Teoria firmy

Teoria firmy
Opracowane na podstawie:
Blaug „Metodologia ekonomii” (rozdz. 7)
Ortodoksyjna teoria firmy
Przedsiębiorstwo wytwarza jeden produkt
 Strategiczne zmienne decyzyjne w
środowisku konkurencyjnym: cena i ilość
[Cournot, 1838]
 Centralne założenie: dążenie do
maksymalizacji zysków pieniężnych przy
danej technologii i strukturze popytu
 Zasadniczy wniosek modelu: rosnąca
krzywa podaży

Czy teoria firmy dobrze opisuje
rzeczywistość? Krytyka założeń

W rzeczywistości potencjalne cele
przedsiębiorstwa to:
– dążenie firmy do maksymalizacji funkcji
użyteczności o wielu zmiennych: zyski, czas
wolny, prestiż, płynność, panowanie, etc.
– dążenie do maksymalizacji sprzedaży przy
zadawalającym poziomie zysku
– zaspokajanie potrzeb w zadawalającym stopniu
– przetrwanie (a nie maksymalizacja
czegokolwiek)
Argumenty broniące teorię firmy:

Teoria firmy (i ogólnie analiza marginalna) nie
wyjaśnia wszystkich aspektów gospodarowania,
lecz dostarcza możliwych do sprawdzenia
prognoz o charakterze jakościowym,
– np. „wzrost popytu powoduje wzrost wielkości
produkcji oraz cen wyrobów”


Większość konkurencyjnych teorii nie może
dostarczyć nawet tak słabych prognoz [Machlup].
Podręcznikowa firma jest „typem idealnym”,
pomijającym np. koszty zdobycia informacji,
niepewność jako zbędne komplikacje.
Krytyka: trafność predykcji teorii firmy


Teoria firmy równie często spotyka się z zaprzeczeniem
jak i potwierdzeniem empirycznym.
Wnioski teorii często są niezgodne z rzeczywistością, np.:
– Prognoza teorii: firma maksymalizująca zysk nigdy nie będzie
reklamować swoich wyrobów
(doskonale elastyczny popyt umożliwia sprzedaż całej
produkcji, reklama jest zbędnym kosztem)
– Faktycznie wiele firm reklamuje swoje wyroby. Dlaczego?
» Krzywa popytu ujemnie nachylona
» Konkurencja monopolistyczna a nie konkurencja doskonała na rynku


Teoria konkurencji doskonałej daje niejednoznaczne prognozy ilości firm na
rynku, ich wielkości, wpływu zmian kosztów lub popytu na ceny produktu
Wniosek: teoria nie odnosi się do większości firm
produkujących dobra konsumpcyjne.
Dlaczego standardowa teoria firmy nadal jest
w podręcznikach, mimo że konfrontacja z
rzeczywistością i zdolności predykcyjne nie
są zadawalające?
„Chwaląc lub potępiając konwencjonalną
teorię przedsiębiorstwa nieuchronnie
dokonujemy oceny szerszego programu
badawczego, którego integralną część ona
stanowi [tj. oceniamy całą neoklasyczną
teorię cen].”
[Blaug]
Determinizm sytuacyjny
(analiza zarzutów Spiro Latsisa wobec neoklasycznej teorii
firmy w świetle metodologii naukowych programów
Lakatosa <MNPB>)


Neoklasyczny program badawczy poświęcony
zachowaniu przedsiębiorstwa to: konkurencja
doskonała, niedoskonała, monopolistyczna.
Program ten tworzą:
– „twardy rdzeń” – podstawowe założenia,
niekonfrontowalne z faktami empirycznymi
– „pas ochronny” – założenia pomocnicze, wyznaczające
kryteria stosowalności teorii
– „pozytywna heurystyka”
1) Rozróżnić sprzedawców i kupujących na rynku
3) Skonstruować definicje założeń behawioralnych „typu
idealnego”; wymienić warunki o klauzuli ceteris paribus
„pozytywna
heurystyka”
2) Opisać strukturę rynku
4) Nadać problemowi formę matematyczną
2) Zał. o wielkiej liczbie podmiotów uczestniczących w
procesie gospodarczym
3) Zał. o swobodzie wyjścia i wejścia
2) Teza od doskonałej informacji
3) Teza o niezależności podejmowanych decyzji
4) Teza o doskonałej konkurencji na wszystkich rynkach
„twardy rdzeń”.
1) Teza o maksymalizacji zysku
„pas
ochronny”
1) Zał. o homogeniczności wytwarzanego produktu
Determinizm sytuacyjny – c.d.

Determinizm sytuacyjny – zastosowanie
neoklasycznego programu badawczego do badania
zachowania przedsiębiorstwa [Latsis]
– Nazwą jest „determinizm sytuacyjny” dlatego,
ponieważ firmy wolnokonkurencyjne albo wytwarzają
rozmiary produkcji, przy których zysk osiąga
maksimum, albo nie produkują wcale.
– Nie ma czegoś takiego jak wewnętrzny proces
decyzyjny, poszukiwanie informacji, zasady radzenia
sobie z brakiem informacji czy niepewnością.
Determinizm sytuacyjny – c.d.


Wg Latsisa motywacyjne założenia teorii
ortodoksyjnej mogłyby zostać osłabione w ten
sposób, że miejsce maksymalizacji zysku zajęłoby
unikanie bankructwa, co nie wywarłoby żadnego
wpływu na jej prognozy.
Latsis ocenia neoklasyczną teorię
przedsiębiorstwa za „degenerującą się”. Wniosek
ten opiera raczej na badaniu założeń, niż na
sprawdzaniu wniosków teorii (zaprzecza to istocie
MNPB).
Determinizm sytuacyjny – czy
jest alternatywa?
Latsis odwołując się do prac m.in..Simona, Cyerta, Williamsona
rozróżnia 2 alternatywne wobec wszelkich „rdzeniowych”
pomysłów koncepcje, odrzucające nawet koncepcję istnienia
ogólnego analitycznego rozwiązania:

Behawioryzm:
– Analiza postępowania
pojedynczego decydenta

Organicjonizm:
– Cele decydentów
odkrywa się a posteriori
( a nie zakłada a priori)
Obie teorie nie są jednak w stanie nawet zadać prostych pytań,
na które odpowiada teoria neoklasyczna, nie wnoszą żadnego
nieoczekiwanego faktu.
Konkurencja pomimo
oligopolizacji


We współczesnych gospodarkach częste są sektory
składające się z niewielu wielkich producentów, tj.
o oligopolistycznej strukturze rynku (sektor
przemysłu przetwórczego)
Oligopol od konkurencji doskonałej i
monopolistycznej różni współzależność
podejmowanych przez podmioty decyzji
– Decyzje firm zależą od ich oczekiwań co do zachowań
innych firm
Konkurencja pomimo oligopolizacji



Model konkurencji oligopolistycznej Cournot’a
skutecznie usuwa wszelkie komplikacje
wzajemnej współzależności.
Od czasów Cournot’a powstały liczne teorie
oligopoli, jednak stanowią one raczej kawałki
modeli niż zwarte teorie. [M. Shubik]
Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa nie nadaje
się do zastosowania w przypadku występowania
oligopoli.
– Wynika to nie z nierealności założeń teorii, lecz
spowodowane jest niespełnieniem jej warunków
wyjściowych lub granicznych.
Konkurencja pomimo oligopolizacji

W praktyce jednak stosuje się podstawowe
jakościowe prognozy teorii neoklasycznej dla
oligopolu:
– Daje to uproszczone odpowiedzi na pytania dotyczące
przedsiębiorstw.

Stosujący taką metodę ekonomiści argumentują,
że „pomimo istnienia monopolu lub oligopolu
dynamiczny proces rywalizacji pomiędzy
ogromnymi korporacjami daje wyniki, które są
przybliżeniem wyniku procesu konkurencji
doskonałej(...)” [Lipsey]
– Neoklasyczna teoria jest użyteczna nawet w sytuacjach,
które gwałcą dosłownie wszystkie pomocnicze
założenia tej teorii.
Konkurencja pomimo oligopolizacji

Istnieje pogląd teoretyczny, że w długim
okresie zachowanie wszystkich firm
działających w warunkach wolnej
konkurencji stanowi DYNAMICZNĄ TEORIĘ
PRZEDSIĘBIORSTWA - odmienną od
neoklasycznej. Opisuje ona proces
konkurencji, a nie statyczną teorię
równowagi.
Konkurencja pomimo oligopolizacji


BARIERY WEJŚCIA w dynamicznej teorii
przedsiębiorstwa- problem stanowi brak spójnej
teorii i niefalsyfikowalność teorii:
Proces konkurencji oznacza, że gałąź jest otwarta
dla potencjalnych przybyszów. Czy tak jest?
Różne efekty:
– Zmniejszenie barier wejścia do oligopolistycznej gałęzi
powoduje obniżanie kosztów i cen.
– Im więcej firm w gałęzi, tym bardziej elastyczne ceny,
a niekiedy szybsze tempo postępu technicznego.
– ALE: Bariery wejścia i wielkość firmy są niezbędne, bo
zabezpieczają przed ryzykiem, ułatwiają osiągnięcie
efektów skali.
Konkurencja pomimo oligopolizacji
Dynamiczna teoria nie jest wystarczająco
jednoznaczna by można ją było
sfalsyfikować.
 Użyteczność koncepcji równowagi
konkurencyjnej:

– Mimo, że nie można jej stosować do większości
sytuacji w rzeczywistym życiu gospodarczym,
teoria ta dostarcza wielu cennych wyników.
Konkurencja pomimo oligopolizacji

CZY RÓWNOWAGA W OGÓLE ISTNIEJE?
Do radykalnych wniosków odrzucających
zupełnie koncepcję równowagi doszli niektórzy
ekonomiści, m.in.. Janos Kornai i przedstawiciele
nowej „ekonomii austriackiej”:
– Upływ czasu, a także proces uczenia się powoduje
nieodwracalność decyzji ekonomicznych
(podejmowanych w warunkach niepewności i niepełnej
informacji). Dlatego ekonomia stanów równowagi ze
swoją koncepcją racjonalności nie nadaje się do
zastosowania przy wyjaśnianiu rozciągłego w czasie
zachowania ekonomicznego.
– Wniosek: „nie jest możliwa żadna ścisła nauka
ekonomii zdolna do formułowania prognoz”.
Konkurencja pomimo oligopolizacji


Takie radykalne wnioski są o tyle nie do przyjęcia,
że oznaczałyby zupełne odrzucenie analizy
ekonomicznej.
Faktycznie istnieje jednak analityczny problem
dochodzenia do równowagi: w teorii równowaga
jest stanem wyjściowym- jak jednak do niej
dochodzi skoro założenie o racjonalności,
doskonałej informacji i poprawnych
oczekiwaniach ma sens tylko w stanie równowagi
(ceny w stanie nierównowagi działają
dezinformująco).
Konkurencja pomimo oligopolizacji

Na podsumowanie cytat:
„Podstawą mikroekonomii (...) jest przekonanie,
że równania krańcowych wielkości występujące w
modelu neoklasycznym są spełnione z możliwym
do zaakceptowania przybliżeniem we wszystkich
sytuacjach będących przedmiotem analizy. Na
razie przekonanie to – przy całej swojej wadze –
stanowi w wielkiej mierze niesprawdzoną
hipotezę”.
[McClelland, 1975]