Filozofia Kartezjusza

advertisement
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia
Kartezjusza
Artur Machlarz
2010-10-01
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Plan wykładu
1
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
2
Zasady metody kartezjańskiej
Zasady metody
Kryteria prawdziwości
3
Sceptycyzm metodologiczny
Rola argumentów sceptycznych
Argumenty sceptyczne
4
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
5
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Krytyka nauk
W “Rozprawie o metodzie” Kartezjusz poddaje krytyce trzy dyscypliny
wiedzy:
teologię - za brak racjonalnych podstaw,
matematykę - za brak szerszego teoretycznego wykorzystania i
filozofię - za brak metody sprawdzania twierdzeń.
Wszystkim dyscyplinom naukowym brakuje - zdaniem Kartezjusza pewnego i ostatecznego ugruntowania. Dopóki takiego nie odszukamy, to
dyscypliny te nie będą nauką w ścisłym tego słowa znaczeniu.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Rola matematyki
Matematyka jest:
wzorcem dla metody każdej innej dyscypliny wiedzy,
dyscypliną naukową, dla której powinniśmy znaleźć szersze
teoretyczne zastosowanie - przede wszystkim w badaniu świata
przyrody, opisie ruchu.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Zadanie filozofii
Zadaniem filozofii jest:
Ustalenie ostatecznych fundamentów wszelkiej wiedzy naukowej;
sformułowanie zasad uniwersalnej metody wzorowanej na metodzie
stosowanej w matematyce.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Zasady metody
Kryteria prawdziwości
Zasady metody kartezjańskiej
Cztery zasady uniwersalnej metody sformułowane w “Rozprawie o
metodzie”:
1
Nie przyjmować nigdy żadnej rzeczy za prawdziwą, zanim jej nie
poznam z całą oczywistością jako takiej: to znaczy unikać starannie
pośpiechu i uprzedzeń i nie obejmować swoim sądem niczego poza
tym, co się przedstawi memu umysłowi tak jasno i wyraźnie, iż nie
miałbym żadnego powodu podania tego w wątpliwość.
2
Podzielić każde z rozpatrywanych zagadnień na tyle cząstek, na ile
się da i ile będzie tego wymagać lepsze rozwiązenie.
3
Prowadzić myśli po porządku, zaczynając od przedmiotów
najprostszych i najłątwiejszych do poznania, aby następnie wznosić
się pomału, jak gdyby po stopniach, aż do poznania bardziej
złożonych.(...)
4
Czynić wszędzie wyszczególnienia tak dokładne i przeglądy tak
ogólne, abym był pewny, iż nic nie opuściłem.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Zasady metody
Kryteria prawdziwości
Kryteria prawdziwości
Za prawdziwe możemy uznać tylko to, co jest jasne i wyraźne. Jasne i
wyraźne będzie:
to, co zostanie poparte dowodem;
to, co możemy intuicyjnie poznać z całą oczywistością.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Rola argumentów sceptycznych
Argumenty sceptyczne
Rola argumentów sceptycznych w filozofii Kartezjusza
Wiedza, której szuka Kartezjusz, ma być odporna na wszelkiego rodzaju
argumentację sceptyczną - wiedza ex definitione jest poznaniem pewnym
i oczywistym. Kartezjusz rozpoczyna od argumentów sceptycznych,
ponieważ, jeśli je pokona, to pokaże, że jego teoria nie będzie mogła
zostać zakwestionowana. Sceptycyzm Kartezjusza ma zatem charakter
metodyczny.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Rola argumentów sceptycznych
Argumenty sceptyczne
Idee pochodzące od zmysłów
Zmysły czasami nas mylą - poznania pochodzące od zmysłów nie mogą
być zatem fundamentem wiedzy pewnej.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Rola argumentów sceptycznych
Argumenty sceptyczne
Idee pochodzące od zmysłów
Zmysły czasami nas mylą - poznania pochodzące od zmysłów nie mogą
być zatem fundamentem wiedzy pewnej.
Wniosek - poznanie przedmiotu przy pomocy zmysłów nie jest ostateczną
podstawą do uznania jego własności za prawdziwe, ani nawet tego, że
przedmiot ten istnieje.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Rola argumentów sceptycznych
Argumenty sceptyczne
Sen a jawa
Nie mamy żadnych podstaw do odróżnienia jawy od snu - idee, które
powstają np. dzięki świadomości własnego ciała, także nie muszą być
prawdziwe. Możemy jednak nadal ufać matematyce, bo niezależnie od
tego, czy ktoś śni, czy nie, to 2 + 2 = 4.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Rola argumentów sceptycznych
Argumenty sceptyczne
Demon Zwodziciel
Gdy jesteśmy czegoś pewni, tam działać może zły demon wprowadzający
nas w błąd: gdy sądzimy na przykład, że 2 + 2 = 4, to właśnie wtedy
działa ów demon, bo tak naprawdę 2 + 2 = 3,14.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Rola argumentów sceptycznych
Argumenty sceptyczne
Demon Zwodziciel
Gdy jesteśmy czegoś pewni, tam działać może zły demon wprowadzający
nas w błąd: gdy sądzimy na przykład, że 2 + 2 = 4, to właśnie wtedy
działa ów demon, bo tak naprawdę 2 + 2 = 3,14.
Argument Demona Zwodziciela ostatecznie pozbawia nas nadziei na to,
że cokolwiek możemy wiedzieć. Teraz już nawet twierdzenia
matematyczne przestają być pewne.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Rola argumentów sceptycznych
Argumenty sceptyczne
Podsumowanie argumentów sceptycznych
Brak kryterium pozwalającego wskazać “idee prawdziwe”, tzn. takie,
którym odpowiadają realne przedmioty. Brak nam także ostatecznie
kryterium prawdy stosowanego w naukach matematycznych dowodliwości.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Punkt wyjścia
W punkcie wyjścia Kartezjusz znajduje się w zupełnej próżni - nie ma
podstaw, żeby uznać, że cokolwiek wie. Wydaje się być radykalnym
sceptykiem, który postanowił raz na zawsze zawiesić możliwość
powiedzienia czegokolwiek o rzeczywistości.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Cel Kartezjusza
Celem Kartezjusza jest osiągnięcie wiedzy pewnej - odpornej na radykalne
argumenty sceptyczne. Sceptyczny punkt wyjścia należy pokonać nie
naruszając jednak wartości argumentów sceptycznych, tzn. traktując je z
najwyższą powagą.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Cogito ergo sum
Pierwszym pewnikiem, który opiera się wszelkiego rodzaju argumentom
sceptycznym jest istnienie czegoś, co myśli:
“Ja myślę, ja istnieję” - tego zakwetionować się nie da, ponieważ
wszelka próba zakwestionowania nadal jest myśleniem, więc jest
dowodem na istnienie czegoś, co myśli.
Pojęcie rzeczy myślącej nie wymaga żadnego innego pojęcia, żeby
uzasadnić jego prawdziwość. Jest to pojęcie jasne i wyraźne, prawda
poznawana intuicyjnie.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Czy istnieje moje ciało?
Pierwszy pewnik dotyczy jedynie istnienia duszy - nadal nie wiemy nic o
istnieniu bądź nie istnieniu przedmiotów wrażeń zmysłowych, ani o
naszym własnym ciele.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Jeszcze raz o kryterium prawdy
Czy ktokolwiek z Państwa ma wątpliwości, czy istnieje jego ciało, albo
czy istnieje biurko, które przed nim stoi?
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Jeszcze raz o kryterium prawdy
Czy ktokolwiek z Państwa ma wątpliwości, czy istnieje jego ciało, albo
czy istnieje biurko, które przed nim stoi?
Przypuszczam, że NIE.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Jeszcze raz o kryterium prawdy
Czy ktokolwiek z Państwa ma wątpliwości, czy istnieje jego ciało, albo
czy istnieje biurko, które przed nim stoi?
Przypuszczam, że NIE.
Kartezjusz szuka wiedzy absolutnie pewnej, odpornej na argumenty
sceptyczne. Niestety argument Demona Zwodziciela nadal obowiązuje,
więc nawet twierdzenia, które wydają nam się oczywiste, nie mogą być
uznane za prawdziwe.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Istnieje prawdomówny Bóg
Jeśli chcemy pozbyć się Demona Zwodziciela, możemy spróbować
udowodnić, że istnieje jego przeciwieństwo, które jego istnienie wyklucza.
Przeciwieństwem złego Demona Zwodziciela będzie dobry Bóg.
Dowód na istnienie Boga w systemie Kartezjusza może się opierać
jedynie na treści idei Boga - tak jak dowód ontologiczny św.
Anzelma.
Dobry Bóg nie może nas okłamywać wtedy, gdy jesteśmy czegoś
absolutnie pewni, tzn. gdy poznamy coś jasno i wyraźnie.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Istnieje rzecz myśląca
Istnieje prawdomówny Bóg
Istnieje materia
Istnieje rzecz rozciągła
Zgodnie z zasadą prawdomówności Boga:
jeśli poznajemy jasno i wyraźnie, że istnieją przedmioty materialne,
to one istnieją;
to, co poznajemy w rzeczach materialnych jasno i wyraźnie, jest ich
prawdziwą własnością - a jasno i wyraźnie w rzeczach materialnych
ujmujemy to, co da się zmierzyć i policzyć.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Krytyka nauk w ’Rozprawie o metodzie’
Zasady metody kartezjańskiej
Sceptycyzm metodologiczny
Budowa fundamentów wszelkiej nauki
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Główne idee kartezjanizmu - podsumowanie
Model wszelkiej wiedzy naukowej ma za wzór poznanie
matematyczne - system dedukcyjny oparty na aksjomatach i
pojęciach pierwotnych. Dokładnie tak ma być budowana każda
dyscyplina naukowa.
Dualizm materii i rzeczy myślącej: świat materialny i świat myśli są
od siebie wzajemnie niezależne.
Myśl może odpowiadać rzeczywistości dzięki temu, że istnieje Bóg,
który jest prawdomówny.
Artur Machlarz
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Filozofia Kartezjusza
Download