Metodologia ekonomii
Zajęcia 2
Wstęp do filozofii nauki
Dominika Milczarek
1
Ewolucja metod wyjaśniania
Indukcyjna koncepcja nauki (XIX w.);
Standardowy pogląd na teorie –pozytywizm
logiczny (pocz. XX w.)
Hipotetyczno-dedukcyjny model wyjaśniania
naukowego;
Obalenie poglądu standardowego w latach
60-tych - podejście Poppera, Polanyi’ego,
Kuhna, Lakatosa, Feyerabenda.
2
Model hipotetyczno-dedukcyjny
Wszystkie wyjaśnienia naukowe mają wspólną
strukturę logiczną. Zawierają:
explanans: prawo uniwersalne i warunki
początkowe (graniczne);
explanandum.
Model używa tylko reguł logiki dedukcji.
Prawa uniwersalne są hipotezami (a nie
wynikiem indukcji).
3
Model hipotetyczno-dedukcyjny
Teza o symetrii – istnieje doskonała symetria
logiczna pomiędzy naturą wyjaśnienia i naturą
prognozy.
Wyjaśnienie jest późniejsze w stosunku do
zjawisk a prognoza wcześniejsza.
Krytyka: model hipotetyczno-dedukcyjny
wyklucza wielką część tego co można uważać za
naukę.
4
Współczesne podejścia
metodologiczne
Według Marka Blauga (1995):
Karl Popper - metodologia agresywna
Charakter normatywny: jak powinna wyglądać
właściwa praktyka naukowa
Thomas Kuhn - metodologia defensywna
Uzasadnianie rzeczywistej praktyki naukowej
Imre Lakatos – kompromis
Paul Feyerabend – łagodzenie agresywnych cech
poppeperyzmu
5
Idea falsyfikacjonizmu
Wywodzi się od słowa „falsyfikacja” (z łac.
falsum – fałsz)
Dla teorii naukowych nie należy szukać
potwierdzenia (weryfikacji) lecz
kontrprzypadków, mogących badanej teorii
zaprzeczyć.
6
Idea falsyfikacjonizmu
Przy użyciu danych obserwacyjnych nie można
udowodnić prawdziwości teorii lub określić
prawdopodobieństwo, że teoria jest prawdziwa.
Można jedynie wykazać jej fałszywość.
Przykład: „Nieczarny kruk został zaobserwowany w
miejscu x i czasie t”.
7
Czym jest nauka?
Falsyfikacjonista rozumie naukę jako
zbiór hipotez, które stawia się na
próbę po to, aby prawidłowo opisać
lub wyjaśnić zachowanie pewnego
aspektu świata.
8
Własności hipotez
1. Hipoteza musi być falsyfikowalna
Hipoteza jest falsyfikowalna, jeżeli istnieje
logicznie możliwe zdanie lub zdania
obserwacyjne, które są z nią niezgodne, to
znaczy takie, które jeżeli okazałyby się
prawdziwe, to mogłyby sfalsyfikować
hipotezę.
Przykład:
„Deszcz nigdy nie pada w środy”
„Pada albo nie pada”, „Może spotkać cię szczęście
w zakładach sportowych”.
9
Własności hipotez
2. Powinna informować o faktycznym sposobie
zachowania się świata
Własność ta wyklucza tym samym pewne sposoby
zachowania świata, które są możliwe, ale
faktycznie nie zachodzą
Przykład: „Wszystkie planety poruszają się po
elipsach wokół Słońca”
Jest to przykład zdania naukowego, ponieważ mówi, że
planety poruszają się po elipsach, a wyklucza, że poruszają
się po orbitach.
10
Własności hipotez
3. Sformułowana w sposób jasny i precyzyjny
Jeżeli teoria jest sformułowana tak niejasno, że
nie wiadomo, o czym informuje, wówczas wszelkie
wyniki obserwacji i eksperymentów można uznać
za zgodne z tą teorią i bronić jej przed falsyfikacją
im bardziej falsyfikowalna jest teoria, tym jest
lepsza.
11
Własności dobrej teorii
Dobra teoria to taka, która:
zawiera twierdzenia o świecie o bardzo dużym
zasięgu,
dzięki temu jest falsyfikowalna w wysokim stopniu
i zarazem nie ulega falsyfikacji, ilekroć poddawana
jest sprawdzaniu.
Przykład:
a) „Mars porusza się po elipsie wokół Słońca.”
b) „Wszystkie planety poruszają się po elipsach wokół Słońca.”
12
Własności dobrej teorii
Popper: „Falsyfikacjoniści wolą śmiały domysł mający
na celu rozwiązanie pewnego interesującego
problemu, nawet (i zwłaszcza) wtedy, gdy okazuje się
on fałszywy, niż jakąkolwiek listę prawdziwych, ale
nieistotnych banałów… w ten sposób zyskujemy
możliwość uczenia się na własnych błędach oraz
dowiadujemy się wiele o prawdzie i zbliżamy do
niej.”
13
Podnoszenie stopnia falsyfikowalności
oraz modyfikacje ad hoc
AD HOC - nie akceptowalne przez falsyfikacjonistów,
Dołączenie dodatkowego postulatu lub zmiana już istniejących,
która nie posiada żadnych sprawdzalnych konsekwencji.
Rezultatem takiej modyfikacji jest zmniejszenie poziomu
falsyfikowalności.
Nie-AD HOC – akceptowalne modyfikacje,
1.
2.
prowadzą do nowych sprawdzianów oraz zwiększają poziom
falsyfikowalnosci hipotezy.
Przykład: „Chleb jest pożywny”
Chleb, z wyjątkiem wypieku z francuskiej wioski, jest pożywny.
Wszelki chleb jest pożywny, z wyjątkiem chleba wypieczonego z
pszenicy, która jest zanieczyszczona określonym rodzajem grzyba.
14
Falsyfikacjonizm i postęp
Nauka wychodzi od problemów związanych z
wyjaśnianiem zachowania pewnych aspektów świata
Przykład: Dlaczego nietoperze potrafią latać w
ciemnościach, skoro mają bardzo małe i słabe oczy?
Postęp naukowy to przechodzenie od problemów do
hipotez, następnie do ich krytyki, ich falsyfikacji i do
nowych problemów.
Nauka rozwija się dzięki stawianiu śmiałych,
nowatorskich hipotez
np. teoria Kopernika w XVI w.
15
Falsyfikacjonizm i postęp
Nauka rozwija się metodą prób i błędów, metodą
hipotez i ich obaleń.
Nowa hipoteza powinna być falsyfikowalna w stopniu
większym niż ta, którą miałaby zastąpić (wyrafinowany
falsyfikacjonizm).
W miarę postępu nauki, teorie posiadają coraz większa
zawartość informacyjną.
Oznaką znaczącego postępu naukowego jest zarówno
falsyfikacja ostrożnej hipotezy jak i potwierdzenie
śmiałej hipotezy.
16
Krytyka falsyfikacjonizmu
Wszelkie teorie są akceptowalne tymczasowo, natomiast
odrzucenie teorii jest ostateczne.
Teoria naukowa składa się z zespołu zdań uniwersalnych,
co utrudnia jej sprawdzalność.
Teza Duhema – Quine’a: Żadna pojedyncza hipoteza
naukowa nie może zostać sfalsyfikowana w niezbity
sposób, ponieważ testowi poddawany jest zawsze cały
explanans, konkretna hipoteza z w powiązaniu z
twierdzeniami pomocniczymi.
17
Krytyka falsyfikacjonizmu
Zdania obserwacyjne są zależne od teorii i mogą
być błędne.
zdania obserwacyjne, dające podstawę dla
falsyfikacji, mogą okazać się fałszywe w świetle
późniejszych zdobyczy naukowych.
18
Co jest a co nie jest nauką
Nauka różni się od nie-nauki:
zastosowaniem metody indukcji
Indukcyjna koncepcja nauki (ale problem indukcji)
dzięki sfalsyfikowaniu przez obserwacje
empiryczne
Podejście Poppera: tym co dzieli naukę od nienauki jest falsyfikowalność oraz metodologiczne
reguły, które zakazują dokonywania zabiegów
ochronnych.
19
Ważne pojęcia
Indukcjonizm
Problem indukcji
Dedukcja
Model hipotetycznodedukcyjny
Explanans i
explanandum
Teza o symetrii
Falsyfikacjonizm
Kryterium
demarkacji Poppera
Teza DuhemaQuine’a
Zabiegi ochronne
(modyfikacje adhoc)
20
