategię promowania sektora kultury i
branż twórczych, skupiając się na jego potencjale innowacyjności38.
32
33
34
35
36
37
38
PL
COM(2011) 899 final.
http://ec.europa.eu/environment/ecoap/index_en.htm
http://www.glassplus.eu/home.aspx, http://www.saturn.rwth-aachen.de/
Przyjęcie dwóch rozporządzeń wdrażających wzmocniona współpracę w dziedzinie jednolitej ochrony
patentowej, http://ec.europa.eu/internal_market/indprop/patent/index_en.htm
http://www.epo.org/searching/free/patent-translate.html
SWD(2012) 458 final.
COM(2012) 537 final.
19
PL
Europejski sojusz sektora kreatywnego rozpoczął dialog polityczny oraz podjął osiem
konkretnych działań dotyczących „kuponów innowacyjności”, lepszego dostępu do
finansowania oraz powiązania doskonałości i współpracy w celu dalszego rozwoju
kreatywnych gałęzi przemysłu oraz lepszego wykorzystania wszystkich form wiedzy i
kreatywności przez inne gałęzie przemysłu. Europejska Rada Liderów ds. Wzornictwa
opracowała 21 zaleceń, w oparciu o które Komisja przygotuje plan działania dotyczący
promowania wykorzystania i zrozumienia roli wzornictwa w polityce innowacyjności.
3.3.
Europejskie partnerstwa innowacyjne
Działania europejskiego partnerstwa innowacyjnego mające na celu przyspieszenie rozwoju i
wdrażania innowacji związanych z wyzwaniami społecznymi weszły w 2012 r. w nowy etap,
w którym projekt pilotażowy dotyczący aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu przeszedł
z fazy planowania w fazę realizacji, zaś podobne podejście zaproponowano w odniesieniu do
kolejnych czterech obszarów.
W lutym Komisja zatwierdziła strategiczny plan realizacji zaprezentowany przez grupę
sterującą ds. aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu oraz określiła działania wsparcia na
szczeblu unijnym. Plan ten przewiduje zwrócenie się do zainteresowanych stron o pisemne
zobowiązanie się do konkretnych działań lub stworzenia punktu kontaktowego oraz
utworzenie rynku innowacyjnych pomysłów, pozwalającego zainteresowanym stronom na
znalezienie partnerów, dzielenie się nowymi inicjatywami lub rozpowszechnianie wiedzy.
Odpowiedź na to wezwanie była zachęcająca. Grupy zainteresowanych stron obejmujące
organy publiczne, przedsiębiorstwa technologiczne, podmioty świadczący usługi z zakresu
opieki zdrowotnej, organizacje przemysłowe i pozarządowe podjęły się przeprowadzenia 261
konkretnych działań w sześciu konkretnych obszarach. Ponadto 54 regiony zaoferowały
zainteresowanie działaniem jako „platformy odniesienia” stanowiące przykłady dobrych
praktyk i angażujące się w realizację i powielanie innowacyjnych rozwiązań. Blisko 500
partnerów zdecydowało się na udział w internetowym rynku39.
Zobowiązania pochodziły ze wszystkich państw członkowskich UE i reprezentowały blisko
1000 regionów i gmin w UE, a także spoza niej. Ze złożonych wniosków wynika, że ponad 4
miliony Europejczyków mogłyby bezpośrednio skorzystać z partnerstwa, które powinno
uzyskać masę krytyczną niezbędną do zreformowania sposobu świadczenia opieki zdrowotnej
i korzystania z jej usług w Europie. Sześć grup zainteresowanych stron opublikowało w
listopadzie 2012 r. plany działań przedstawiające najważniejsze założenia i wyniki na kolejne
2–3 lata.
„Europejskie partnerstwo na rzecz innowacji sprzyjającej aktywnemu starzeniu się w dobrym
zdrowiu jest doskonałym przykładem praktycznego wykorzystania współpracy, nie tylko
między przedsiębiorstwami, ale również między zainteresowanymi stronami w całym łańcuchu
wartości. W przypadku aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu ryzyko nie jest związane z
technologią, ponieważ technologia jest już dostępna. Jest to kwestia połączenia technologii
(przekazywanie danych, przetwarzanie danych, sieci czujników itp.) w realnym otoczeniu,
innymi słowy chodzi raczej o innowację społeczną: o nowe sposoby działania i nowe modele
biznesowe. Jeżeli ludzie zaczną robić rzeczy w nowy sposób, powstaną nowe możliwości
inwestycji. My korzystamy z tych możliwości. Chcemy inwestować w innowację sprzyjającą
aktywnemu starzeniu się w dobrym zdrowiu, ponieważ Komisja zobowiązała się do obniżenia
ryzyka inwestycji poprzez rozpowszechnianie informacji i stworzenie zainteresowanej
39
PL
http://webgate.ec.europa.eu/eipaha
20
PL
społeczności, ponieważ powstaje bardzo atrakcyjny ogromny rynek usług związanych ze
starzeniem się społeczeństwa”. Dr Jos B. Peeters, Capricorn Venture Capital
W wyniku zatwierdzenia strategicznego planu realizacji dotyczącego aktywnego starzenia się
w dobrym zdrowiu Komisja przedłożyła wnioski dotyczące nowych europejskich partnerstw
innowacyjnych uwzględniające doświadczenia zdobyte w projekcie pilotażowym, takie jak
potrzeba lekkiego zarządzania oraz wyjaśnienie, że partnerstwa nie zastępują formalnych
procesów decyzyjnych dotyczących finansowania programów lub prawodawstwa.
W lutym Komisja przedłożyła wnioski w sprawie partnerstw dotyczących wydajnego i
zrównoważonego rolnictwa oraz surowców. W maju przedstawiła wniosek dotyczący
partnerstwa w sprawie wody, a w lipcu – inteligentnych miast i społeczności. W rezultacie
zatwierdzenia przez Radę partnerstwo dotyczące wody przedstawiło strategiczny plan
realizacji w grudniu 2012 r., zaś plany partnerstw dotyczących rolnictwa, surowców oraz
inteligentnych miast i społeczności zostaną przedstawione w 2013 r., tak aby możliwe było
jak najszybsze rozpoczęcie ich realizacji .
Na 2013 r. planuje się ocenę postępów partnerstwa dotyczącego aktywnego starzenia się w
dobrym zdrowiu oraz bardziej ogólną niezależną ocenę ekspercką europejskich partnerstw
innowacyjnych w celu stwierdzenia, czy niezbędne są dodatkowe środki lub zmiany
umożliwiające poprawę działania obecnych partnerstw oraz określające warunki działania
kolejnych partnerstw.
3.4.
Większa spójność społeczna i terytorialna
Zamknięcie przepaści innowacyjnej
Z analizy wyników krajowych40 oraz tablicy wyników innowacyjności regionów w 2012 r.41
(rys. 4) wynika, że nadal występują regionalne różnice w innowacyjności, zaś wraz z
utrzymującym się kryzysem wzrasta ryzyko. Najlepsze wyniki mają silne i innowacyjne
regiony w najbardziej innowacyjnych krajach, zaś w innych państwach członkowskich takie
regiony występują rzadziej. Chociaż wyniki regionów pod względem innowacyjności
utrzymywały się na stabilnym poziomie w latach 2007–2011, wykazały one jednak większą
zmienność niż wyniki na szczeblu krajowym. Różnice regionalne wymagają lepszego
dostosowania polityki w zakresie innowacji do indywidualnych osiągnięć w regionach. Takie
podejście będzie promowane w ramach przyszłej polityki spójności na lata 2014–202042.
Państwa członkowskie będą musiały opracować strategie dotyczące badań i innowacji na
rzecz inteligentnej specjalizacji koncentrujące się na ograniczonej liczbie priorytetów.
Platforma inteligentnej specjalizacji43 ułatwia organom publicznym opracowanie takich
strategii dzięki wzajemnej ocenie, wytycznym i warsztatom w całej Europie. Obecnie trzy
państwa członkowskie UE oraz 103 regiony z 19 innych państw członkowskich są
zarejestrowane na platformie. Aby pomóc regionom osiągnąć doskonałość,
maksymalizowany będzie poziom synergii między programem „Horyzont 2020” a
finansowaniem w ramach funduszu spójności, wspierane będą połączenia istniejących i
nowych centrów doskonałości, ustanowiony zostanie instrument wymiany wiedzy na temat
polityki, a także powstaną katedry europejskiej przestrzeni badawczej.
40
41
42
43
PL
Zob. załącznik dotyczący wyników państw członkowskich dołączony do niniejszego komunikatu.
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/files/ris-2012_en.pdf
Zob. http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/proposals_2014_2020_en.cfm
http://s3platform.jrc.ec.europa.eu
21
PL
Rys. 5: Poziom innowacyjności regionów
Źródło: Tablica wyników innowacyjności regionów w 2012 r.
Wsparcie innowacji społecznych
Innowacje społeczne w Europie nabierają rozmachu. Social Innovation Europe44, wirtualna
platforma tworzenia i usprawniania innowacji społecznej, przyciągnęła w pierwszych 18
miesiącach działania prawie 50000 osób. Jako że rośnie poziom bezrobocia, Komisja ogłosiła
w październiku 2012 r. konkurs na nowe rozwiązania pomagające ludziom w znalezieniu
pracy lub w przekwalifikowaniu się. Jednocześnie inicjatywa na rzecz przedsiębiorczości
społecznej45 jako następstwo Aktu o jednolitym rynku I zajmuje się przeszkodami
utrudniającymi rozwój sektora przedsiębiorczości takimi jak prawodawstwo, finansowanie
oraz brak rozpoznawalności społecznej wartości dodanej sektora i wiedzy na jej temat.
W 2012 r. udzielano wsparcia dla innowacji społecznej i eksperymentów polityki społecznej
w dziedzinie zatrudnienia i polityki społecznej w ramach inicjatywy PROGRESS46 oraz
Europejskiego Funduszu Społecznego. Wsparcie to będzie jeszcze większe w przyszłym
okresie programowania Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego i nowego programu na rzecz przemian i innowacji społecznych na
lata 2014–2020.
44
45
46
PL
http://www.socialinnovationeurope.eu/
COM(2011) 682 final z dnia 25 października 2011 r.
Program
PROGRESS
jest
instrumentem
http://ec.europa.eu/research/infrastructures/index_en.cfm?pg=success9
22
finansowym
UE
PL
Od 2011 r. w ramach 7PR UE udzieliła projektom badawczym w dziedzinie innowacji
społecznej wsparcia o łącznej wartości ok. 30 mln EUR oraz finansuje dwie sieci inkubatorów
w celu wspierania i rozpowszechnienia udanych innowacji społecznych. Innowacja społeczna
będzie nadal uzyskiwać wsparcie w ramach programu „Horyzont 2020”. W ramach aktu o
jednolitym rynku II47 Komisja zobowiązała się również do opracowania metodyki pomiaru
korzyści społeczno-gospodarczych płynących z przedsiębiorstw społecznych.
Opracowanie innowacyjnych mechanizmów finansowania innowacji społecznej oraz
wspieranie modernizacji polityki ochrony socjalnej jest elementem pakietu dotyczącego
inwestycji społecznych, który został zaprezentowany w lutym 2013 r. Koncentruje się on na
zwiększeniu stabilności i adekwatności budżetu i polityki społecznej: aktywacji polityki
społecznej i usług w tym zakresie, inwestowaniu w dzieci i młodzież oraz usprawnieniu
zarządzania polityką społeczną, monitorowania i komunikacji z obywatelami w UE.
Z doświadczenia wynika, że obywatele są głównym źródłem innowacji społecznych oraz że
niezbędne jest tworzenie szeroko zakrojonych partnerstw w celu promowania innowacyjności
w mechanizmach polityki społecznej, w tym w niekomercyjnych organizacjach trzeciego
sektora oraz organizacjach w ramach społeczeństwa obywatelskiego. Innowacje w obszarze
społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw przyczyniają się do stworzenia całościowego i
przyszłościowego podejścia do partnerstw publiczno-prywatnych mając na uwadze sprostanie
wyzwaniom społecznym.
Pobudzanie innowacyjności w sektorze publicznym
Biorąc pod uwagę znaczenie sektora oraz obecną sytuację finansową i polityczną, Europa
musi pobudzać innowacje w sektorze publicznym, aby osiągnąć doskonałość i utrzymać
konkurencyjność na szczeblu międzynarodowym. Ponadto modernizacja administracji
publicznej stanowi jeden z pięciu priorytetów określonych w rocznej analizie wzrostu
gospodarczego Komisji za rok 2013. Pilotażowa europejska tabela wyników w zakresie
innowacji w sektorze publicznym48 jest pierwszą ogólnounijną próbą lepszego zrozumienia i
analizy innowacji w sektorze publicznym. Z analizy wyraźnie wynika, że lepsze usługi
publiczne sprawiają, iż wzrasta prawdopodobieństwo innowacyjności przedsiębiorstw i
wzrostu sprzedaży. Państwa, w których usługi publiczne są wysokiej jakości, mają
przeważnie lepsze wyniki w zakresie innowacyjności (rys. 6). Innowacyjna administracja
zapewniająca wysoką jakość jest zatem kluczowym czynnikiem poprawy innowacyjności w
Europie. Rys. 6: Skuteczność administracji a wpływ gospodarczy innowacyjności
47
48
PL
COM(2012) 573 final z dnia 3 października 2012 r.
Pilotażowa europejska tabela wyników w zakresie innowacji w sektorze publicznym na rok 2013
23
PL
3.5.
Wzmacnianie zewnętrznego wymiaru naszej polityki
Europa może osiągnąć największą doskonałość bazy naukowej i zapewnić wzrost
innowacyjnych przedsiębiorstw jedynie poprzez aktywną współpracę międzynarodową i
ustanowienie odpowiednich warunków przyciągających najbardziej utalentowane osoby.
Dlatego Komisja opracowała nową strategię rozwoju współpracy międzynarodowej w
dziedzinie badań i innowacji49. W strategii proponuje się dalsze skoncentrowanie współpracy
na strategicznych priorytetach UE przy jednoczesnym zachowaniu tradycyjnej otwartości na
udział państw trzecich w badaniach naukowych UE. Planowane jest zajęcie się globalnymi
wyzwaniami, ale także uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnej lokalizacji badań i
innowacji. Jednocześnie rozmowy dotyczące innowacyjności z państwami trzecimi muszą
uwzględniać potrzebę promowania równych warunków dla obywateli Europy działających na
ich terytoriach oraz wzmacniać pewność prawną inwestorów, w szczególności w odniesieniu
do praw własności intelektualnej. Jest to szczególnie ważne w kontekście zbliżających się
negocjacji umów inwestycyjnych z państwami trzecimi takimi jak Chiny.
Nowa strategia będzie realizowana głównie poprzez „Horyzont 2020”, ale także przez
wspólne inicjatywy z państwami członkowskimi UE. Jej centralnym elementem jest
stworzenie wieloletnich planów działania z najważniejszymi partnerami z państw trzecich w
celu zwiększenia i ukierunkowania współpracy międzynarodowej. Plany te zostaną
zintegrowane z pracami Strategicznego Forum ds. Międzynarodowej Współpracy NaukowoTechnicznej (SFIC) w celu zapewnienia spójności i wzajemności działań UE i państw
49
PL
COM (2012) 497.
24
PL
członkowskich. Obecnie SFIC aktywnie angażuje się w trzy ukierunkowane inicjatywy
prowadzone wspólnie z Indiami, USA i Chinami, a w październiku 2012 r. uzgodniono
podjęcie inicjatywy z Brazylią.
Grupa urzędników wyższego szczebla (GSO)50 opracowała zalecenia dotyczące ram
międzynarodowej współpracy w zakresie globalnej infrastruktury badawczej. Sprawozdanie
to zostało w znacznej mierze zaakceptowane przez ministrów ds. nauki grupy CARNEGIE 51.
Prawie wszystkie państwa członkowskie podjęły działania w celu przyciągnięcia
utalentowanych osób z zagranicy52, ale zbyt wcześnie jest na ocenę powodzenia tych działań.
Komisja zamierza przedłożyć w 2013 r. nowy wniosek dotyczący jednolitej dyrektywy, której
celem byłoby uproszczenie unijnych przepisów migracyjnych dla niektórych grup, w tym
naukowców, zapewniając jednolite i przejrzyste systemy przyjmowania i prawa w całej UE.
4.
WNIOSKI I DALSZE KROKI
Sytuacja gospodarcza w Europie pozostaje delikatna. Prognoza krótkoterminowa jest
niepewna. Można już odnotować pozytywne tendencje, a niedawne dogłębne reformy
powinny przynieść rezultaty w perspektywie średnio- lub długoterminowej.
Odpowiedzią Europy na brak pewności wynikający z kryzysu musi być rygorystyczne i
szybkie wdrażanie strategii „Unia innowacji” zgodnie z założeniami z 2010 r. Do tej pory w
wielu obszarach osiągnięto postępy. Wyniki podjętych działań powinny być wkrótce
odczuwalne w realnej gospodarce. Unia innowacji pomoże stworzyć klimat zaufania
przedsiębiorstw i obywateli do Unii Europejskiej. Będzie to możliwe poprzez stałe inwestycje
w badania i innowacje, dalsze znaczne reformy mające na celu stworzenie prawdziwej
europejskiej przestrzeni badawczej, ustanowienie lepszych warunków ramowych dla
innowacyjnych przedsiębiorstw oraz lepsze połączenie środków związanych z podażą i
popytem.
Europa musi jednak podjąć dalsze działania w celu urzeczywistnienia Unii innowacji. W
świetle utrzymującego się kryzysu, spadku zaufania społeczeństwa i ryzyka przepaści
innowacyjnej UE i jej państwa członkowskie muszą przyspieszyć podejmowane działania
oraz pogłębić Unię innowacji.
Bezpośrednim wyzwaniem jest zakres, w jakim Unia innowacji przyczyni się do powstania
rzeczywiście wyspecjalizowanych regionalnych profili innowacji akceptujących coraz
większe rozdrobnienie łańcuchów wartości i rosnącą różnorodność wymaganych nakładów
wiedzy. Większe skupienie się na roli regionalnej polityki w zakresie innowacji jest jedynym
sposobem na kompensację lub nawet zrównoważenie regionalnych tendencji związanych z
odchodzeniem najbardziej utalentowanych osób z regionów w niekorzystnym położeniu do
ośrodków doskonałości Europy53.
Aby pomóc w analizie nowych źródeł wzrostu Komisja, oprócz realizacji uzgodnionych
środków w ramach Unii innowacji, przygotuje kolejne kroki służące pogłębieniu Unii
50
51
52
53
PL
GSO składa się z przedstawicieli Brazylii, Kanady, Chin, Komisji Europejskiej, Francji, Niemiec, Indii,
Włoch, Japonii, Meksyku, Rosji, RPA, Zjednoczonego Królestwa i USA. Australia posiada status
obserwatora od listopada 2011 r.
Grupa Carnegie składa się z ministrów lub doradców ds. nauki z krajów G8 oraz Komisji Europejskiej i
Outreach 5 (Kanada, Francja, Niemcy, Włochy, Japonia, Rosja, Zjednoczone Królestwo, USA +
Brazylia, Chiny, Indie, Meksyk, RPA).
Sprawozdanie „Naukowcy” z 2012 r.
Pierwszy dokument przedstawiający stanowisko Rady ds. Europejskiej Przestrzeni Badawczej i
Innowacji (ERIAB): Test warunków skrajnych Unii innowacji; listopad 2012 r.
25
PL
innowacji. Opierają się one na nowych tendencjach, opiniach ekspertów i zainteresowanych
stron. Działania będą skoncentrowane na:
–
przyspieszeniu zmiany strukturalnej w istniejących sektorach oraz poprzez
dywersyfikację nowych sektorów, a także wspieraniu rozwoju szybko rozwijających
się innowacyjnych przedsiębiorstw dzięki polityce UE i koordynacji dodatkowych
inicjatyw;
–
zamknięciu przepaści innowacyjnej między regionami europejskimi poprzez
inteligentną specjalizację oraz synergię między programem „Horyzont 2020” i
funduszami strukturalnymi;
–
stworzeniu przyjaznych dla innowacji warunków ramowych dla innowacyjnych
przedsiębiorstw, w tym klastrów innowacyjności;
–
określeniu konkretnych sposobów zwiększenia innowacyjności w sektorze
publicznym i dzięki niemu;
–
opracowaniu spójnego podejścia
innowacyjności i transferowi wiedzy;
–
uwzględnieniu wartości własności intelektualnej, ułatwieniu waloryzacji patentów
oraz zapewnieniu właściwej i skutecznej ochrony wiedzy specjalistycznej i poufnych
informacji handlowych w celu ułatwienia transferu wiedzy;
–
promowaniu innowacyjności w handlu detalicznym jako głównego działania
europejskiego planu działania na rzecz handlu detalicznego, w celu ułatwienia
innowacyjnym produktom i usługom drogi od pomysłu do wprowadzenia na rynek
poprzez wykorzystanie potencjału sektora handlu detalicznego oraz jego wartości
gospodarczej (4,3% PKB UE i 8,3 % miejsc pracy w UE), a także bezpośredniego
powiązania z konsumentami;
–
połączeniu nowych technologii i usług z innowacyjnymi modelami biznesowymi.
strategicznego
sprzyjającego
otwartej
Aby dokonać rzeczywistych zmian, Europa musi jeszcze bardziej zaangażować się w
zobowiązanie do zapewnienia wzrostu gospodarczego opartego na innowacyjności. Cele
Unii innowacji powinny stanowić podstawę przyszłej integracji Europy. Żadne państwo
członkowskie nie jest w stanie samodzielnie stworzyć innowacyjnej gospodarki unijnej.
Nadszedł czas, aby instytucje europejskie, państwa członkowskie, regiony i wszystkie
zainteresowane strony podjęły działania.
PL
26
PL
ZAŁĄCZNIK
Załącznik: Postępy dokonane w 2012 r. w odniesieniu do 34 zobowiązań określonych w
inicjatywie przewodniej „Unia innowacji”, COM (2010) 546 final
Kolor zielony = zobowiązania wykonywane zgodnie z planem, w ramach których inicjatywy
są realizowane i przynoszą postępy;
Kolor pomarańczowy = zobowiązania, w przypadku których nastąpiły opóźnienia / częściowa
realizacja środków;
Kolor czerwony = zobowiązania, w ramach których nie podjęto inicjatyw.
Więcej informacji dotyczących
http://i3s.ec.europa.eu/home.html
zobowiązań
można
Zobowiązanie Unii innowacji
znaleźć
pod
Termin
1
Wdrożenie strategii krajowych w celu wykształcenia wystarczającej2011
liczby
naukowców
2
Zbadanie wykonalności niezależnego rankingu uniwersytetów
adresem:
Postęp
2011
Stworzenie „przymierzy wiedzy” między przedsiębiorstwami a ośrodkami
akademickimi
3
Propozycja zintegrowanych ram e-umiejętności
2011
4
Przedstawienie ram europejskiej przestrzeni badawczej i środków pomocniczych
2012
5
Stworzenie priorytetowej europejskiej infrastruktury badawczej
6
Uproszczenie i ukierunkowanie przyszłych unijnych programów badań 2011
i innowacji na cele Unii innowacji
7
Zapewnienie silniejszego zaangażowania MŚP w przyszłe unijne programy badań i
innowacji
8
Wzmocnienie podstaw naukowych przy stanowieniu polityki poprzez
JRC;
2015 – 60%
ustanowienie forum ds. działań przyszłościowych
PL
połowa 2011 r.
9
Przedstawienie strategicznego planu innowacji EIT
10
Wprowadzenie unijnych instrumentów
przyciągnięcia funduszy prywatnych
11
Zapewnienie transgranicznego działania funduszy kapitału wysokiego2012
ryzyka;
ryzyka opodatkowanie
12
Wzmacnianie
nawiązywania
kontaktów
między
przedsiębiorstwami i inwestorami ponad granicami państw
13
Przegląd zasad ramowych dotyczących pomocy państwa na rzecz badań, rozwoju
2011 i
innowacji
14
Stworzenie patentu UE
finansowych
w
celu
2014
innowacyjnymi
2014
27
PL
15
Przegląd ram prawnych dotyczących kluczowych obszarów
Rozpoczęcie w 2011 r.
16
Przyspieszenie i modernizacja procesu stanowienia norm
Początek 2011
r.
17
Odkładanie wydzielonych budżetów na zamówienia publiczne na Rozpoczęcie w 2011 r.
innowacje
Ustanowienie unijnego mechanizmu wsparcia i ułatwienie wspólnych zamówień
18
Przedstawienie planu działania w zakresie ekoinnowacji
Początek 2011 r.
19
Powołanie Europejskiej Rady Liderów ds. Wzornictwa
2011
Ustanowienie europejskiego sojuszu sektora kreatywnego
20
Promowanie otwartego dostępu; wsparcie
informacji w dziedzinie badań naukowych
inteligentnych
usług
21
Wspieranie efektywnej współpracy w dziedzinie badań naukowych i
transferu wiedzy
22
Stworzenie europejskiego rynku wiedzy dla patentów i licencji
23
Ochrona przed wykorzystaniem praw własności intelektualnej do
celów sprzecznych z zasadami konkurencji
2011
24/ Poprawa wykorzystanie istniejących funduszy strukturalnych na projekty
Rozpoczęcie
w
w
dziedzinie badań i innowacji
2010 r.
25
Platforma do
2012 r.
26
Zainicjowanie pilotażowego programu innowacji społecznych;
promowanie innowacji społecznych w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego
27
Wsparcie programu badań w dziedzinie innowacji sektora publicznego
i innowacji społecznych
Rozpoczęcie w 2011 r.
Pilotażowa europejska tabela wyników w zakresie innowacji w sektorze
publicznym
PL
28
Konsultacje z partnerami społecznymi na temat wzajemnego oddziaływania
między gospodarką opartą na wiedzy a rynkiem pracy
29
Prowadzenie pilotażowego projektu i wnioski dotyczące europejskich partnerstw
2011
innowacyjnych
30
Wdrożenie zintegrowanej
utalentowanych osób
31
Zaproponowanie wspólnych priorytetów UE / państw członkowskich w 2012
zakresie współpracy naukowej z państwami trzecimi
32
Wprowadzenie światowej infrastruktury badawczej
polityki
w
celu
28
przyciągnięcia
najbardziej
2012
2012
PL
33
Samoocena krajowych systemów badań i innowacji oraz określenie
wyzwań i koniecznych reform
34
Opracowanie podstawowego wskaźnika innowacyjności
Monitorowanie postępów przy wykorzystaniu tablicy wyników Unii innowacji
PL
29
PL