Powiat Sanocki leży na południowo

KONKURS
„Ziemia Sanocka moją małą Ojczyzna”
Pytanie nr 1 z dnia 2012-11-06
Powiat Sanocki obejmuje wschodnią część Beskidu Niskiego, zachodnią
część Bieszczadów oraz pasma Gór Słonnych i Pogórza Przemyskiego odznacza
się dużymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi.
Dobrze zachowane, niezniszczone środowisko naturalne, duża lesistość, znaczne
zasoby wód powierzchniowych, bogata fauna i flora, korzystny mikroklimat i
dobrze zorganizowany system ochrony przyrody decydują, że powiat sanocki
należy do wyróżniających się terenów polski południowo-wschodniej.
W krajobrazie powiatu charakterystyczne jest występowanie długich
zalesionych grzbietów górskich, ciągnących się niemal równolegle do siebie z
północnego zachodu na południowy wschód. Połączone są one ze sobą krótkimi
grzbietami, co tworzy charakterystyczną dla całych Bieszczad – rzeźbę rusztową.
Wypiętrzone pasma poprzecinane są kratowo głębokimi dolinami rzek i potoków
tworzącymi liczne przełomy i progi skalne.
Pod względem florystycznym powiat sanocki jest obszarem, na którym mieszają
się
elementy
południowe,
wschodniokarpackie
(bieszczadzkie)
i
zachodniokarpackie.
Charakterystyczne dla powiatu jest występowanie dużych kompleksów leśnych w
północno-wschodniej i południowej części powiatu, a także mała lesistość
zachodnich terenów powiatu.
Prawie cały teren powiatu objęty jest różnymi formami ochrony prawnej
w zależności od jego wartości przyrodniczej i krajobrazowej.
Na terenie powiatu sanockiego znajduje się:
– sześć rezerwatów przyrody : Zwiezło, Bukowica, Źródliska Jasiołki, Przełom
Osławy pod Duszatynem, Polanki, Przełom Osławy pod Mokrem,
– trzy parki krajobrazowe : Gór Słonnych, Jaśliski, Ciśniańsko-Wetliński,
– dwa obszary chronionego krajobrazu : Beskidu Niskiego i Wschodniobeskidzki.
Tworzą one system ochrony przyrody stworzony w celu zachowania w stanie
naturalnym obszarów najbardziej cennych przyrodniczo tj. parków narodowych
bieszczadzkiego i magurskiego.
Rezerwat Źródliska Jasiołki
Pytanie nr 1
z dnia 2012-11-06
Najstarszy rezerwat w powiecie sanockim utworzony został w roku 1957.
Położony jest w gminie Komańcza w paśmie Wysokiego Działu.
Jest to jedyny rezerwat przyrody nieożywionej o charakterze geologicznym
w powiecie sanockim.
Jaka jest jego nazwa i na stokach jakiej góry jest on położony ?
Odpowiedź na pytanie nr 1 z dnia 2012-11-06
Wczorajsze pytanie
„Chryszczata”.
dotyczyło
rezerwatu
„Zwiezło”
położonego
na
stokach
góry
Nagrodę za prawidłowe odpowiedzi ( dwuosobową wejściówkę na przedstawienie Teatru
BAGATELA pt. „WYSTARCZY NOC”, które odbędzie się w Państwowej Szkole Muzycznej w
Sanoku w dniu 09 grudnia 2012 r. o godz. 18-00) otrzymują :
1. Pani Lidia Wojciechowska
2. Pani Jolanta Wiśniewska
W najbliższym czasie skontaktujemy się z laureatkami oraz podamy warunki odbioru nagród.
A poniżej podajemy trochę więcej informacji dotyczących tematu wczorajszego pytania.
Rezerwat Zwiezło, nazywany często także jako Jeziorka Duszatyńskie, położony jest na stokach
Chryszczatej ( 997,6 m n.p.m. ) w paśmie górskim Wysokiego Działu ( zwanym także pasmem
Wołosania i Chryszczatej ).
Jego nazwa nawiązuje do wydarzeń z wiosny roku 1907, kiedy to po wiosennych roztopach
i długotrwałych opadach na stoku Chryszczatej powstało wielkie osuwisko.
W takich słowach, w roku 1925 w publikacji : „Zsuwiska stoków górskich w Beskidzie. - Wielkie
zsuwisko w lesie Duszatyn ziemi Sanockiej”, opisywał to zdarzenie znany badacz naszych terenów
Wiktor Schramm :
„Po silnych deszczach, w sam dzień ruskiej Wielkiejnocy, rano, usunęła się ogromna masa
skał skruszonych, kamieni i ziemi wraz z rosnącym na niej lasem jodłowym około 150-letnim, oraz
bukowym (w wyższych partjach) i z niesłychaną siłą zwaliła się w dół, rzeźbiąc jakby nożem odkroił
potężny lej usuwiskowy, bałwaniąc się, krusząc wszystko po drodze, i sama swój miąższ łamiąc i
mieszając: ziemię, kamienie, łomy skalne, olbrzymie pnie i korzenie jodeł i buków.
I cała ta dziko porwana masa zaległa, tworząc kamienne nasypisko, dużą przestrzeń w dolinie
górskiej strugi na długości prawie 2 km; utworzył się teren nasypowy o różnej miąższości, silnie
pofałdowany i pogięty, pełen złomów skał, z wyrwami i dziurami pełnemi wody.
Ta masa zgmatwanego materjału, waląc się z ogromną siłą i naporem, zatarasowała potok górski w
trzech miejscach, tworząc trzy zalewy, jeziorka.
Najniższe całkiem małe (dziś zniszczone), drugie wyżej położone o obszarze ponad 1/2 ha, oraz
najwyższe o obszarze ponad 2 1/2 ha. Spiętrzony potok pogrążył i zalał lasy jodłowe Głębokość
jezior wynosi po kilkanaście i więcej metrów. Mierzone drugie (średnie) jeziorko wykazało
głębokość ponad 14 m. Stare, duże jodły udusiły się i wyschły, i sterczą dziś z wody trupiemi
wierzchami i usypującemi się konarami. W głębi jezior, zwłaszcza największego, leżą też liczne
zwalone w całości jodły, pnie, korzenie, w zielonej czystej toni tworząc gmatwaninę groźną i dziką.
Górne (największe) jeziorko powstało też częścią na terenie dawnej, zalanej, śródleśnej łąki; tam
porosły go sity, turzyce, oczerety i przeróżna roślinność wodna, tworząca kożuch pływający przy
niższym jego brzegu. Powoli zaczyna tworzyć się tutaj namulisko ze spłókiwanej z usypiska
zwietrzeliny skalnej, stopniowo spłycając głębię jeziora. Huk przy zwalaniu się tego usuwiska był
tak potężny, że ludność wsi Duszatyn (odległej bądź co bądź o około 5 km) uciekała ze wsi z
dobytkiem w panicznym strachu, że idzie koniec świata, że góry poczynają walić się ku ich chatom.”
Dyskusyjna jest data powstania osuwiska. Wg W. Schramma było to "w sam dzień ruskiej
Wielkiejnocy”, tymczasem przekazy przedwojennych mieszkańców Duszatyna mówią o Wigilii
Wielkanocy rzymskokatolickiej ( 13 kwietnia 1907 r.). Opowiadają oni, że jedyną polską
(rzymskokatolicką) rodziną w Duszatynie była rodzina leśniczego, która mieszkała najgłębiej w
dolinie Olchowego. Osuwaniu się zbocza towarzyszyły olbrzymi huk i trzęsienie ziemi ("trzęsło
jeszcze przez dwa tygodnie"), które przestraszyły ludzi będących w lesie. Wszyscy szukali
schronienia u leśniczego, którego żona miała wypowiedzieć słowa: "U nas wilija, gdzie ja was
wszystkich pomieszczę?!".
Nasiąknięte w wyniku długotrwałych opadów warstwy łupków stały się doskonałym podłożem, po
którym ześlizgnęły się ze stoków warstwy skalne i ziemia wraz z lasem i runęły w kierunku potoku
Olchowaty, przegradzając go i tamując przepływ wody.
Okoliczna ludność mówiła o tym zdarzeniu, że góra się „zwiezła”, zaś o miejscu gdzie znajdowało
się osuwisko mówiono „u Zwiezła”. Stąd też pochodzi nazwa rezerwatu Zwiezło.
Osuwisko w Duszatynie uważane jest za największe w Karpatach polskich pod względem ilości
przemieszczonego materiału (ok. 12 mln. m3 ziemi i skał), a drugie pod względem powierzchni (ok.
36 ha). Mimo, że powstało ponad 100 lat temu, i częściowo jest już oraz porośnięte lasem, nadal
widoczne są wyraźne jego ślady.
Ślady osuwiska widoczne są na długości około 2 kilometrów, zaczynają się poniżej rezerwatu
"Zwiezło" i widoczne są aż do głównego grzbietu Chryszczatej.
Osuwisko jest bardzo dobrze wykształcone z wyraźnym podziałem na niszę (obszar oderwania),
rynnę osuwiskowa ( droga przemieszczania ) oraz jęzor osuwiskowy (obszar złożenia).
Nisza osuwiskowa tworzy wielką wyrwę w stoku, zaczyna się powyżej jeziorek i sięga do grzbietu
Chryszczatej.
Osuwające się masy zatrzymały się w głównej dolinie potoku Olchowatego, budując olbrzymi jęzor
o powierzchni ok. 15 ha i średniej miąższości ok. 35 m. W obrębie języka osuwiskowego, który
zatarasował dolinę, powstały trzy jeziorka osuwiskowe:
Do dnia dzisiejszego przetrwały tylko dwa z nich. Z trzeciego najniżej położonego - na polecenie
hrabiego Potockiego ( właściciela tutejszych lasów ) spuszczono wodę, w celu wyłowienia ryb.
Podobno niektóre wyłowione pstrągi sięgały 10 kg wagi.
Ze względu na osuwiskowy charakter powstania jeziorek zauważalny jest szybko postępujący
proces ich zamulania. W okresie międzywojennym Jeziorko Górne posiadało wg. Schramma
powierzchnię ok. 2,5 ha. Pierwotna głębokość jeziorek wynosiła ok. 28 m a obecnie waha się w
granicach 5-8 m.
W chwili obecnej Jeziorko Górne ( położone na wysokości 708 m n.p.m. ) posiada powierzchnię ok.
1,45 ha i głębokości ok. 6,2 m, zaś Jeziorko Dolne ( 687 m n.p.m. ) powierzchnię ok. 0,45 ha i
głębokość 5,8 m.
Ewenementem na tej wysokości jest występowanie w szacie roślinnej szeregu gatunków
wodnych i szuwarowych jak np.: rdestnicy pływającej, skrzypu bagiennego, pałki szerokolistnej,
wierzby uszatej. Stąd też w rezerwacie przedmiotem ochrony, oprócz formacji geologicznych, jest
także ekosystem wodny.
Rezerwat położony jest w paśmie Wysokiego Działu ( zwanym także pasmem Wołosania i
Chryszczatej ), znajdującym się w największym kompleksie leśnym w Bieszczadach.
Wysoki Dział , uważany jest także za tzw. Wielki Dział Etnograficzny, gdyż jest on granicą krain
geograficznych, kulturowych i etnograficznych. Wysoki Dział rozgraniczał m.in. obszary
zamieszkałe przez Łemków i Bojków.
Sam szczyt Chryszczatej też posiada swoją własna historię. W zimie 1914 roku przebiegała tędy
linia frontu austriacko-rosyjskiego. Na przełomie 1914/15 r. front dwukrotnie przeszedł przez
Chryszczatą. Szczególnie ciężkie walki toczyły się w rejonie Wysokiego Działu. Z tego okresu
pozostały ciągnące się grzbietami okopy, oraz całkowicie schowane, zarośnięte lasem cmentarze
wojskowe na Chryszczatej i Magurycznem.
W latach 1945–1947 masyw i wzgórza Chryszczatej były schronieniem oraz bazą wypadową dla
oddziałów UPA.
Następne pytanie pojawi się 8 listopada 2012 r.
Zapraszamy wszystkich do udziału w Konkursie.
Starostwo Powiatowe w Sanoku
Wydział Ochrony Środowiska,
Rolnictwa i Leśnictwa