Etyka w działalności banków

BANK I KLIENT | Z ETYKĄ NA TY
Etyka
w działalności banków
W
działalności banku
jako instytucji zaufania
publicznego istotna
jest realizacja dwóch
funkcji: komercyjnej oraz społecznej
odpowiedzialności, nakierowanej na
tworzenie dostępu do dobrobytu społecznego1.Odpowiedzialność społeczna banków
związana jest z ich dostępem do środków
finansowych klientów, informacji poufnych
o produktach, z których korzystają, danych
osobowych, a często także
z faktem, iż klienci powierzają
im dorobek czy interes całego
swojego życia. Jednocześnie
produkty finansowe banków
są na tyle skomplikowane,
że klienci są poniekąd
skazani na zaufanie
do pracowników
banku (podobnie
jak pacjenci do
swoich lekarzy), na
domniemanie, iż ci
świadczą im usługi najwyższej jakości oraz najlepsze dla ich dobrobytu. Uwarunkowania te wiążą kwestie
zaufania do banków z oczekiwaniami co do
wysokiego etycznego poziomu zachowań
ich pracowników.
Przestrzeganie prawa stanowi etyczny
fundament każdego banku. W wielu sytuacjach, szczególnie w turbulentnym otoczeniu, jest to jednakże za mało. Zasady zachowań etycznych powinny wręcz wyprzedzać
trendy w ustawodawstwie i polityce nadzoru
bankowego. Inaczej mówiąc, zachowania
biznesowe banków powinny wyjść poza
literę prawa ku duchowi zaufania. Liczne
1
. Korenik, Odpowiedzialność banku komercyjnego. Próba
D
syntezy, Difin, Warszawa 2009, s. 19.
44
przykłady takowych zachowań można wskazać w środowisku bankowym, jak chociażby
samoograniczenie banków w udzielaniu
walutowych kredytów hipotecznych, uważanych w dobie wysokiej koniunktury za
jeden z najbardziej dochodowych produktów. W długim okresie okazał się jednak dla
klientów produktem o wysokim, niezabezpieczonym ryzyku walutowym.
Pokłosiem światowego kryzysu finansowego jest erozja zaufania także wobec
polskich banków oraz spadek lojalności
klientów, pomimo iż trudno mówić o ich
współudziale w wywołaniu tegoż kryzysu.
Klienci wyrażają przy tym wyższe zaufanie
do banków, z usług których korzystają, niż
w ogóle do banków. Odczytać to można
jako brak zaufania wynikający z nieufności
wobec nieznanego. Potwierdza to zatem
także konieczność zaznajamiania klientów
z zachowaniami etycznymi poszczególnych
banków oraz skłania do poprawy procesu
komunikacji z interesariuszami banków.
Zachowania etyczne nie są czymś oczywistym, współwystępującym z każdym
działaniem człowieka, lecz wręcz przeciwnie - wymagają dodatkowego wysiłku, siły
woli, zrozumienia i umiejętności stosowania zasad moralnych. W procesie rozwoju
moralnego psycholog Lawrence Kohlberg,
dla przykładu, wyodrębnił sześć etapówpocząwszy od najniższego, polegającego
na dążeniu do uniknięcia kary i uleganiu
władzy poprzez działania podejmowane
w celu zaspokojenia własnych potrzeb,
aż po etap szósty, etap zachowań w pełni
etycznych, spójnych z prawem, będących
świadomym wyborem.2 Według Freuda
uwolnienie potencjału etycznego działania,
który tkwi w każdym człowieku, wymaga
2
S. Young, Etyczny kapitalizm. Metamorfoza, Wrocław
2005, ss. 8–12.
miesięcznik finansowy BANK | lipiec–sierpień | 2012
wręcz represji instynktów i pasji3. W kształtowaniu zachowań etycznych społeczności
bankowców ważną rolę odgrywa zatem nie
tylko rekrutacja pracowników o nieposzlakowanej reputacji, uczciwych profesjonalistów, przekładających interes klientów nad
interes własny, ale jednocześnie tworzenie
atmosfery wzajemnego zaufania, wdrażanie
zasad zarządzania sprzyjających zachowaniom etycznym, włącznie z wpisaniem do
umowy o pracę klauzuli o przestrzeganiu
zasad etyki zawodowej. Wspomagać zachowania etyczne można także pokazywaniem
jednoznacznie pozytywnych wzorców do
naśladowania, a więc niepodważalnych
wartości, zasad, sposobów postępowania.
Zachowania etyczne nie są zatem efektem automatyzmu osadzonego w kulturze
i moralności pracowników. Weryfikuje
je, zmienia, a czasami doskonali lub też
wypacza środowisko biznesowe. Nowe
sytuacje, zderzenie różnych kultur, pojawianie się sprzecznych interesów (klientów,
pracowników oraz pracodawców) wymaga
przemyśleń oraz weryfikacji aksjologicznego
ugruntowania własnych zachowań w codziennej praktyce.
Konkurs „Etyka w finansach” stanowi
znakomitą okazję do refleksji nad zachowaniami etycznymi w bankach w dobie przyśpieszonego budowania kapitalizmu dotkniętego głębokim kryzysem finansowym.
Refleksji nad tym, co sprzyja zachowaniom
etycznym, a co je niweczy, co należałoby poprawić, wprowadzić czy też wyeliminować,
3
by zarówno zapobiec dalszej erozji zachowań etycznych, jak i odbudować zaufanie
klientów do banków. Konkurs organizowany jest po raz czwarty przez fundację Observatore de la Finance w Szwajcarii, a edycja
polska po raz pierwszy przez Komisję Etyki
Bankowej przy Związku Banków Polskich.
Ponadto organizowane były już trzy edycje
iberoamerykańskie konkursu.
Zagadnienia poruszane w esejach
zgłaszanych do dotychczasowych edycji
konkursu w skali światowej oraz iberoamerykańskiej pokazywały podobne zainteresowanie młodych pracowników banków aktualnym kontekstem zachowań etycznych
bez względu na szerokość geograficzną czy
przynależność kulturową oraz zaangażowanie pracodawców we wdrażanie zdobytych
tą drogą propozycji i postulatów. Na łamach
„BANKU” w najbliższych edycjach opublikowany zostanie wywiad z Domingo Sugranyes, organizatorem iberoamerykańskiej
edycji konkursu (Ethics In Finance – Robin
Cosgrove Prize – The Iberoamerican Edition), a następnie artykuł Jakuba Kuriaty
„Etyka – kuracja dla rynków finansowych”,
który otrzymał I nagrodę w trzeciej edycji
międzynarodowego konkursu o Nagrodę
Robina Cosgrove’a w 2011 r.
W polskiej edycji konkursu przewiduje
się nagrody dla pięciu najlepszych esejów
wyłonionych przez jury. Sponsorami
nagród są: Credit Agricole I nagroda
(10 tys. zł), Bank Ochrony Środowiska
II nagroda (6 tys. zł) oraz trzech III nagród: Krakowski Bank Spółdzielczy, Bank
Pocztowy i Bank Spółdzielczy w Płońsku
(po 4 tys. zł). Najlepsze eseje zostaną
następnie przesłane do międzynarodowej
edycji konkursu.
Promowanie zachowań etycznych oraz
wspierających owe zachowania banków
ma zatem kapitalne znaczenie w budowaniu pozytywnego wizerunku banków,
szczególnie w okresie pokryzysowego
nadszarpnięcia zaufania do tych instytucji
finansowych, pomimo iż banki w Polsce
nadal cieszą się zaufaniem nie tylko wyższym niż inne instytucje finansowe, lecz
także banki w innych krajach. 
Róża Milic-Czerniak
Komisja Etyki Bankowej przy ZBP
Warszawa 5.07.2012
. Freud, Civilisation and Its Discontent, W.W. Norton,
S
New York 1962.
45
REKLAMA
Ilustracje: www.fotolia.com
BANK I KLIENT | Z ETYKĄ NA TY
www.aleBank.pl