Cukrzyca

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
w Brzesku
ŚWIATOWY DZIEŃ
ZDROWIA
7 KWIETNIA 2016
Pokonaj cukrzycę!
Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia
PSSE Brzesko - Anna Piechnik
CEL ŚWIATOWEGO DNIA ZDROWIA 2016
 Zmniejszenie o jedną trzecią liczby zgonów
z powodu chorób niezakaźnych, w tym cukrzycy,
do 2030 r. w ramach Celów Zrównoważonego
Rozwoju.
 Zwiększenie wiedzy o rosnącym rozpowszechnieniu
cukrzycy, ogromnym obciążeniu tą choroba i jej
poważnych następstwach, zwłaszcza w krajach
o niskich i średnich dochodach
KILKA FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
1.
Na cukrzycę choruję około 350 milionów osób na świecie.
2.
WHO przewiduje, że do 2030 roku cukrzyca będzie stanowić 7 przyczynę zgonów na
świecie.
3.
Choroby układu krążenia są odpowiedzialne za 50%-80% zgonów wśród chorych na
cukrzycę.
4.
W 2012 cukrzyca była bezpośrednią przyczyną zgonów u 1,5 miliona osób.
5.
80% zgonów z powodu cukrzycy występuje w krajach o niskim i średnim dochodzie.
6.
Cukrzyca jest jedną z głównych przyczyn amputacji kończyn, niewydolności nerek, ślepoty.
7.
W Polsce na cukrzycę choruje 2,6 mln osób, z czego aż 750 tysięcy nie zdaje sobie z tego
sprawy.
8.
Szacuje się, że do 2030 r. cukrzycę może mieć 4,8 mln Polaków.
CUKRZYCA – INFORMACJE OGÓLNE
Cukrzyca – ogólnoustrojowa choroba przewlekła, charakteryzującą się
hiperglikemią, czyli podwyższonym stężeniem glukozy (cukru) we
krwi. Do choroby tej dochodzi, gdy organizm nie wytwarza
wystarczającej ilości insuliny lub nie jest w stanie skutecznie
wykorzystywać własnej insuliny w procesie metabolizmu cukrów
pochodzących ze spożywanej żywności.
HIPERGLIKEMIA
Stan, kiedy w surowicy krwi znajduje się dużo glukozy. Prawidłowo jej
stężenie powinno wynosić na czczo 70-99 mg/dl . Wspólna cecha
wszystkich jednostek chorobowych zaliczanych do cukrzycy.
INSULINA

Hormon regulujący poziom cukru we krwi, wytwarzany przez komórki ß
tworzące w trzustce tak zwane wyspy Langerhansa.
 Umożliwia wnikanie glukozy do komórek.
Obniża poziom cukru we krwi poprzez zwiększanie transportu jego cząsteczek do komórek
organizmu.
Hamuje proces syntezy glukozy z innych związków, np. aminokwasów tzw. glukoneogeneza.
Zwiększa transport aminokwasów do komórek i pobudza je do produkcji białek.
Stymuluje syntezę kwasów tłuszczowych i DNA.
Hamuje rozkładanie tłuszczów oraz wstrzymuje proces samobójczej śmierci komórki.
PRZYCZYNY CUKRZYCY
Problemy z wydzielaniem insuliny w trzustce lub nieprawidłowe działanie tego
hormonu.
Jeżeli glukoza nie może przeniknąć do komórek organizmu, w których
jest spalana jako energia i pozostaje w krwioobiegu, jej
stężenie może wzrastać do szkodliwego poziomu.
Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem
czynności i niewydolności różnych narządów, szczególnie:
 Oczu
 Nerek
 Nerwów
 Serca
 Naczyń krwionośnych
CUKRZYCA TYPU I
Tzw. insulinozależna, jest spowodowana rzeczywistym brakiem
insuliny na skutek uszkodzenia komórek trzustki, które są
odpowiedzialne za produkcję tego hormonu przez własny układ
|odpornościowy.
Choroba pojawia się najczęściej u dzieci i osób młodych
(ujawnia się zazwyczaj u dzieci poniżej 10 roku życia, ale
może także dotyczyć osób do 30 roku życia).
Leczenie wymaga stałego podawania insuliny w formie iniekcji (zastrzyku).
CUKRZYCA TYPU II
Najczęściej występujący rodzaj cukrzycy, dotyczy około 90% wszystkich przypadków zachorowań.
Osoby z cukrzycą typu II najczęściej wytwarzają własna insulinę, ale w niewystarczającej ilości lub ich
organizm nie jest w stanie jej właściwie wykorzystywać.
U podstaw cukrzycy typu II, leży również tzw. insulinooporność - niewrażliwość komórek na działanie
insuliny.
Czynniki decydujące o rozwoju cukrzycy typu II: czynniki genetyczne, otyłość, zwłaszcza brzuszna
ściśle związana z rozwojem insulinooporności, mała aktywność fizyczna, siedzący tryb
życia oraz niezdrowe odżywianie się.
Dotyka najczęściej ludzi starszych, zazwyczaj
po 45 roku życia.
CUKRZYCA CIĘŻARNYCH
Charakteryzuje się hiperglikemią lub
podwyższonym poziomem cukru we krwi
z wartościami powyżej prawidłowych, ale
poniżej wartości diagnostycznych dla
cukrzycy. Cukrzyca wśród ciężarnych
zwiększa ryzyko powikłań w czasie ciąży
i porodu. Zwiększa także, ryzyko
wystąpienia u kobiety cukrzycy typu 2.
CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO
POJAWIENIA SIĘ CUKRZYCY
 Otyłość i nadwaga
 Nieprawidłowa dieta
 Występowanie cukrzycy
w rodzinie
 Wiek powyżej 40 lat
 Zawał serca lub udar
TYPOWE OBJAWY CUKRZYCY
Wzmożone pragnienie i zwiększenie ilości oddawanego
moczu (wielomocz)
Utrata masy ciała, mimo wzmożonego apetytu
Osłabienie
Senność
Szybkie męczenie się
Stany zapalne skóry i śluzówki
Zaburzenia widzenia
Uczucie mrowienia w kończynach
Trudności w koncentracji uwagi
Zapach acetonu w wydychanym przez chorego powietrzu
Objawy te częściej występują w cukrzycy typu I
TYPOWE OBJAWY CUKRZYCY
 Cukrzyca typu II długo nie daje żadnych
objawów.
 Często pozostaje nierozpoznana i nieleczona,
prowadząc do nieodwracalnych
w skutkach uszkodzeń narządów.
 Pierwszym symptomem cukrzycy typu II jest
skłonność do ropnych zakażeń skórnych.
OBJAWY PÓŹNE, CZYLI POWIKŁANIA,
ZWŁASZCZA NIELECZONEJ LUB ŹLE
WYRÓWNANEJ CUKRZYCY
 Nefropatia cukrzycowa - uszkodzenie i zaburzenia funkcji
nerek, przejawiające się głównie białkomoczem.
 Neuropatia cukrzycowa - uszkodzenie nerwów, może się
objawiać zaburzeniami czucia, ostrymi napadami bólu rąk
i stóp, bolesnymi kurczami mięśni, mrowieniem.
 Retinopatia cukrzycowa – uszkodzenie siatkówki - części oka
odpowiedzialnej za widzenie.
 Stopa cukrzycowa – występowanie głębokich, niegojących się
ran i owrzodzeń na stopach.
 Miażdżyca naczyń krwionośnych niosąca ze sobą groźne
następstwa (choroba niedokrwienna serca, zawał serca).
OSTRE POWIKŁANIA CUKRZYCY
Mogą wystąpić zarówno w cukrzycy typu I, jaki i typu II.
Zaliczamy do nich:
 Kwasicę i śpiączkę ketonową
 Nieketonową śpiączkę hipermolarną
 Hipoglikemię
KWASICA KETONOWA
Przyczyny – ostre zakażenia bakteryjne i wirusowe, przerwanie stosowania
insuliny lub błędy w jej stosowaniu, opóźnione rozpoznanie cukrzycy.
Powikłanie to dotyczy najczęściej chorych na cukrzycę typu I.
Objawy: wzmożone pragnienie, uczucie suchości w jamie ustnej, oddawanie
dużych ilości moczu, osłabienie, uczucie nadmiernego zmęczenia oraz senności.
W miarę pogłębiania się niebezpiecznego stanu dochodzi do zaburzeń
świadomości, ze śpiączką włącznie.
Nieleczona kwasica ketonowa stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia
i wymaga szybkiej interwencji lekarskiej.
NIEKETNOWOWA ŚPIĄCZKA HIPERMOLARNA
 Występuje głównie u pacjentów z cukrzycą typu II, u których obserwuje się resztkowe
wydzielanie insuliny.
 Objawy: odwodnienie, zaburzenia świadomości, jednak w tym wypadku nie występują
zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej (nie dochodzi do zakwaszenia krwi).
 Przyczyny – ostre zakażenia bakteryjne i wirusowe, przerwanie stosowania
insuliny lub błędy w jej stosowaniu, opóźnione rozpoznanie cukrzycy.
NIEDOCUKRZENIE – HIPOGLIKEMIA
 Gwałtowny spadek stężenia glukozy we krwi, poniżej fizjologicznych norm (70 mg/dl).
 Niedocukrzenie jest najczęstszym ostrym powikłaniem w cukrzycy typu 1 i występuje
praktycznie u wszystkich osób otrzymujących insulinę.
NIEDOCUKRZENIE – HIPOGLIKEMIA
Przyczyny: podanie zbyt dużej ilości jednostek insuliny
Postępowanie
Pacjent przytomny: podać do spożycia glukozę (sok owocowy, coca-colę, mocno
osłodzoną herbatę itd.)
Pacjent nieprzytomny: podać glukagon (hormon o działanie przeciwstawnym do
insuliny) w gotowych ampułkostrzykawkach bądź dożylnie glukozę
DIAGNOSTYKA CUKRZYCY
Cukrzyce rozpoznajemy, jeżeli:
 Stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej na czczo przekroczy 126 mg/dl w dwóch
niezależnych badaniach.
 Występują objawy cukrzycy oraz w przygodnym (nie na czczo) badaniu glukozy
we krwi żylnej jej poziom przekroczył 200 mg/dl.
 Wykonamy tak zwany test doustnego obciążenia glukozą (OGTT).
LECZENIE CUKRZYCY
 Celem leczenia jest osiągnięcie normoglikemii tzn. stężenia glukozy
we krwi jak najbardziej zbliżonego do wartości prawidłowych.
 Cel ten osiąga się za pomocą insuliny lub leków doustnych.
 W leczeniu cukrzycy typu I, od początku stosuje się insulinoterapię.
Insulinę można wstrzykiwać podskórnie, kilka razy dziennie,
stosując odpowiedni schemat, za pomocą tzw. penów lub podawać
w ciągłym wlewie podskórnym z zastosowaniem osobistych pomp
insulinowych.
 W leczeniu cukrzycy typu II pierwszym postępowaniem jest zmiana
stylu życia chorego, zmniejszenie masy ciała u osób otyłych, wzrost
aktywności fizycznej oraz wprowadzenie odpowiedniej diety. Polega
ona na zwiększeniu zawartości złożonych węglowodanów
w pożywieniu, zmniejszeniu spożycia tłuszczu zwierzęcego oraz
umiarkowaniu ilości soli i alkoholu. Kiedy zmiana stylu życia oraz
utrata masy ciała nie wystarczają do uregulowania poziomu cukru
we krwi, należy włączyć leczenie farmakologiczne.
LECZENIE CUKRZYCY
W cukrzycy typu II zastosowanie znajdują leki doustne, które
obniżają poziom cukru we krwi. Należą do nich:
Pochodne sulfonylomocznika, np. glibenklamid, glimepiryd,
gliklazyd.
Glinidy, np. Nateglinid, repaglinid.
Metformina.
Inhibitory alfa-glukozydazy, np. akarboza.
Glitazony, np. pioglitazon, rozyglitazon.
W razie nieskuteczności leczenia doustnego konieczne staje się
włączenie insuliny. Każdy cukrzyk powinien wiedzieć, że
regulacja poziomu cukru we krwi w przebiegu cukrzycy jest
bardzo ważna, ponieważ opóźnia rozwój powikłań choroby,
a więc i znacznie przedłuża życie.
ZAPOBIEGANIE CUKRZYCY
 Cukrzyca typu I może mieć uwarunkowania genetyczne, a więc
osoby, u których w rodzinie zdarzały się zachorowania na ten typ
cukrzycy powinny kontrolować poziom glukozy przynajmniej raz
do roku.
 Istotne znaczenie w zapobieganiu obu typom cukrzycy ma waga
ciała oraz aktywność fizyczna, która powinna obejmować
ćwiczenia fizyczne co najmniej 3 razy w tygodniu po 30 minut.
 U wszystkich osób w wieku powyżej 45 roku życia wskazane jest
wykonywanie tzw. badań przesiewowych, czyli oznaczania
poziomu glukozy na czczo przynajmniej raz do roku.
 Badania przesiewowe powinny też obejmować osoby młodsze
z grupy zwiększonego ryzyka rozwoju cukrzycy, a więc
z nadwagą, otyłością, nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami
gospodarki lipidowej oraz dodatnim wywiadem rodzinnym
w kierunku cukrzycy.
LITERATURA
 http://www.who.un.org.pl
 http://www.mz.gov.pl
 https://portal.abczdrowie.pl/cukrzyca
 http://www.medonet.pl
 http://www.nhs.uk/translationpolish/documents/diabetes_polish_final.pdf
 Prezentacja PSSE Kraków dot. Światowego Dnia Zdrowia