Wdrażanie procedur zapobiegającym zakażeniom szpitalnym

Wdrażanie procedur
zapobiegających zakażeniom
szpitalnym – znaczenie nadzoru,
kontroli, szkoleń personelu
Małgorzata Czerniawska – Ankiersztejn
18 – 20 września 2012 r.
Zakażenia szpitalne są jedną z przyczyn
współczesnych chorób zakaźnych i dotyczą wszystkich
szpitali na całym świecie, nawet w najbardziej
rozwiniętych krajach.
Dążenie do ograniczenia liczby zakażeń szpitalnych
należy do podstawowych etycznych i profesjonalnych
obowiązków kierownictwa i personelu opieki zdrowotnej,
w każdym szpitalu.
2
Częstotliwość występowania zakażeń, pozostaje
w ścisłym związku z rodzajem wykonywanych
u pacjentów zabiegów diagnostycznych i leczniczych.
W krajach Europy Zachodniej zakażenia
wewnątrzszpitalne zdarzają się u 5 do 10 pacjentów na
100 przyjętych do szpitali.
W tzw. krajach rozwijających się, odsetek ten sięga 25%.
3
Częstotliwość zakażeń wewnątrzszpitalnych
w zależności od umiejscowienia, kształtuje się
następująco:
- drogi moczowe
- rany pooperacyjne
- zakażenia krwi (sepsy)
- zapalenia płuc
inne
– 35%,
– 25%,
– 10%,
– 10%,
– 20%.
Każde zakażenie wewnątrzszpitalne podnosi
dziesięciokrotnie koszt pobytu pacjenta w szpitalu.
4
Chorzy z zakażonymi ranami, są hospitalizowani
dwa razy dłużej niż bez infekcji. Udowodniono, że
mikrośrodowisko szpitalne (powietrze, woda, powierzchnie
podłóg i urządzeń) sprzyja zakażeniom szpitalnym, np.:
- nawilżacze i nebulizatory są rezerwuarem Legionelli,
Pseudomonas,
- urządzenia wentylacyjne – Aspergillus,
- bronchoskopy – Pseudomonas, Prątki gruźlicy,
- woda bieżąca – Pseudomonas, Serratia, Legionella,
- żywność – Salmonella, S.aureus, hepatitis A,
5
Zapobieganie zakażeniom obejmuje wiele działań,
a wśród nich kluczowe miejsce zajmuje higiena rąk,
zwłaszcza wśród personelu medycznego.
Wiele chorób zakaźnych może być przenoszonych
z personelu medycznego na pacjenta.
6
Kierownicy placówek ochrony zdrowia, są
zobowiązani do wdrażania i zapewnienia
funkcjonowania systemu zapobiegania i zwalczania
zakażeń szpitalnych, w tym organizacji udzielania
świadczeń zdrowotnych, w sposób zapewniający
zapobieganie zakażeniom szpitalnym, szerzeniu się
patogenów alarmowych, warunki izolacji pacjentów już
zakażonych i podatnych na zakażenia.
7
Nadzór Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad
zakażeniami szpitalnymi, rozumiany jest jako zewnętrzna
kontrola, potwierdzająca bądź nie, prawidłowość
wykonywanych zadań w ramach kontroli wewnętrznej
placówki służby zdrowia.
Procedury obowiązujące w danej jednostce, musza być
udokumentowane.
8
Nadrzędna zasada, to:
brak dokumentacji = procedura nie realizowana
Państwowa Inspekcja Sanitarna, w swoich działaniach,
ma wpisane również działania interwencyjne w związku
z występowaniem ogniska zakażenia, interwencji
pacjentów i ich rodzin czy mediów.
10
Nowe przepisy prawne, nakładają zarówno na ZOZ-y,
jak i organy PIS, wiele nowych obowiązków, co powinno
skutkować coraz lepszym nadzorem, zapewniającym
pacjentom bezpieczeństwo pobytu w placówce.
11
Wszyscy kierownicy ZOZ mają ustawowy obowiązek
prowadzenia dokumentacji z realizacji zadań z zakresu
kontroli zakażeń (także dokumentacji kontroli wewnętrznej)
oraz udostępnienie jej organom Państwowej Inspekcji
Sanitarnej (art.12 i 13 ustawy z dn. 5 grudnia 2008 r.)
o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi (Dz. Ust. Nr 234, poz.1570 z 2008r.).
Obowiązuje od 1 stycznia 2009roku.
12
Zakres i sposób prowadzenia kontroli
wewnętrznej w obszarze realizacji działań
zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób
zakaźnych, częstotliwość jej prowadzenia, sposób
dokumentowania, a także warunki udostępniania
i przekazywania tej dokumentacji określa
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27 maja 2010 r.
13
Zakres kontroli wewnętrznej obejmuje:
ocenę ryzyka występowania zakażeń związanych z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych
monitorowanie czynników alarmowych
procedury zapobiegania zakażeniom i chorobom
zakaźnym
stosowanie środków ochronny indywidualnej i zbiorowej
wykonywanie badań laboratoryjnych
analizę lokalnej sytuacji epidemiologicznej
profilaktykę i terapię antybiotykową
14
Zespół kontroli zakażeń szpitalnych w placówce.
Na podstawie art. 15, ustawy z dnia 5.XII.2008 roku,
27.V.2010 roku, Minister Zdrowia wydał rozporządzenie
w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń
szpitalnych powołanego przez kierownika szpitala,
lub zespołu zakładów opieki zdrowotnej, w skład którego
wchodzi szpital.
15
I. Przewodniczący Zespołu
lekarz z 3-letnim stażem pracy w szpitalu.
• Posiada tytuł specjalisty lub uzyskał specjalizacje
1 stopnia:
- epidemiologii lub higieny i epidemiologii
- mikrobiologii lub mikrobiologii lekarskiej,
- chorób zakaźnych,
- organizacji ochrony zdrowia,
- zdrowia publicznego.
• Rozpoczął specjalizację w tych dziedzinach lub posiada
specjalizację inną oraz 2-letnie doświadczenie w pracy
w zespole kontroli zakażeń i ukończył kurs w zakresie
epidemiologii szpitalnej, potwierdzony świadectwem,
lub jest w trakcie odbywania takiego kursu.
16
II. Członek zespołu
specjalista ds. epidemiologii lub higieny i epidemiologii,
pielęgniarka ze specjalizacją w dziedzinie pielęgniarstwa
epidemiologicznego lub higieny i epidemiologii z 3 letnim
doświadczeniem w zawodzie pielęgniarki lub położnej
wykonywanym w szpitalu
specjalista ds. mikrobiologii - posiada wyższe wykształcenie
w odpowiedniej dziedzinie, posiada specjalizację
z mikrobiologii i 2 letnie doświadczenie w zawodzie
diagnosty laboratoryjnego w szpitalnym laboratorium
mikrobiologicznym lub innym laboratorium wykonującym
badania dla szpitali.
17
Zadania Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych
- prowadzenie kontroli wewnętrznej
- szkolenie personelu
- konsultacje osób podejrzanych o zakażenie lub
zakażonych
- opracowanie planów i kierunków systemu kontroli
zakażeń
18
W ramach kontroli dokonuje się oceny poprawności
realizacji poszczególnych działań oraz skuteczności
realizacji tych działań.
Kontrola prowadzona jest okresowo, nie rzadziej niż co 6
miesięcy.
Kierownik zakładu wyznacza osobę odpowiedzialną za
przeprowadzenie kontroli.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, powtórną
kontrolę przeprowadza się nie później niż 3 miesiące od
daty przekazania raportu.
19
Raport z kontroli jest zatwierdzany przez
przewodniczącego Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych,
a następnie przekazywany kierownikowi zakładu.
Dokumentacja przechowywana jest przez okres nie krótszy
niż 10 lat od dnia zakończenia kontroli wewnętrznej.
20
Obszar nadzoru Państwowej Inspekcji Sanitarnej
w placówkach opieki medycznej
warunki techniczne i sanitarne utrzymania higieny
pomieszczeń i otoczenia,
odpady, woda, ścieki, bielizna,
sterylizacja, dezynfekcja
21
Zadania PIS to m.in:
przegląd warunków lokalowych i organizacyjnych centralnej
sterylizatorni, lokalnych punktów sterylizacji, stanowisk
sterylizacji gabinetowej,
ocena stanu sanitarno-higienicznego,
sprawdzenie dokumentacji potwierdzającej kwalifikacje
i szkolenia, osób wykonujących procesy dekontaminacji,
opisanie procedury dekontaminacji,
dokumentacja wdrożenia systemów jakości i ich walidacji,
22
Zadania PIS to c.d.:
sprawdzenie rodzaju i stanu sprzętu (liczba, rodzaj, czas
używania)
sprawdzenie dokumentacji wewnętrznej potwierdzającej
prawidłowość prowadzonych procesów dekontaminacji
(liczba wysterylizowanych pakietów w ciągu doby,
parametry procesów dekontaminacji, walidacji i
rewalidacji)
rejestry procesów z odnotowaniem parametrów
fizycznych, chemicznych i biologicznych.
23
Postępowanie przed i po sterylizacji:
Przed – sposób pakowania i znakowania pakietów
(system opakowań, znakowania, daty sterylizacji,
terminy użycia).
Po – sposób i miejsce przechowywania w magazynach,
w oddziałach i gabinetach.
Oceniane są też warunki pracy i narażeń pracownika na
czynniki biologiczne, chemiczne i fizyczne.
Nadzór Państwowej Inspekcji Sanitarnej to również:
Sprawdzanie dokumentów potwierdzających powołanie i skład
zespołu ds. zakażeń szpitalnych (zarządzenia Dyrektora,
protokoły z posiedzeń)
Sprawdzanie dokumentów potwierdzających monitorowanie
obszaru ryzyka (karta ryzyka, wywiad epidemiologiczny, karta
zakażeń, karta alertów patogenów, rejestry zakażeń)
Raporty Zespołu Zakażeń Szpitalnych dla Dyrektora i
ordynatorów o zakażeniach, raporty o zużyciu antyseptyków,
zużyciu antybiotyków)
Nadzór Państwowej Inspekcji Sanitarnej to również
(c.d.):
Sprawdzenie procedur higienicznych i innych,
zapobiegających zakażeniu szpitalnemu (sterylizacja,
dezynfekcja sprzętu, odpady, bielizna).
Procedury medyczne np. cewnikowanie, opatrunki,
podawanie płynów infuzyjnych, i.in.
Sprawdzenie pisemnych procedur izolacji w oddziałach
(izolatki, dostęp do węzłów sanitarnych, preparatów
dezynfekcyjnych, antyseptyków).
Nadzór Państwowej Inspekcji Sanitarnej to również
(c.d.):
Sprawdzenie dokumentacji z wdrożenia polityki antybiotykowej
– analizy zużycia antybiotyków,
Sprawdzenie sporządzonych raportów rocznych i półrocznych
wg rozporządzenia MZ z 11.03.2005 roku, w sprawie rejestrów
zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych
zakażeń (Dz. U. nr 54, poz. 484)
Analiza raportów,
Nadzór Państwowej Inspekcji Sanitarnej to również
(c.d.):
Ocena wdrożonych działań w przypadku wystąpienia
ogniska zakażeń wewnętrznych, zgodnie z obowiązującą
od 2008 roku „Procedurą postępowania w ogniskach
zakażenia szpitalnego”, wprowadzonego zarządzeniem
PWIS.
Sprawdzenie dokumentacji z prowadzonych audytów
w poszczególnych obszarach,
Sprawdzenie dokumentacji ze szkoleń personelu,
potwierdzonych przez uczestników.
Obecnie Państwowa Inspekcja Sanitarna
nie prowadzi :
Zewnętrznej biologicznej kontroli skuteczności sterylizacji,
Nie bada się płynów dezynfekcyjnych (szeroka gama,
brak metoryki badań)
Nie prowadzi się rutynowych badań czystościowych
środowiska szpitalnego.
Państwowa Inspekcja Sanitarna wspiera diagnostykę
oraz wykonuje badania środowiska w sytuacji wystąpienia
ogniska epidemiologicznego, w celu wykrycia źródła
zakażenia (nosiciele, sprzęt, powierzchnie),
PODSUMOWANIE
Zakażenia szpitalne nie są uważane za uchybienia
szpitali, ale zjawisko nieodłączne od ich istnienia. Nie mniej
jednak zapobieganie zakażeniom nabywanym w zakładach
opieki zdrowotnej pozostaje jednym z głównych zadań
kierownictwa i pracowników tych zakładów.
Dobra organizacja jest podstawą wszystkich
programów zwalczania zakażeń szpitalnych i wymaga
współpracy personelu posiadającego nie tylko
specjalistyczną wiedzę i doświadczenie ale także
dostateczne fundusze.
Uzyskane przez organy PIS w trakcie kontroli
informacje, dokumenty i inne dane stanowią tajemnicę
służbową nie mogą być przekazywane innym organom,
ani ujawniane jeżeli nie jest to konieczne ze względu na
ochronę życia lub zdrowia człowieka z wyłączeniem
żądania sądu lub prokuratora w związku z toczącym się
postępowaniem (art. 29 ustawy o PIS, wprowadzony
ustawą z 25 grudnia 2008r.)
Nowe przepisy prawa nakładają na ZOZ jak
i organy PIS wiele nowych obowiązków co powinno
zwiększyć bezpieczeństwo epidemiologiczne pacjentów.
Dziękuję za uwagę.
32