Podstawy finansow
advertisement
PODSTAWY FINANSÓW ZAKRES PRZEDMIOTU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ISTOTA I FUNKCJE FINANSÓW SYSTEMATYKA ZJAWISK FINANSOWYCH KREACJA I FUNKCJE PIENIĄDZA KATEGORIE FINANSOWE WYBRANE TEORIE FINANSÓW SYSTEM FINANSOWY INSTRUMENTY FINANSOWE 2 LITERATURA Finanse, Red. J. Ostaszewski, Difin, Warszawa 2008 S. Owsiak, Podstawy Nauki finansów, PWE, Warszawa 2002 System finansowy w Polsce, Red. B.Pietrzak, Z.Polański, B.Woźniak, PWN, Warszawa 2005. 3 ISTOTA I FUNKCJE FINANSÓW 4 DEFINICJE POJĘCIA FINANSE Finanse jako ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością człowieka. ? ? ? ? ? 5 Finanse obejmują te zjawiska pieniężne, które są związane z kreacją i ruchem realnie istniejących zasobów pieniądza bądź też z zaciąganiem zobowiązań do uruchomienia zasobów pieniężnych w przyszłości. 6 Finanse jako zjawiska pieniężne, polegające przede wszystkim na ruchu pieniądza, są ściśle powiązane ze sferą zjawisk realnych w gospodarce. Zjawiska realne (rzeczowe) obejmują procesy produkcji dóbr i usług, ich wymiany w obrocie towarowym na rynkach krajowych i zagranicznych, ich alokacji w procesach konsumpcji indywidualnej i zbiorowej, jak też w procesach akumulacji. Makroekonomiczny wymiar finansów polega na tym, że poprzez zjawiska pieniężne dokonuje się alokacji zasobów rzeczowych oraz zasobów pracy w gospodarce, co warunkuje uruchomienie procesów ekonomicznych, dzięki którym następuje zaspokajanie potrzeb ludzkich. 7 Związek zjawisk pieniężnych ze sferą realną gospodarki stanowi sens i ekonomiczną treść finansów 8 FINANSE W UJĘCIU FUNDUSZOWYM Fundusze prywatne, Fundusze publiczne, Fundusze mikro- i makroekonomiczne, Fundusze państwa, banków, przedsiębiorstw, towarzystw ubezpieczeniowych, inwestycyjne Fundusze o przeznaczeniu ogólnym, Fundusze specjalistyczne. 9 DYSCYPLINY FINANSOWE ZE WZGLĘDU NA STOSOWANĄ METODĘ BADAŃ Opisowe Historyczne Teoretyczne Praktyczne 10 DYSCYPLINY FINANSOWE ZE WZGLĘDU NA FUNKCJĘ POZNAWCZĄ Teoria finansów – bada naturę i treść zjawisk finansowych, a także ich rolę w gospodarce i społeczeństwie Historia finansów – opisywanie zjawisk w następstwie czasowym oraz poszukiwanie prawidłowości zachodzących w czasie w dziedzinie finansów; wiązanie tych prawidłowości z ogólniejszymi zjawiskami gospodarczymi i społecznymi występującymi w przeszłości Polityka finansowa – jest elementem nauki polityki gospodarczej, działalność wytyczona przez ośrodek decyzji sformalizowanej grupy społecznej (organizacji), zmierzająca do realizacji ustalonych celów za pomocą określonych środków 11 Statystyka finansowa – gromadzenie i przetwarzanie danych liczbowych charakteryzujących rozmaitą działalność finansową Prawo finansowe – systematyka i opis analityczny instytucji prawnych funkcjonujących w dziedzinie finansowej Inżynieria finansowa – nauka o sposobach finansowania przedsięwzięć gospodarczych, w których wykorzystywane są różne kombinacje instrumentów, form i instytucji finansowych. Działalność taka czasami nazywa się również montażem finansowym. 12 finansowa - Zajmuje się opisywaniem bogactwa ekonomicznej rzeczywistości przy pomocy aparatu matematycznego. Socjologia finansów – badanie społecznych warunków i skutków funkcjonowania pieniądza i finansów (np. problem nierówności dochodowych w społeczeństwie) Psychologia finansów – badanie przesłanek i skutków reakcji podmiotów stosunków finansowych podczas podejmowania decyzji w sferze finansów Matematyka 13 NAUKI FINANSOWE WEDŁUG KRYTERIUM FUNKCJI EKONOMICZNYCH Finanse publiczne Skarbowość Finanse przedsiębiorstw Finanse zarządcze Bankowość Finanse międzynarodowe Ubezpieczenia Teoria rynku kapitałowego 14 FUNKCJE FINANSÓW REDYSTRYBUCYJNA ALOKACYJNA STABILIZACYJNA 15 KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH Zjawiska przychodowe Zjawiska rozchodowe Zjawiska dochodowe Zjawiska wydatkowe Zjawiska kosztowe 16 KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH Zjawiska kredytowe Zjawiska pożyczkowe Zjawiska gotówkowe Zjawiska bezgotówkowe Zjawiska transferowe Zjawiska oszczędnościowe Zjawiska ubezpieczeniowe 17 ZJAWISKA FINANSOWE ANALIZOWANE SĄ W RÓŻNYCH UJĘCIACH: Podmiotowym, Przedmiotowym, Instrumentalnym, Funduszowym. 18 FINANSE W UJĘCIU PRZEDMIOTOWYM Transakcje, Transfery, Pożyczki. 19 FINANSE W UJĘCIU PODMIOTOWYM Finanse państwa Finanse przedsiębiorstw, Finanse gospodarstw domowych. 20 FINANSE W UJĘCIU INSTRUMENTALNYM Ceny, Stopy procentowe, Kursy walutowe, Kredyty, Podatki. 21 Kategorie finansowe Przychodowe: Cena: • Funkcje: przychodowa, alokacyjna, redystrybucyjna, motywacyjna, informacyjna, agregacyjna. przychód pieniężny Dochodowe: Dochód: • dodatni rezultat zastosowanych w procesie gospodarowania czynników wytwórczych, • W ujęciu makro jest nadwyżką ekonomiczną gospodarującego społeczeństwa. 22 Zysk i jego funkcje: cel, wynagrodzenie, źródło finansowania, motywacja, rezerwa finansowa. Procent: • Rynkowa stopa procentowa, • Czysta stopa procentowa, • Realna stopa procentowa. Renta pieniężna: • ekonomiczna, • z kapitału, • społeczna. 23 Wydatkowo-kosztowe: Wydatek – nabycie części dochodu narodowego, Koszt – pieniężny wyraz czynników wytwórczych zużywanych w procesie gospodarczym, Amortyzacja – koszt zużycia majątku trwałego. Podatkowe. Dłużne: Pożyczka, Kredyt, Deficyt finansowy, Dług finansowy. 24 TEORIE FINANSÓW 25 Przez teorie finansów rozumiemy różne poglądy, mniej lub bardziej usystematyzowane, mające na celu opis zjawisk finansowych, wyjaśnienie ich istoty, zachodzących między nimi związków, ich treści ekonomicznej i społecznej. 26 Ogólna charakterystyka teorii finansów Funkcjonalne teorie finansów, Teoria finansów organicznych, Teoria finansów indywidualistycznych, Teoria inwestowania. 27 Klasyczna, a liberalna teoria finansów: Teoria klasyczna wyklucza pozafiskalne działania państwa. Główny cel to neutralność podatkowa. Nakładane są tylko te podatki, które są niezbędne do finansowania podstawowej działalności państwa. Teoria liberalna nawiązuje do teorii klasycznej i zakłada maksymalne ograniczenie roli państwa w gospodarce 28 Teorie związane z podażą pieniądza: Podaż pieniądza to wartość występujących w obiegu rodzajów pieniądza: Gotówkowego, Bezgotówkowego, który może być w każdej chwili zamieniony na gotówkę. Elementy te określa się mianem bazy monetarnej. Wielkość podaży pieniądza mierzona jest agregatami pieniężnymi M1, M2, 29 M3. Teoria bankowa Teoria obiegowa Teoria ilościowa MV P T P – poziom cen, M – ilość pieniądza w obiegu, T – wolumen transakcji kupna sprzedaży w danym okresie, V – szybkość obiegu pieniądza 30 Teorie związane z popytem na pieniądz: Popyt na pieniądz jest to zapotrzebowanie podmiotów spoza sektora bankowego na pieniądz gotówkowy oraz bezgotówkowy, który można natychmiast zamienić na gotówkę. Podstawowe czynniki określające wielkość popytu na pieniądz: Konieczność zawierania bieżących transakcji, Konieczność dokonywania lokat w pieniądzu 31 Zaspokojenie popytu na pieniądza następuje poprzez utrzymywanie części dochodów w formie rezerw pieniądza (gotówka, wkłady a’vista), co nadaje tej części dochodów cechę płynności, Umożliwia to szybkie regulowanie zobowiązań w sposób nie wymagający ponoszenia kosztów związanych z utratą oprocentowania wkładów terminowych, zaciąganiem kredytów, sprzedażą papierów wartościowych. 32 Keynes i jego teoria Wielkość popytu na pieniądz jest określona trzema motywami: Transakcyjny, Ostrożnościowy (przezornościowy), spekulacyjny 33 Teoria Baumola – Tobina Uznanie wpływu stopy procentowej na całość rezerw pieniężnych, Zwrócenie uwagi na zjawisko kosztów transakcyjnych, Rezygnacja z czynnika opartego na motywie spekulacyjnym. 34 Teoria monetarystyczna Popyt na pieniądz jest stabilny w stosunku do kilku zmiennych (poziom realnego dochodu narodowego, poziom cen, realna stopa procentowa), Popyt na pieniądz rośnie wraz ze wzrostem cen i (lub) wzrostem dochodu narodowego, a spada wraz ze wzrostem stopy procentowej, co jest związane z lokatami w aktywa niepieniężne. 35 PIENIĄDZ I JEGO FUNKCJE 36 Pieniądz powstał i rozwinął się jako skutek gospodarki towarowej, w której spełniał funkcję miernika wartości wymiennej, a następnie funkcję środka płatniczego, Pieniądz rozwinął się jako szczególny towar. Wielość kruszców, z których bito monety, a zwłaszcza system bimetalizmu wywołały zjawisko psucia monety, czyli obniżania zawartości danego metalu w monecie (pieniądz gorszy wypierał lepszy. 37 W historii pieniądza widoczna jest wyraźnie skłonność do zwiększania ilości pieniądza w obiegu w stopniu przewyższającym jego pokrycie (zabezpieczenie). Stopniowo następował proces demonetyzacji złota ze względu na ograniczone jego zasoby. Występowała dominacja walut na rynku pieniężnym. 38 Rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych wywołał nieustanne problemy z kursami walutowymi. Miejsce złota zajął pieniądz państwowy papierowy, oparty na zaufaniu. Jedynym zabezpieczeniem tego pieniądza są towary i usługi. 39 Funkcje pieniądza Miernik wartości Środek wymiany Środek płatniczy Środek tezauryzacji Międzynarodowy środek płatniczy 40 STRUKTURA SYSTEMU FINANSOWEGO 41 Rynkowy system finansowy Publiczny system finansowy 42 Rynkowy system finansowy Instrumenty finansowe Rynki finansowe Instytucje finansowe Zasady i normy prawne 43 Instrumenty finansowe to zobowiązania finansowe, tj. roszczenia majątku jednych podmiotów gospodarujących w stosunku do drugich Dla emitentów instrumenty finansowe są zobowiązaniami, a dla posiadaczy są składnikami majątku 44 Rodzaje instrumentów finansowych O charakterze własnościowym i wierzycielskim: Własnościowe: akcje zwykłe i uprzywilejowane Wierzycielskie: • Obligacje i papiery krótkoterminowe • Zabezpieczone i niezabezpieczone O stałym i zmiennym dochodzie Krótko-, średnio- i długoterminowe Bezpośrednie i pośrednie Bazowe (rzeczywiste) i pochodne (terminowe i pozabilansowe) 45 Rynki finansowe To rynki, na których dokonuje się transakcji dotyczących instrumentów finansowych Rynki finansowe charakteryzuje niestabilność, co oznacza, że są podatne na duże wahania cen i kursów, które często nie są uzasadnione głębszymi przesłankami ekonomicznymi. U podnóża niestabilności instrumentów finansowych jest zjawisko określane mianem asymetrii informacyjnej Na tle asymetrii informacyjnej powstają zjawiska ryzyka negatywnej selekcji oraz pokusy nadużycia 46 Główne rodzaje rynków finansowych Pierwotne i wtórne Powszechnych transakcji finansowych i zindywidualizowanych transakcji finansowych (depozytowych, kredytowych, ubezpieczeniowych) Pieniężne (międzybankowy i pozabankowy) i kapitałowe (giełdowy i pozagiełdowy) Hurtowe i detaliczne Krajowe i międzynarodowe Kasowe i terminowe 47 Instytucje finansowe (pośrednicy finansowi) to podmioty ekonomiczne, które specjalizują się w przyjmowaniu na siebie zobowiązań finansowych i nabywaniu takich zobowiązań od innych podmiotów Są to takie instytucje, których głównym przedmiotem działalności jest utrzymywanie instrumentów finansowych oraz dokonywanie transakcji nimi, co w efekcie powoduje, ze instrumenty te są zazwyczaj dominującym składnikiem ich majątku 48 Instytucje Kreowane instrumenty Funkcje Instytucje wyłącznie redystrybuujące instrumenty finansowe (pośrednicy pasywni) Kantory walutowe M, C Domy maklerskie C Firmy faktoringowe M, C M – funkcja monetarna C – funkcja kapitałowo-redystrybucyjna K – funkcja kontrolna Instytucje Kreowane instrumenty Instytucje tworzące instrumenty finansowe (pośrednicy aktywni) Instytucje tworzące niepieniężne instrumenty finansowe Towarzystwa ubezpieczeniowe polisy ubezpieczeniowe Towarzystwa wspólnego inwestowania Zamknięte akcje Otwarte jednostki uczestnictwa Fundusze emerytalne polisy emerytalne Firmy venture capital udziały, akcje Banki inwestycyjne Tradycyjne Współczesne pochodne Instytucje tworzące pieniądz Banki Banki centralne baza monetarna Banki komercyjne depozyty M – funkcja monetarna C – funkcja kapitałowo-redystrybucyjna K – funkcja kontrolna Funkcje C, K C, K M, C, K C, K C, K C C, K M M, C, K Zasady funkcjonowania rynków finansowych Zasady funkcjonowania to reguły określające sposób działania instrumentów, rynków i instytucji Zasady funkcjonowania są środkiem ograniczania negatywnych skutków asymetrii informacyjnej. 51 PUBLICZNY SYSTEM FINANSOWY 52 Przesłankami wyodrębnienia publicznego systemu finansowego są: wykazywanie istotnych słabości przez mechanizm rynkowy w zakresie dostarczania dóbr i usług na rzecz społeczeństwa, występowanie negatywnych efektów zewnętrznych wynikających z aktywności gospodarczej jednego podmiotu, które dotykają i wpływają na poziom dobrobytu innego podmiotu. 53 53 Istnieją dobra i usługi, które: nie mogą być dostarczane przez rynek, gdyż spowoduje to wykluczenie i odnawialność pewnej grupy społeczeństwa, a zatem spowoduje to brak zaspokojenia zbiorowych potrzeb, mechanizm rynkowy nie jest w stanie pobudzić przedsiębiorstwa do konkurowania o określony rynek dóbr, jak również dostarczanie pewnej grupy dóbr powoduje zaistnienie ich niedoboru. 54 54 Na system finansowy składają się: normy prawa, instytucje budżetowe, transfery, Instrumenty fiskalne. 55 55 Normy prawa obejmują odnoszą się do hipotezy, dyspozycji i sankcji, posiadają dwustronny charakter, czyli określają prawa i obowiązki. Na ich podstawie nawiązywane są stosunki prawno-finansowe, czyli obowiązki i uprawnienia związane z prowadzeniem publicznej działalnością finansowej przez państwo. 56 56 Instytucje budżetowe tworzą zasady sporządzania, przyjmowania, wdrażania i kontrolowania budżetów publicznych (centralnego i samorządowych). Do grupy tej wchodzą również zasady i normy określające funkcjonowanie budżetu, jego konstrukcji oraz zasady włączania i wyłączania publicznych funduszy do i z budżetu (procedury gromadzenia i wydatkowania środków, czy też włączania planów finansowych do budżetu), zasady dokonywania zmian w budżecie, czy też prawne normy dotyczące relacje między hierarchicznym a demokratycznym ustalaniem poszczególnych pozycji i elementów budżetu 57 57 Instytucje budżetowe tworzą również jednostki organizacyjne o charakterze publicznym, czyli pewne podmioty określone prawem, powołane do prowadzenia określonej działalności publicznej w sposób celowy. 58 58 Transfery odbywają się między podmiotami stanowiącymi instytucje budżetowe, między instytucjami budżetowymi oraz podmiotami zewnętrznymi (instytucjami finansowymi, społeczeństwem, przedsiębiorstwami, organizacjami non-profit). Są to transfery polegające na przepływie środków finansowych, czyli dla jednego podmiotu są wydatkiem (rozchodem), dla drugiego dochodem (przychodem). Transfery te służą realizacji zadań publicznych państwa. 59 59 Instrumenty fiskalne DOCHODOWE Podatki Przychodowe, dochodowe, transakcyjne i majątkowe Bezpośrednie i pośrednie Centralne, regionalne, ponadlokalne i lokalne Proporcjonalne, progresywne i regresywne Cła Fiskalne i ekonomiczne Przywozowe i wywozowe Opłaty publiczne Skarbowe Pozostałe Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne WYDATKOWE Limity wydatkowe Dotacje budżetowe Celowe Przedmiotowe Podmiotowe Regionalne Poręczenia i gwarancje skarbowe 60 Publiczne instrumenty finansowe W sytuacji, gdy środki pieniężne uzyskane z danin oraz innych dochodów publicznych nie wystarczają na pokrycie wydatków budżetowych, powstają niedobory. W tych warunkach publiczny system finansowy może zezwalać na kreowania instrumentów finansowych, z których wpływy pozwalają na pokrycie deficytu funduszy publicznych. Publiczne instrumenty finansowe: Mają charakter wierzycielski Są obarczone niskim ryzykiem niewypłacalności Cechują się wysokim stopniem płynności 61 SYSTEM BANKOWY DEFINICJE BANKU od wł. Banco- ławka przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych do sfinansowania tych kredytów przedsiębiorstwo, które udziela i zaciąga kredyty, świadczy usługi obrotu pieniężnego, kredytowego i kapitałowego oraz oferuje inne usługi (np.skrytki bankowe, private banking dla bogatych klientów) bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. (ust. „Prawo bankowe” z 29.08.1997, Dz. U. nr 140, poz. 939 z p.zm.) DEFINICJE BANKU • instytucja służąca do transformacji terminu oraz ryzyka przy udzielaniu kredytów i przyjmowaniu wkładów. Transformacja terminowa odnosi się do możliwości udzielania przez instytucje bankowe kredytów długoterminowych na bazie wkładów krótkoterminowych. Transformacja ryzyka odnosi się do umiejętnego zarządzania przez banki ryzykiem. CZYNNOŚCI BANKOWE czynności bankowe zastrzeżone wyłącznie dla banków – sensu stricto, m.in.: - udzielanie kredytów i gwarancji - przyjmowanie wkładów pieniężnych - emitowanie bankowych papierów wartościowych czynności bankowe sensu largo, m.in.: - udzielanie pożyczek pieniężnych - nabywanie i zbywanie wierzytelności - operacje czekowe i wekslowe - poręczenia. RODZAJE BANKÓW BANK CENTRALNY BANKI KOMERCYJNE BANKI UNIWERSALNE BANKI SPECJALISTYCZNE BANKI INWESTYCYJNE BANKI HIPOTECZNE PIENIĄDZ Funkcje pieniądza: funkcja środka wymiany – uczestniczy w transakcjach kupnasprzedaży, pośrednicząc w zamianie towaru na pieniądz i pieniądza na towar; funkcja środka płatniczego – służy do regulowania różnego rodzaju zobowiązań, np. z tytułu umowy o pracę, kredytów, opłat za energię itp.; funkcja miernika wartości – pieniądz jest jednostką miary określającą wartość towarów i usług; funkcja tezauryzacji – środek przechowywania wartości, związana jest z gromadzeniem pieniędzy poza obrotem gospodarczym; funkcja pieniądza jako międzynarodowego środka płatniczego – jeśli pieniądz jednego kraju jest akceptowalny w innym kraju. Cechy dobrego pieniądza: powszechna akceptowalność – pieniądz jest pełnoprawnym środkiem płatniczym, nie można odmówić jego przyjęcia w rozliczaniu transakcji na obszarze oddziaływania danych władz monetarnych; stabilna wartość – nie powinna podlegać większym zmianom w czasie; podzielność – możliwość jego podziału na mniejsze jednostki; poręczność – pieniądz powinien być mały i lekki; trwałość – materiał, z którego jest wykonany powinien być odpowiednio trwały; jednolitość – takie same nominały powinny mieć identyczną wartość; rozpoznawalność – łatwe do rozpoznania i trudne do sfałszowania. Podaż pieniądza – ilość pieniądza mierzona agregatami pieniężnymi: M0 – baza monetarna, obejmuje pieniądz gotówkowy znajdujący się w obiegu, jak również rezerwy obowiązkowe banków oraz rachunki bieżące banków w banku centralnym; M1 – obejmuje M0 oraz wkłady na żądanie osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i niebankowych instytucji finansowych; M2 – obejmuje M1 oraz depozyty terminowe; M3 – obejmuje M2 oraz lokaty w niebankiwych instytucjach finansowych. BANK CENTRALNY Bank Centralny realizuje z reguły trzy podstawowe zadania: 1. zachowanie wartości pieniądza krajowego, 2. ochrona stabilności systemu finansowego, 3. podnoszenie efektywności polityki pieniężnej. Zadania te bank realizuje pełniąc cztery funkcje; banku państwa, banku emisyjnego, banku banków podmiotu polityki pieniężnej. Funkcje Banku Centralnego: BANK PAŃSTWA – prowadzenie bankowej obsługi Skarbu Państwa, czyli obsługa rachunków dla wszystkich jednostek budżetu państwa. BANK EMISYJNY – jako jedyny podmiot może wypuszczać na rynek nowe banknoty i monety (bardzo ważne z punktu widzenia podaży pieniądza), przeprowadzać reformy pieniężne, zajmuje się wycofywaniem z obiegu uszkodzonych i zużytych znaków pieniężnych, emisją monet kolekcjonerskich. BANK BANKÓW – czuwa nad stabilnością oraz organizacją całego systemu bankowego, udziela kredytów instytucjom bankowym, mającym problemy z płynnością. PODSTAWOWY CEL DZIAŁALNOSCI NBP: UTRZYMANIE STABILNEGO POZIOMU CEN, PRZY JEDNOCZESNYM WSPIERANIU POLITYKI GOSPODARCZEJ RZĄDU, O ILE NIE OGRANICZA TO PODSTAWOWEGO CELU NBP. Zgodnie z ustawą NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. OPERACJE BANKOWE - kredyty Główne formy zabezpieczania kredytów: Osobiste: weksel in blanco (gwarancyjny) poręczenie wekslowe (awal), poręczenie wg prawa cywilnego gwarancja bankowa przystąpienie do długu ubezpieczenie kredytu Rzeczowe: zastaw ogólny na rzeczach ruchomych, zastaw na prawach bankowy zastaw rejestrowy przewłaszczenie na zabezpieczenie kaucja blokada środków na rachunku bankowym hipoteka System bankowy w większości krajów jest dwupoziomowy: bank centralny, banki komercyjne Bank centralny jest głównym podmiotem rynku pieniężnego, odpowiedzialnym za emisję pieniądza gotówkowego oraz politykę pieniężną państwa Bank centralny pełni rolę: Banku emisyjnego Banku banków Banku państwa 74 W ramach funkcji emisyjnej bank centralny emituje pieniądz gotówkowy w postaci banknotów i monet, które stanowią ostateczny, prawnie zagwarantowany środek zapłaty Bank centralny ustala wielkość emisji i moment wprowadzania pieniądza gotówkowego do obiegu Bank centralny odpowiada za stabilizowanie kursu waluty krajowej i tym samym musi prowadzić systematyczną kontrolę aktywów finansowych, które wywierają wpływ na kształtowanie się wydatków w gospodarce. 75 Dla potrzeb polityki pieniężnej w praktyce posługujemy się agregatami pieniężnymi, które stanowią odzwierciedlenie szerszego podejścia do pojęcia podaży pieniądza Poszczególne agregaty pieniężne oznaczane są literą M i symbolami cyfrowymi wzrastającymi w miarę zmniejszania się płynności zawartych w nich aktywów 76 – pieniądz rezerwowy banku centralnego zawierający aktywa finansowe tworzące bazę monetarną, na którą składają się depozyty na żądanie banków komercyjnych w banku centralnym oraz pieniądz gotówkowy znajdujący się poza systemem bankowym M0 77 – obejmuje gotówkę w obiegu bez znajdującej się w kasach banków oraz depozyty bieżące gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych, niemonetarnych instytucji finansowych, funduszy ubezpieczeń społecznych oraz instytucji samorządowych. M1 78 – obejmuje elementy składowe agregatu M1 i dodatkowo depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy oraz depozyty terminowe gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych, niemonetarnych instytucji finansowych, funduszy ubezpieczeń społecznych oraz instytucji samorządowych. M2 79 – obejmuje elementy składowe agregatu M2 powiększone o operacje z przyrzeczeniem odkupu oraz dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do dwóch lat M3 80 Agregaty pieniężne są wykorzystywane przez bank centralny do przeprowadzania analiz makroekonomicznych, stanowiących podstawowe ustalania założeń i instrumentów realizacji polityki pieniężnej Posługiwanie się w analizie większą liczbą agregatów pieniężnych pozwala na obejmowanie analizą różnych zakresów przedmiotowych zjawisk wpływających na kształtowanie się sytuacji gospodarczej kraju. 81 Cele polityki pieniężnej: Utrzymywanie stabilnego poziomu cen, jako niezbędny czynnik drogi zrównoważonego długookresowego wzrostu gospodarczego Realizacja ciągłego celu inflacyjnego 2,5% ± 1% z orientacją na jak najmniejsze odchylenia od przyjętego celu Podawanie przez Radę Polityki Pieniężnej wyjaśnień określających sposoby realizowania ciągłego celu inflacyjnego w przypadku niepewności, pojawienia się wstrząsów, luk popytowych i podażowych 82 Możliwości oddziaływania banku centralnego na równowagę wewnętrzną i zewnętrzną kraju zależą w dużym stopniu od przyjętej koncepcji w zakresie prowadzenia polityki kursowej, która może opierać się na: Kursie stałym, Kursie płynnym, Kursie regulowanym 83 Istotne zjawiska związane z walutą waluty – wzrost siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do walut innych państw (niedostateczna podaż pieniądza, niski popyt na waluty obce i metale szlachetne, wysoki popyt na walutę krajową), zwykle związana jest z dodatnim bilansem płatniczym państwa; Deprecjacja waluty – spadek siły nabywczej pieniądza krajowego w stosunku do walut innych państw, zwykle związany jest z ujemnym bilansem płatniczym 84 Aprecjacja BANKI KOMERCYJNE 85 Banki komercyjne wchodzą w skład systemów bankowych, które kształtowały się w różnych krajach, zależnie od tradycji i rozwiązań prawnych. Szczególna funkcja systemu bankowego przejawia się w zadaniach wynikających z prowadzonej polityki gospodarczej i społecznej kraju. System bankowy to wszystkie instytucje bankowe występujące w danym państwie oraz normy określające ich powiązania między sobą i stosunki z otoczeniem. 86 Funkcje systemu bankowego: Stworzenie mechanizmów gromadzenia i inwestowania środków w różne przedsięwzięcia, Zapewnienie możliwości dokonywania płatności pomiędzy podmiotami, Stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania. 87 Funkcje banków komercyjnych: Kredytowa, Płatnicza Depozytowa. Funkcjonowanie banków w Polsce reguluje ustawa Prawo bankowe 88 Rodzaje banków: Uniwersalne Detaliczne Inwestycyjne Specjalistyczne Spółdzielcze Holdingi bankowe Parabanki. 89 FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW 90 Istota finansów przedsiębiorstwa Finanse przedsiębiorstwa to zjawiska i procesy pieniężne zachodzące w przedsiębiorstwie związane z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych pozostających do dyspozycji przedsiębiorstwa. Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa jest to proces decyzyjny podporządkowany realizacji celu głównego, który opiera się na wykorzystywaniu różnego rodzaju instrumentów, technik, kryteriów i reguł do sterowania przebiegiem procesów i zjawisk związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych postawionych do dyspozycji przedsiębiorstwa w sposób umożliwiający zagospodarowanie tych zasobów jak najbardziej efektywnie. 91 OBIEG STRUMIENI PIENIĘŻNYCH W PRZEDSIĘBIORSTWIE PIENIĄDZ ZMIANA WYTWORZONYCH PRODUKTÓW W PIENIĄDZ ZAMIANA PIENIĄCZA W CZYNNIKI PRODUKCJI NALEŻNOŚCI ZAKUP CZYNNIKÓW PRODUKCJI ZBYT PRODUKCJA ZUŻYCIE CZYNNIKÓW PRODUKCJI W PROCESIE PRODUKCYJNYM Obszary finansów przedsiębiorstwa ekonomiczna – całokształt zjawisk związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i jego efektywnością. Obszar zainteresowania analizami ekonomicznymi: Gestia Przychody, koszty Zysk, strata, EBIT, EBITDA Zyskowność, IK < IP < IZ gdzie: IK - dynamika kosztów sprzedaży, IP – dynamika przychodów ze sprzedaży, IZ – dynamika zysku. 93 finansowa – pieniężny wymiar działalności przedsiębiorstwa. Przepływy pieniężne: Gestia Przepływy z działalności operacyjnej Przepływy z działalności inwestycyjnej Przepływy z działalności finansowej 94 Gestia majątkowa Informację o poszczególnych składnikach majątku przedsiębiorstwa oraz o źródłach jego finansowania zawiera bilans, który jest podstawowym sprawozdaniem finansowym przedsiębiorstwa prezentującym jego sytuację finansową na dany moment czasowy. Aktywa to ogół składników majątkowych przedsiębiorstwa wyrażonych w ujęciu wartościowym. Są to środki postawione do dyspozycji przedsiębiorstwa, wykorzystywane przy realizacji operacji gospodarczych związanych z jego działalnością. Pasywa to źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa, czyli, w jaki sposób przedsiębiorstwa 95 finansuje swoje aktywa. Uproszczona forma bilansu AKTYWA PASYWA Kapitały własne Majątek trwały Kapitały stałe Zobowiązania długoterminowe Majątek obrotowy Zobowiązania krótkoterminowe 96 Według kryterium pochodzenia kapitału instrumenty finansowania są uporządkowane w zależności od tego, czy środki finansowe zostały dostarczone z zewnątrz przedsiębiorstwa, czyli przez osoby trzecie, czy też zostały wygospodarowane w przedsiębiorstwie: • w przypadku pozyskania kapitału z zewnątrz przedsiębiorstwa mówi się o finansowaniu zewnętrznym, • jeżeli został wygospodarowany wewnątrz przedsiębiorstwa mówimy o finansowaniu wewnętrznym. Według pozycji i odpowiedzialności kapitałodawcy w przedsiębiorstwie rozróżniamy: • finansowanie własne, • finansowanie obce. Według kryterium czasu na jaki pozyskano źródło finansowania rozróżniamy: • finansowanie krótkoterminowe, • finansowanie długoterminowe. 97 PODSTAWOWE UKŁADY KLASYFIKACYJNE ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA FINANSOWANIE ZEWNĘTRZNE FINANSOWANIE WEWNĘTRZNE KAPITAŁ ZAŁOŻYCIELSKI KREDYTY POŻYCZKI ZOBOWIĄZANIA FINANSOWANIE WŁASNE (KAPITAŁY WŁASNE) FUNDUSZE TWORZONE Z ZYSKU FUNDUSZE I KAPITAŁY: - udziałowy - zakładowy - akcyjny FINANSOWANIE DŁUGOTERMINOWE (KAPITAŁ STAŁY) FINANSOWANIE OBCE (KAPITAŁY OBCE) FINANSOWANIE KRÓTKOTERMINOWE 98 Kapitał pracujący to ta część kapitału stałego, która finansuje majątek obrotowy. Zadaniem kapitału pracującego w przedsiębiorstwie jest zmniejszenie ryzyka wynikającego z unieruchomienia części środków obrotowych (zapasów, należności) lub też wynikającego ze strat związanych z tymi środkami (trudności zbytu wyrobów, kłopoty ze ściąganiem należności). Kapitał pracujący stanowi pewnego rodzaju element bezpieczeństwa ułatwiający zachowanie przedsiębiorstwu bieżącej płynności finansowej. KP = KS – MT KP – kapitał pracujący, KS – kapitał stały = kapitał własny + zobowiązania długoterminowe, MT – majątek trwały. 99 STRATEGIA ZACHOWAWCZA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA AKTYWA PASYWA MAJĄTEK TRWAŁY KAPITAŁ STAŁY KAPITAŁ PRACUJĄCY MAJĄTEK OBROTOWY ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE Cechy charakterystyczne strategii zachowawczej to: wysoka płynność finansowa, czyli relacja aktywów bieżących do pasywów bieżących powyżej jedności, co w dłuższym okresie czasu zapewnia zachowanie równowagi finansowej i stabilności finansowej danego podmiotu, wysoki udział kapitału stałego w finansowaniu działalności danego podmiotu, czyli długoterminowych źródeł finansowania, duży udział kapitału długoterminowego w finansowaniu majątku obrotowego, przy dużym udziale kapitału własnego w kapitale stałym, niska zyskowność kapitału własnego, ale jednocześnie niskie ryzyko finansowe, pozytywna ocena przez wierzycieli i kredytodawców ze względu na niskie ryzyko niewypłacalności i utraty równowagi finansowej, niższy koszt pozyskiwania kapitałów obcych ze względu na niższe ryzyko funkcjonowania podmiotu, niskie ryzyko dla właścicieli (co jest szczególnie istotne jeśli jest nim jednostka samorządu terytorialnego) oraz dla kredytodawców, niska zyskowność w ujęciu relatywnym – wyższa w kategoriach bezwzględnych. 101 STRATEGIA UMIARKOWANA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA AKTYWA PASYWA MAJĄTEK TRWAŁY KAPITAŁ STAŁY KAPITAŁ PRACUJĄCY MAJĄTEK OBROTOWY ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE Cechy charakterystyczne strategii umiarkowanej to: umiarkowana i jednocześnie zadowalająca płynność finansowa, czyli relacja aktywów bieżących do pasywów bieżących zbliżona do jedności, co w dłuższym okresie czasu, podobnie jak w przypadku strategii zachowawczej, również zapewnia zachowanie równowagi finansowej i stabilności finansowej danego podmiotu, wysoki udział kapitału stałego w finansowaniu działalności danego podmiotu, czyli długoterminowych źródeł finansowania, które w całości finansują majątek trwały, symetryczne finansowanie majątku obrotowego zobowiązaniami bieżącymi, przy dużym udziale kapitału własnego w kapitale stałym - przeciętna zyskowność kapitału własnego, ale jednocześnie niskie ryzyko finansowe, pozytywna ocena przez wierzycieli i kredytodawców ze względu na umiarkowane ryzyko niewypłacalności i utraty równowagi finansowej, niższy koszt pozyskiwania kapitałów obcych ze względu na niższe ryzyko funkcjonowania podmiotu, umiarkowane ryzyko dla właścicieli oraz dla kredytodawców przy możliwej wyższej oczekiwanej stopie zwrotu z zainwestowanego kapitału, umiarkowana zyskowność w ujęciu zarówno relatywnym jak i w kategoriach bezwzględnych. 103 STRATEGIA AGRESYWNA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA AKTYWA PASYWA MAJĄTEK TRWAŁY KAPITAŁ STAŁY KAPITAŁ PRACUJĄCY MAJĄTEK OBROTOWY ZOBOWIĄZANIA BIEŻĄCE Cechy charakterystyczne strategii agresywnej to: niska płynność finansowa, czyli relacja aktywów bieżących do pasywów bieżących oscyluje poniżej jedności, co w dłuższym okresie czasu, może zagrażać utrzymaniem równowagi finansowej i stabilności finansowej danego podmiotu, niski lub niedostateczny udział kapitału stałego w finansowaniu działalności podmiotu, czyli długoterminowych źródeł finansowania, które tylko w części finansują majątek trwały, finansowanie majątku obrotowego w całości zobowiązaniami bieżącymi, przy dużym udziale kapitału własnego w kapitale stałym wysoka zyskowność kapitału własnego, ale jednocześnie duże ryzyko finansowe, negatywnie oceniana przez wierzycieli i kredytodawców ze względu na wysokie ryzyko niewypłacalności i utraty równowagi finansowej, wysokie koszty pozyskiwania kapitałów obcych ze względu na wysokie ryzyko funkcjonowania podmiotu, wysokie ryzyko dla właścicieli oraz dla kredytodawców przy możliwej wysokiej oczekiwanej stopie zwrotu z zainwestowanego kapitału, wysoka zyskowność w ujęciu relatywnym i niska w kategoriach bezwzględnych. 105 CECHY CHARAKTERYZUJĄCE STRATEGIE FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA Wyszczególnienie Strategie finansowania umiarkowana agresywna zachowawcza Bieżąca płynność finansowa przeciętna niska wysoka Ryzyko niewypłacalności przeciętna wysokie niskie Stopień zadłużenia przeciętna wysoki niski Koszt pozyskania kapitału obcego przeciętna wysoki niski Zyskowność bezwzględna przeciętna niska wysoka Zyskowność kapitału własnego przeciętna wysoka niska 106 FINANSE UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH 107 Ubezpieczenia gospodarcze można zaliczyć do szeroko pojętego rynku usług finansowych, Usługa ubezpieczeniowa polega na zapewnieniu przez zakład ubezpieczeń ochrony ubezpieczeniowej swoim klientom. Ochrona ta polega na utrzymaniu warunków i gotowości zakładu ubezpieczeń do wypłaty odszkodowania lub świadczenia na skutek zajścia wypadku (zdarzenia) ubezpieczeniowego. Zakład ubezpieczeniowy musi w ramach tego dopilnować ciągłości opłaty składek, przeprowadzić postępowanie weryfikacyjne i utrzymać gotowość służb zarządzających realizacją wypłat. 108 Stopień rozwoju rynku ubezpieczeniowego Relacja pomiędzy wartością zebranej składki a produktem krajowym brutto Wyższy stosunek rocznej składki ubezpieczeniowej do produktu krajowego brutto w danym kraju świadczy: o wyższej kulturze ubezpieczeniowej w danym kraju i szerokim stosowaniu ubezpieczeniowej ochrony mienia, życia, zdrowia (tym samym lepszej kondycji finansowej podmiotów kupujących polisy ubezpieczeniowe) 109 KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZE SPOŁECZNE (zaliczane do sfery finansów publicznych) 110 Podział ze względu na kryterium przedmiotu ubezpieczenia Ubezpieczenia majątkowe: Rzeczowe Majątkowe (sensu stricto) – oc, trnasportowe, komunikacyjne, turystyczne, finansowe, rolne, różne Nadubezpieczenie, niedoubezpieczenie) Ubezpieczenia osobowe Wypadkowe • Od następstw nieszczęśliwych wypadków • Zdrowotne życiowe 111 Podział ze względu na kryterium zdarzenia losowego Ubezpieczenia: ogniowe, Gradowe, Kradzieżowe Następstw nieszczęśliwych wypadków Odpowiedzialności cywilnej itp. 112 Podział ze względu na kryterium swobody Dobrowolne Przymusowe 113 Podział ze względu na kryterium zakresu terytorialnego Ubezpieczenia w obrocie krajowym Ubezpieczenia w obrocie międzynarodowym 114 Podział ze względu na kryterium odrębności zasad ubezpieczeń Ubezpieczenia lądowe Ubezpieczenia morskie Ubezpieczenia lotnicze 115 Podział ze względu na kryterium podmiotu zawierającego ubezpieczenie Umowy zawierane przez osoby prawne Umowy zawierane przez osoby fizyczne (indywidualne) 116 Podział ze względu na kryterium transferu ryzyka ubezpieczeniowego Transfer ryzyka na jeden zakład ubezpieczeń Transfer ryzyka na kilka zakładów ubezpieczeniowych (koasekuracja) 117 Podział ubezpieczeń według ustawy o działalności ubezpieczeniowej Ubezpieczenia na życie: 1. Ubezpieczenia na życie. 2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci. 3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. 4. Ubezpieczenia rentowe. 5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4 118 Ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe: 1. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej: 1. świadczenia jednorazowe, 2. świadczenia powtarzające się, 3. połączone świadczenia, o których mowa w pkt 1 i 2, 4. przewóz osób. 2. Ubezpieczenia choroby: 1. świadczenia jednorazowe, 2. świadczenia powtarzające się, 3. świadczenia kombinowane. 119 3. Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w: 1. 2. 4. 5. pojazdach samochodowych, pojazdach lądowych bez własnego napędu. Ubezpieczenia casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych. Ubezpieczenia casco statków powietrznych, obejmujące szkody w statkach powietrznych. 120 Ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków żeglugi morskiej i statków żeglugi śródlądowej, obejmujące szkody w: 6. 1. 2. 7. statkach żeglugi morskiej, statkach żeglugi śródlądowej Ubezpieczenia przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu. 121 8. Ubezpieczenia szkód spowodowanych żywiołami, obejmujące szkody rzeczowe nie ujęte w grupach 3-7, spowodowane przez: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 9. ogień, eksplozję, burzę, inne żywioły, energię jądrową, obsunięcia ziemi lub tąpnięcia. Ubezpieczenia pozostałych szkód rzeczowych (jeżeli nie zostały ujęte w grupie 3, 4, 5, 6 lub 7), wywołanych przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież), jeżeli przyczyny te nie są ujęte w grupie 8. 122 10. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika. 11. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania statków powietrznych, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika. 12. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową, wynikającej z posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i statków morskich, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika. 123 Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej ogólnej) nie ujętej w grupach 10-12. Ubezpieczenia kredytu, w tym: 13. 14. 1. 2. ogólnej niewypłacalności, kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego. Gwarancja ubezpieczeniowa: 15. 1. 2. bezpośrednia, pośrednia. 124 16. Ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych, w tym: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ryzyka utraty zatrudnienia, niewystarczającego dochodu, złych warunków atmosferycznych, utraty zysków, stałych wydatków ogólnych, nieprzewidzianych wydatków handlowych, utraty wartości rynkowej, utraty stałego źródła dochodu, pośrednich strat handlowych poza wyżej wymienionymi, innych strat finansowych 125 17. 18. Ubezpieczenia ochrony prawnej. Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania. 126 Przychody zakładów ubezpieczeniowych Składka przypisana (brutto i netto) Wpływy z operacji finansowych Pozostałe wpływy 127 Koszty zakładów ubezpieczeniowych Wypłaty odszkodowań i świadczeń Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe Koszty akwizycji Koszty administracyjne Pozostałe koszty techniczne Koszty działalności lokacyjnej 128 FINANSE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH 129 Finanse ubezpieczeń społecznych obejmują wydatki na świadczenia pieniężne z tytułu ubezpieczeń społecznych oraz finansujące je wpływy ze składek i ewentualne dofinansowanie z budżetu państwa. Skala i zakres finansowania zależy od przyjętych rozwiązań determinujących prawa i obowiązki uczestników systemu – ubezpieczonych, płatników składek oraz świadczeniobiorców. 130 Rodzaje systemów ubezpieczeń społecznych Repartycyjny (PAYG – pay as you go), Kapitałowy, Mieszany. 131 System ubezpieczeń społecznych obejmuje: ubezpieczeni płatnicy składek Ubezpieczenia emerytalne 9,76% + 9,76% = 19,52% Ubezpieczenia rentowe 1,5% + 4,5% = 6%, Ubezpieczenia chorobowe 2,45% + 0% = 2,45%, Ubezpieczenia wypadkowe 0% + 0,4%-8,12% 36,9%. 132 System emerytalny w Polsce Cechy systemu I Filar podstawowy, publiczny II Filar podstawowy, publiczny Podmiot inicjujący państwo państwo Uczestnictwo w systemie obowiązkowe obowiązkowe dobrowolne Źródła finansowania ubezpieczony, pracodawca, państwo ubezpieczony pracodawca oraz ubezpieczony kapitalizacja kapitalizacja podstawowy prywatny dodatkowy prywatny Charakter systemu Metoda finansowania Zakres świadczeń Podmiot zarządzający Gwarnacje finansowe systemu System nadzoru repartycja, kapitalizacja podstawowy publiczny do poziomu najnizszej emerytury zgodny z zasadami systemu finansów publicznych finansowy i formalny III Filar dodoatkowy, prywatny pracodawca lub osoba fizyczna brak finansowy 133 Finansowanie systemu ochrony zdrowia Finansowanie świadczeń ze środków publicznych bezpośrednio z budżetu. Finansowanie świadczeń przez instytucje pośrednie – kasy, fundusze, agencje rządowe. Dodatkowe ubezpieczenia indywidualne Grupowe ubezpieczenia zdrowotne Współpłacenie świadczeń przez pacjentów Dodatkowe źródła finansowania ze źródeł specjalnych. 134 RYNEK KAPITAŁOWY 135 Rynek kapitałowy jest częścią rynku finansowego, na którym pomiędzy jego uczestnikami zawierane są transakcje długoterminowymi instrumentami finansowymi o terminie realizacji praw dłuższym niż jeden rok (akcie, obligacje, instrumenty pochodne, kwoty depozytowe). Dochodzi na nim do zetknięcia podaży kapitału podmiotów nadwyżkowych (oszczędności, wolne środki) z popytem czyli biorcami kapitału – emitentami papierów wartościowych 136 Papiery wartościowe akcje, prawa poboru w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz.1037, z późn. zm.2)), prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub z zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego, inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia papierów wartościowych określonych w lit. a, lub wykonywane poprzez dokonanie rozliczenia pieniężnego (prawa pochodne); 137 Cechy rynku kapitałowego Przejrzystość Rzetelność Efektywność Płynność Innowacyjność 138 Funkcje rynku kapitałowego Mobilizacja kapitału Wycena kapitału Transformacja kapitału Efektywna alokacja kapitału Redystrybucja dochodów w gospodarce Prognozowanie 139
