Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa
advertisement
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Grudzień, 2014 r. Zamawiający: Gmina Kudowa - Zdrój Urząd Miasta w Kudowie - Zdroju ul. Zdrojowa 24 57-350 Kudowa - Zdrój Wykonawca: Green Key Joanna Masiota-Tomaszewska ul. Nowy Świat 10a/15 60 - 583 Poznań www.greenkey.pl Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Kierownik projektu: mgr Joanna Masiota-Tomaszewska Autorzy opracowania: mgr Joanna Masiota-Tomaszewska mgr Wojciech Pająk mgr inż. Sylwia Turowska mgr Joanna Walkowiak Grudzień, 2014 r. Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 SPIS TREŚCI I. WSTĘP ................................................................................................................................................. 7 1.1. 1.2. 1.3. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA ....................................................................................7 POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA .............................................................................................7 METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU ...............................................................................8 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY .................................................................................................... 9 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. DANE ADMINISTRACYJNE ..........................................................................................................9 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE .................................................................................................. 11 SPOŁECZEŃSTWO.................................................................................................................... 12 2.3.1. Liczba ludności i jej rozmieszczenie ....................................................................... 12 2.3.2. Przyrost naturalny ................................................................................................... 13 2.3.3. Struktura ekonomiczna ........................................................................................... 13 UŻYTKOWANIE TERENU .......................................................................................................... 14 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA .............................................................................................. 14 ROLNICTWO .............................................................................................................................. 15 TURYSTYKA I REKREACJA ...................................................................................................... 15 III. INFRASTRUKTURA GMINY ...................................................................................................... 17 3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA .................................................................................... 17 3.1.1. Zaopatrzenie w wodę.............................................................................................. 17 3.1.2. Gospodarka ściekowa ............................................................................................ 19 3.1.2.1. Sieć kanalizacyjna ............................................................................................. 19 3.1.2.2. Komunalna oczyszczalnia ścieków w Kudowie - Zdrój. .................................... 19 3.1.2.4. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej.................................................... 21 3.1.2.4.1. Zbiorniki bezodpływowe ............................................................................... 21 3.1.2.4.2. Przydomowe oczyszczalnie ścieków ........................................................... 22 ELEKTROENERGETYKA ........................................................................................................... 22 3.2.1. Źródła energii odnawialnej ...................................................................................... 23 INSTALACJE EMITUJĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ................................................. 23 SIEĆ GAZOWA ........................................................................................................................... 24 SIEĆ CIEPŁOWNICZA ............................................................................................................... 25 KOMUNIKACJA .......................................................................................................................... 25 3.6.1. Drogi ....................................................................................................................... 25 3.6.1.1. Drogi krajowe ..................................................................................................... 26 3.6.1.2. Drogi wojewódzkie ............................................................................................. 26 3.6.1.3. Drogi gminne ..................................................................................................... 27 3.6.2. Kolej ........................................................................................................................ 27 SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI KOMUNALNYMI ................................................. 27 3.7.1. ..... Gmina Kudowa - Zdrój w Południowym Regionie Gospodarki Odpadami Komunalnymi .................................................................................................................................................... 32 3.7.2. Instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów .................................................... 34 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ......................................... 34 4.1. RZEŹBA TERENU ...................................................................................................................... 34 4.1.1. Zagrożenia powierzchni ziemi ................................................................................ 35 BUDOWA GEOLOGICZNA......................................................................................................... 36 4.2.1. Surowce mineralne ................................................................................................. 37 GLEBY ........................................................................................................................................ 38 4.3.1. Typy gleb ................................................................................................................ 38 4.3.2. Fizyczna i chemiczna degradacja gleb ................................................................... 39 WODY PODZIEMNE ................................................................................................................... 40 4.4.1. Jakość wód podziemnych ....................................................................................... 43 4.4.1.1. Jakość wód ujmowanych i przeznaczonych do zaopatrzenia mieszkańców do celów bytowych ...................................................................................................................... 44 4.4.2. Źródła przeobrażeń wód podziemnych................................................................... 45 4.2. 4.3. 4.4. 3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 4.5. 4.6. 4.7. Green K e y 4.4.2.1. Miejsca poboru wód podziemnych jako źródła przeobrażeń ............................. 45 WODY POWIERZCHNIOWE ...................................................................................................... 46 4.5.1. Cieki i zbiorniki wodne ............................................................................................ 46 4.5.2. Systemy melioracyjne i urządzenia wodne ............................................................. 47 4.5.3. Zagrożenie powodzią .............................................................................................. 48 4.5.4. Monitoring wód powierzchniowych ......................................................................... 48 4.5.5. Źródła przeobrażeń wód powierzchniowych ..................................................................... 49 KLIMAT ........................................................................................................................................ 50 4.6.1. Zagrożenia klimatu.................................................................................................. 51 4.6.2. Powietrze atmosferyczne ........................................................................................ 52 4.6.2.1. Stan czystości powietrza atmosferycznego ....................................................... 52 4.6.2.2. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego ......................................... 55 4.6.3. Klimat akustyczny ................................................................................................... 56 4.6.4. Promieniowanie elektromagnetyczne ..................................................................... 57 4.6.5. Poważne awarie przemysłowe (oraz zagrożenia inne) .......................................... 58 FAUNA I FLORA ......................................................................................................................... 59 4.7.1. Fauna ...................................................................................................................... 61 4.7.2. Zieleń urządzona .................................................................................................... 62 4.7.3. Przyroda chroniona i jej zasoby .............................................................................. 62 4.7.3.1. Park Narodowy Gór Stołowych .......................................................................... 62 4.7.3.2. Obszary Natura 2000. ........................................................................................ 65 4.7.3.3. Pomniki przyrody ............................................................................................... 67 4.7.4. Zagrożenia zasobów przyrodniczych ...................................................................... 69 V. ZAŁOŻENIE PROGRAMOWE .................................................................................................... 71 5.1. 5.2. 5.3. WPROWADZENIE ...................................................................................................................... 71 STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY KUDOWA - ZDRÓJ ............................. 77 REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA W ODNIESIENIU DO REALIZACJI POZIOMÓW CELÓW DŁUGOTERMINOWYCH ........................................................................ 80 VI. HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ..................... 84 VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ............................................................................. 88 7.1. 7.2. ZAŁOŻENIA OGÓLNE ................................................................................................................ 88 POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ................................................................................. 88 VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI ................................................................................. 91 IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU ........................................................ 96 9.1. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ..................................................... 96 9.1.1. Instrumenty prawne ................................................................................................ 97 9.1.2. Instrumenty finansowe ............................................................................................ 98 9.1.3. Instrumenty społeczne ............................................................................................ 98 9.1.4. Instrumenty strukturalne ......................................................................................... 99 MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................... 100 9.2.1. Zasady monitoringu .............................................................................................. 100 9.2.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych .............................................. 102 9.2. WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA ......................................................................... 105 SPIS TABEL ........................................................................................................................................ 107 SPIS RYCIN ........................................................................................................................................ 107 SPIS WYKRESÓW .............................................................................................................................. 107 4 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Oznaczenia skrótów GUS – Główny Urząd Statystyczny JCWPd – Jednolita Część Wód Podziemnych KPOŚK – Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych KZWiK – Kudowski Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. KPPSP – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej POŚ – Program Ochrony Środowiska PPIS – Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny PSSE – Powiatowa Stacja SanitarnoEpidemiologiczna RDOŚ – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RLM – równoważna liczba mieszkańców RPO – Regionalny Program Operacyjny SUW – stacja uzdatniania wody WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ – Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska DSDiK – Dolnośląska Służba Dróg i Kolei DZMiUW – Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych IUNG – Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa OZE – Odnawialne Źródła Energii RIPOK – Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych EMAS – System Ekozarządzania i Audytu REACH – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów. 5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 6 Green K e y Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 I. WSTĘP 1.1. PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA Przedmiotem opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa – Zdrój, który został uchwalony w 2005 r. przez Radę Miejską Kudowy – Zdroju Uchwałą Nr XXXIV/207/05 Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 23 marca 2005 roku. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 poz. 1232 ze zm.), gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządzają gminne programy ochrony środowiska (zwane dalej POŚ lub Programem) uwzględniając wymagania polityki ekologicznej państwa, określając cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Aktualizacja Programu pozwala na przeanalizowanie zmian, jakie zaszły w środowisku przyrodniczym w porównaniu z poprzednimi latami oraz uzupełnienie zadań, których realizacja przyczyni się do ochrony środowiska Gminy. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego Gminy Kudowa - Zdrój (gmina miejska), położonej w powiecie kłodzkim, województwie dolnośląskim. Obejmuje ono zagadnienia związane z: charakterystyką obszaru Gminy, analizą sytuacji demograficznej i gospodarczej, analizą obecnego stanu środowiska przyrodniczego z uwzględnieniem realizacji POŚ z 2005 r. oraz analizą infrastruktury, prognozowaniem zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym analizowanego obszaru, wytyczeniem celów w zakresie ochrony środowiska, określeniem działań zmierzających do poprawy stanu środowiska przyrodniczego Gminy, wytyczeniem konkretnych przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska i poprawą jego stanu, a także określenie harmonogramu ich realizacji, określeniem możliwych sposobów finansowania, założonych celów i zadań, określeniem sposobów monitoringu pozwalającego na ocenę realizacji założonego Programu Ochrony Środowiska. 1.2. POTRZEBA I CEL OPRACOWANIA Powszechne zainteresowanie problematyką ochrony środowiska w każdej dziedzinie życia człowieka wymaga opracowywania syntetycznych dokumentów, które zbierają informacje o stanie środowiska przyrodniczego człowieka oraz wyznaczają konkretne kierunki działań, które prowadzą w konsekwencji do zrównoważonego rozwoju obszaru. Ważne jest również, aby prowadzić ciągłą aktualizację zamierzonych celów, dostosowywać je do aktualnej sytuacji i mierzyć ich stopień wykonania. Przeprowadzanie analiz czasowych pozwala określić obszary, które faktycznie się rozwijają, oczywiście w kierunku 7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y ekologicznego rozwoju, a nad którymi trzeba nadal pracować. Służą temu raporty z realizacji programów ochrony środowiska, które należy sporządzać co dwa lata i przedstawiać je Radzie Miejskiej. Na stan środowiska przyrodniczego mają nie tylko wpływ zakłady przemysłowe, czy rozwój komunikacji i urbanizacji. Wpływ na ten jakże dynamiczny i wrażliwy system ma każda działalność i aktywność człowieka, dlatego ważne jest, aby przeanalizować funkcjonowanie człowieka w środowisku na różnych płaszczyznach. Program ochrony środowiska jest właśnie takim dokumentem, który analizując stan aktualny środowiska życia człowieka, proponuje w konsekwencji zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska, wskazuje kierunki i hierarchię działań zmierzających do ich wprowadzenia na terenie Gminy. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działań programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego Gminy Kudowa Zdrój. Zawarte w nim rozwiązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczynią się do właściwego, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Niniejsza aktualizacja jest wypełnieniem obowiązku Gminy w zakresie aktualizacji strategicznych dokumentów gminnych, co pozwala władzom Gminy na bieżąco kontrolować stan środowiska oraz planować na tej podstawie działania służące ochronie środowiska. Najpilniejszymi do rozwiązania kwestiami w zakresie racjonalnego gospodarowania w środowisku przyrodniczym są problemy gospodarki wodno - ściekowej, stanu czystości wód powierzchniowych, ochrony powietrza w tym wykorzystania źródeł energii odnawialnej. Ponadto na skutek rozwoju Gminy, w zakresie urbanizacji, komunikacji, gospodarki, pojawiają się lub raczej intensyfikują problemy, które dotychczas nie oddziaływały w sposób znaczący na środowisko i mieszkańców. Takimi problemami są np. zanieczyszczenie hałasem lub uszczuplanie terenów otwartych kosztem powstawania nowych terenów mieszkaniowych. Powyższe przesłanki, dają podstawę do zdefiniowania ekologicznych celów strategicznych Gminy Kudowa - Zdrój. Natomiast realizacja poszczególnych celów strategicznych w powiązaniu z aktywnie wdrażanym programem edukacji ekologicznej społeczeństwa powinna zapewnić tej jednostce zrównoważony rozwój. Przyjęcie Programu Ochrony Środowiska jest formą podejmowania strategicznej decyzji umożliwiającej realizację kierunków rozwoju tego zakresu działalności w określonej perspektywie czasowej. Wynikiem procesu planowania jest dokument zawierający wizję rozwoju systemu zarządzania ochroną środowiska, określający opcje i warunki rozwiązań. Jest on także ważnym środkiem informacji, narzędziem kontroli i materiałem wykorzystywanym do rozwoju systemu w przyszłości. Właściwy system zarządzania ochroną środowiska musi opierać się na strategicznych wnioskach, które w tym przypadku są przedstawione w postaci dokumentów programowych. 1.3. METODA OPRACOWYWANIA PROGRAMU Analiza istniejącego stanu środowiska przyrodniczego, ma na celu identyfikację problemów, które dotyczą Gminy Kudowa - Zdrój i określenia jaka jest presja człowieka na to środowisko w aspekcie wykorzystywania zasobów przyrodniczych lub rozwijania działalności, która oddziałuje na środowisko. 8 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Niniejszy Program stanowi szczegółową diagnozę stanu środowiska przyrodniczego określając szanse i zagrożenia, przedstawia konkretne działania zmierzające do poprawy jego stanu, ustala harmonogram ich realizacji oraz przedstawia prognozę dalszych zmian w środowisku przyrodniczym Gminy Kudowa - Zdrój w odniesieniu do regionu i kraju. Przy opracowywaniu Programu korzystano także z zapisów zawartych w niżej wymienionych dokumentach: Polityce Ekologicznej Państwa w latach 2009 – 2012, z perspektywą do roku 2016, Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008 - 2011 z perspektywą na lata 2012 - 2015 (2010 r.), Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kłodzkiego na lata 20082011 (2008 r.), Programie Ochrony Środowiska dla Miasta Kudowa – Zdrój (2004 r.). Niniejszy Program opiera się na dostępnej bazie danych GUS, WIOŚ we Wrocławiu, Urzędu Marszałkowskiego we Wrocławiu, Starostwa Powiatowego w Kłodzku, Urzędu Miasta w Kudowie - Zdroju. Przy opracowaniu Programu wykorzystano materiały i informacje uzyskane także od jednostek działających na omawianym terenie oraz na obszarze województwa dolnośląskiego (zarządców dróg, eksploatatorów sieci infrastruktury, zarządców instalacji). Dokumentami nadrzędnymi wobec zaktualizowanego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój powinny być zaktualizowane dokumenty wyższego szczebla tj. Powiatowy Program Ochrony Środowiska, Wojewódzki Program Ochrony Środowiska oraz Polityka Ekologiczna Państwa. II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 2.1. DANE ADMINISTRACYJNE Gmina Kudowa - Zdrój położona jest w najbardziej na południe wysuniętym regionie województwa dolnośląskiego, w powiecie kłodzkim i jest jedną z 14 gmin powiatu. Sieć osadniczą gminy tworzy miasto Kudowa - Zdrój. Jednostka zajmuje obszar o powierzchni 33,9 km2 (dane GUS), granicząc od północnego - wschodu z Gminą Radków, od wschodu z Gminą Szczytna, od wschodu i południowego - wschodu z Gminą Lewin Kłodzki, natomiast granicę północną i zachodnią stanowi granica Polski z Czechami. 9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2013 – 2016 z perspektywą na lata 2017 - 2020 Green K e y Ryc. 1. Położenie Gminy Kudowa - Zdrój na tle kraju Ryc. 2. Położenie Gminy Kudowa - Zdrój na tle sąsiednich gmin Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.gov.pl 10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 2.2. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Zgodnie z fizyczno - geograficzną regionalizacją Polski, wg J. Kondrackiego, w ogólnym podziale, obszar Gminy Kudowa - Zdrój jest położony w obrębie następujących głównych jednostek: megaregion – Pozaalpejska Europa Środkowa, prowincja – Masyw Czeski, podprowincja – Sudety z Przedgórzem Sudeckim, makroregion – Sudety Środkowe, mezoregion – Pogórze Orlickie, mezoregion – Góry Stołowe. Ryc. 3. Przebieg granic mezoregionów na tle Gminy Kudowa - Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie bazagis.pgi.gov.pl/ Obszar gminy położony jest w obrębie 2 mezoregionów. Północna cześć jednostki, która charakteryzuje się znaczenie bardziej zróżnicowaną rzeźbą terenu (głównie obszar niezabudowany, stanowiący w dużej części zwarty kompleks leśny) położony jest w granicach mezoregionu Gór Stołowych. Natomiast południowa cześć gminy, w której zlokalizowane są zabudowania Kudowy – Zdrój, położona jest na obszarze mezoregionu Pogórze Orlickie, charakteryzującego się znacznym obniżeniem terenu w stosunku do jednostek je otaczających. 11 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 2.3. Green K e y SPOŁECZEŃSTWO 2.3.1. Liczba ludności i jej rozmieszczenie Liczba ludności zamieszkująca miasto wynosiła na koniec roku 2013, 10 241 osób (wg faktycznego miejsca zamieszkania, dane GUS). Liczba mieszkańców Gminy wykazuje dużo wyższy od krajowego (123 osoby/km2 w 2013 r.) i powiatowego (100,2 osób/km2 w 2013 r.) wskaźnik gęstości zaludnienia. W Gminie Kudowa - Zdrój wskaźnik zaludnienia wynosi 302,1 osób/km2. Od 2005 r., kiedy uchwalono pierwszy Program Ochrony Środowiska liczba ludności gminy nieznacznie wzrosła. W 2013 r. liczba mieszkańców jednostki była większa o 14 osób niż w 2005 r. Największy wzrost liczby ludności nastąpił pomiędzy 2009 r., a 2010 r. z 10 111 na 10 463. Zazwyczaj liczba ludności małych miast maleje, na skutek przeprowadzania się mieszkańców do większych ośrodków miejskich. Na terenie Gminy Kudowa – Zdrój nie obserwuje się takiego zjawiska, co z pewnością spowodowane jest atrakcyjnością turystyczną tego miasta-uzdrowiska. Tabela 1. Analiza wieloletnia liczby ludności Gminy Kudowa - Zdrój Liczba ludności Rok 2005 10 227 2006 10 170 2007 10 120 2008 10 137 2009 10 111 2010 10 463 2011 10 379 2012 10 350 2013 10 241 Źródło: Dane z Urzędu Miasta w Kudowie - Zdrój 12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 10500 10450 10400 10350 10300 10250 10200 10150 10100 10050 10000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Wykres 1. Liczba ludności w Gminie Kudowa - Zdrój na przestrzeni lat 2005 - 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS 2.3.2. Przyrost naturalny Analizując przyrost naturalny Gminy Kudowa - Zdrój, w roku 2013 jego wartość była ujemna i wynosiła - 64. Jest to i tak zdecydowanie wyższa wartość niż dla powiatu kłodzkiego, dla którego przyrost naturalny również był ujemny ale wynosił - 734. Tabela 2. Ruch naturalny ludności w Gminie Kudowa - Zdrój w 2013 r. Wskaźnik Urodzenia żywe Zgony Przyrost naturalny Ogółem Gmina 72 136 -64 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (2013) 2.3.3. Struktura ekonomiczna Podobnie jak powiat kłodzki, problem bezrobocia dotyka także Gminy Kudowa Zdrój. Według danych GUS liczba zarejestrowanych bezrobotnych, na koniec 2013 r., wynosiła 1 045 osób. Struktura ekonomiczna ludności, według danych z 2013 roku pochodzących z GUS-u (przy ogólnej liczbie mieszkańców miasta 10 241 GUS, 2013 r.), przedstawia się następująco: grupa ludności w wieku przedprodukcyjnym liczy 1 390 osób, co stanowi 13,6 % ogólnej liczby mieszkańców, ludność w wieku produkcyjnym liczy 6 703 osób, co stanowi 65,5 % liczby mieszkańców miasta, (udział osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosi 16,2 %), 13 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y ludność w wieku poprodukcyjnym liczy 2 148 osób, co stanowi 20,9 % ogólnej liczby ludności. 2.4. UŻYTKOWANIE TERENU Centralną część Kudowy - Zdrój zajmują obiekty lecznictwa uzdrowiskowego oraz funkcje związane z obsługą uzdrowiska. Obiekty lecznictwa oraz Park Zdrojowy stanowią strefę, która jest wyraźnie wydzielona i zagospodarowana. W bezpośrednim sąsiedztwie można wyróżnić strefę centralną miasta związaną z zabudową usługowo-mieszkaniową. W tej strefie zlokalizowana jest większość usług centrotwórczych miasta. Teren Kudowy - Zdrój stanowią: użytki rolne – ok. 1 300 ha, (co daje ok. 39 % ogólnej powierzchni), lasy i grunty leśne – ok. 1 600 ha, (co daje ok. 47 % ogólnej powierzchni), pozostałe grunty – zurbanizowane 481 ha, (co daje ok. 14 % ogólnej powierzchni). Znaczną część terenu gminy zajmuje Park Narodowy Gór Stołowych i jego otulina. Dodatkowo z uzdrowiskowej funkcji gminy wynika istnienie specjalnych obszarów ochronnych dla uzdrowiska. 2.5. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA Biorąc pod uwagę dane Głównego Urzędu Statystycznego dotyczące zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (stan na rok 2013), na terenie Gminy Kudowa Zdrój działało 1 050 podmiotów gospodarczych. Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2012) Ilość podmiotów Sekcja Ogółem 1 050 W sekcji A - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo 12 W sekcji B – górnictwo i wydobywanie 54 W sekcji C - przetwórstwo przemysłowe W sekcji D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych W sekcji E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 4 4 5 87 W sekcji F - budownictwo W sekcji G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (w tym handel detaliczny – 316 podmiotów) W sekcji H – transport, gospodarka magazynowa 394 61 W sekcji I – działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi W sekcji J – informacja i komunikacja 118 9 W sekcji K – działalność finansowa i ubezpieczeniowa 36 W sekcji L – działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 24 14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Ilość podmiotów Sekcja W sekcji M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 38 W sekcji N – działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 21 W sekcji O – administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 6 W sekcji P – edukacja 41 W sekcji Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna 43 W sekcji R – działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 29 W sekcji S – pozostała działalność usługowa W sekcji T - gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 68 Źródło: GUS – Bank Danych Lokalnych (klasyfikacja PKD 2007) Na terenie Gminy Kudowa - Zdrój najbardziej rozwiniętymi sekcjami działalności gospodarczej są sekcje G – handel detaliczny oraz I – działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi co jest ściśle związane z faktem, iż Gmina Kudowa - Zdrój jest gminą typowo turystyczną. Na terenie miasta nie występują duże zakłady przemysłowe uciążliwe dla środowiska. Największym przedsiębiorstwem produkcyjnym jest WEMECO Sp. z o.o. - przedsiębiorstwo specjalizujące się w produkcji artykułów ze stali. 2.6. ROLNICTWO Na terenie gminy występują trudne warunki dla rozwoju rolnictwa. Wynika to z ukształtowania terenu oraz wysokości bezwzględnej, na jakich są położone użytki rolne. Dlatego też łąki i pastwiska zajmują tak znaczny udział w powierzchni użytków rolnych. Obecnie rolnictwo odgrywana niewielką rolę w gospodarce gminy, głównie uprawia się owies i rośliny okopowe, sporadycznie inne rośliny np. grykę. Użytki rolne zajmują około 1 300 ha, co stanowi około 39 % całości powierzchni gminy. Poszczególne rodzaje użytków rolnych zajmują: grunty orne – ok. 540 ha, sady – ok. 5 ha, łąki trwałe – ok. 300 ha, pastwiska – ok. 475 ha. 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA Potencjał Gminy Kudowa - Zdrój opiera się przede wszystkim na bardzo wysokich walorach przyrodniczych. Tereny te są podstawą rozwoju turystyki krajoznawczej, rekreacyjnej i wypoczynkowej. Ponadto możliwości turystyczne Kudowy - Zdrój podnosi fakt, iż sezon wypoczynkowy może trwać na terenie Gminy cały rok. Kudowa – Zdrój jest jednym z najważniejszych i najbardziej znanym kurortem uzdrowiskowym w kraju. Jest to uzdrowisko podgórskie. Miasto oparte jest o Góry Stołowe 15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y i Wzgórza Lewińskie, których zbocza stanowią naturalną barierę przed północnym i północno - wschodnim wiatrem. Klimat jest tu łagodniejszy (nisko i średnio bodźcowy) niż na pozostałym obszarze Ziemi Kłodzkiej. Właściwości klimatu wpływają bardzo korzystnie na szereg procesów ustrojowych: krążenie krwi, oddychanie i trawienie, sprawność układu mięśniowego i nerwowego. Dodatkowym czynnikiem moderującym są zwarte obszary leśne (przewaga drzewostanu świerkowego, sosnowego i bukowego). Podstawowym bogactwem uzdrowiska są naturalne źródła wód mineralnych. Centralnym miejscem Kudowy - Zdrój odwiedzanym przez turystów i kuracjuszy jest Park Zdrojowy. Założony w XVIII wieku w miejscu wypływania źródeł mineralnych u podnóża góry zwanej Parkową. Bogata zróżnicowana w zależności od pory roku roślinność parku obfituje w agawy, kaktusy, opuncje, draceny, saganowce i rododendrony .W okolicach Parku zlokalizowana jest Pijalnia Wód Mineralnych wraz z Salą Koncertową. W Pijalni znajdują się freski A. Molnara obrazujące Dolny Śląsk początku XX wieku. Na przeciwko u podnóża góry Parkowej położony jest budynek Zwany Zameczkiem wybudowany w 1772 roku, obecne sanatorium. Obok dominuje wspaniała bryła Sanatorium Polonia mieszcząca w swym wnętrzu min. Teatr Zdrojowy im. S. Moniuszki. Kudowa - Zdrój ze względu na dogodne położenie geograficzne stanowi doskonałą bazę wyjściową dla wycieczek górskich. Węzeł szlaków znajduje się w centrum miasta skąd można udać się w kierunku Gór Stołowych i Gór Orlickich. Przepiękne krajobrazy, liczne atrakcje przyrodnicze, osobliwości natury i ciekawostki krajoznawcze to bogactwo doceniane przez turystów odwiedzających tę cześć Sudetów. Szczególnie warte polecenia są Błędne Skały i Szczeliniec Wielki w Górach Stołowych, Źródełko Marii na Pogórzu Orlickim oraz szlaki turystyczne Wzgórz Lewińskich. Również turystyka rowerowa jest bardzo rozwinięta na terenie miasta. Dzięki współfinansowaniu ze środków finansowych Wspólnoty Europejskiej oddano do użytku ścieżki rowerowe, które pozwalają kolarzom i turystom rowerowym bezpiecznie i komfortowo poruszać się po mieście. Kudowskie ścieżki rowerowe połączone są z czeskim systemem ścieżek rowerowych, co daje nieograniczone możliwości eksploracji pogranicza kudowskonachodskiego. W każdy weekend jeżdżą przez Kudowę cyklobusy, które wywożą turystów wraz z rowerami w Góry Stołowe i Góry Orlickie. Trasy są zróżnicowane pod względem długości oraz stopnia trudności. W Kudowie – Zdrój znajduje się również wyciąg narciarski ze sztucznie oświetlonym stokiem. Dolina Sportów Zimowych daje możliwość nauki jazdy na nartach, trasa świetnie nadaje się dla początkujących narciarzy. W okolicach miasta znajdują się narciarskie trasy biegowe m.in.: Trasa biegowa Szczeliniec, Szczytami Gór Jastrzębich, Wokół Malinové Góry, Wokół Ostašu Najbardziej znaną atrakcją miasta jest kaplica czaszek, która stanowi wielki wspólny grobowiec ofiar wojen Śląskich z lat 1740 - 1742 i 1744 - 1745 oraz chorób zakaźnych z XVIII. Ściany i sufit kaplicy wyłożone są 3 tysiącami czaszek i kości ludzkich. Pod podłogą spoczywa dalsze kilkadziesiąt (20 - 30 tys.) szczątków ludzi. Kaplica wybudowana została w 1776 roku przez księdza Wacława Tomaszka, któremu budowa kaplicy, zbieranie szczątków, dezynfekcja i impregnacja oraz układanie szczątków zajęły osiem lat. Kaplica jest wyjątkowym obrazem przemijalności i kruchości człowieka, w której spotkały się szczątki dawnych rodzin , przyjaciół i wrogów. Raz w roku o północy z 14 na 15 sierpnia odprawia się w Kaplicy Czaszek mszę św. za wszystkich, którzy w niej spoczywają oraz za wszystkich, którzy umarli na wskutek chorób lub w wyniku nieszczęśliwych wypadków. Kaplica Czaszek to jedyny tego typu obiekt w Polsce i jeden z trzech w Europie. 16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Najważniejszą imprezą kulturalną organizowaną w Kudowie – Zdrój jest coroczny Festiwal Moniuszkowski. W najpiękniejszych miejscach Kudowy w Teatrze Zdrojowym, Teatrze pod Blachą, Sali Koncertowej w Pijalni Wód Mineralnych, Parku Zdrojowym, a także w kościołach okolicznych miejscowości wystąpiło kilka tysięcy śpiewaków i muzyków, znane zespoły operowe, orkiestry symfoniczne i kameralne, gwiazdy scen operowych i teatralnych z Polski, Czech, Danii, Litwy, Rosji, Słowacji, Ukrainy, Niemiec, Norwegii, Włoch, USA, Japonii, Kuby i Meksyku. Z okazji festiwalu organizowane są również Korowody Moniuszkowskie. Artyści, władze i mieszkańcy w polskich strojach szlacheckich przechodzą ulicami Kudowy - Zdroju zapraszając do wspólnego tańca publiczność Festiwalu, by w ten sposób uczcić święto Stanisława Moniuszki, ojca polskiej opery narodowej. Organizowany przez Moniuszkowskie Towarzystwo Kulturalne Festiwal w ciągu pięćdziesięciu lat działalności stał się jednym z najważniejszych polskich wydarzeń muzycznych, prezentując twórczość ojca polskiej opery narodowej, Stanisława Moniuszki. III. INFRASTRUKTURA GMINY W niniejszym rozdziale zostaną omówione zagadnienia dotyczące sieci infrastrukturalnych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój, a mianowicie, sieć wodociągowo – kanalizacyjna, energetyczna, ciepłownicza, gazowa oraz komunikacyjna, a także system gospodarowania odpadami na terenie gminy. 3.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA 3.1.1. Zaopatrzenie w wodę Eksploatacją urządzeń wodociągowych oraz zaopatrywaniem mieszkańców Kudowy Zdroju w wodę na cele komunalne zajmuje się Kudowski Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. (KZWiK). Według danych zawartych w sprawozdaniu M-06 za 2013 r. – sprawozdanie o wodociągach, kanalizacji i wywozie nieczystości ciekłych gromadzonych w zbiornikach bezodpływowych, na terenie Kudowy – Zdrój funkcjonuje 36,1 km czynnej sieci wodociągowej. Liczba przyłączy do sieci wodociągowej od budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wynosi 1 233 szt. Według danych GUS z sieci wodociągowej w 2012 r. korzystało 89 % mieszkańców miasta. Stan techniczny sieci jest dobry, systematycznie przeprowadzane są kontrole i naprawy. KZWiK eksploatuje następujące ujęcia wody zaopatrujące mieszkańców Gminy Kudowa – Zdrój w wodę: ujęcie na potoku Brzózka w Brzozowiu w km 4+220 (powierzchniowe): parametry poboru: Qmaxs = 0,80 m3/s, Qmaxh = 2,52 m3/h, Qmaxd = 60,48 m3/d, 17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Qśrd = 51,84 m3/d. ujęcie Błażejowice Dolne – 6 studni połączonych ciągiem drenarskim: parametry poboru: Qmaxh = 12,60 m3/h, Qmaxd = 302,40 m3/d, Qśrd = 260 m3/d. ujęcie Błażejowice Górne – 4 studnie połączone ciągiem drenarskim: parametry poboru: Qmaxh = 11,16 m3/h, Qmaxd = 267,84 m3/d, Qśrd = 210,5 m3/d. ujęcie Karłowskie – 7 studzienek: parametry poboru: Qmaxh = 57 m3/h, Qmaxd = 1368 m3/d, Qśrd = 45,6 m3/d. ujęcie Pstrążna – studnia wiercona: parametry poboru: Qmaxh = 2,60 m3/h, Qmaxr = 22 776,00 m3/r, Qśrd = 40,95 m3/d. ujęcie w Jeleniowie – dz. ew. nr 78/1, studnia głębinowa nr 10: parametry poboru: Qmaxh = 95 m3/h, Qsrd = 2 000 m3/d, Qr = 700 000 m3/r. ujęcie IMKA w Karłowie – w ilości średniej 696 m3/d i maksymalnie w ilości 29 m3/h. Na ujęciu znajdują się 4 studnie głębinowe. ujęcie na zbiorniku Dańczówka (powierzchniowe): parametry poboru: Qmaxs = 28 dm3/s, Qsrs = 17,00 dm3/s. Według sprawozdania M-06 w 2013 r. łącznie z ujęć pobrano 695 tys. m3 wody (w tym z ujęć powierzchniowych 568 tys. m3). Ilość wody pobranej na cele technologiczne wynosiła 65 tys. m3. Straty wody wyniosły 40 tys. m3. Łącznie do odbiorców dostarczono 590 tys. m3 wody (w tym gospodarstwom domowym 300 tys. m3). 18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 3.1.2. Gospodarka ściekowa Aglomeracja kanalizacyjna Zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012 poz. 145 ze zm.) przez aglomerację rozumie się teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Aglomeracje wyznacza sejmik województwa w drodze uchwały po uzgodnieniu z właściwym dyrektorem regionalnego zarządu gospodarki wodnej i właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz po zasięgnięciu opinii zainteresowanych gmin. Tworzenie aglomeracji pomaga spełnić zadania związane z uporządkowaniem gospodarki ściekowej oraz uszeregować ich realizację w taki sposób aby wywiązać się ze zobowiązań traktatowych wynikających z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Aglomerację Kudowa – Zdrój wyznaczył Wojewoda Dolnośląski Rozporządzeniem z dnia 1 marca 2006 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji: Bardo, Jemielno, Kamienna Góra, Kowary, Kudowa Zdrój, Lubin, Oleśnica, Ołdrzychowice Kłodzkie, Pieszyce, Wałbrzych, Wąsosz, Wińsko, Zawonia, Żmigród, Żukowice W skład aglomeracji wchodzi miasto Kudowa Zdrój oraz następujące miejscowości z terenu gminy Lewin Kłodzki: Darnków, Dańczów, Gołaczów, Jeleniów, Lewin Kłodzki, Jarków, Kocioł, Taszów, Jawornica, Krzymanów. Równoważna Liczba Mieszkańców aglomeracji (RLM) wynosi 16 200. 3.1.2.1. Sieć kanalizacyjna Według danych zawartych w sprawozdaniu Gminy Kudowa - Zdrój z realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) za 2013 r. na terenie jednostki funkcjonuje: 29,2 km sieci kanalizacyjnej sanitarnej (w tym sieci grawitacyjnej 25,8 km), 6,6 km sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej (w tym sieci grawitacyjnej 6,6 km), 14,6 km sieci kanalizacyjnej deszczowej. Równoważna liczba mieszkańców (RLM) korzystających z sieci kanalizacyjnej wynosi: RLM mieszkańców – 9 729, RLM przemysłu – 800, RLM osób czasowo przebywających – 3 500. W 2013 r. zbiorczym systemem kanalizacyjnym odprowadzono do oczyszczalni 1 253,6 tys. m3 ścieków komunalnych. 3.1.2.2. Komunalna oczyszczalnia ścieków w Kudowie - Zdrój. W Kudowie – Zdrój przy ul. Nad Potokiem 58 zlokalizowana jest Oczyszczalnia Ścieków Komunalnych. Jest to oczyszczalnia biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu (P) spełniająca standardy odprowadzanych ścieków dla 19 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y aglomeracji <100 000 RLM. Projektowana wydajność oczyszczalni ścieków wynosi 16 200 RLM. Średnia wydajność oczyszczalni w roku 2013 r. wynosiła 8 502 RLM. Maksymalny dopływ ścieków do obiektu w 2013 r. wynosił: dla okresu pogody bezopadowej 5 200 m3/d, dla okresu pogody opadowej 13 400 m3/d. W pozwoleniu wodnoprawnym dla oczyszczalni określono ilość oczyszczonych ścieków jaka może być odprowadzana z obiektu – od 10 000 m3/d do 576 m3/h. W pozwoleniu określono również skład odprowadzanych ścieków: BZT5 – 25,0 mgO2/dm3 (lub min. 70 - 90 % redukcji), ChZTCr – 125,0 mgO2/dm3 (lub min. 75 % redukcji), Zawiesina ogólna – 35,0 mg/dm3 (lub min. 90 % redukcji). Bezpośrednim odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest potok Klikawa. Oczyszczalni ścieków składa się z następujących zasadniczych obiektów technologicznych: MECHANICZNE OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW: zlewnia fekaliów, komora dopływowa, budynek sit i piaskowników, komora odpływowa, komora pomiarowa, komora rozdziału ścieków. BIOLOGICZNE OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW komora biologicznej defosfatacji, komora denitryfikacji, pompownia recyrkulacji wewnętrznej ll°, komory nitryfikacji, pompownia recyrkulacji wewnętrznej l°, komora rozdziału ścieków, 2 osadniki wtórne radialne, zwężka pomiarowa, stacja dmuchaw. OBIEKTY GOSPODARKI OSADOWEJ pompownia recyrkulacji osadów i osadu nadmiernego, zagęszczacz osadów surowych, stacja mechanicznego odwadniania osadów, pompownia osadu zagęszczonego, zbiornik uśredniania osadów, otwarte komory fermentacyjne V1 = 990 m3 i V2 = 1 500 m3, komora zasuw przy komorach fermentacyjnych. magazyn osadu odwodnionego, pompownia sieciowa. CHEMICZNE OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW instalacja dawkowania PIX, magazyn PIX. 20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 3.1.2.4. Systemy indywidualne gospodarki ściekowej Zgodnie z ustawą z dn. 18.07.2012 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2012 poz. 145 ze zm.) w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, należy stosować systemy indywidualne lub inne rozwiązania zapewniające ochronę środowiska. Do rozwiązań takich zalicza się: zbiorniki bezodpływowe (szamba) - instalacja i urządzenie przeznaczone do gromadzenia nieczystości ciekłych w miejscu ich powstawania, które są okresowo opróżniane poprzez pojazdy asenizacyjne, przydomowe oczyszczalnie ścieków – niewielkich przepustowości oczyszczalnie lokalne na potrzeby jednego lub kilku gospodarstw, oparte o różne dopuszczalne prawem technologie. Na podstawie ustawy z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2013 poz. 1399) przyłączenie nieruchomości do istniejącej sieci kanalizacyjnej lub, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposażenie nieruchomości w zbiornik bezodpływowy nieczystości ciekłych lub w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniające wymagania określone w przepisach odrębnych; przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych. Ustawa nakłada na gminy obowiązek prowadzenia ewidencji: zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. 3.1.2.4.1. Zbiorniki bezodpływowe Nie zostały określone prawnie wymagania dotyczące jakości prowadzonej ewidencji zbiorników bezodpływowych. Wskazane byłoby jednak zewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych w stopniu szczegółowości określającym: pojemność, ilość osób korzystających ze zbiornika, stan techniczny (materiał wykonania, szczelność, rok budowy), zawarta umowa na opróżnianie zbiornika. Właścicieli nieruchomości na terenie Gminy obowiązują przepisy Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy, który nakłada na właścicieli i zarządców nieruchomości obowiązki związane z nieczystościami płynnymi. Regulamin ten został dostosowany do zmiany ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Analizując dokument Regulaminu można stwierdzić, że reguluje on w sposób odpowiedni przepisy utrzymania czystości i porządku w zakresie postępowania z nieczystościami ciekłymi. Na terenie Gminy Kudowa - Zdrój, według danych GUS, funkcjonowało 151 zbiorników bezodpływowych (stan na koniec 2012 r.). Według sprawozdania z realizacji KPOŚK w 2013 r. 919 mieszkańców było obsługiwanych przez tabor asenizacyjny. Według rocznego sprawozdania Burmistrza z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2013 r. z terenu gminy taborem asenizacyjnym odebrano 2 871 m3 ścieków bytowych. 21 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 3.1.2.4.2. Green K e y Przydomowe oczyszczalnie ścieków Przydomowe oczyszczalnie ścieków o przepustowości zazwyczaj do 5 m3 na dobę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mogąca negatywnie oddziaływać na środowisko, podlega zgłoszeniu organowi ochrony środowiska. W myśl przepisów ustawy Prawo Budowlane oczyszczalnia podlega zgłoszeniu do Starostwa Powiatowego – zgłoszenie budowy (budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków o wydajności do 7,5 m3 na dobę nie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę, ale wymaga zgłoszenia właściwemu organowi). Na podstawie przepisów ustawy Prawo Ochrony Środowiska do Gminy zgłasza się eksploatację obiektu (zgłoszenie planowanej eksploatacji oczyszczalni ścieków należy przedłożyć Burmistrzowi, w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami). Według sprawozdania z realizacji KPOŚK za 2013 r. na terenie gminy funkcjonuje 13 przydomowych oczyszczalni ścieków, z których korzysta 39 osób. W 2013 r. w przydomowych oczyszczalniach oczyszczono 1 400 m3 ścieków. Ilość tego rodzaju obiektów często jest szacowana na podstawie zgłoszeń zamiaru wykonania przydomowych oczyszczalni ścieków, natomiast nie ma możliwości wskazania dokładnej ilości istniejących przydomowych oczyszczalni, ponieważ w wielu przypadkach inwestorzy nie zgłaszają zakończenia budowy przydomowej oczyszczalni i nie zwracają się do Burmistrza o pozwolenia na eksploatację oczyszczalni. Użytkownik przydomowej oczyszczalni ścieków powinien również wiedzieć, że przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe, jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków. Jest to element istotny zarówno dla użytkownika, jak i Gminy. Użytkownik planując budowę przydomowej oczyszczalni ścieków powinien zasięgnąć informacji dotyczących planów skanalizowania jego działki, ponieważ może spotkać się z odmową możliwości eksploatacji przydomowej oczyszczalni. Gmina natomiast powinna znać dokładnie plany skanalizowania poszczególnych miejscowości i podłączenia działek, aby przy zgłoszeniu eksploatacji móc wydać sprzeciw dla inwestycji, dla której planuje się skanalizowanie. 3.2. ELEKTROENERGETYKA Energię elektryczną na terenie Gminy Kudowa – Zdrój dostarcza GRUPA TAURON S.A. Oddział w Wałbrzychu. Zaopatrzenie w energię elektryczną odbiorców zlokalizowanych na obszarze Miasta Kudowa - Zdrój realizowane jest za pośrednictwem Głównego Punktu Zasilania - stacja GPZ 110/20 kV zlokalizowanej na obrzeżach miasta. W stacji zabudowane są dwa transformatory 110/20 kV o mocach 10 MVA każdy, z których pobierana jest moc ok. 5,4 MW. Ze stacji GPZ wychodzą dwie linie wysokiego napięcia 110kV S-264 i S-295. Stacja jedną linią połączona jest z polskim systemem elektroenergetycznym, a drugą z czeskim systemem elektroenergetycznym. System elektroenergetyczny gminy nie jest silnie rozwinięty i pobory mocy energii elektrycznej są stosunkowo małe, lecz w sytuacji awarii GPZ lub linii go zasilających istnieją również połączenia liniami średniego napięcia L-965 oraz L-955 22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y z sąsiednimi stacjami GPZ zlokalizowanymi poza obszarem gminy Kudowa – Zdrój. Ze stacji GPZ poprzez linie napowietrzne i kablowe średniego napięcia 20 kV zasilane są stacje transformatorowe 20/0,4 kV. Ze stacji GPZ wyprowadzonych jest 6 linii SN. Ze stacji transformatorowych 20/0,4 liniami nN energia trafia do odbiorców niskiego napięcia. Sieci średniego i niskiego napięcia wykonane są w technologii kablowej i napowietrznej (na obszarach gęstej zabudowy miejskiej sieć wykonana jest, jako kablowa). Wg informacji TAURON S.A. stan techniczny sieci SN i nN na obszarze gminy Kudowa - Zdrój jest zadowalający. Przebieg sieci elektroenergetycznych należy uwzględniać przy planowaniu przestrzennym. Wzdłuż linii wyznacza się pas technologiczny, w obszarze którego obowiązują ograniczenia w użytkowaniu i zagospodarowaniu terenu, związane z lokalizowaniem budynków mieszkalnych i innych przeznaczonych na pobyt stały ludzi, lokalizacją budowli zawierających materiały niebezpieczne pożarowo, stref zagrożonych wybuchem oraz konstrukcji wysokich, a także z zalesianiem terenów rolnych. Lokalizacja innych obiektów lub zagospodarowanie terenu strefy może nastąpić za zgodą i na warunkach gestora sieci. 3.2.1. Źródła energii odnawialnej Obecnie w obiektach zarządzanych przez Urząd Miasta spośród odnawialnych źródeł energii wykorzystuje się jedynie energię słoneczną. Układ solarnego wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej zainstalowany jest w budynku basenu krytego Wodny Świat. Na dachu i południowej elewacji pływalni zamontowano kolektory płaskie. Zainstalowano 28 pakietów kolektorów słonecznych (po 5 paneli na jednej konstrukcji wsporczej) o łącznej powierzchni 302,4 m2. Ponadto w budynku pływalni znajduje się powietrzna pompa ciepła o mocy grzewczej 55 kW i elektrycznej 17 kW. Pompa ta współpracuje z centralą wentylacyjną zapewniającą wentylację hali basenowej, odzyskując ciepło z usuwanego powietrza wentylacyjnego i ciepłej wody. Na terenie miasta w budynkach jednorodzinnych występują pojedyncze instalacje typu pompa ciepła, kolektory słoneczne do przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz kotłownie na biomasę. 3.3. INSTALACJE EMITUJĄCE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE Na terenie Kudowy - Zdrój funkcjonuje 14 anten nadawczych operatorów telefonii komórkowych – stacje bazowe. Istniejące obiekty zainstalowane są zazwyczaj na wysokich obiektach, tak aby wypromieniowywać pola elektromagnetyczne na duże wysokości. Szczegółowa lokalizacja anten nadawczych przedstawiona jest w kolejnej tabeli oraz na rycinie. Tabela 4. Wykaz anten nadawczych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój lp. 1. 2. 3. położenie ul. 1-go Maja, dz. nr 71 Słone, dz. nr 492/2 Góra Parkowa 71 23 operator Aero 2 Orange Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 lp. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. położenie Góra Parkowa 71 Przejście graniczne Kudowa - Słone Słone, 125, dz. nr 469/2 ul. Główna 35 A, dz. nr 116 Rton Góra Parkowa Słone, dz. nr 492/2 ul. Główna 23 ul. Zdrojowa 43 Góra Parkowa 71 ul. Główna 35 A ul. 1-go Maja, dz. nr 71 Green K e y operator Play Plus T-Mobile Mobyland Źródło: beta.btsearch.pl Ryc. 4. Rozmieszczenie anten nadawczych telefonii komórkowej na obszarze Gminy Kudowa - Zdrój Źródło: mapa.btsearch.pl/ 3.4. SIEĆ GAZOWA Według danych uzyskanych od podmiotu Polska Spółka Gazownictwo Sp. z o.o. Oddział we Wrocławiu Zakład w Wałbrzychu, który eksploatuje i dostarcza gaz ziemny mieszkańcom Kudowy – Zdrój, na terenie miasta znajduje się: 19,01 km sieci gazowej niskiego napięcia, 19,90 km sieci gazowej średniego napięcia. 24 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Liczba przyłączy gazowych wynosi 985 szt., natomiast liczba odbiorców gazu to 2 852 szt. Na terenie miasta zlokalizowane są 3 stacje gazowe eksploatowane przez PSG Sp. z o.o. Według danych GUS za 2012 r. łączne zużycie gazu na terenie miasta wynosiło 1 717,9 tys. m3. Z sieci gazowej korzystało 7 808 osób, co stanowi około 74 % wszystkich mieszkańców miasta. Na terenie gminy planowana jest rozbudowa sieci gazowej średniego ciśnienia obręb Słone (pomiędzy ul. Jana Pawła Il a Osiedlem Nad Potokiem). Na pozostałym obszarze gminy Kudowa - Zdrój rozbudowa sieci gazowej będzie realizowana w zależności od wpływających wniosków o przyłączenie do sieci gazowej oraz zawieranych umów przyłączeniowych. 3.5. SIEĆ CIEPŁOWNICZA Scentralizowany system ciepłowniczy obsługuje najgęściej zaludnione tereny miasta tj. osiedla budynków wielorodzinnych oraz użyteczności publicznej zlokalizowanych w obrębie ulic: Łąkowa, Zdrojowa, Buczka i Norwida. Składa się ze źródła ciepła w postaci kotłowni gazowej zlokalizowanej w pobliżu osiedla mieszkaniowego Łąkowa, wyposażonej w dwa kotły o łącznej mocy zainstalowanej wynoszącej 4,81 MW, sieci ciepłowniczej o łącznej długości ok. 4,06 km oraz 20 indywidualnych i jednego grupowego węzła cieplnego. Oprócz kotłowni centralnej na terenie miasta funkcjonują 4 kotłownie lokalne na Osiedlu Tkacka. Wszystkie cztery kotły zasilane są gazem ziemnym wysokometanowym pochodzącym z centralnego systemu gazowniczego. Łącza moc tych kotłowni wynosi 705 kW. Budynki mieszkalne zarówno jedno jak i wielorodzinne, nie podłączone do systemu ciepłowniczego, zasilane są głównie z lokalnych kotłowni indywidualnych, układów ogrzewania etażowego (lokalowego) lub przy wykorzystaniu pieców węglowych ceramicznych lub stalowych. Ponadto oprócz źródeł ciepła zasilających budynki mieszkalne, występuje kilka większych kotłowni eksploatowanych w budynkach użyteczności publicznej, produkcyjnych, handlowych i usługowych. Podstawowym nośnikiem energii wykorzystywanym w Gminie do celów grzewczych są: paliwa gazowe oraz paliwa stałe, głównie węglowe i drewno oraz w niewielkim stopniu olej, gaz płynny i energia elektryczna. 3.6. KOMUNIKACJA 3.6.1. Drogi Sieć drogową na terenie Gminy Kudowa - Zdrój tworzą ogólnodostępne drogi publiczne, które ze względu na funkcję jaką pełnią, dzieli się na następujące kategorie: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Zarządcami dróg, do których należą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, są następujące jednostki: 25 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y drogi krajowe – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział we Wrocławiu, drogi wojewódzkie – Dolnośląska Służba Dróg i Kolei, drogi gminne – Burmistrz Kudowy - Zdrój. 3.6.1.1. Drogi krajowe Przez teren Kudowy – Zdrój przebiega odcinek drogi krajowej nr 8. Droga ta przebiega przez Polskę od granicy z Czechami w Kudowie - Zdroju do granicy z Litwą w Budzisku. Stanowi polski odcinek międzynarodowej trasy E67 oraz fragment trasy Via Baltica. Łączna długość tej trasy na terenie Kudowy – Zdrój wynosi 4,316 km. W kolejnej tabeli przedstawiono stan drogi na poszczególnych odcinkach na terenie Kudowy – Zdrój. Tabela 5. Stan drogi krajowej nr 8 na terenie Kudowy - Zdrój L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Długość odcinka [km] 0,635 1,762 0,541 0,225 0,869 0,215 0,066 Odcinek drogi [km od do] 0+000 - 0+638 0+638 - 2+400 2+400 - 2+941 2+941 - 3+166 3+166 - 4+035 4+035 - 4+250 4+250 - 4+316 Stan drogi dobry średni dobry średni średni dobry średni Źródło: GDDKiA oddział we Wrocławiu 3.6.1.2. Drogi wojewódzkie Na terenie Kudowy – Zdrój znajduje się również odcinek drogi wojewódzkiej nr 387. Łączna długość tej drogi wynosi 36 km, z czego na terenie analizowanej jednostki 9,664 km. Trasa ta łączy DW nr 385 w Ścinawce Górnej z DK nr 8 w Kudowie - Zdroju. Droga ta posiada szczególne walory widokowe, posiada wiele zakrętów. Prowadzi przez szczytowe partie Gór Stołowych (biegnie obok Szczelińca Wielkiego). W kolejnej tabeli przedstawiono stan drogi na poszczególnych odcinkach na terenie Kudowy – Zdrój. Tabela 6. Stan drogi wojewódzkiej nr 8 na terenie Kudowy - Zdrój Nr drogi Odcinek Dł. na terenie gminy [km] Stan drogi 387 Granica administracyjna gminy – skrzyżowanie z DK 8 na terenie m. Kudowa - Zdrój 9,664 (26+130 – 35+794) stan zły: 25+874-29+050 (3,176 km), stan dobry: 29+050-35+794 (6,744 km), Źródło: DSDiK we Wrocławiu 26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 3.6.1.3. Drogi gminne Według danych uzyskanych z Urzędu Miasta Kudowa – Zdrój na terenie analizowanej jednostki znajduje się około 43 km dróg gminnych. Co roku na realizację zadań związanych z utrzymaniem i modernizacją dróg gminnych samorząd przeznacza znaczne środki, co pozwala utrzymywać je w odpowiednim stanie technicznym. Wpływa to pozytywnie zarówno na bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego jak i na stan środowiska przyrodniczego (zmniejszenie emisji zanieczyszczeń związanych ze spalaniem paliw w pojazdach samochodowych.) 3.6.2. Kolej Przez teren Gminy Kudowa – Zdrój przebiega linia kolejowa nr 309 łącząca Kłodzko z Kudową – Zdrój. Łączna długość linii wynosi 39,967 km. Jest to linia znaczenia miejscowego, normalnotorowa, pasażersko-towarowa. Do 9 czerwca 2013 r. ruch pociągów na tej trasie był zawieszony. Połączenie kolejowe udało się ponownie uruchomić dzięki realizacji projektu dotyczącego modernizacji regionalnej linii kolejowej. W ramach inwestycji zmodernizowano 17 km linii pomiędzy stacjami Duszniki - Zdrój i Kudowa - Zdrój oraz stacją Polanica - Zdrój. Oprócz prac torowych, zakres robót objął przepusty i obiekty inżynieryjne, m.in. przebiegający pod górą Grodziec, powstały na przełomie XIX i XX w. sześciusetmetrowy tunel. Modernizacji doczekał się też wybudowany na początku XX w. wysoki na 27 m wiadukt nad doliną Bystrej w Lewinie Kłodzkim. Rewitalizacja przejazdów poprawiła poziom bezpieczeństwa w ruchu kolejowym i drogowym. Z kolei dzięki pracom wykonanym na peronach stacji Kudowa Zdrój, Polanica - Zdrój oraz Duszniki - Zdrój zwiększył się standard obsługi podróżnych. Obiekty mają lepszą nawierzchnię, nowe oświetlenie, oznakowanie i są dostosowane do obsługi osób o ograniczonych możliwościach ruchowych. Realizacja projektu miała duże znaczenie dla lokalnej społeczności i rozwoju ruchu turystycznego. Turyści i kuracjusze uzyskali lepszy dostęp do dolnośląskich uzdrowisk i szlaków turystycznych Kotliny Kłodzkiej. Projekt „Modernizacja regionalnej linii kolejowej nr 309 Kłodzko Nowe - Kudowa Zdrój na odcinku Duszniki Zdrój - Kudowa Zdrój” współfinansowany był ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007 - 2013. 3.7. SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI KOMUNALNYMI Od stycznia 2012 roku zaczęła obowiązywać znowelizowana ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminie, która to nakłada na gminy inne, systemowe i szersze obowiązki w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, a dokumentem strategicznym w tym względzie staje się obecnie Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Miasta Kudowa - Zdrój, który został zaktualizowany zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami – uchwała Nr XXV/169/12 Rady Miejskiej Kudowy - Zdrój z dnia 30.11.2012 r. 27 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Aby wdrożyć nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Kudowy - Zdrój, oprócz Regulaminu Rada Miejska przyjęła następujące akty prawne: Uchwała nr XXV/168/12 Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 30 listopada 2012 r. w sprawie: odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości położonych na terenie gminy Kudowa - Zdrój, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. Uchwała nr XXV/170/12 Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 30 listopada 2012 r. w sprawie: wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysokości stawki tej opłaty od właścicieli nieruchomości na terenie gminy Kudowa – Zdrój. Uchwała nr XXXII/222/13 Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 27 czerwca 2013 r. w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na terenie gminy Kudowa – Zdrój i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Uchwała nr XXXVII/257/13 Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 28 listopada 2013 roku w sprawie: zmiany Uchwały nr XXXII/222/13 Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 27 czerwca 2013 roku w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na terenie gminy Kudowa - Zdrój i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Uchwała nr XXX/201/13 Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 27 marca 2013 r. w sprawie: określenia terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na terenie gminy Kudowa – Zdrój. Uchwała nr XXXII/221/13 Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 27 czerwca 2013 r. w sprawie: określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi na terenie gminy Kudowa - Zdrój. Jak powszechnie wiadomo żadna z metod naliczania opłaty za gospodarowania odpadami komunalnymi nie jest wolna od wad, jednak w wyniku dokonanych analiz radni oraz władze gminy podjęły decyzję, iż na terenie gminy opłata dla nieruchomości zamieszkałych naliczana będzie w zależność od liczby mieszkańców nieruchomości. Metoda ta jest najbardziej akceptowalna społecznie (opłata dotyczy każdego mieszkańca w równym stopniu), jest również niezależna od uwarunkowań lokalnych, np. poziomu zwodociągowania oraz statystycznie przekłada się na ilość wytwarzanych odpadów. Na terenie Gminy Kudowa – Zdrój już od 1997 r. wprowadzono selektywne gromadzenie odpadów komunalnych. Mieszkańcy Kudowy - Zdrój zobowiązani są do gromadzenia na terenie nieruchomości: odpadów z papieru i tektury w pojemniku niebieskim, odpadów z tworzyw sztucznych oraz opakowań wielomateriałowych w pojemniku żółtym, odpadów ze szkła w pojemniku zielonym. odpadów biodegradowalnych w pojemniku brązowym (obowiązek selektywnego zbierania bioodpadów wprowadzono w 2013 r.). Dodatkowo w ramach opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi mieszkańcy gminy mogą wszystkie wytworzone przez siebie komunalne odpady problemowe takie jak: odpady wielkogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte opony, 28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y chemikalia, zużyte akumulatory czy odpady budowlane i remontowe dostarczać do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Obiekt ten zlokalizowany jest na bazie Kudowskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o., przy ul. Fredry 8. Punkt świadczy usługi w poniedziałek w godzinach od 8.00 do 14.00 oraz od wtorku do soboty w godzinach od 8.00 do 18.00. PSZOK jest ważnym elementem wspierającym nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Wszyscy, którzy uiszczają opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi będą mogli dostarczać do takiego punktu wytworzone komunalne odpady problemowe. PSZOK zapewni prawidłowe zagospodarowanie tych odpadów. Ograniczone zostanie powstawanie na terenie gminy „dzikich wysypisk”, co z kolei wpłynie pozytywnie na stan środowiska naturalnego gminy. W 2013 r. do PSZOK dostarczono 88,3 Mg odpadów komunalnych. Taka ilość odpadów dostarczonych do punktu świadczy o prawidłowym jego funkcjonowaniu i że jest on ważnym elementem nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie gminy. Zgodnie z nowelizacją ustawy zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości z terenu Gminy Kudowa Zdrój posiadają podmioty wpisane do Rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, który prowadzi Burmistrz Kudowy - Zdrój. Wpis do rejestru prowadzonego przez Burmistrza Kudowy - Zdrój posiadają następujące podmioty (stan na sierpień 2014 r.): Remondis Opole Sp. z o.o. - 45 - 573 Opole, Al. Przyjaźni 9, Veolia Usługi dla Środowiska S.A. Oddział w Krapkowicach – 47 - 303 Krapkowice, ul. Piastowska 38, Miejski Zakład Komunalny w Polanicy-Zdroju Sp. z o.o. – 57 - 320 Polanica - Zdrój, ul. Spacerowa 2, ALBA Dolny Śląsk Sp. z o.o. – 58 - 304 Wałbrzych, ul. Piasta 16, Kudowski Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. – 57 - 350 Kudowa - Zdrój, ul. Aleksandra Fredry 8. W 2013 r. z terenu Gminy Kudowa - Zdrój odebrano 4 142 Mg odpadów komunalnych. Zdecydowanie największy udział w łącznej ilości odebranych odpadów komunalnych posiadały zmieszane odpady komunalne, których odebrano 3 149,4 Mg (76 %). W prawidłowo rozwijającej się gminnej gospodarce odpadami komunalnymi udział zmieszanych odpadów komunalnych powinien stopniowo maleć na rzecz frakcji zbieranych selektywnie. W 2013 r. odpady komunalne odebrano od 2 309 właścicieli nieruchomości. Nie odnotowano nieruchomości na terenie, których odpady komunalne zbierane były w sposób niezgodny z Regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie miasta. W kolejnej tabeli i rycinie przedstawiono szczegółowy wykaz odebranych odpadów komunalnych z terenu gminy w 2013 r. Tabela 7. Ilość odpadów komunalnych odebranych z terenu gminy w 2013 r. Kod odpadu 20 03 01 15 01 01 15 01 02 15 01 04 15 01 07 20 01 01 Ilość [Mg] Rodzaj odpadu zmieszane odpady komunalne opakowania z papieru i tektury opakowania z tworzyw sztucznych opakowania z metali opakowania ze szkła papier i tektura 29 3 149,4 141,5 42,6 0,1 162,3 34,7 Udział 76,0 % 3,4 % 1,0 % 0,002 % 3,9 % 0,8 % Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Kod odpadu 20 01 10 17 01 07 17 04 05 20 02 01 16 01 03 16 02 14 20 03 07 Green K e y Ilość [Mg] Rodzaj odpadu odzież zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 żelazo i stal odpady ulegające biodegradacji zużyte opony zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 odpady wielkogabarytowe Łącznie Udział 0,8 0,02 % 300,0 7,2 % 0,3 274,6 0,6 0,01 % 6,6 % 0,01 % 9,2 0,2 % 25,9 4 142,0 0,6 % 100,0 % Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania Burmistrza z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi 30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 0,6% 0,8% 0,2% 0,02% 0,01% 0,01% 0,002% zmieszane odpady komunalne zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 odpady ulegajace biodegradacji 1,0% 3,4% 3,9% opakowania ze szkła 6,6% opakwania z papieru i tektury opakowania z tworzyw sztucznych 7,2% papier i tektura odpady wielkogabarytowe 76,0% zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 odzież zużyte opony żelazo i stal opakowania z metali Wykres 2. Struktura rodzajowa odebranych odpadów komunalnych w 2013 r. Źródło: opracowano na podstawie sprawozdania Burmistrza z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi 31 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Takie ilości odebranych odpadów komunalnych oraz prawidłowy sposób ich zagospodarowania pozwoliły osiągnąć Gminie Kudowa - Zdrój wszystkie wymagane ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach poziomy ekologiczne: osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: 12,0 % (wymagane ≤50 %), osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami papieru, tworzyw sztucznych, szkła, metalu: 32,9 % (wymagane ≥12 %), osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych: 100,0 % (wymagane ≥36 %). 3.7.1. Gmina Kudowa - Zdrój w Południowym Regionie Gospodarki Odpadami Komunalnymi Podstawowym założeniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce jest system rozwiązań regionalnych, w których uwzględnione są wszystkie niezbędne elementy tej gospodarki w danych warunkach lokalnych. Regionem gospodarki odpadami komunalnymi jest określony w wojewódzkim planie gospodarki odpadami, obszar liczący co najmniej 150 000 mieszkańców. Regionalną instalacją do przetwarzania odpadów komunalnych – jest zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120 000 mieszkańców, spełniający wymagania najlepszej dostępnej techniki lub technologii oraz zapewniający termiczne przekształcanie odpadów lub: a) mechaniczno - biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadających się w całości lub w części do odzysku, b) przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o właściwościach nawozowych lub środków wspomagających uprawę roślin, spełniającego wymagania określone w przepisach odrębnych, c) składowanie odpadów powstających w procesie mechaniczno - biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych o pojemności pozwalającej na przyjmowanie przez okres nie krótszy niż 15 lat odpadów w ilości nie mniejszej niż powstająca w instalacji do mechaniczno - biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. Region południowy obejmuje 36 gmin. W 2010 roku zamieszkiwało go ponad 557 tys. mieszkańców z czego większa część zamieszkiwała obszary miejskie. Na kolejnej rycinie przedstawiono podział administracyjny regionu. 32 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Ryc. 5. Podział administracyjny Południowego Regionu Gospodarki Odpadami Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego Według ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wszystkie odebrane z terenu gminy zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania mają być zagospodarowywane w RIPOK-ach wyznaczonych dla regionu, w którym znajduje się dana gmina. W 2013 r. odebrane z terenu Gminy Kudowa – Zdrój zmieszane odpady komunale, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczone do składowania były transportowane i zagospodarowywane w Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych tj. w punkcie przeładunkowym Przedsiębiorstwa Utylizacji Odpadów Sp. z o.o., Zawiszów 5, 58-100 Świdnica, zlokalizowanego w Kłodzku przy ul. Sierpowej. 33 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 3.7.2. Instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów Składowisko położone jest w miejscowości Kudowa - Zdrój, obręb Brzozowie, na działkach o numerach ewidencyjnych: 76 o powierzchni całkowitej 2,2691 ha, obręb Brzozowie, składowisko zajmuje ok. 1,95 ha powierzchni działki; 65 – droga gruntowa - o powierzchni całkowitej 0,2290 ha, składowisko zajmuje ok. 0,03 ha powierzchni działki; 81– droga gruntowa - o powierzchni całkowitej 0,2277 ha, składowisko zajmuje ok. 0,01 ha powierzchni działki; 406/4 - o powierzchni całkowitej 1,0850 ha, składowisko zajmuje ok. 0,35 ha powierzchni działki; 82 - o powierzchni całkowitej 0,3866 ha., składowisko zajmuje ok. 0,08 ha powierzchni działki; Dnia 12 grudnia 2007 r. została wydana Decyzja Wojewody Dolnośląskiego znak SR.IV.6621-3/5/07, wyrażająca zgodę na zamknięcie składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Kudowie – Brzozowiu. W chwili obecnej na obiekcie prowadzona jest rekultywacja, która obejmuje wykonanie następujących elementów: warstwy wyrównującej, warstwy odgazowującej, warstwy uszczelniającej, warstwy drenażowej, warstwy rekultywacyjnej - właściwej. IV. OCENA I ANALIZA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 4.1. RZEŹBA TERENU Miasto w centralnej swojej części jest położone na wysokości około 380 m n.p.m. Najwyższe wzniesienie liczy 899 m n.p.m., a najniższa wysokość to 350 m n. p. m. Kudowa - Zdrój i przyległe tereny znajdują się w Obniżeniu Kudowy, które jest płaską doliną, otoczoną od północy Górami Stołowymi (Szczeliniec Wielki – 919 m n.p.m., Błędne Skały – 850 m n.p.m.), od wschodu Wzgórzami Lewińskimi (Grzywacz – 773 m n.p.m., Lewiński Zamek – 740 m n.p.m., Grodziec – 805 m n.p.m., przełęcz Polskie Wrota – 660 m n.p.m.) i od południa wzgórzami należącymi do Gór Orlickich. Od zachodu dolina jest otwarta i łączy się z Wielką Kotliną Czeską. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się Góra Parkowa (477 m n.p.m.), należąca do kompleksu Wzgórz Lewińskich. Obniżenie Kudowy położone jest na wysokości od 400 do 480 m n.p.m. Na kolejnej rycinie wyraźnie widoczny jest podział ukształtowania rzeźby terenu Kudowy – Zdrój na cześć południową – Obniżenie Kudowy oraz cześć północną – Góry Stołowe. 34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Ryc. 6. Ukształtowanie terenu Kudowy - Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie bazagis.pgi.gov.pl 4.1.1. Zagrożenia powierzchni ziemi Zagrożeniami dla powierzchni ziemi mogą być procesy geodynamiczne czyli ruchy masowe ziemi, związane przede wszystkim z działaniem sił przyrody, takimi jak gwałtowne opady deszczu, intensywne topnienie śniegu, podnoszenie się poziomu wód gruntowych oraz wezbrania rzek. Tereny zagrożone występowaniem ruchów masowych wskazane zostały na mapie osuwisk i obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych na terenie województwa dolnośląskiego, której fragment (dotyczący obszaru Gminy Kudowa - Zdrój) zamieszczony został na kolejnej rycinie. Zaznaczyć należy, że sporządzone mapy są to jedynie ogólne i wstępne dane informujące o możliwej predyspozycji obszarów (wynikającej głównie z budowy geologicznej i morfologii) do rozwoju ruchów masowych. W związku z czym podczas sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego zaleca się przeprowadzenie wywiadu terenowego. 35 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Ryc. 7. Obszary predysponowane do występowania ruchów masowych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój Źródło: opracowanie własne na podkładzie geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/SOPO Z powyższej ryciny wynika, iż na terenie Kudowy – Zdrój nie występują istniejące osuwiska terenu. Znajdują się tu jednak obszary, które są predysponowane do wystąpienia ruchów masowych. Są to północne tereny gminy wchodzę w skład Gór Stołowych, w których zróżnicowane terenu (duże deniwelacje) sprzyjają powstawaniu osuwisk. Czynnikiem degradującym powierzchnię ziemi na terenie gminy może być niekontrolowana eksploatacja kopalin, bez zezwolenia właściwych organów administracji. Eksploatacja taka prowadzona jest bez rozpoznania geologicznego złóż i planów rekultywacji powstałych wyrobisk. Może to doprowadzić do nieuzasadnionej dewastacji terenów i obniżenia walorów środowiska przyrodniczego. Przekształcenia powierzchni ziemi mają również miejsce podczas zabiegów agrotechnicznych związanych z uprawą ziemi. Zmiany i przekształcenia nastąpiły także podczas budowy dróg, a także budowy sieci infrastrukturalnych i systemów melioracyjnych. 4.2. BUDOWA GEOLOGICZNA Obniżenie Kudowy, na którym położona jest zasadnicza część miasta powstało w skałach osadowych stoliwa dolnego poziomu wyniesienia, zbudowanego z nieprzepuszczalnych górnokredowych margli. Obniżenie Kudowy wypełniają górnokredowe margle ilaste i krzemionkowe z wsadami wapieni i czerwonego granitu. Utwory te powstały z osadów istniejącego tu w okresie kredowym płytkiego morza. W znacznie mniejszej, śladowej ilości, w okolicach Kudowy, występują najstarsze prekambryjskie łupki łyszczykowe, granity, oraz piaskowce, łupki ilaste i zlepieńce karbońskie. Północna cześć analizowanej jednostki położona jest w obrębie mezoregionu Gór Stołowych. Pasmo Gór Stołowych to jedyny w Polsce przykład gór płytowych, zbudowanych z górnokredowych piaskowców, leżących w dwóch głównych poziomach. Największy obszar w Górach Stołowych zajmują górnokredowe skały osadowe niecki śródsudeckiej, 36 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 w północno-zachodniej części leżące prawie poziomo, w północno-wschodniej zapadające lekko ku południowi. Skały te tworzą sześć kompleksów skalnych, są to (od dołu): piaskowce ciosowe dolne, piaskowce glaukonitowe, margle ilasto-piaszczyste z wkładkami piaskowca ciosowego, margle ilaste, piaskowce ciosowe górne. U północnych podnóży występują czerwone piaskowce, mułowce i zlepieńce permskie. Po stronie czeskiej oraz w Zaworach na utworach permskich zalegają niezgodnie czerwone piaskowce triasowe. Część południowa zbudowana jest z karbońskiego czerwonego granitu oraz ze starszych skał metamorficznych – łupków łyszczykowych, fyllitów oraz niewielkich wkładek amfibolitów i marmurów (wapieni krystalicznych), gnejsów. 4.2.1. Surowce mineralne Najcenniejszym zasobem naturalnym Kudowy - Zdrój są wody lecznicze. Występowanie wód mineralnych w Kudowie - Zdroju należy wiązać ze szczególnymi warunkami geologicznymi terenu, które przyczyniły się do powstania źródeł wód leczniczych. Dla złoża wód leczniczych na podstawie decyzji Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 09.05.1968 roku został utworzony obszar górniczy Kudowa – Zdrój, którego powierzchnia wynosi 1 472,5 ha. W Kudowie - Zdroju znajduje się dziewięć zarejestrowanych źródeł czystych ekologicznie wód mineralnych: 1. Odwiert Nr 2 „MONIUSZKO” – woda mineralna swoista 0,36 % wodorowęglanowa, sodowa, wapniowa, szczawa, złoża wód podziemnych w formacji górnokredowej, o udokumentowanych zasobach eksploatacyjnych w wielkości 2,5 m3/h i 60,0 m3/d. 2. Odwiert Nr 3 „MARCHLEWSKI” – woda mineralna swoista 0,21 % wodorowęglanowa, sodowa, wapniowa, szczawa, złoża wód podziemnych w formacji górnokredowej, o udokumentowanych zasobach eksploatacyjnych w wielkości 4,5 m3/h i 108,0 m3/d. 3. Ujęcie „GÓRNE” – woda mineralna swoista 0,26 % wodorowęglanowa, sodowa, wapniowa, szczawa, żelazista, złoża wód podziemnych w formacji górnokredowej o udokumentowanych zasobach eksploatacyjnych w wielkości 6,0 m3/h i 144,0 m3/d. 4. Odwiert „K-200” – woda mineralna swoista 0,33 % wodorowęglanowa, sodowa, wapniowa, szczawa, krzemowa, złoża wód podziemnych w formacji górnokredowej (dolny turon), o udokumentowanych zasobach eksploatacyjnych w wielkości 4,7 m3/h. 5. „GAZOWE” – szczawa wodorowęglanowo – sodowo - wapniowa, arsenowa, żelazista, możliwość eksploatacji przez 24 h na dobę. Przeznaczone jest do poboru CO2 do suchych kąpieli gazowych. Znajduje się 25 m od wejścia głównego do Pijalni Wód Mineralnych. 6. „ŚNIADECKI” – szczawa wodorowęglanowo – sodowo - wapniowa, arsenowa, żelazista, możliwość eksploatacji przez 24 h na dobę. Przeznaczone jest jako ujęcie leczniczej wody pitnej, choć częściowo wykorzystuje się go do uzupełnienia zapasów wody do kąpieli mineralnych. Znajduje się 2,5 metra od wejścia do Pijalni Wód Mineralnych. 37 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 7. ODWIERT Nr 18 – szczawa wodorowęglanowo – wapniowo - sodowa, możliwość eksploatacji przez 8 h na dobę, jest ujęciem rezerwowym dla odwiertu „Moniuszko”. 8. ODWIERT Nr 26 – szczawa wodorowęglanowo - sodowa, wapniowa. Jest to ujęcie rezerwowe, nie eksploatowane. Znajduje się obok ujęcia „Marchlewski”. 9. ODWIERT Nr 27 – szczawa wodorowęglanowo – sodowo - wapniowa. Jest to źródło rezerwowe. Znajduje się obok ujęcia „Marchlewski”. Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego na terenie Kudowy – Zdrój znajduje się również obszar górniczy Brzozowie. Na obszarze tym występują kopaliny kruszyw naturalnych (piasek ze żwirem). Na tym obszarze występuje złoże o powierzchni 1,9 ha, które eksploatowane jest okresowo, metodą odkrywkową stokową. Na kolejnej rycinie przedstawiono lokalizację obszarów górniczych na terenie Kudowy – Zdroju. Ryc. 8. Obszary górnicze na terenie Kudowy - Zdroju Źródło: opracowanie własne na podstawie bazagis.pgi.gov.pl 4.3. GLEBY 4.3.1. Typy gleb Na obszarze Gminy Kudowa - Zdrój lokalnie gleby i przypowierzchniowe grunty zostały zmodyfikowane procesami antropogenicznymi. Na większości obszaru, w miejscach, w których nie nastąpiły procesy antropogeniczne, przeważają gleby górskie jako gleby 38 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 brunatne, rzadziej bielicowe i wyżynne bielicowe i brunatne oraz mady, mady górskie, gleby murszowe i glejowe. Pod względem bonitacyjnym gleby należą do klas lIla, lllb, IVa, IVb i V. 4.3.2. Fizyczna i chemiczna degradacja gleb Gleby narażone są na degradację w związku z rozwojem rolnictwa i sieci osadniczej. Ulegają one zarówno degradacji chemicznej, jak i fizycznej. Stan i jakość gleb są uzależnione od kompleksowego oddziaływania czynników naturalnych i antropogenicznych. Do obszarów problemowych związanych z ochroną gleb na terenie Gminy Kudowa Zdrój można zaliczyć: obszary użytkowane rolniczo, obszary zajmowane pod zabudowę, obszary narażone na oddziaływanie odcinków dróg o dużym natężeniu ruchu (DK nr 8), obszary związane z eksploatacją złóż kopalin, obszar składowiska odpadów. Naturalna odporność gleb na chemiczne czynniki niszczące związana jest ściśle z typem gleb. Gleby posiadają tzw. właściwości buforowe czyli zdolność gleb do przeciwstawiania się zmianie odczynu, a tym samym posiadają odporność na antropogeniczne czynniki. Głównym czynnikiem odpowiadającym za zdolności buforowe badanych gleb jest zawartość materii organicznej i węglanów. Najmniejszą odporność na tego typu zagrożenia wykazują gleby luźne i słabo gliniaste, ubogie w składniki pokarmowe, a więc głównie gleby bielicowe. Gleby brunatne, zasobne w składniki pokarmowe i wodę, są odporne na zagrożenia chemiczne. Działania antropogeniczne powodują przechodzenie związków biogennych i innych zanieczyszczeń bezpośrednio do gleby, wód podziemnych i powierzchniowych. Do zwiększenia degradacji przyczyniają się także rzeźba terenu oraz warunki atmosferyczne. Jednym z głównych czynników zmian w strukturze chemicznej gleb jest rolnicze użytkowanie, które może powodować nadmierne przechodzenie składników pokarmowych, takich jak fosfor, potas i magnez, a tym samym powodować powstawanie braków w zawartości składników przyswajalnych (dostępnych dla roślin) w glebie. Natomiast przedostawanie się fosforu i azotu do wód powierzchniowych może powodować ich eutrofizacje. Niewłaściwe używanie nawozów naturalnych i mineralnych może spowodować poważne straty w środowisku. W przypadku rolnictwa erozja i degradacja gleb najczęściej powiązana jest z niewłaściwym nawożeniem mineralnym i organicznym, nieprawidłową uprawą, likwidacją zakrzaczeń i zadrzewień śródpolnych. Dla gleb Gminy Kudowa - Zdrój problemem są również zanieczyszczenia pyłowe, których źródłem jest głównie rozwijający się transport drogowy. Z komunikacją samochodową związane są takie zanieczyszczenia jak: substancje ropopochodne, metale ciężkie, związki azotu, węglowodory i inne, takie jak sól stosowana w czasie zimy, detergenty, itp. Zanieczyszczenia te występują w pasach przyległych do dróg powodując lokalne zanieczyszczenia gruntu, a w przypadku gruntów podatnych na infiltrację, również środowiska wodnego. Zanieczyszczenia mogą spływać z powierzchni dróg do rowów i dalej do rzek. 39 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Z terenów utwardzonych często odprowadzane są do ziemi wody opadowe i roztopowe. Mogą być wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniają następujące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Urządzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych powinny być jednak separatory i inne filtry oraz osadniki. Najważniejszymi zabiegami, które mogą ograniczyć degradację fizyczną gleb są przede wszystkim: ograniczenie przeznaczania gleb na cele nierolnicze i nieleśne, zapobieganie procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i leśnych oraz szkodom w produkcji rolniczej lub leśnej oraz w drzewostanach powstającym wskutek działalności nierolniczej lub nieleśnej, zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych, odpowiednia melioracja (zarówno odwodnienia, jak i nawodnienia), przywracanie i poprawianie wartości użytkowej gruntom. Do najważniejszych elementów, które należy analizować, aby zapewnić właściwą chemiczną jakość gleb zaliczyć trzeba: właściwe jakościowo i ilościowo zużycie środków ochrony roślin, właściwe jakościowo i ilościowo zużycie nawozów mineralnych, właściwe lokalizowanie pól uprawnych w stosunku do wód powierzchniowych, właściwą gospodarkę wodno - ściekową oraz system usuwania zwierzęcych odchodów. 4.4. WODY PODZIEMNE Pod względem hydrogeologicznym rejon Kudowy - Zdrój jest zaliczany do regionu sudeckiego i rejonu Kudowy - Zdrój – Międzylesia. Północna i środkowa część analizowanego obszaru jest położona w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 341 (niecka wewnątrzsudecka Kudowa - Zdrój – Bystrzyca Kłodzka). Występuje tutaj głównie szczelinowy typ cyrkulacji wód podziemnych, a środowiskiem krążenia i gromadzenia się wód są przeważnie piaskowce ciosowe. Wody tych pięter posiadają zwierciadło napięte, miejscami swobodne. Poziom wody występuje w piaskowcach zazwyczaj na głębokości 10 50 m. Wydajność wody jest zróżnicowana – czasem przekracza 100 m³/h. Wody w utworach piaskowca ciosowego wykazują dość dużą zmienność składu chemicznego. Wody płytszych poziomów są wodami zwykłymi, natomiast wody głębszych poziomów w utworach piaskowców ciosowych są mineralne. Występowanie wód gruntowych na terenie analizy jest ściśle związane z morfologią terenu jak również z rodzajem skał występujących w podłożu, ich przepuszczalnością oraz strukturą. Również wpływ na występowanie wód gruntowych ma wielkość opadów, ich częstotliwość, czas i długotrwałość przemarzania gleby. Skały budujące podłoże wykazują duże zróżnicowanie pod względem przepuszczalności. Piaskowce, a zwłaszcza piaskowce ciosowe, gruboziarniste są zaliczane do skał przepuszczalnych. W przeciwieństwie margle, a zwłaszcza margle ilaste, są uważane za grunty trudno przepuszczalne. Występowanie i utrzymywanie się płytkich wód gruntowych ma również ścisły związek z występowaniem gruntów, w których wody gruntowe mogą się gromadzić. 40 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Zasadnicza cześć Gminy Kudowy – Zdrój położona jest w obrębie Jednolitej Części Wód Powierzchniowych (JCWPd) nr 110. Północna cześć jednostki położona jest również w obrębie JCWPd nr 111. JCWP 110 obejmuje region Środkowej Odry (powiaty kamiennogórski, wałbrzyski oraz kłodzki). Powierzchnia JCWPd wynosi 1 031 km2. Głębokość występowania wód słodkich wynosi szacunkowo 200 – 800 m, częstsze płytsze strefy mieszania się wód słodkich i mineralnych. W utworach czwartorzędu poziom wodonośny występuje w strefach dolin rzecznych, będący w kontakcie hydraulicznym ze strefami wodonośnymi szczelinowatych skał paleozoiczno - proterozoicznych i w ich pokrywach zwietrzelinowych. W utworach osadowych kredy i w skałach krystalicznych wieku paleozoiczno proterozoicznego - w południowej części jednostki oraz w utworach osadowych paleozoiku, kredy, triasu i permu – w północnej części jednostki występują wody głównie o charakterze szczelinowym do głębokości 200 – 800 m. W strefach tektonicznych częste jest płytsze współwystępowanie wód zwykłych i mineralnych (w rowie Nysy Kłodzkiej i niecce Batorowa) oraz wód zasolonych (w północnej części jednostki). Cechą szczególną tej JCWPd jest to, iż w północnej części jednostki zaznacza się lej depresji, związany z eksploatacją wód podziemnych dla aglomeracji wałbrzyskiej, natomiast w południowej części jednostki w strefach tektonicznych charakterystyczne jest współwystępowanie wód słodkich i mineralnych. JCWPd nr 111 jest znacznie mniejszy, obejmuje powierzchnię 72,38 km2. Również obejmuje region Środkowej Odry. Zlokalizowany jest tylko na terenie powiatu kłodzkiego. W czwartorzędzie w strefach dolin rzecznych, do głębokości kilku metrów, występuje jeden poziom wodonośny, będący w łączności hydraulicznej ze strefą wód szczelinowych w utworach starszego paleozoiku-proterozoiku. W obrębie utworów starszego paleozoiku proterozoiku występują wody szczelinowe, najczęściej do głębokości 50 m i porowe w rumoszu skał krystalicznych do głębokości 20 m. Lokalnie w utworach węglanowych mogą występować wody szczelinowo - krasowe. Na poniższej rycinie przedstawiono położenie Gminy Kudowa – Zdrój względem Jednolitych Części Wód Podziemnych nr 111 i 110. 41 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Ryc. 9. Przebieg granic JCWPd nr 110 oraz JCWPd nr 111 w okolicach Kudowy – Zdrój Źródło: www.psh.gov.pl Aktualna wersja podziału JCWPd na 161 części obowiązuje do końca 2014 roku. Planuje się, że projektowana, nowa wersja podziału na 172 części oraz subczęści, po akceptacji KZGW, będzie obowiązywała od 2015 roku. W nowym podziale na JCWPd Kudowa – Zdrój będzie należała do JCWPd nr 137. Ryc. 10. Zasięg terytorialny JCWPd nr 137 (obowiązujący od 2015 r.) Źródło: www.psh.gov.pl 42 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 4.4.1. Jakość wód podziemnych Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wodę pitną dla ludności, muszą być pod szczególną ochroną. Ze względu na stosunkowo powolne zmiany w ich jakości, i co za tym idzie, rozciągnięcie w czasie odpowiedzi na zagrożenia antropopresyjne, monitoring jakości musi być prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych częściach wód podziemnych. Monitoring wód podziemnych jest systemem kontrolnym oceny dynamiki antropogenicznych przemian wód podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach powtarzalnych badań jakości oraz interpretacji wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Jego celem jest wspomaganie działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych na wody podziemne. W 2013 roku monitoring wód podziemnych województwa dolnośląskiego prowadzony był przez WIOŚ we Wrocławiu, na podstawie „Programu Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Dolnośląskiego w latach 2013-2015”. Monitoring diagnostyczny realizowany był w 58 punktach pomiarowo-kontrolnych, gdzie były już prowadzone badania w latach ubiegłych. Są to studnie, ujmujące płytko występujące poziomy wodonośne, słabo izolowane od powierzchni terenu. Wytypowane do badań studnie rozmieszczone są na obszarze jednolitych części wód podziemnych, a także głównych zbiorników wód podziemnych oraz użytkowych poziomów wodonośnych. W ramach monitoringu diagnostycznego wód podziemnych województwa dolnośląskiego badanie jakości przeprowadzone zostało na obszarach jednolitych części wód podziemnych (JCWPd). W 2013 r. na obszarze JCWPd 110 pomiarem objęto 6 punktów pomiarowych. Klasę I jakości wód odnotowano w 1 punkcie, w 2 punktach odnotowano II klasę, natomiast klasę III zarejestrowano w 3 punktach pomiarowych. Ogólny stan chemiczny JCWPd 110 określony został jako dobry. W punkcie pomiarowo-kontrolnym położonym najbliżej Kudowy – Zdrój (Darnków) odnotowano najczystszą I klasę jakości wód podziemnych. Sieć lokalna – monitoring składowiska odpadów w Kudowie - Zdrój, obręb Brzozowie Jakość wody z piezometrów określono na podstawie wytycznych zawartych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. 2008, Nr 143, poz. 896). Jakość wód podziemnych w obrębie składowiska odpadów określono na podstawie badań próbek pobranych w dniu 27.05.2014 r. Poniżej przedstawiono zawartość najważniejszych badanych parametrów w pobranych próbkach: 1. Kod próbki – 1/2900/14: pH – 7,98 – dobry stan chemiczny, przewodność elektryczna właściwa (PEW) – 208 µS/cm - dobry stan chemiczny, ogólny węgiel organiczny (OWO) – 2,48 mg/l - dobry stan chemiczny, ołów - <0,005 mg/l - dobry stan chemiczny, miedź - <0,010 mg/l - dobry stan chemiczny, kadm - <0,0004 mg/l - dobry stan chemiczny, cynk - <0,03 mg/l - dobry stan chemiczny, 2. Kod próbki – 1/2901/14: pH – 7,56 – dobry stan chemiczny, 43 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y przewodność elektryczna właściwa (PEW) – 231 µS/cm - dobry stan chemiczny, ogólny węgiel organiczny (OWO) – 3,10 mg/l - dobry stan chemiczny, ołów - <0,005 mg/l - dobry stan chemiczny, miedź - <0,010 mg/l - dobry stan chemiczny, kadm - <0,0004 mg/l - dobry stan chemiczny, cynk - <0,03 mg/l - dobry stan chemiczny, Wszystkie przedstawione powyżej parametry zawarte w badanych próbkach wody podziemnej wskazują na jej dobry stan chemiczny. Podstawą oceny wyników monitoringu wód podziemnych w otoczeniu składowisk jest analiza ewentualnych trendów w wartościach oznaczeń poszczególnych parametrów wskaźnikowych. Należy wyraźnie zaznaczyć, że obserwowana często zmienność sezonowa nie jest równoznaczna z występowaniem malejących bądź rosnących trendów w czasie. Trendy oznaczające pogorszenie bądź poprawę stanu wód mogą być wyznaczone dopiero na podstawie wyników pomiarów dłuższych serii czasowych w skali wielolecia. 4.4.1.1. Jakość wód ujmowanych i przeznaczonych do zaopatrzenia mieszkańców do celów bytowych Niniejszy rozdział opracowano na podstawie danych udostępnionych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kłodzku. Wodociąg publiczny Kudowa - Zdrój zapewnia dostawę wody mieszkańcom Miasta Kudowa - Zdrój oraz miejscowości Darnków, Dańczów oraz Jeleniów w Gminie Lewin Kłodzki. Zastosowano nowoczesną technologię ozonowania w celu uzdatniania wody ze stacji pilotowej ze stałym monitoringiem w Stacji Uzdatniania Wody w Dańczowie. W 2013 roku przeprowadzono 4 kontrole sanitarne urządzeń wodociągowych, zbadano 14 próbek wody w kierunku oznaczeń mikrobiologicznych oraz fizyko-chemicznych. Wodę dostarczaną konsumentom z wodociągu w Kudowie-Zdroju oceniono jako dobrą pod względem mikrobiologicznym i fizyko-chemicznym. Nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych wartości parametrów jakości wody do spożycia badanych na podstawie wymagań określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29.03.2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.). Jakość wody oraz stan techniczny urządzeń do produkcji i dystrybucji wody oceniono dobrze. Woda w lokalnych wodociągach dla osiedli mieszkalnych w Pstrążnej i Brzozowiu w Kudowie-Zdroju spełniała wymagania dla wody do spożycia przez ludzi. Dokonano oceny jakości wody na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczona do spożycia (Dz. U. z 2002 r. Nr 204 poz. 1728 ze zm.). Wodę ujmowaną z potoku w Darnkowie w Gminie Lewin Kłodzki zakwalifikowano na podstawie wyników badań w 2013 roku do kategorii jakości wody A2. Kwalifikacji do powyższej kategorii dokonano ze względu na badane parametry mikrobiologiczne – bakterie Escherichia coli i Enterokoki. Wodę ujmowaną z potoku w Błażejowicach zakwalifikowano do kategorii jakości wody A1. Woda ujmowana z ujęcia wgłębnego dla wodociągu w Brzozowiu jest uzdatniana w zakresie korekcji niskiego odczynu (pH). 44 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 4.4.2. Źródła przeobrażeń wód podziemnych Wody podziemne, podobnie jak wody powierzchniowe, stale podlegają antropopresji. Mogą być narażone na różnego rodzaju czynniki degradujące wpływające na ich jakość i zasobność. Wśród potencjalnych i rzeczywistych źródeł zanieczyszczeń wód podziemnych występujących na terenie Gminy można wyliczyć: komunalne: „dzikie wysypiska”, ścieki, zrzut ścieków, ujęcia wód podziemnych, nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na nieczystości ciekłe oraz niesprawne przydomowe oczyszczalnie ścieków, transportowe: stacje paliw, szlaki komunikacyjne, rolnicze: nawozy, pestycydy i środki ochrony roślin, gnojownie przy gospodarstwach rolnych, składowanie obornika bez płyt obornikowych, atmosferyczne: związane z emisją zanieczyszczeń do atmosfery i ich opadem. 4.4.2.1. Miejsca poboru wód podziemnych jako źródła przeobrażeń W celu ograniczenia wpływu na zasób i jakość wód podziemnych ujmowanych na cele komunalne i zaopatrzenia ludności w wodę pitną, wprowadza się strefy ochrony wokół ujęć wód podziemnych. Ujęcia wód podziemnych na terenie gminy zaopatrujące wodociągi komunalne mają wyznaczony teren ochrony bezpośredniej. Strefy ochronne wokół poszczególnych ujęć wody podziemnej ustanawia dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej lub w przypadku wyznaczenia tylko terenu ochrony bezpośredniej – organ wydający pozwolenie wodnoprawne (Starosta), wskazując zakazy, nakazy, ograniczenia oraz obszary, na których obowiązują. Konieczność ustanowienia terenów ochronnych wynika z analizy warunków hydrogeologicznych rejonów ujęcia. Zadaniem tych terenów jest pełne zabezpieczenie terenu ujęcia oraz obszaru oddziaływania na ujęcie przed przypadkowym lub umyślnym zanieczyszczeniem, co może doprowadzić do pogorszenia jakości zasobów wodnych. Na terenie ochrony bezpośredniej zabronione jest użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód należy: odprowadzać wody opadowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących do poboru wody, zagospodarować teren zielenią, odprowadzać poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych, przeznaczonych do użytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody, ograniczyć do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody. Teren ochrony bezpośredniej należy ogrodzić, a jego granice przebiegające przez wody powierzchniowe oznaczyć za pomocą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków, a na ogrodzeniu oraz znakach należy umieścić tablice zawierające informacje o ujęciu wody i zakazie wstępu osób nieupoważnionych. 45 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 4.5. Green K e y WODY POWIERZCHNIOWE 4.5.1. Cieki i zbiorniki wodne Obszar miasta należy do regionu wodnego Metuje, dorzecza Łaby i zlewiska Morza Północnego. Kudowa - Zdrój położona jest w następujących jednolitych częściach wód powierzchniowych rzecznych: Czermnica (centralna i północna cześć gminy), Klikawa (południowa cześć gminy oraz północno – zachodni kraniec jednostki), Żydawka (północny kraniec gminy – sam potok Żydawka znajduje się na terenie gminy Radków). Na poniższej rycinie przedstawiono lokalizację wszystkich jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP) na terenie Kudowy – Zdrój. Ryc. 11. Jednolite Części Wód Powierzchniowych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój Źródło: opracowanie własne na podstawie geoportal.kzgw.gov.pl Do cieków na terenie gminy Kudowa - Zdrój nadzorowanych przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu należą: potok Brlenka – długość całkowita ok. 5,8 km, potok Czermnica – długość całkowita ok. 10,5 km, potok Trzemeszna – długość całkowita ok. 7,4 km, potok Klikawa – długość całkowita ok. 15,2 km, potok Pstrążna – długość całkowita ok. 4,4 km. 46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Natomiast do cieków nadzorowanych przez Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu oddział w Świdnicy należą: potok Brzózka – długość całkowita ok. 5,5 km, rów podstawowy – K55. Wszystkie potoki na terenie gminy mają charakter górski, tzn.: źródła potoków położone są na wysokościach pow. 500 m n.p.m., potoki charakteryzują się spadkami > 0,3 %, powierzchnia zlewni potoków wynosi < 180 km2. Na terenie gminy nie ma naturalnych zbiorników wodnych. Sztuczne zbiorniki znajdują się w uzdrowisku (Staw Zdrojowy), w obrębie Zakrze przy drodze krajowej nr 8 (Stawy Rybne Polskiego Związku Wędkarskiego) oraz niewielkie stawy w Słonym, Czermnej i Pstrążnej. 4.5.2. Systemy melioracyjne i urządzenia wodne Według danych uzyskanych od Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu oddział w Świdnicy łącznie na terenie gminy znajduje się 35 km rowów melioracji szczegółowej, które obejmują obszar 240,5 ha. Szczegóły dotyczące sieci melioracyjnej zarządzanej przez DZMiUW przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 8. System rowów melioracyjnych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój Lokalizacja (obręb) Bukowina Brzozowie Czermna Jakubowice Nowy Zdrój Pstrążna Słone Stary Zdrój Zakrze Łącznie Powierzchnia gruntów zmeliorowanych (łącznie gruntów ornych i użytków zielonych lub z rozdzieleniem) [ha] 26,000 68,000 73,500 73,000 240,500 Długość rowów melioracyjnych [km] 5,844 10,854 10,002 8,300 35,000 Źródło: DZMiUW we Wrocławiu Oddział w Świdnicy Z urządzeń wodnych na terenie Kudowy – Zdrój najwięcej jest stopni wodnych – 9 szt. Stopnie wodne stanowią pionowy uskok dna rzeki odpowiednio obudowany i umocniony w celu ochrony koryta rzeki przed niszczącym działaniem spadającej wody (zmniejszenie spadku). Stan techniczny stopni wodnych na terenie gminy określony został jako dobry. Szczegółowe rozmieszczenie stopni wodnych na terenie gminy przedstawiono w kolejnej tabeli. 47 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Tabela 9. Stopnie wodne na terenie Gminy Kudowa - Zdrój Lp. Nazwa cieku [km] Miejscowość - obręb 1. Brzózka 0+200 Kudowa Zdrój - Słone 2. Brzózka 0+600 Kudowa Zdrój - Słone 3. Brzózka 1+200 Kudowa Zdrój - Brzozowie 4. Brzózka 1+350 Kudowa Zdrój - Brzozowie 5. K-55 0+600 Kudowa Zdrój - Słone 6. K-55 0+850 Kudowa Zdrój - Zakrze 7. K-55 1+300 Kudowa Zdrój - Zakrze 8. K-55 1+500 Kudowa Zdrój - Zakrze 9. K-55 2+500 Kudowa Zdrój - Brzozowie Rodzaj konstrukcji i stan techniczny stopień drewniany - stan techniczny dobry stopień drewniany – stan techniczny dobry stopień betonowy – stan techniczny dobry stopień betonowy – stan techniczny dobry stopień drewniany – stan techniczny dobry stopień betonowy – stan techniczny dostateczny stopień drewniany – stan techniczny dobry stopień drewniany – stan techniczny dobry stopień drewniany – stan techniczny dobry Źródło: DZMiUW Wrocław oddział w Świdnicy 4.5.3. Zagrożenie powodzią Według mapy obszarów zagrożonych podtopieniami stworzonej przez Państwowy Instytut Geologiczny na terenie Gminy Kudowa - Zdrój nie znajdują się tereny zagrożone podtopieniami. Mimo to nie wyklucza się zagrożenia podtopieniami ze strony potoków przepływających przez teren Gminy. Wszystkie cieki wodne są stosunkowo niewielkie, ale mają charakter potoków górskich, cechujących się gwałtownymi wezbraniami i dużą energią przepływów. Na terenie Kudowy - Zdrój występują intensywne spływy powierzchniowe, mające gwałtowny charakter szczególnie po ulewnych opadach letnich. Powodują one zalewanie domów oraz budynków gospodarczych. Każdy z potoków może stanowić zagrożenie powodzią typu górskiego, a więc raczej krótkotrwałą, natomiast z bardzo dynamicznym przepływem. Na terenie miasta Kudowa - Zdrój cieki administrowane przez DZMiUW mogą powodować jedynie lokalne podtopienia. Największe zagrożenie powodziowe na terenie miasta występuje ze strony rzeki Klikawa, administrowanej przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. 4.5.4. Monitoring wód powierzchniowych Obecnie zakres i częstotliwość wykonywanych badań wód powierzchniowych opiera się na następujących rozporządzeniach: rozporządzenie Min. Środowiska z dn. 09.11.2011 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jakości jednolitych wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545), 48 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 rozporządzenie Min. Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478). Celem wykonywania badań jest stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód i ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego zgodnie z cyklem gospodarowania wodami, wynikającym z przepisów prawa krajowego, transponujących wymagania Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE. Zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej podstawowym elementem w gospodarowaniu wodami jest jednolita część wód (JCW). W 2013 r. WIOŚ we Wrocławiu przeprowadził badania jakości wód JCW Klikawa w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych: Klikawa – powyżej Lewina Kłodzkiego, Klikawa – powyżej przejścia granicznego w Kudowie – Zdrój. Klasa elementów biologicznych w tych punktach została określona jako dobra (II klasa jakości). Elementy hydromorfologiczne zaliczono do I klasy jakości (stan bardzo dobry). Klasę elementów fizykochemicznych określono jako Poniżej Stanu Dobrego ze względu na przekroczone zawartości fosforanów (wszystkie pozostałe wskaźniki fizykochemiczne mieściły się w I klasie jakości). Ze względu na klasę elementów fizykochemicznych ogólny stan ekologiczny określony został jako umiarkowany. 4.5.5. Źródła przeobrażeń wód powierzchniowych Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych (także podziemnych) dzieli się na punktowe (np. wyloty ścieków), liniowe (np. drogi – spływ zanieczyszczeń). W przypadku wód powierzchniowych na terenie Gminy przyczyną zanieczyszczeń może być eutrofizacja. W rolnictwie do źródeł zanieczyszczeń obszarowych wód należy zaliczyć środki chemiczne (nawozy sztuczne, środki ochrony roślin) oraz rolnicze wykorzystanie ścieków. Rozmiar zagrożeń dla środowiska wodnego spowodowany spływami powierzchniowymi z pól zależy od fizjografii zlewni oraz sposobu ich zagospodarowania. Przy braku barier biogeochemicznych w postaci zieleni redukującej zanieczyszczenia, tereny rolne mogą stanowić zagrożenie dla środowiska wodnego. Dużym obciążeniem dla środowiska wodnego, jest zrzut oczyszczonych ścieków z oczyszczalni ścieków, dlatego oczyszczone ścieki nie mogą wywoływać zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych. Należy tak sterować technologią oczyszczania ścieków, aby umożliwić prawidłowe funkcjonowanie ekosystemu wodnego. Zrzut wód nie może powodować zmian w naturalnej biocenozie, zmian mętności wody, jej barwy i zapachu, a także formowania się piany czy gromadzenia osadów. Oczyszczone ścieki nie mogą zawierać następujących zanieczyszczeń: odpadów, zanieczyszczeń pływających, DDT, PCB oraz innych związków chemicznych, chorobotwórczych drobnoustrojów. Według danych zawartych w sprawozdaniu z realizacji KPOŚK za 2013 r. średnie roczne wartości wskaźników w ściekach dopływających do oczyszczalni w Kudowie - Zdrój wynosiły: 49 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y - BZT5 - 226 mg O2/l, ChZT – 732 mg O2/l, zawiesina og. - 430 mg/l, azot ogólny - 54 mg N/l, fosfor ogólny - 7 mg P/l. Natomiast średnie roczne wartości wskaźników w ściekach oczyszczonych zredukowane zostały do następujących ilości: - BZT5 - 3 mg O2/l, - ChZTCr - 24 mg O2/l, - zawiesina og. - 5 mg/l, - azot ogólny - 6 mg N/l, - fosfor ogólny - 1 mg P/l. Stopień redukcji dla azotu wyniósł 89 % natomiast dla fosforu 86 %. Ponadto bezpośrednio do wód powierzchniowych, lub pośrednio poprzez odprowadzanie do gruntu, odprowadzane są wody opadowe i roztopowe. Wody opadowe i roztopowe mogą być wprowadzane do odbiorników wówczas kiedy spełniają następujące parametry: zawiesina ogólna – 100 mg/l, substancje ropopochodne – 15 mg/l. Spływające zanieczyszczenia z dróg i placów mogą stanowić znaczne zagrożenie dla jakości wód i gleb. Urządzeniami do oczyszczania wód opadowych i roztopowych są separatory i inne filtry oraz osadniki. Na terenie Gminy na obszarach nie objętych kanalizacją, ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i wywożone na oczyszczalnię komunalną. Stan techniczny szamb nie jest znany. Można zakładać, że część z nich może stanowić zagrożenie dla środowiska gruntowo – wodnego. 4.6. KLIMAT Gmina leży w regionie bioklimatycznym VI „podgórskim i górskim”. Kudowa - Zdrój odznacza się średnią roczną sumą usłonecznienia rzeczywistego wynoszącą 1 440 godzin i jest to suma mniejsza od normy dla miejscowości uzdrowiskowych. Średnia roczna temperatura powietrza w Kudowie - Zdroju wynosi 7,1°C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią dobową temperaturą powietrza 16,4°C, najzimniejszym styczeń (-3,0°C). Średnia wieloletnia suma opadów w Kudowie - Zdrój wynosi 618 mm. Średnia liczba dni z opadem w Kudowie - Zdroju wynosi 168 w ciągu roku. Największa liczba dni z opadem obserwowana jest w grudniu oraz czerwcu. Najkorzystniejszy miesiąc ze względu na małą liczbę dni z opadem to październik. W Kudowie - Zdroju przeważają wiatry słabe. Cisza atmosferyczna w godzinach okołopołudniowych notowana jest średnio w 38 dniach w roku: od 2 w marcu do 4 dni w listopadzie i styczniu. W Kudowie-Zdroju o 12 UTC notuje się jedynie 5 dni z wiatrem silnym, najczęściej w marcu i kwietniu, po około 1 dzień w miesiącu. Klimat i bioklimat Kudowy - Zdroju cechuje się właściwościami leczniczymi i profilaktycznymi, które mogą być wykorzystywane w leczeniu klimatycznym chorób reumatologicznych, ortopedyczno-urazowych, kardiologicznych (przede wszystkim nadciśnienia) oraz układu oddechowego. Klimat Kudowy - Zdrój uzyskał świadectwo potwierdzające jego właściwości lecznicze, wydane przez organ do tego upoważniony, to jest Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego Polskiej Akademii Nauk. 50 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 4.6.1. Zagrożenia klimatu Według strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 20201, do najważniejszych negatywnych skutków zaliczyć należy niekorzystne zmiany warunków hydrologicznych, zwiększenie częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof (silne wiatry, incydentalne trąby powietrzne, wyładowania atmosferyczne). Zagrożeń klimatycznych nie można jednak rozpatrywać w skali lokalnej, a raczej na poziomie stref, czy regionów. Mimo to można stwierdzić, że w najbliższych latach na obszarze Gminy, jak i całego kraju można spodziewać się wzrostu średniej rocznej temperatury, a tym samym wzrostu okresów upalnych i spadku liczby dni z okresami mroźnymi. Przewiduje się także, że nastąpi wzrost długości okresu wegetacyjnego. Należy liczyć się ze wzrastającą częstością występowania opadów ulewnych. Na terenie Gminy Kudowa - Zdrój od roku 1998 nie odnotowano występowania trąb powietrznych. Najbliższą trąbę powietrzną zanotowano w 2010 r. na Górze Ślęza. W przypadku obszaru Gminy, w skali lokalnej można jedynie mówić o zmianach topoklimatu. Obszary zurbanizowane ze względu na zagęszczenie zabudowy zagrożone są powstawaniem tzw. wyspy ciepła, która jest efektem nadmiernej emisji energii z różnych źródeł. Dodatkowo wzmacnia ją wzrastająca temperatura co sprzyja stresowi cieplnemu, stagnacji powietrza nad obszarami zabudowanymi, wzrostowi koncentracji zanieczyszczeń powietrza. W związku z tym Gmina powinna podejmować działania zmierzające do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zwłaszcza poprzez rozwijanie odnawialnych źródeł energii. 1 Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, www.mos.gov.pl/g2/big/2013_03/e436258f57966ff3703b84123f642e81.pdf 51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Ryc. 12. Występowanie trąb powietrznych w Polsce w okresie 1998 – 2010 Źródło: Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 4.6.2. Powietrze atmosferyczne 4.6.2.1. Stan czystości powietrza atmosferycznego Gmina Kudowa - Zdrój znajduje się w dolnośląskiej strefie badania oceny jakości powietrza atmosferycznego. Badania jakości powietrza, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, przeprowadza WIOŚ we Wrocławiu. Przedstawione w niniejszym rozdziale oceny jakości powietrza zostały przeprowadzone w 2013 r. Na terenie Gminy Kudowa - Zdrój nie ma zlokalizowanych punktów monitoringu powietrza. W powiecie kłodzkim punkty monitoringowe zlokalizowane są w Kłodzku oraz Nowej Rudzie. Największym problemem w skali województwa dolnośląskiego pozostaje wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym, zarówno PM 10, jak i PM 2,5 oraz benzo(a)pirenem. W 2013 r. zanotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu średniorocznego pyłu zawieszonego PM10 na 2 stanowiskach pomiarowych: w Jeleniej Górze oraz Nowej Rudzie. Natomiast przekroczenia dopuszczalnej liczby przekroczeń normy średniodobowej 52 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 odnotowano na 18 stacjach pomiarowych. W pozostałych punktach pomiarowych również notowano przypadki ponadnormatywnych stężeń dobowych, jednak z częstością mniejszą od dopuszczalnych 35 dni w roku. Przekroczenia średniodobowej wartości normatywnej pyłu zawieszonego PM10 występują głównie w sezonie grzewczym – 91 % przypadków. Pomiary pyłu zawieszonego PM2,5 w 2013 r. wykazały przekroczenie normy średniorocznej w 2 punktach pomiarowych we Wrocławiu oraz w Legnicy, a także przekroczenie pułapu stężenia ekspozycji we Wrocławiu, Legnicy i Wałbrzychu. W odniesieniu do poziomu docelowego określonego dla benzo(a)pirenu odnotowano przekroczenia dla 13 stacji pomiarowych. Pomiary poziomu ozonu w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi prowadzone były w 6 miejskich stacjach pomiarowych oraz w 3 stacjach pozamiejskich. Analizując średnią liczbę dni z przekroczeniami poziomu docelowego ozonu w latach 20112013, przekroczenia dopuszczalnej częstości przekroczeń ozonu stwierdzono w Czerniawie. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń mierzonych ze względu na kryterium ochrony zdrowia ludzi nie stwierdzono przekroczeń wartości kryterialnych. Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za rok 2013 stwierdzono potrzebę opracowywania programów ochrony powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi dla wszystkich 4 stref województwa: 1. aglomeracja wrocławska (NO2, PM 10, PM 2,5, benzo(a)piren, ozon), 2. m. Legnica (PM 10, PM 2.5, arsen, benzo(a)piren, ozon), 3. m. Wałbrzych (PM 10, benzo(a)piren), 4. strefa dolnośląska – w której znajduje się Kudowa - Zdrój (PM 10, arsen, benzo(a)piren, ozon). Na podstawie klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego według kryteriów dla ochrony roślin wskazane jest opracowanie programu ochrony powietrza w strefie dolnośląskiej ze względu na ponadnormatywne stężenia ozonu. Do uzyskania przez klimat Kudowy - Zdrój świadectwa potwierdzającego jego właściwości lecznicze, niezbędne było określenie zanieczyszczenia jej powietrza poprzez ocenę poziomów stężeń składników szkodliwych, z uwzględnieniem dopuszczalnych poziomów tych składników w powietrzu. Oceny stanu sanitarnego powietrza dokonał, na podstawie danych ze stałej stacji pomiarowej zanieczyszczenia powietrza zlokalizowanej w strefie A/B ochrony uzdrowiskowej przy ul. Słonecznej, a nadzorowanej przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną we Wrocławiu, zespół pracowników Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego Polskiej Akademii Nauk. Do scharakteryzowania i oceny właściwości klimatu i bioklimatu miejscowości Kudowa Zdrój zespół pracowników Instytutu posłużył się wieloletnimi danymi z posterunku meteorologicznego w Kudowie-Zdroju za lata 1976 - 1990, natomiast z aktualnym stanem zagospodarowania uzdrowiska zapoznał się podczas dwóch wizji terenowych przeprowadzonych w dniach 4 i 5 czerwca oraz 25 lipca 2008 roku. Z prac powyższego zespołu powstał dokument pod nazwą „Właściwości lecznice klimatu Uzdrowiska Kudowa - Zdrój”, gdzie w Rozdziale 6 pod tytułem: „Stan sanitarny powietrza” zawarto wyniki badań i analiz Instytutu. Na podstawie przestawionych w powyższym dokumencie wyników badań, można stwierdzić, że czystości powietrza w Kudowie - Zdroju, poza ozonem, spełnia normy sanitarne przewidziane dla uzdrowisk. Z uwagi na stale rozwijający się ruch kołowy oraz wciąć dużą „niską emisję” zanieczyszczeń zdarzają się jednak okresowo zwiększone emisje pyłów i gazów do atmosfery, dlatego też należy kontynuować stały monitoring jakości powietrza oraz podjąć dalsze działania ograniczające emisje zanieczyszczeń. 53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y W ramach monitoringu składowiska odpadów w Kudowie – Zdrój (obręb Brzozowie), prowadzona jest analiza procentowego udziału poszczególnych gazów oraz ich emisja. Częstotliwość pomiaru składu i emisji gazu została określona na podstawie wytycznych zawartych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów (Dz. U. 2013, poz. 523). Monitoring gazu składowiskowego obejmuje pomiar metanu (CH4), dwutlenku węgla (CO2) oraz tlenu (O2). Pomiary procentowej zawartości poszczególnych składników gazu składowiskowego przeprowadzono w następujących terminach: 04.04.2014 r., 27.05.2014 r., 03.06.2014 r. Poniżej przedstawiono wyniki badań: 1. Pomiar z dnia 04.04.2014 r.: stężenie CH4 – 5,0 %, stężenie O2 – 10,7 %, stężenie CO2 – 5,7 %. 2. Pomiar z dnia 27.05.2014 r.: stężenie CH4 – 1,6 %, stężenie O2 – 13,9 %, stężenie CO2 – 3,1 %. 3. Pomiar z dnia 03.06.2014 r.: stężenie CH4 – 4,2 %, stężenie O2 – 15,0 %, stężenie CO2 – 3,4 %. Ilość powstającego gazu zależy od składu i wilgotności odpadów, przyjętej techniki składowania, formy, kształtu i wysokości składowiska, warunków technologicznych eksploatacji, temperatury powietrza, sposobu uszczelniania. Kontrola gazu jest wymagana z uwagi na stwarzane przez niego zagrożenia lokalne i globalne (przedstawione także na kolejnej rycinie): eksplozje i pożary, toksyczność i właściwości duszące, odory, fitotoksyczność - toksyczność substancji względem roślin, zubożenie stratosferycznej warstwy ozonowej, wpływ na zmianę klimatu (emisje metanu – gazu cieplarnianego), smog fotochemiczny. 54 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Ryc. 13. Oddziaływanie gazu składowiskowego na otoczenie Źródło: Wytyczne w zakresie kontroli i monitoringu gazu składowiskowego, Ministerstwo Środowiska, 2010 r. 4.6.2.2. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego Na terenie Gminy Kudowa - Zdrój zanieczyszczenia pochodzą z emisji energetycznych z gospodarstw domowych korzystających z tradycyjnych źródeł energii i obiektów komunalnych. Uciążliwość jednakże charakteryzuje się wahaniami sezonowymi. W sezonach grzewczych wzrost zanieczyszczeń związany jest ze spalaniem węgla w paleniskach domowych, ponieważ część budynków mieszkalnych w gminie ogrzewana jest nadal paliwami stałymi, głównie węglem kamiennym i drewnem. Wpływ na stan czystości powietrza atmosferycznego w gminie ma również emisja ze źródeł mobilnych. Dotyczy to bezpośredniego otoczenia dróg, zwłaszcza na terenie zawartej zabudowy miejscowości. Uciążliwe mogą być także emisje odorów z gospodarstw rolnych czy oczyszczalni ścieków. Na stan powietrza atmosferycznego na terenie Gminy istotny wpływ mają także działające tu podmioty gospodarcze. Według danych uzyskanych z Urzędu Marszałkowskiego we Wrocławiu na terenie Kudowy – Zdrój funkcjonuje 48 podmiotów wprowadzających gazy i pyły do powietrza i wnoszących opłatę za korzystanie ze środowiska. Wszystkie one wyposażone są w źródła ciepła o mocy do 5 MW, a więc służące głównie do ogrzewania budynków i przygotowywania ciepłej wody użytkowej. Na terenie gminy brak jest kotłów o mocy powyżej 5 MW służących do celów technologicznych. 55 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 4.6.3. Klimat akustyczny Postępująca urbanizacja i rozwój komunikacji drogowej powodują, że z każdym dniem zwiększają się uciążliwości wynikające ze stałego narastania hałasu. Mają one wpływ na stan psychiczny i zdrowie człowieka. Zagrożenie hałasem i wibracjami charakteryzuje się mnogością źródeł i powszechnością występowania. Najbardziej uciążliwymi emitorami hałasu i wibracji, mającymi zasadniczy wpływ na klimat akustyczny środowiska, są: trasy komunikacyjne (pojazdy samochodowe, motocykle, ciągniki, pociągi), zakłady przemysłowa, place budowy oraz miejsca publiczne takie jak: centra handlowe, deptaki, skwery oraz inne miejsca zbiorowego nagromadzenia ludności. Hałas jest obecnie traktowany jako jeden z czynników zanieczyszczających środowisko. Do oceny akustycznej środowiska stosuje się poziom równoważny dźwięku (LAeq), który jest uśrednionym poziomem dźwięku w funkcji czasu. Poziom ten mierzony jest w decybelach. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku uzależnione są od źródła hałasu, pory dnia oraz przeznaczenia terenu. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 01.08.2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku Dz. U. 2012 poz. 1109, na terenach zabudowy zagrodowej i wielorodzinnej dopuszczalny poziom dźwięku w porze dziennej wynosi wzdłuż dróg 65 dB (w porze nocnej 56 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 55 dB, a w porze nocnej 45 dB. Natomiast dopuszczalny poziom hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (w tym także na terenach związanych z pobytem dzieci, szpitalami) dopuszczalny poziom dźwięku w porze dziennej wynosi wzdłuż dróg 61 dB (w porze nocnej 56 dB), a od pozostałych obiektów w porze dziennej 50 dB, a w porze nocnej 40 dB. Klimat akustyczny na tym terenie kształtują również źródła komunikacyjne - główne trasy ruchu samochodowego. Układ drogowy w Gminie tworzą: droga krajowa, droga wojewódzka i drogi gminne. Zdecydowanie największy negatywny wpływ na środowisko akustyczne Kudowy – Zdrój posiada droga krajowa nr 8. Według danych GDDKiA oddział we Wrocławiu na odcinku drogi krajowej nr 8 przebiegającej przez teren gminy średnie dobowe natężeniu ruchu kształtowało się następująco (2010 r.): pojazdy silnikowe ogółem – 7 884 szt./dobę, pojazdy lekkie – 5 650 szt./dobę, pojazdy ciężkie – 2 225 szt./dobę, inne pojazdy – 10 szt./dobę. Do uzyskania przez klimat Kudowy - Zdrój świadectwa potwierdzającego jego właściwości lecznicze niezbędne było określenie poziomu hałasu. Ocenę klimatu akustycznego Kudowy - Zdroju, na podstawie badania natężenia hałasu przeprowadzono w dniach 4 i 5 czerwca 2008 roku oraz 25 lipca 2008 roku. Badania przeprowadzone na terenie uzdrowiska wykazały, że średni równoważny poziom dźwięku obliczony dla terenu strefy A ochrony uzdrowiskowej w Kudowie - Zdroju, z wyłączeniem pasów wzdłuż głównych ulic, nie przekracza dopuszczalnych w tym zakresie norm. Zgodnie ze skalą zagrożenia hałasem komunikacyjnym opracowaną przez Państwowy Zakład Higieny, która wykorzystuje również oceny subiektywne, teren większości uzdrowiska Kudowa - Zdrój cechuje się małą uciążliwością hałasu. Hałas powodują również wszelkie działania związane z turystyką i rekreacją. Choć priorytetowym założeniem zagospodarowania terenów przeznaczonych pod powyższe cele 56 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 jest przede wszystkim zachowanie dobrego klimatu akustycznego (tj. niskiego natężenia hałasu), to jednak ruch turystyczny powodować może lokalne pogorszenie komfortu akustycznego. Źródłami tego stanu rzeczy mogą być m.in.: skupiska ludności, wzmożony lokalny ruch samochodowy i inne. 4.6.4. Promieniowanie elektromagnetyczne Do promieniowania niejonizującego możemy zaliczyć promieniowanie radiowe, mikrofalowe, podczerwone, a także światło widzialne. Znaczące oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych występuje: - w paśmie 50 Hz od urządzeń i sieci energetycznych; źródłem największych oddziaływań mogących powodować przekroczenia poziomów dopuszczalnych są napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz związane z nimi stacje elektroenergetyczne, - w paśmie od 300 MHz do 40 000 MHz od urządzeń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Największy udział w emisji mają stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa służy do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii służy do komunikacji między stacjami bazowymi). Istniejące sieci telefonii komórkowej wykorzystują następujące zakresy częstotliwości: ok. 900 MHz (sieć GSM 900), około 1 800 MHz (sieć GSM 1800) oraz ok. 2 100 MHz (sieć UMTS). - w paśmie 50 Hz od urządzeń elektrycznych pracujących w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Większość urządzeń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii występuje lawinowy wzrost liczby źródeł, a ewidencja ich nie jest możliwa. Na terenie Gminy Kudowa - Zdrój (ul. Norwida), 14.08.2012 r. WIOŚ we Wrocławiu przeprowadził badania natężenia promieniowania elektromagnetycznego. Zmierzony wynik składowej elektrycznej wyniósł 0,55 V/m. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów natężenia pola elektromagnetycznego w tym punkcie pomiarowym. W krajowych przepisach dopuszcza się występowanie pochodzących od linii elektroenergetycznych pól elektrycznych o natężeniach mniejszych od 1 kV/m m. in. na obszarach zabudowy mieszkaniowej. Z punktu widzenia ochrony środowiska człowieka istotne więc mogą być linie i stacje elektroenergetyczne o napięciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, bądź wyższych. Zasięg promieniowania mogącego wpływać niekorzystnie na człowieka sięga do 40 m po obu stronach linii. Trzeba też wziąć pod uwagę, że napowietrzne linie elektroenergetyczne, zarówno wysokiego, jak i średniego napięcia, mogą oddziaływać niekorzystnie na ptaki, które rozbijają się o linie, a także wpływać niekorzystnie na krajobraz. Linie 110 kV są źródłami pola elektromagnetycznego mogącego powodować przekroczenie wartości dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Największa wartość natężenia pola elektrycznego jaka może wystąpić pod linią lub w jej pobliżu nie przekracza tutaj 3 kV/m. Największa wartość natężenia pola elektrycznego, jaka może wystąpić pod linią 220 kV lub w jej pobliżu nie przekracza 6 kV/m. Maksymalne wartości natężenia pola elektrycznego pod linią 400 kV, na wysokości 1,8 m od powierzchni ziemi, wynoszą 10 kV/m. 57 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Przez teren Gminy linie te przebiegają bezkolizyjnie, nie stwarzając zagrożenia polem elektromagnetycznym dla ludzi w środowisku. Obiektami, o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska, oddziaływaniu mogą być także stacje bazowe telefonii komórkowych, anteny nadawcze. Wpływ stacji bazowych telefonii komórkowej na zdrowie i samopoczucie człowieka nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany, jednak traktuje się je jako obiekty potencjalnie niebezpieczne. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajdujących się w miastach, pola o wartościach wyższych od dopuszczalnych w praktyce występują w odległości do 25 metrów od anten na wysokości zainstalowania tych anten. Ponieważ anteny są instalowane na dachach wysokich budynków lub na specjalnie stawianych wieżach, prawdopodobnie nie stwarzają one zagrożenia dla mieszkańców. Mogą jednak stanowić zagrożenie dla ptaków oraz wpływać niekorzystnie na krajobraz. Na terenie Gminy zlokalizowane są anteny nadawcze telefonii komórkowej. Według analizy rozkładu pól elektromagnetycznych, obszar przekroczeń dopuszczalnego poziomu elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego o gęstości mocy 0,1 W/m2 (szkodliwego dla zdrowia ludzi), występować będzie na znacznych wysokościach: powyżej 20 m n.p.t. i maksymalnym zasięgu do 71 m od anten (łącznie dla wszystkich stacji bazowych), a więc w miejscach niedostępnych dla przebywania tam ludzi. Aby ograniczyć uciążliwości promieniowania elektromagnetycznego koniecznym jest podejmowanie niezbędnych działań polegających na analizie wpływu na środowisko nowych obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne (na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i pozwoleń na budowę). Inwestorzy są zobowiązani do wykonywania pomiarów kontrolnych promieniowania przenikającego do środowiska w otoczeniu stacji. Pomiary kontrolne rzeczywistego rozkładu gęstości mocy promieniowania powinny być przeprowadzane bezpośrednio po pierwszym uruchomieniu instalacji i każdorazowo w razie istotnej zmiany warunków pracy urządzeń mogących mieć wpływ na zmianę poziomów elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego wytwarzanego przez to urządzenia. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku reguluje rozporządzenie Min. Środowiska z dn. 30.10.2003 r. (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). 4.6.5. Poważne awarie przemysłowe (oraz zagrożenia inne) Poważne awarie obejmują skutki dla środowiska powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych. Zapobieganie poważnym awariom w odniesieniu do przemysłu wykorzystującego niebezpieczne substancje chemiczne ma ogromne znaczenie ekonomiczne i decyduje o jego wizerunku i akceptacji w społeczeństwie. W ustawie Prawo ochrony środowiska, określone zostały podstawowe zasady zapobiegania i przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym, podmioty, których dotyczą wprowadzone przepisy, oraz ich obowiązki i zadania, a także główne procedury i dokumenty. W przypadku wystąpienia awarii Gmina oraz inne organy administracji mają obowiązek zabezpieczenia środowiska przed ich negatywnymi skutkami. Główne obowiązki administracyjne ciążą na władzach wojewódzkich i Straży Pożarnej, działania bezpośrednie z pewnością na prowadzących działalność, która może spowodować awarię, w ustawie określonych jako „prowadzący zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku”. Na terenie Gminy nie funkcjonują jednak zakłady określone jako zakłady o zwiększonym lub dużym ryzyku. 58 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Innym typem zagrożeń na terenie Gminy są zagrożenia pochodzące z komunikacji. W efekcie dużego i stale rosnącego natężenia przewozów materiałów, stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ciężarowego rośnie ryzyko zagrożenia. Biorąc to pod uwagę, za potencjalne źródło awarii można zatem uznać również ciągi komunikacyjne oraz stacje paliw jako miejsca wypadków drogowych i zagrożeń produktami ropopochodnymi dla gleb i wód. Zagrożenie pożarowe i wybuchowe stanowią zbiorniki paliw płynnych znajdujące się na stacjach paliw zlokalizowanych na terenie Gminy. Skutkami zagrożenia pożarowego ze strony awarii na tego typu obiektach to zagrożenie życia i zdrowia, straty w gospodarce. W przypadku wystąpienia pożarów i wybuchów zbiorników niezbędna będzie ewakuacja zamieszkałej w pobliżu ludności oraz nastąpią utrudnienia w ruchu kołowym. Ryzyko wystąpienia tego typu zagrożenia określa się jako prawdopodobne. Obecność na terenie Gminy gazociągów stwarza także zagrożenie pożarowe, a nawet wybuchowe. Ryzyko wystąpienia tego typu zagrożenia określa się również jako prawdopodobne. Względem istniejącej sieci należy zachować obowiązujące odległości podstawowe lokalizacji obiektów terenowych. Lokalizacja wszelkich obiektów bliżej niż w ustalonych odległościach podstawowych, wymaga uzgodnienia z właściwym zarządcą sieci. Dla gazociągów układanych w ziemi i nad ziemią powinny być wyznaczone, na okres eksploatacji gazociągu, strefy kontrolowane, w obrębie których nie należy wznosić budynków, urządzać stałych składów i magazynów, sadzić drzew oraz nie powinna być podejmowana żadna działalność mogąca zagrozić trwałości gazociągu podczas jego eksploatacji. Szerokość wymienionych stref obecnie reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 26.04.2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz. U. 2013 poz. 640). 4.7. FAUNA I FLORA Administracyjnie państwowe i komunalne lasy Gminy Kudowa - Zdrój należą do nadleśnictwa Zdroje (południowa cześć gminy) natomiast lasy północnej części gminy wchodzą w skład Parku Narodowego Gór Stołowych. Według danych GUS za 2013 r. powierzchnia gruntów leśnych na terenie gminy wynosi 1 623,84 ha. Wskaźnik lesistości gminy wynosi aż 47,3 % i jest wyższy niż wskaźnik lesistości powiatu kłodzkiego, który wynosi 43 %. Powierzchnia gruntów leśnych publicznych na terenie gminy wynosi 1 591,84 ha, natomiast gruntów leśnych prywatnych 32,00 ha. Naturalną roślinność Kudowy - Zdroju tworzyły głównie grądy oraz buczyny dolnoreglowe – kwaśna buczyna górska oraz w mniejszym stopniu żyzna buczyna sudecka. Lasy te zostały jednak w większości zniszczone przez człowieka, a w ich miejsce wprowadzono monokultury świerkowe, które obecnie przeważają na analizowanym terenie. W celu urozmaicenia składu lasów wprowadza się również inne gatunki drzew (buk, jawor, jodła, jarzębina, modrzew, sosna, brzoza, olcha szara) Fragmenty zbiorowisk leśnych zbliżonych do naturalnych zachowały się jedynie rzadko i na niewielkich powierzchniach (zbocza góry Brzezie, rejon Jakubowic, Czermnej). W dolinach potoków rozwijają się również zbiorowiska łęgowe. Są to najczęściej zdegenerowane płaty reprezentujące różne postacie podgórskiego łęgu jesionowego lub łęgu jesionowo - olszowego. Zbiorowiska takie występują np. w dolinie Czermnicy, Klikawy i jej dopływów. 59 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Obecnie największe powierzchnie leśne na terenie miasta zajmują sztuczne drzewostany świerkowe, powstałe w wyniku działalności gospodarczej. Oprócz dominującego świerka, domieszkowo występuje w nich modrzew europejski, rzadziej i tylko miejscami również buk zwyczajny i jodła. Warstwa krzewów jest różnie rozwinięta, najczęściej można spotkać podrost buka, jarzębinę oraz dziki bez koralowy, rzadziej kruszynę. W runie do najczęstszych gatunków należą śmiałek pogięty, borówka czarna, szczawik zajęczy oraz jeżyny. Na skrajach lasów i miedzach polnych wykształcają się zbiorowiska zaroślowe. Budowane są na siedliskach suchszych głównie przez tarninę, róże i głogi, a na siedliskach łęgowych najczęściej przez kruszynę i kalinę koralową. Na terenie miasta stwierdzono występowanie 22 gatunków objętych ochroną gatunkową, wśród nich jest 14 gatunków podlegających ochronie ścisłej, są to: barwinek pospolity, bluszcz pospolity, dziewięćsił bezłodygowy, goryczuszka orzęsiona, kruszczyk szerokolistny, kukułka szerokolistna, lilia złotogłów, naparstnica purpurowa, orlik pospolity, pełnik europejski, storczyk męski, śnieżyca wiosenna. Stwierdzono również występowanie 8 gatunków roślin objętych ochroną częściową. Są to: paprotka pospolita, pierwiosnka wyniosła, przytulina wonna, kruszyna pospolita, kalina koralowa, przylaszczka pospolita, goździk kropkowany, kopytnik pospolity. Większość gatunków występuje w kilku typach zbiorowisk równocześnie. Najliczniejszą grupę stanowią gatunki spotykane w lasach, kolejną stanowią gatunki wilgotnych łąk i zarośli oraz młaki. Obok gatunków chronionych na terenie miasta rośnie szereg gatunków rzadkich i zagrożonych, jak np.: strzęplica piramidalna, ośmiał mniejszy, szałwia okręgowa, turzyca Davalla, turzyca ciborowata, ponikło jajowate, nasięźrzał pospolity, pszeniec różowy, tobołki alpejskie, tobołki przerosłe. 60 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 4.7.1. Fauna Fauna Gminy Kudowy - Zdrój składa się w większości ze zwierząt typowych dla Gór Sudetów, a także Europy Środkowej. Większość gatunków zwierząt tu występujących jest objęta ochroną stałą lub ochroną okresową. Zgodnie z inwentaryzacją zwierząt, na obszarze objętym opracowaniem, występują: a) ssaki - na terenie miasta Kudowa - Zdrój stwierdzono występowanie 27 gatunków ssaków należących do 5 rzędów, w tym ochroną gatunkową objętych jest 8 gatunków, nie licząc niedźwiedzia, który odbywał wędrówki na tym obszarze w latach 1991-1998 oraz wydry, której obecności, pomimo braku pewnych śladów bytności, nie wyklucz się. Wśród drapieżników odnotowano obecność lisa pospolitego, kuny leśnej i domowej, tchórza, łasicy i gronostaja. Stwierdzono ślady bytowania borsuka w okolicy granicy polsko-czeskiej. Nie zanotowano jeszcze pojawienia się jenota, aczkolwiek w związku z jego ekspansją na terenie Polski, jest to zapewne kwestią czasu. Faunę terenów otwartych występujących na Obniżeniu Kudowskim stanowią sarny, jelenie, rzadkie zające, lisy, przedstawiciele gryzoni tj.: polnik, nornik bury, mysz polna, mysz zaroślowa. Na terenach leśnych występują dziki, wiewiórki, mysz leśna i nornica. Na analizowanych terenach stwierdzono 4 przedstawicieli z objętego ochroną prawną rzędu owadożernych, tj. dwa gatunki ryjówek oraz kreta i jeża, choć nie należą one do gatunków bardzo licznych. Ponadto podczas obserwacji na terenie miasta stwierdzono występowanie 11 gatunków nietoperzy. b) ptaki - na terenie miasta Kudowa - Zdrój stwierdzono występowanie 91 lęgowych gatunków ptaków. 87 gatunków jest objętych ochroną gatunkową, zaś cztery gatunki podlegają ochronie częściowej jako ptaki łowne (bażant, krzyżówka, łyska, grzywacz). Dwa gatunki znajdują się w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej tj.: derkacz, i gąsiorek. Derkacz, został stwierdzony aż na 4 stanowiskach w Kudowie-Zdroju, w ostatnich latach wpisany został na listę gatunków zagrożonych wyginięciem w skali światowej. Ponadto trzy gatunki uznawane są za zagrożone w skali Śląska: kobuz, przepiórka, pluszcz. Lista gatunków potencjalnie zagrożonych na Śląsku obejmuje sześć gatunków ptaków lęgowych. Ponadto w mieście znajduje się 11 dalszych gatunków nielicznych i zasługujących na ochronę w skali lokalnej. c) płazy i gady - w Polsce występuję 18 gatunków płazów i 8 gatunków gadów, z tego w całej Kotlinie Kłodzkiej 10 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Wszystkie gatunki gadów i płazów podlegają ochronie zgodnie z prawem polskim, ale i normami europejskimi. W samej Kudowie - Zdroju herpetofauna reprezentowana jest przez 6 gatunków płazów: salamandrę plamistą, traszkę grzebieniastą, traszkę zwyczajną, traszkę górską, ropuchę szarą, żabę trawną, oraz 1 gatunek gada: padalca zwyczajnego. 61 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 4.7.2. Zieleń urządzona Przez pojęcie zieleni urządzonej należy rozumieć zieleń planowaną, której układ, fizjonomia oraz różnorodność są efektem przemyślanych działań człowieka. Formy zieleni urządzonej można traktować jako ekosystemy sztuczne, których przetrwanie często uzależnione jest od ingerencji człowieka. Do form zieleni urządzonej zalicza się: parki, parki podworskie, czy też zespoły parkowo - pałacowe, cmentarze, skwery, zieleńce, kwietniki, aleje i szpalery, klomby, ogródki działkowe, zieleń obiektów sportowych, ale także zielone dachy, itp. Szczególne miejsce w krajobrazie Kudowy – Zdrój zajmuje Park Zdrojowy. Jest to park krajobrazowy o charakterze secesyjnym. Został on założony w XVIII wieku w miejscu wypływania źródeł mineralnych u podnóża góry zwanej Parkową. Jest to starannie utrzymany kompleks cennej roślinności w centrum miasta o powierzchni 12,73 ha, położony u zbiegu ulic Zdrojowej, al. Jana Pawła II i Moniuszki. Park Zdrojowy wpisany jest na listę zabytków gminy pod nr rej. 1165/Wł. z dnia 28.03.1986 roku. Krajobraz parku tworzą charakterystyczne obiekty architektoniczne, takie jak: Pijalnia Wód Mineralnych połączona z Salą Koncertową, Staw Zdrojowy, Hala Spacerowa położona nad główną aleją, Sanatorium „Zameczek”. Atrakcyjna jest przede wszystkim parkowa zieleń: krzewy rododendronów, kwiatowe dywany oraz wspaniały parkowy drzewostan również z egzotycznymi okazami donicowymi: palmami, saganowcami, dracenami i agawami. Wyróżniają się również najstarsze drzewa: Świerk Sudecki, Sosny wejmutki, 300-letni Jesion Wyniosły, który jesienią tworzy ze spadających liści naturalną altanę oraz 200-letni Buk Purpurowy. 4.7.3. Przyroda chroniona i jej zasoby Ustawa z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2013 r. poz. 627) przedstawia poszczególne formy ochrony przyrody, z których na terenie Gminy Kudowa - Zdrój występują: park narodowy, obszary Natura 2000 oraz pomniki przyrody. 4.7.3.1. Park Narodowy Gór Stołowych Park Narodowy Gór Stołowych został utworzony 16.09.1993 r. Jest on położony na terenie Sudetów Środkowych na płn.- zach. Ziemi Kłodzkiej, przy granicy polsko-czeskiej. Górami Stołowymi nazywana jest znajdująca się na terytorium Polski pd.- zach. część rozległej, piaskowcowej płyty wypełniającej nieckę śródsudecką, pomiędzy Karkonoszami a Górami Bystrzyckimi i Orlickimi. Powierzchnia Parku wynosi 6 340 ha, z czego na terenie Kudowy – Zdrój 1 080,08 ha (17 % powierzchni Parku). Charakterystycznymi elementami krajobrazu Parku są rozległe płaszczyzny zrównań i wznoszące się nad nimi, urwistymi ścianami, płaskie stoliwa skalnych bastionów. Unikalna rzeźba, wzbogacona dużym nagromadzeniem rozmaitych form erozji piaskowców w postaci 62 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 głębokich szczelin, labiryntów i blokowisk skalnych, czy pojedynczych skałek o niespotykanych kształtach, czyni Góry Stołowe wyjątkowymi w skali Polski. Rzeźba ta jest odzwierciedleniem płytowej budowy geologicznej związanej z osadowym pochodzeniem tworzących je skał. Swój współczesny wygląd Góry Stołowe zawdzięczają stosunkowo młodym ruchom tektonicznym oraz erozji, które rozpoczęły się w miocenie i trwają po dzień dzisiejszy. Charakterystyczne powierzchnie zrównań powstały w wyniku długotrwałych okresów tektonicznego spokoju przed kolejnymi okresami wypiętrzania. Aktualny obraz roślinności Parku ukształtowały nie tylko zróżnicowane warunki siedliskowe. Podobnie jak w całych Sudetach została ona przeobrażona przez wieloletnią działalność człowieka. Spowodował on wylesienie, szczególnie niżej położonych obszarów, zmiany stosunków wodnych, oraz przebudowę naturalnych drzewostanów na skutek preferującej świerka intensywnej gospodarki leśnej. Lasy zajmują 89 % całkowitej jego powierzchni. Są to przede wszystkim sztucznie wprowadzone świerczyny. Park Narodowy prawie w całości leży w piętrze regla dolnego. Drzewostany świerkowe na piaskowcach w partii wierzchowinowej wykazują zły stan zdrowotny, a na całym obszarze Parku, jako monokultury są bardzo podatne na niekorzystne wpływy wielu czynników abiotycznych i biotycznych. Dolnoreglowe lasy liściaste pochodzące z naturalnych odnowień zachowały się tylko w niewielkich fragmentach w trudno dostępnym terenie. Na bogatych siedliskach reprezentują je żyzne buczyny sudeckie, na uboższych buczyny „kwaśne”, a w głębokich, ocienionych dolinach potoków jaworzyny z miesięcznicą trwałą. Najsłabiej reprezentowane są w Górach Stołowych lasy łęgowe. Roślinność charakterystyczna dla torfowiska wysokiego wraz z sosną błotną występuje w Parku głównie na „Wielkim Torfowisku Batorowskim” drugim co do wielkości złożu torfowym w Sudetach. Ważny składnik flory Gór Stołowych stanowi pionierska roślinność naskalna z licznymi gatunkami mchów (ponad 270 gatunków w Parku), porostów (60 gat. chronionych) i wątrobowców. Wśród niej szczególnie interesujące są fitocenozy na odkrywkach margli z udziałem kalcyfilych roślin zarodnikowych i skalnicy zwodniczej występującej tu na jedynym znanym w Polsce stanowisku. Różnorodne zbiorowiska trawiaste zajmują powierzchnię ok. 300 ha obszaru Parku Narodowego. Wyróżniają się wśród nich bogate florystycznie łąki bagienne z obfitymi populacjami niektórych roślin chronionych. Szczególny aspekt tym fitocenozom nadaje w maju pełnik europejski - lokalnie nazywany „kłodzką różą” i uważany za symbol regionu. Wśród łąk kośnych i pastwisk na siedliskach umiarkowanie wilgotnych spotyka na ubogich glebach murawy bliźniczkowe, a w miejscach suchych i nasłonecznionych niewielkie płaty roślinności kserotermicznej. Ogółem świat roślin naczyniowych Parku liczy ok. 650 gatunków. Wśród nich całkowitą ochroną polskiego prawa objętych jest 28 gatunków, 11 to rośliny z listy roślin zagrożonych w Polsce lub znajdujące się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, a 9 podlega ochronie częściowej. Ponadto 16 innych występujących tu gatunków roślin naczyniowych uznano za lokalnie cenne tj. zagrożone wyginięciem lub rzadkie w Sudetach i na Dolnym Śląsku. W rozległych, zwartych kompleksach leśnych na terenie Parku Narodowego pospolicie występuje jeleń, sarna, dzik, lis, wiewiórka (czarnej i rudej odmiany) oraz drobne gryzonie. Trudniejsze do zauważenia - głównie ze względu na nocny tryb życia - są należące do łasicowatych: borsuk, kuna, tchórz, łasica i gronostaj. Z ssaków owadożernych częsty jest jeż, a rzadkie ryjówka malutka oraz typowa dla obszarów górskich ryjówka górska. W charakterystycznym dla Gór Stołowych środowisku spękań i szczelin skał piaskowcowych bytują nietoperze. Cennym elementem fauny ssaków są małe wiewiórkopodobne zwierzęta nocne, zamieszkujące głównie fragmenty lasów liściastych i mieszanych: orzesznica, bardzo rzadka popielica oraz koszatka. Na polsko - czeskiej granicy swoją ostoję ma muflon - 63 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y sprowadzony z Korsyki i aklimatyzowany w Sudetach gatunek górskiej owcy. Wśród ptaków zamieszkujących lasy widuje się liczniejsze na obszarach górskich orzechówki, krzyżodzioby świerkowe, czyże, paszkoty, dzięcioły zielonosiwe i czarne, krogulce i siniaki. Leśnym rarytasem ornitologicznym jest tu jarząbek, słonka, bocian czarny, trzmielojad, kobuz oraz charakterystyczne dla obszaru tajgi sóweczka i włochatka. W skałach gnieździ się puchacz, pustułka, kruk, a także kopciuszek, pleszka i kowalik. Rozległe powierzchnie trawiaste są miejscem lęgowym dla świergotka łąkowego, pokląskwy, skowronka oraz rzadkich w skali Europy przepiórki i derkacza. Wśród ptaków związanych z wodą na uwagę zasługuje żyjący nad wartkimi strumieniami pluszcz i pliszka górska. Z pośród pospolitych w Polsce gatunków gadów, w Górach Stołowych występują: żmija zygzakowata, zaskroniec, jaszczurka zwinka i padalec. Z rzadszych płazów zdarza się salamandra oraz traszki górska i zwyczajna. Świat owadów jest wciąż jeszcze słabo poznany, tym niemniej warta uwagi jest obfitująca w gatunki rodzina kózkowatych oraz chronione gatunki biegaczowatych. Bardzo interesująca jest też fauna naśnieżna oraz fauna pajęczaków torfowisk i wilgotnych zimnych szczelin piaskowcowych. Obecnie Park Narodowy Gór Stołowych nie posiada obowiązującego Planu Ochrony. Obecnie projekt planu jest w fazie zatwierdzania przez Ministerstwo Środowiska. Plan zacznie obowiązywać prawdopodobnie od roku 2016. Ryc. 14. Położenie Parku Narodowego Gór Stołowych oraz jego otuliny na terenie Kudowy – Zdrój. Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl 64 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 4.7.3.2. Obszary Natura 2000. Głównym celem funkcjonowania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, które uważa się za cenne (znaczące dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy) i zagrożone wyginięciem w skali całej Europy. Na terenie Gminy Kudowa - Zdrój znajdują się następujące obszary Natura 2000: Obszar o znaczeniu dla Wspólnoty tzw. OZW – Góry Stołowe (kod PLH 020004), Obszar Specjalnej Ochrony Góry Stołowe (kod PLB 020006). Obszar o znaczeniu dla Wspólnoty tzw. OZW Góry Stołowe Charakteryzowany specjalny obszar ochrony (SOO) Natura 2000 Góry Stołowe PLH 020004 położony jest w Sudetach Środkowych, w zachodniej części powiatu Kłodzkiego wchodzącego w skład województwa dolnośląskiego. Obszar ten sięga zachodniej granicy państwa w powiecie i występuje na terenie gmin: Radków, Kudowa - Zdrój, Lewin Kłodzki i Szczytna. Obejmuje cały rejon polskiej części Gór Stołowych i ich otoczenia, od strony południowej sięgając Gór Orlickich i Gór Bystrzyckich. Łączna powierzchnia obszaru wynosi 10 983,6 ha. Występujące w opisywanym terenie kompleksy leśne i sąsiadujące bezpośrednio z nimi obszary nieleśne stanowią fragment Korytarza Zachodniego, należącego do głównych korytarzy ekologicznych w Polsce. Korytarz ten łączy kompleksy leśne Polski Zachodniej - od Sudetów po ujście Warty do Odry. Kompleksy leśne, stanowiące główne elementy korytarza, ciągną się dwoma odnogami: południową od Gór Orlickich poprzez Wzgórza Lewińskie i Góry Stołowe, dalej poprzez lasy Broumowskich Ścian (w Czechach) w kierunku północnozachodnim na tereny chronione Sudetów Wałbrzyskich oraz odnogą północną od Gór Bystrzyckich poprzez Góry Stołowe także w kierunku północno-zachodnim na teren Sudetów Wałbrzyskich. W krajowej sieci ekologicznej ECONET – POLSKA zaliczono opisywany obszar do węzłowych o znaczeniu międzynarodowym, przyporządkowując mu numer 37 M, jako Obszar Gór Stołowych. Wskazano też na wyraźny kierunek powiązań ekologicznych ku północnemu-zachodowi (potwierdzając wcześniej przedstawione połączenia korytarzowe). Na terenie obszaru występują następujące siedliska przyrodnicze: 4060 Wysokogórskie borówczyska bażynowe (Empetro-Vaccinietum), 6230 Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (płaty bogate florystycznie), 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium), 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), 6520 Górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion), 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea), 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, 8110 Piargi i gołoborza krzemianowe, 8210 Wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis, 65 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y 8220 Ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacion vandelii, 9110 Kwaśne buczyny, 9130 Żyzne buczyny, 9180 Jaworzyny i lasy klonowo - lipowe na stromych stokach i zboczach (Tilio platyphyllis-Acerion pseudoplatani), 91D0 Bory i lasy bagienne, 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe), 9410 Górskie bory świerkowe (Piceion abietis: część – zbiorowiska górskie). Ryc. 15. Położenia obszaru Natura 2000 Góry Stołowe (PLH 020004) na terenie Gminy Kudowa - Zdrój Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Obszar specjalnej ochrony ptaków Góry Stołowe (kod PLB 020006) Obszar Natura 2000 Góry Stołowe PLB 020006 położony jest w Sudetach Środkowych w zachodniej części powiatu Kłodzkiego wchodzącego w skład województwa dolnośląskiego. Obszar ten sięga zachodniej i południowo-zachodniej granicy państwa i występuje na terenie gmin: Radków, Kudowa Zdrój, Lewin Kłodzki, Duszniki Zdrój i Szczytna. Obejmuje cały rejon polskiej części Gór Stołowych i ich otoczenia, szczególnie od strony południowej sięgając Gór Orlickich i bliskiego sąsiedztwa Gór Bystrzyckich. 66 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Powierzchnia tego obszaru wynosi 19 816,74 ha (cała Gmina Kudowa – Zdrój położona jest w zasięgu tego obszaru Natura 2000). Na obszarze tym występują następujące gatunki ptaków będące przedmiotami jego ochrony: A030 Bocian czarny Ciconia nigra, A103 Sokół wędrowny Falco peregrinus, A122 Derkacz Crex crex, A215 Puchacz Bubo bubo, A217 Sóweczka Glaucidium passerinum, A223 Włochatka Aegolius funereus, A234 Dzięcioł zielonosiwy Picus canus. 4.7.3.3. Pomniki przyrody Według rejestru form ochrony przyrody, który prowadzony jest przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska we Wrocławiu na terenie Kudowy – Zdrój znajduje się 20 pomników przyrody. Szczegółowy wykaz pomników przyrody wraz z podaniem ich lokalizacji i parametrów przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 10. Wykaz pomników przyrody na terenie Kudowy - Zdrój Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Obowiązująca podstawa Data prawna wraz utworzenia Opis pomnika Obwód Wys Nr dz. z oznaczeniem Obr. ewid. Opis lokalizacji pomnika przyrody [cm] [m] ewid. miejsca przyrody ogłoszenia aktu prawnego Lipa Rośnie przy drodze nr szerokolistna 125 na Pstrążną 440 24 Pstrążna 125 (Tilia (naprzeciw budynku platyphyllos) Pstrążna 12) Klon pospolity Nowy Rośnie przy ul. 1 Maja (Acer 288 18 146 Zdrój 53 platanoides) Dąb Rośnie pomiędzy szypułkowy Nowy 298 21 194 ulicami Warszawską (Quercus Zdrój i Słoneczną robur) Dąb Uchwała Nr Rośnie na działce nr szypułkowy XVII/105/2000 326 23 Czermna 345 345 przy (Quercus Rady Miejskiej ul. Kościuszki 2000-04-14 robur) w Kudowie Zdroju z dnia Buk pospolity Rośnie przy 14.04.2000 r. (Fagus 333 25 Słonej 162/6 ul. Bankowej silvatica) Żywotnik Rośnie przy olbrzymi 128 18 Stary Zdrój 269 ul. Słowackiego (Thuja plicata) Miłorząb Rośnie na działce dwuklapowy 128 17 Stary Zdrój 270 nr 270 przy (Ginkgo ul. Słowackiego 8 biloba L.) Topola biała Rośnie przy (Populus alba 458 24 Stary Zdrój 167/1 ul. Moniuszki L.) 67 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Lp. Data utworzenia pomnika przyrody Obowiązująca podstawa prawna wraz Opis pomnika z oznaczeniem przyrody miejsca ogłoszenia aktu prawnego Green K e y Obwód Wys [cm] [m] Obr. ewid. Nr dz. ewid. 9. Sosna amerykańska - Wejmutka (Pinus strobus L.) 450 b.d. Stary Zdrój 27/10 10. Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) 225 b.d. Stary Zdrój 27/10 11. Cis pospolity (Taxus baccata) 200 b.d. Stary Zdrój 249/8 12. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) 570 b.d. Stary Zdrój 27/10 13. Rozp. Nr 11 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 8 sierpnia 2008 r. 1982-01-25 (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494) Buk pospolity odm. strzępolistna (Fagus silvatica) 14. Grupa 2 drzew Jałowiec chiński odm. Pfitzera (Juniperus chinensis „Pfuzeriana”) 15. Buk pospolity odm. purpurowa (Fagus silvatica) 16 Buk pospolity (Fagus silvatica) 186 b.d. Stary Zdrój 27/10 Opis lokalizacji Park Zdrojowy, po prawej stronie od głównego wejścia za pomnikiem St. Moniuszki, na trawniku w otoczeniu różaneczników Naprzeciwko zakładu przyrodoleczniczego, na trawniku za płotkiem, przez koronę przechodzi kabel elektryczny Na skwerze przy ul. Zdrojowej 50. Pień drzewa w odl. 1,75 m od budynku Banku Spółdzielczego Drzewo przyuliczne, na wysokości restauracji „Kosmiczna”, na trawniku w obszarze pasa drogowego, ul. Zdrojowej 41 Przy alejce za obiektami przyrodniczoleczniczymi III 64, 67 Park Zdrojowy, przy pomniku St. Moniuszki, na trawniku przy alejce b.d. Stary Zdrój 27/10 parkowej. Grupa składa się z 2 okazów formy piennej o pokroju płaskostożkowym 395 Park Zdrojowy, na prawo od głównego b.d. Stary Zdrój 27/10 wejścia za pomnikiem St. Moniuszki na trawniku 390 Park Zdrojowy, na prawo od głównego wejścia za pomnikiem b.d. Stary Zdrój 27/10 St. Moniuszki, przy ścieżce parkowej przy ogrodzeniu 68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Lp. 17. 18. 19. 20. Obowiązująca podstawa Data prawna wraz utworzenia Opis pomnika z oznaczeniem pomnika przyrody miejsca przyrody ogłoszenia aktu prawnego Grupa 2 drzew Sosna amerykańska Wejmutka (Pinus strobus) Grupa 2 drzew - Buk pospolity (Fagus silvatica) Sosna amerykańska 25-01-1982 Wejmutka (Pinus strobus) Ostaniec b.d. granitowy (skałki) Obwód Wys [cm] [m] 280, 312 311, 347 b.d. b.d. 260 b.d. - - Obr. ewid. Nr dz. ewid. Opis lokalizacji Park Zdrojowy, ul. Granicznej na Stary Zdrój 27/10 trawniku, przy ścieżce parkowej od strony południowej Stary Zdrój 27/10 Park Zdrojowy, na trawniku ok 23 m od budynku mieszkalnego przy ul. Zdrojowej 39 a Stary Zdrój 27/10 Park Zdrojowy ul. Granicznej na trawniku przy ścieżce parkowej Bukowina 105/1 24 Kudowa Zdrój Czermna nad drogą do Pstrążnej Źródło: bip.wroclaw.rdos.gov.pl 4.7.4. Zagrożenia zasobów przyrodniczych Ze względu na wysoką lesistość Gminy rozważyć należy zagrożenia względem lasów, wśród których największym są pożary, stanowiące zagrożenie także dla fauny: pożary ziemne czyli pożary warstwy próchnicy, murszu lub gleby torfowej, podczas których spala się warstwa pod powierzchnią ziemi niszcząc korzenie drzew, pożary przyziemne to pożary warstwy roślinnej oraz poszycia i runa leśnego, pożary wierzchołkowe (koronne) powstają, gdy pożary przyziemne dosięgną koron drzew lub od wyładowania atmosferycznego. Zagrożenie pożarowe lasów uzależnione jest przede wszystkim od pory roku. Szczególnie duże występuje w okresie wczesnowiosennym przy małej wilgotności ściółki oraz w czasie dłuższych okresach posuchy. Poza tym zagrożenie dla obszarów leśnych stwarza bezpośrednie sąsiedztwo szlaków komunikacyjnych drogowych oraz penetracja terenów przez ludność. Zagrożenie rozprzestrzeniania się pożarów może spowodować straty w gospodarce Ieśno - uprawowej i zwierzyny Ieśnej oraz zagrożenie dla ludności zamieszkałej w pobliżu. Ryzyko wystąpienia pożaru na terenach leśnych określa się jako wysoce prawdopodobne. Drzewostany ulegają także zniszczeniu przez szkodniki, które uszkadzające pędy, liście i igły drzew, żerują pod korą i prowadzą do zamarcia drzew, a także uszkadzają surowiec drzewny. Do ważniejszych szkodników mogących występować na terenie Gminy należą: brudnica mniszka, wskaźnica modrzewianeczka oraz gatunki z rodzaju: zwójka i zasnuja, kornik drukarz i towarzyszące mu rytownik pospolity, kornik drukarczyk 69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y i czterooczak świerkowiec, drwalnik paskowany (występujący na gatunkach iglastych głównie świerku), drwalnik bukowiec (atakujący drewno gat. liściastych - buka), mrówki: gmachówka pniowa i drzewożerna. Kolejnym zagrożeniem dla lasów są ich wycinki, prowadzone przede wszystkim w związku z rozwojem turystyki (np. budowa infrastruktury turystycznej). Wycince poddawane są coraz młodsze drzewa. Powoduje to zaburzenie naturalnych korytarzy ekologicznych, fragmentację siedlisk i zaburza mikroklimat lasu. Wycinki te sprzyjają powstawaniu wiatrołomów i dalszego wylesiania. Gleba pozbawiona drzew zmniejsza swoje właściwości wodochłonne, dochodzi do uruchomienia procesów osuwiskowych, wzmożonego spływu i erozji. Należy również zwrócić także uwagę na zagrożenia jakie mogą występować względem obszarów prawnie chronionych, a przede wszystkim obszarów NATURA 2000. Zagrożeniami dla przyrody obszarów Natura 2000 występujących na terenie gminy mogą być: zanieczyszczenie powietrza w tym transgraniczne, masowe pojawy szkodników owadzich, zwiększanie presji turystycznej - rozbudowa infrastruktury turystycznej i intensyfikacja turystyczno - rekreacyjnego wykorzystania obszaru (nartostrady, wyciągi, trasy rowerowe, motorowe, szlaki turystyczne). kolekcjonowanie rzadkich gatunków, Negatywnie na stan fauny i flory mogą także wpływać procesy przestrzenne przemian krajobrazu, w tym najbardziej rozpowszechniony - fragmentacja siedlisk. Fragmentacja polega na rozpadzie zwartego dotychczas obszaru (siedlisk, ekosystemów lub typów użytkowania gruntu) na mniejsze części (fragmenty). W jej efekcie zdecydowanie zwiększa się liczba płatów i długość granic krajobrazowych, zmniejsza natomiast zwartość krajobrazu. Fragmentacja jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych procesów transformacji, prowadzącym do zmniejszania bioróżnorodności oraz przyśpieszenia lokalnego zanikania roślin i zwierząt. Ze wzrostem fragmentacji ze względu na zanik siedlisk oraz bariery przestrzenne zmniejsza się także rozproszenie zwierząt i ich migracje, co przyczynia się do redukcji gatunków, powodując zmniejszenie bioróżnorodności gatunkowej wśród fauny. Wszystkie podejmowane działania powinny dążyć do minimalizacji tych procesów. Ważne jest planowanie przestrzenne, rozwój obszarów biologicznie czynnych, łączące racje gospodarcze, potrzeby i możliwości z kwestiami ekologicznymi i możliwościami środowiska. Projektowane inwestycje i działania powinny być połączone z planowaniem sieci ekologicznych, tak by spełniały potrzebę utrzymania „łączności” siedlisk. Także wszelkie prace modernizacyjne związane z budynkami np. termomodernizacje, mogą stanowić zagrożenie dla fauny. Prace modernizacyjne, w tym planowane termomodernizacje muszą być prowadzone z uwzględnieniem potencjalnie występujących na terenie obiektów chronionych gatunków ptaków i nietoperzy. Jak podaje Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska „przed rozpoczęciem prac remontowych zarządca powinien wykonać ekspertyzę przyrodniczą stwierdzającą obecność lub brak chronionych gatunków ptaków i nietoperzy w danym obiekcie budowlanym”. W przypadku zadań dotyczących budowy urządzeń melioracyjnych oraz konserwacji, modernizacji i odbudowy urządzeń wodnych, rowów i przepustów konieczne jest rozpoznanie zasobów biotycznych przed przystąpieniem do prac, ponieważ niewłaściwe przeprowadzone mogą zagrozić gatunkom chronionym lub cennym siedliskom. 70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y V. ZAŁOŻENIE PROGRAMOWE 5.1. WPROWADZENIE We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę stanu środowiska oraz uwarunkowań społeczno - gospodarczych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska, towarzyszące im zagrożenia związane m.in. z działalnością człowieka, w tym z funkcjonowaniem różnych obiektów i instalacji. Konsekwencją dokonanej analizy i zidentyfikowanych zagrożeń jest zaproponowanie działań zmierzających do naprawy niekorzystnego stanu środowiska i stworzenie w Gminie warunków do zrównoważonego rozwoju. W celu realizacji przyjętego założenia konieczne jest zastosowanie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia: celów ekologicznych po osiągnięciu których, ma nastąpić poprawa stanu i jakości danego elementu środowiska, kierunków działań służących do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych (kierunki priorytetowe w ramach celów strategicznych), zadań ekologicznych, czyli konkretnych przedsięwzięć prowadzących do realizacji wyznaczonych kierunków działań w ramach danego celu ekologicznego. Poprzez realizację zadań ekologicznych można będzie osiągnąć wymierną poprawę środowiska przyrodniczego, mierzoną za pomocą wskaźników środowiskowych (mierników realizacji). Cele, zadania, limity i okresy ich uzyskania wynikają przede wszystkim z opracowanych i zatwierdzonych dokumentów, takich jak: Światowy Program Rozwoju Zrównoważonego „Agenda 21” (1992 r.), Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu (1997 r.), Traktat Ustanawiający WE Tytuł XIX - Środowisko Naturalne, 7 Program Działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska (2013 r.), Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012, z perspektywą do roku 2016, Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych – AKPOŚK (2010 r.), Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008 - 2011 z perspektywą na lata 2012 - 2015 (2010 r.), Projekt Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 roku, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kłodzkiego na lata 20082011 (2008 r.), Program Ochrony Środowiska dla Miasta Kudowa – Zdrój (2004 r.). Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój oparty więc zostanie o postanowienia wyżej wymienionych dokumentów oraz o postanowienia wynikające z dokumentów strategicznych, koncepcji i innych opracowań lokalnych, z uwzględnieniem wymogów wynikających z obowiązujących przepisów. 71 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y W każdym z powyższych dokumentów znajduje się szereg zapisów, które były bazą dla potrzeb opracowania celów oraz kierunków działań niniejszego Programu. Poniżej przedstawiono cele i kierunki działań dla Gminy Kudowa - Zdrój w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Ich realizacja złoży się na wypełnianie zadań określonych w Polityce Ekologicznej Państwa oraz Programie ochrony środowiska województwa dolnośląskiego oraz innych dokumentów strategicznych, co powinno prowadzić do zrównoważonego rozwoju całego obszaru. Osiągnięcie określonych celów w ramach wyznaczonych kierunków działań, powinno być realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych, które określono szczegółowo w harmonogramie realizacyjnym Programu Ochrony Środowiska. Wiele z zaproponowanych zadań w założeniu powinno być realizowanych właśnie przez Gminę lub przez jednostki działające na tym terenie oraz w regionie. Urząd Miasta będzie w nich pełnić funkcje nadzoru działalności, będzie wspierać działalność w charakterze administracyjnym lub będzie to bezpośredni współudział, jedynie w konkretnym zadaniach będzie współfinansować lub finansować założone zadania. Punktem wyjścia dla rozważań zgodności założeń POŚ z innymi dokumentami jest omówienie dokumentów ustanowionych na szczeblu międzynarodowych do realizacji, których Polska jest zobowiązana. Założenia dokumentów, umów i konwekcji międzynarodowych przekładają się na konstruowanie zapisów prawodawstwa polskiego. W 1992 roku opracowany został jeden z najważniejszych dokumentów, związanych ze zrównoważonym rozwojem tzw. „Agenda 21” - Światowy Program Rozwoju Zrównoważonego. Jest to wszechstronny plan działania na wiek XXI dla Narodów Zjednoczonych, rządów i grup społecznych w każdym obszarze, w którym człowiek ma wpływ na środowisko. Dokument ten zwraca szczególną uwagę na konieczność ochrony zasobów naturalnych i racjonalnego gospodarowania nimi w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju. Kolejnym najbardziej rozpowszechnionym dokumentem międzynarodowym, który narzuca Polsce działania w zakresie ochrony środowiska jest Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu. Stanowi znaczny postęp w zakresie walki z globalnym ociepleniem, ponieważ zawiera cele wiążące i ilościowe, związane z ograniczeniem i redukcją emisji gazów cieplarnianych. Obecnie priorytetowe dla Polski jest dostosowanie swoich działań do polityki Unii Europejskiej. Polityka Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska opiera się na przekonaniu, że ambitne normy środowiskowe pobudzają wprowadzenie innowacji w działalność gospodarczą oraz że polityka gospodarcza, polityka społeczna i polityka środowiskowa muszą być ściśle ze sobą powiązane. Główne założenia polityki Wspólnoty w zakresie środowiska naturalnego określone są w Traktacie Ustanawiającym WE w Tytule XIX - Środowisko Naturalne. Jego realizacja powinna się przyczynić do zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego – z uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Wspólnoty - ale również do ochrony zdrowia ludzkiego. Kolejnym ważnym dokumentem, wyznaczającym ramy realizacji polityki wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska jest Program Działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska. W chwili obecnej obowiązuje już 7 Program, który określa działania polityki UE w dziedzinie ochrony środowiska i polityki klimatycznej na najbliższe siedem lat (od roku 2013). Określa on trzy główne cele: ochrona przyrody i wzmocnienie odporności ekologicznej, zwiększenie trwałego, efektywniej korzystającej z zasobów, ograniczenie niskoemisyjnej gospodarki, skuteczne przeciwdziałanie zagrożeniom związane ze środowiskiem dla zdrowia. 72 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 W związku z tym, że planowane działania w ochronie środowiska w Polsce, powinny wpisywać się w priorytety w skali Unii Europejskiej przyjęto dokument Polityka ekologiczna państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 odnoszący się do prawodawstwa Unii Europejskiej i spełniający cele ochrony środowiska zarówno na poziomie UE, jak i kraju. Podstawą tego dokumentu są działania na rzecz zapewnienia realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, przez co, w myśl ustawy Prawo ochrony środowiska, rozumie się taki rozwój społeczno - gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Według Polityki Ekologicznej Państwa konieczne jest egzekwowanie wymogów ochrony przyrody oraz rygorystyczne przestrzeganie zasad ochrony środowiska. Nawiązując do Polityki Ekologicznej Państwa, Program Ochrony Środowiska powinien realizować zawarte w niej następujące priorytety ekologiczne: I. Działania systemowe: 1. Uwzględnianie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych - kryteria rozwoju zrównoważonego powinny być uwzględnione we wszystkich dokumentach strategicznych. 2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska - tworzenie rozwiązań prawno ekonomicznych sprzyjających rozwojowi gospodarczemu, kontrola przestrzegania prawa przez podmioty działające na rynku. 3. Zarządzanie środowiskowe - jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie. 4. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska - podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”. 5. Rozwój badań i postęp techniczny - zwiększenie roli placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska. 6. Odpowiedzialność za szkody w środowisku - stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. 7. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym - przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. II. Ochrona zasobów naturalnych: 1. Ochrona przyrody - zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną. 2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów - racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem 73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y bogactwa biologicznego, rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. 3. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych, aby chronić od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie retencji wodnej, skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. 4. Ochrona powierzchni ziemi - rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno - błotnych przez czynniki antropogeniczne, zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą. 5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi - racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. III. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego - celem działań w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska. 1. Jakość powietrza - dążenie do spełnienia zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych: Dyrektywy LCP i CAFE. 2. Ochrona wód - utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. 3. Gospodarka odpadami – rozwój gospodarki odpadami realizujący zobowiązania dla Polski wynikających z dyrektyw unijnych. 4. Oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych - dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i pola elektromagnetyczne i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. 5. Substancje chemiczne w środowisku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH. W nawiązaniu do Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych Gmina powinna dążyć do osiągnięcia wymagań wynikających z rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 nr 137 poz. 984 ze zm.), a także osiągnięcia wydajności oczyszczalni ścieków odpowiadającej ładunkowi zanieczyszczeń biodegradowalnych generowanemu przez aglomerację. POŚ w swoich zapisach zarówno dotyczących analizy stanu aktualnego sieci kanalizacyjnej oraz planów inwestycyjnych w zakresie rozbudowy systemu kanalizacyjnego nawiązuje do KPOŚK i wskazuje, że jest on stopniowo realizowany. Program wskazuje niezbędne przedsięwzięcia w zakresie budowy, rozbudowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych oraz budowy i modernizacji zbiorczych systemów kanalizacyjnych, jakie należy zrealizować w aglomeracjach do końca 2015 r. POŚ nawiązuje do tych zapisów. POŚ dla Gminy Kudowa - Zdrój powinien nawiązywać także do dokumentów opracowywanych chociażby przez Ministerstwo Środowiska dotyczących projektu „Opracowanie i wdrożenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu – KLIMADA”. Głównym celem Strategii jest zapewnienie 74 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. Plan zakłada następujące kierunki działań w odniesieniu do poszczególnych sektorów (z zaznaczeniem uszczegółowienia ich i wdrożenia na poziomie regionalnym i lokalnym): 1. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska: dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu, dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu, ochrona różnorodności biologicznej i gospodarka leśna w kontekście zmian klimatu, adaptacja do zamian klimatu w gospodarce przestrzennej i budownictwie, zapewnienie funkcjonowania skutecznego systemu ochrony zdrowia w warunkach zmian klimatu. 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich: stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami, organizacyjne i techniczne dostosowanie działalności rolniczej i rybackiej do zmian klimatu. 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu: wypracowywanie standardów konstrukcyjnych uwzględniających zmiany klimatu, zarządzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu. 4. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu: monitoring stanu środowiska i systemy wczesnego ostrzegania w kontekście zmian klimatu (miasta i obszary wiejskie), miejska polityka przestrzenna uwzględniająca zmiany klimatu. 5. Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu: promowanie innowacji na poziomie działań organizacyjnych i zarządczych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu, budowa systemu wsparcia polskich innowacyjnych technologii sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu: zwiększenie świadomości odnośnie do ryzyk związanych ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami ograniczania ich wpływu, ochrona grup szczególnie narażonych przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych. Gminne założenia powinny opierać się na celach strategicznych wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska W chwili obecnej dla Województwa Dolnośląskiego obowiązuje niezaktualizowany Program Ochrony Środowiska (Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008 - 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2015 z rok 2010). Na stronach internetowych Urzędu Marszałkowskiego opublikowany został Projekt Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 roku. Lista celi i priorytetów województwa jest podzielona w projektowanym Programie dla Województwa Dolnośląskiego na następujące elementy: cele ekologiczne – priorytety ekologiczne oraz kierunki działań (gminne założenia powinny opierać się na celach strategicznych wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska) – w poniższym zestawieniu wskazano głównie wytyczne, które bezpośrednio odnoszą się do Gminy Kudowa - Zdrój i sytuacji oraz problemów środowiskowych istniejących na tym terenie, a także odnoszących się do jednostek samorządu terytorialnego: 75 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Obszar strategiczny I - Zadania o charakterze systemowych: Aspekty ekologiczne w planowaniu przestrzennym; System transportowy; Budownictwo i gospodarka komunalna; Rolnictwo; Turystyka i rekreacja. Obszar strategiczny II - Poprawa jakości środowiska: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego (w tym ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, punktowych i liniowych); Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii; Poprawa jakości wód; Racjonalna gospodarka odpadami; Ochrona powierzchni ziemi; Ochrona przed hałasem; Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym. Obszar strategiczny III - Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych: Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi; Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi; Efektywne wykorzystanie energii. Obszar strategiczny IV - Ochrona przyrody i krajobrazu: Ochrona zasobów przyrodniczych; Ochrona i zwiększanie zasobów leśnych. Obszar strategiczny V - Kształtowanie postaw ekologicznych: Edukacja ekologiczna; Udział społeczeństwa w postępowaniu na rzecz ochrony środowiska i udostępnianie informacji o środowisku. Obszar strategiczny VI - Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego: Przeciwdziałanie poważnym awariom; Ochrona przed powodzią i suszą; Ochrona przeciwpożarowa; Zwiększenie bezpieczeństwa transportu substancji niebezpiecznych. Zgodnie z zasadą sporządzania strategicznych dokumentacji, Program powinien również nawiązywać do zapisów Powiatowego Programu Ochrony Środowiska. Program ten w swoich zapisach zawiera wiele priorytetów ekologicznych, które bezpośrednio powinno się wykorzystać w harmonogramie dla Gminy, w tym między innymi: Cele i zadania o charakterze systemowym: System transportowy, Turystyka i rekreacja, Rolnictwo, Przemysł i awarie przemysłowe, Edukacja ekologiczna, Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody: Ochrona przyrody i krajobrazu, Ochrona lasów, Ochrona gleb i powierzchni ziemi, Ochrona zasobów kopalin. 76 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne: Ochrona jakości wód podziemnych, zaopatrzenie w wodę, Ochrona wód powierzchniowych, odprowadzanie ścieków, gospodarka odpadami, Jakość powietrza atmosferycznego, Hałas, Promieniowanie elektromagnetyczne i radiacyjne. Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii: Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią, Wykorzystanie energii odnawialnej. Aktualizowany Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój uwzględnia również zapisy dotychczas obowiązującego Programu Ochrony Środowiska, ponieważ ważnym aspektem prowadzenia polityki ochrony środowiska jest ciągłość podejmowanych działań. Projekt Programu nie odbiega w dużym stopniu od zakresu tematycznego dokumentu dotąd obowiązującego. W przygotowanej aktualizacji oparto się na aktualnych danych. Jak pisano w początkowych rozdziałach Programu jako rok bazowy został przyjęty rok 2013, jednak kiedy nie było możliwości odniesienia się do aktualnych danych, wykorzystano materiały z lat wcześniejszych. Poza tym, podobnie jak w przypadku POŚ z roku 2010, w przedstawianym projekcie dokumentu znalazły się następujące zagadnienia (w rozszerzonym lub skróconym zakresie): 1. Charakterystyka Gminy. 2. Infrastruktura Gminy. 3. Ocena i analiza stanu środowiska przyrodniczego Gminy. 4. Cele i kierunki działań dla Gminy Kudowa - Zdrój w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. 5. Harmonogram realizacyjny POŚ. 6. Koncepcja edukacji ekologicznej. 7. System finansowania inwestycji. 8. Strategia i monitoring realizacji Programu. Gmina Kudowa - Zdrój sukcesywnie realizowała priorytetowe cele przyjęte w POŚ z 2010 roku. Jak wynika z analizy przeprowadzonych inwestycji i wydatkowanych środków, Gmina Kudowa - Zdrój to jednostka, która przeznacza znaczne nakłady finansowe oraz administracyjne na rozwój jednostki, zarówno w ramach prowadzonych inwestycji i przedsięwzięć, jak i działań organizacyjnych. Zadania, wpisujące się w założenia Programu Ochrony Środowiska, przeprowadzone przez Gminę Kudowa - Zdrój w ostatnich latach skupiały się głównie na modernizacjach sieci infrastruktury wodno – ściekowej, poprawie jakości powietrza atmosferycznego, a także na gospodarce odpadami. Oprócz tego jednostka przeznaczała również środki na zadania bieżące, jak utrzymanie zieleni, dróg czy edukację ekologiczną. 5.2. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY KUDOWA - ZDRÓJ Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska zakłada realizację działań Gminy, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi oraz planowanymi przez jednostkę inwestycjami. 77 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Obowiązki samorządu gminnego wynikają między innymi bezpośrednio z następujących ustaw: ustawy o samorządzie gminnym, ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy Prawo Wodne, ustawy o odpadach, ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, ustawy o ochronie przyrody. Przy sporządzaniu celów strategicznych w zakresie szeroko pojętej ochrony środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój opierano się na zapisach wspomnianych ustaw, jednak w większości do harmonogramu wprowadzano zaplanowane przez Gminę inwestycje i przedsięwzięcia. Zapisane w harmonogramie realizacyjnym działania wynikające bezpośrednio z ustaw, to zadania, na które w szczególności organy Gminy powinny zwrócić uwagę, ze względu na problemy w danym zakresie bądź niedociągnięcia administracyjne lub finansowe. Głównymi celami strategicznymi dla Gminy Kudowa - Zdrój, w nawiązaniu do prowadzonej obecnie polityki zrównoważonego rozwoju (obowiązującego dotąd Programu Ochrony Środowiska) są następujące kierunki: 1. Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszkańców. 2. Cel ekologiczny: zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu właściwego składników przyrody. 3. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształceń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych. 4. Cel ekologiczny: ochrona przed powodzią. 5. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jakości powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów. 6. Cel ekologiczny: zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jakości stanu akustycznego środowiska. 7. Cel ekologiczny: ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznym. 8. Cel ekologiczny: racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 9. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. 10. Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego. 11. Cel ekologiczny: rozwój systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Najważniejszymi kwestiami dla Gminy Kudowa - Zdrój w ramach prowadzonych działań są inwestycje w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, drogownictwa oraz innych sieci infrastruktury, w tym rozwój niskoemisyjnych źródeł energii. Wszelkie inne działania, już pozainwestycyjne, związane są z prowadzeniem rejestrów, ewidencji, kontrolami oraz prowadzeniem postępowań administracyjnych i edukacją ekologiczną. 78 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działań (wymienione w tabeli harmonogramu), jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Kudowa - Zdrój, stanowią podstawę dla realizacji konkretnych zadań ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat. Zadania zostały wyznaczone na podstawie analizy stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji w zakresie planowanych inwestycji (w dziedzinie ochrony środowiska), które przekazane zostały przez Urząd Miasta oraz instytucje i podmioty zajmujące się ochroną środowiska w całym regionie. Cele strategiczne i kierunki działań określono jako obowiązujące w czasie krótkoterminowego i długoterminowego harmonogramu Programu Ochrony Środowiska (od roku 2014 do roku 2017, wraz z perspektywą na lata 2018 - 2021). Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia wyznaczonych celów, spośród wszystkich zadań ekologicznych wybrano pewną grupę zadań, którą należy realizować w pierwszej kolejności. Ich zestawienie stanowi krótkookresowy harmonogram (4 – letni, w latach 2014 - 2017) i są to przede wszystkich konkretne inwestycje infrastrukturalne. Część pozostałych zadań ekologicznych będzie realizowana w okresie długoterminowym (8 – letnim, do roku 2021), w ramach długookresowego harmonogramu znajdują się zadania wymagające kontynuacji, np. edukacja ekologiczna, szkolenia, kontrole, monitoring, itd.). W ramach wyznaczonego harmonogramu realizacyjnego, zadania podzielono na zadania własne Urzędu Miasta (zadania Gminy) i zadania koordynowane (wspólne z innymi jednostkami oraz innymi podmiotami zajmującymi się działaniami proekologicznymi oraz infrastrukturą zapewniającą ochronę środowiska). W harmonogramie nie zamieszczano zadań, jakie prowadzone są na terenie Gminy, tylko i wyłącznie przez inne niż Gmina organy ochrony środowiska i instytucje, takie jak np. Powiat, WIOŚ, RZGW, Lasy Państwowe, RDOŚ. Zadania własne Gminy to przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy. Natomiast zadania koordynowane to pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie Gminy, ale podległych bezpośrednio organom powiatowym, wojewódzkim, bądź centralnym. Należy zaznaczyć, że szeroko pojęta ochrona środowiska oraz działania mające prowadzić do zrównoważonego rozwoju nie są tylko zadaniami realizowanymi na poziomie lokalnym, przez samorząd gminny. Działania Gminy Kudowa - Zdrój są ukierunkowane poprzez działania prowadzone na szczeblu krajowym, wojewódzkim oraz regionalnym przez takie jednostki i instytucje, jak: Ministerstwo Środowiska, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, Marszałka, Wojewodę i Sejmik Województwa Dolnośląskiego, Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych (Nadleśnictwa, Leśnictwa), Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Ośrodki Edukacji Ekologicznej, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Państwową Straż Pożarną, Inspekcję Ruchu Drogowego, zarządców dróg wszystkich kategorii, organy nadzoru budowlanego, inspekcję sanitarną, zarządzający składowiskami instalacjami, starostwo powiatowe, podmioty gospodarcze, czy też właścicieli gruntów. Proces zarządzania środowiskiem w postaci planowania konkretnych inwestycji spoczywa niewątpliwie głównie na władzach samorządowych. Mając na uwadze spójność 79 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y koordynacji działań pomiędzy poszczególnymi szczeblami władz samorządowych i rządowych, a także współpracę z pozostałymi partnerami, zarządzanie środowiskiem Gminy Kudowa - Zdrój przy pomocy Programu Ochrony Środowiska wymagać będzie ustalenia roli i zakresu działania poszczególnych podmiotów zaangażowanych w jego realizację, struktury organizacji Programu oraz systemu monitoringu. Władze Gminy pełnią w odniesieniu do Programu kilka funkcji. Jedną z ważniejszych jest funkcja regulacyjna, na którą składają się akty prawa lokalnego – uchwały oraz decyzje administracyjne związane odpowiednio z określonymi obszarami zagadnień środowiskowych. Władze pełnią również funkcje wykonawcze i kontrolne. Pożądane jest, aby władze Gminy pełniły również funkcje wspierające dla podmiotów zaangażowanych w rozwój obszaru oraz funkcje kreujące działania ukierunkowane na poprawę środowiska przyrodniczego. Do podstawowych instrumentów prawnych odnoszących się do zagadnień ochrony środowiska należą: standardy i normy środowiskowe, pozwolenia i odpowiedzialność administracyjna, karna i cywilna. Głównymi instrumentami finansowymi są opłaty ekologiczne, kary, fundusze celowe, ulgi podatkowe. Wśród instrumentów o charakterze społecznym wyróżnia się dostęp do informacji, komunikację społeczną, edukację i promocję ekologiczną. 5.3. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA W ODNIESIENIU DO REALIZACJI POZIOMÓW CELÓW DŁUGOTERMINOWYCH Na tle uwarunkowań prawnych i oceny stopnia ich zgodności z prawem wspólnotowym, zdefiniowano cele długoterminowe w zakresie ochrony środowiska (i o ile to było możliwe, poziomy). Cele długoterminowe określone zostały na podstawie Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009-2016, gdyż to na jej podstawie opierają się inne sektorowe programy o znaczeniu krajowym. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Głównym celem strategicznym jest doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Głównym celem jest uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego. Działania te powinny objąć pełną internalizację kosztów zewnętrznych związanych z presją na środowisko. Zarządzanie środowiskowe Celem podstawowym jest jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie. 80 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Głównym celem jest podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, prowadzącą do: proekologicznych zachowań konsumenckich, prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska. Rozwój badań i postęp techniczny Głównym celem jest zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Celem polityki ekologicznej jest stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym W perspektywie długookresowej jest konieczne przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. Ochrona przyrody Podstawowym celem jest zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów W perspektywie długookresowej zakłada się dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody Głównym celem długookresowym jest racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem jest dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. 81 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Ochrona powierzchni ziemi Głównymi celami dla ochrony powierzchni ziemi, a w szczególności dla ochrony gruntów użytkowanych rolniczo jest: rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenie, zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, rekreacyjną lub rolniczą. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Podstawowym celem jest racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. Konieczne jest: ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin, eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego. Środowisko a zdrowie Celem działań w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska. Jakość powietrza Najważniejszym zadaniem będzie dążenie do spełnienia zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych. Z Dyrektywy LCP wynika, że emisja z dużych źródeł energii, o mocy powyżej 50 MWc, nie powinna być wyższa niż 454 tys. Mg dla SO2 i 254 tys. Mg dla NOx. Limity te dla roku 2012 wynosiły dla SO2 - 358 tys. Mg, dla NOx - 239 tys. Mg. Trzeba dodać, że są to limity niezwykle trudne do dotrzymania dla kotłów spalających węgiel kamienny lub brunatny nawet przy zastosowaniu instalacji odsiarczających gazy spalinowe. Podobnie trudne do spełnienia są normy narzucone przez Dyrektywę CAFE, dotyczące pyłu drobnego PM 10 oraz PM 2,5. Do roku 2016 zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania. Ochrona wód Do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75 % redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyżej 2 000 RLM. Osiągnięcie tego celu będzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a także realizację Bałtyckiego Programu Działań dotyczącego walki z eutrofizacją wód Bałtyku. Naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. Ten długofalowy cel powinien być zrealizowany do 2015 r. tak, jak to przewiduje dla wszystkich krajów Unii 82 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE, natomiast w polskim prawodawstwie ustawa Prawo wodne. Cel ten jest realizowany przez opracowanie dla każdego obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju. Gospodarka odpadami Celami w zakresie gospodarki odpadami są: utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.), znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50 % w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych. Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych Celem długookresowym w zakresie ochrony przed hałasem jest dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. Podobny jest też cel działań związanych z zabezpieczeniem społeczeństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Substancje chemiczne w środowisku Celem polityki ekologicznej w odniesieniu do chemikaliów jest stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH. 83 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 VI. Green K e y HARMONOGRAM REALIZACYJNY PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] Termin Podmiot 2014 2015 2016 2017 2018-2021 realizacji odpowiedzialny Źródła finansowania Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszkańców brak danych kosztowych Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej. 2014 - 2021 Gmina, KZWiK środki własne gminy, KZWiK brak danych kosztowych Budowa nowych przyłączy sieci kanalizacyjnej. 2014-2021 Gmina środki własne gminy brak danych kosztowych Modernizacja Oczyszczalni Ścieków w celu zabezpieczenia 2014-2021 Gmina, KZWiK ciągłości pracy. środki własne gminy Bieżące utrzymanie i modernizacja sieci wodociągowej w celu brak danych kosztowych zapewnienia wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości 2014-2021 Gmina, KZWiK środki własne gminy, KZWiK użytkowej koszty administracyjne Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz zadanie ciągłe Gmina przydomowych oczyszczalni ścieków. środki własne gminy brak danych kosztowych Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, w miejscach właściciele 2014-2021 gdzie rozbudowa sieci kanalizacyjnej jest nieuzasadniona. nieruchomości środki własne właścicieli nieruchomości brak danych kosztowych Rozwój sieci kanalizacyjnej zgodny z planem Aglomeracji. 2014-2021 Gmina środki własne gminy Cele i zadania Cel ekologiczny: zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu właściwego składników przyrody zadanie ciągłe Organy wskazane w ustawie o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627 ze zm.) zadanie ciągłe Gmina zadanie ciągłe Gmina, ODR zadanie ciągłe Gmina koszty administracyjne Ustanawianie (wraz z opracowaniem dokumentacji) nowych form ochrony przyrody (np. pomników przyrody), planów ochrony oraz ich wdrażanie. Utrzymanie zieleni w Gminie. Tworzenie i realizacja kompleksowych i długoterminowych planów zalesiania terenów z niskimi klasami gleb, obszarów zagrożonych erozją gleb (uwzględnianie zalesień w MPZP). Kontrola realizacji wydawanych pozwoleń na wycinkę drzew przez mieszkańców (wizja lokalna). środki własne jednostek realizujących brak szczegółowych danych kosztowych środki własne Gminy brak danych kosztowych środki własne jednostek realizujących koszty administracyjne środki własne Gminy 84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] 2014 2015 2016 2017 2018-2021 Źródła finansowania Cele i zadania Cel ekologiczny: Utrzymanie czystości w Gminie. Ochrona gleb najlepszych kompleksów w MPZP przed zabudowaniem. Przeprowadzenie rekultywacji składowiska odpadów oraz prowadzenie monitoringu składowiska. Stopniowe opracowywanie MPZP, zgodnie z założeniami Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego wraz z prowadzeniem procedury strategicznej oceny oddziaływania projektów MPZP. brak szczegółowych danych kosztowych środki własne jednostek realizujących brak szczegółowych danych kosztowych środki własne Gminy koszty administracyjne środki własne Gminy brak danych kosztowych środki własne Gminy zadanie ciągłe Gmina (szkolenia) corocznie Gmina zadanie ciągłe Gmina zadanie ciągłe Gmina zadanie ciągłe Gmina zadanie ciągłe RZGW, DZMiUW zadanie ciągłe RZGW, DZMiUW 2014-2021 Gmina, inwestorzy 2014-2021 Gmina, UE 2014-2021 Zakład gazowniczy 2014-2021 Gmina 2014-2021 DSDiK koszty administracyjne środki własne Gminy ochrona przed powodzią Bieżące utrzymanie i konserwacja cieków oraz podstawowych urządzeń melioracji wodnej. Bieżące utrzymanie i konserwacja cieków oraz szczegółowych urządzeń melioracji wodnej. Cel ekologiczny: Podmiot odpowiedzialny ograniczenie przekształceń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdrażania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Cel ekologiczny: Termin realizacji Brak danych kosztowych RZGW, DZMiUW Brak danych kosztowych RZGW, DZMiUW utrzymanie standardów jakości powietrza, redukcja emisji pyłów gazów Wprowadzanie energii odnawialnej na terenie Gminy (promocja kolektorów słonecznych, paneli słonecznych, biomasy). Dofinansowanie do wymiany emisyjnych źródeł ogrzewania budynków na instalacje wykorzystujące paliwa niskoemisyjne (olej opałowy, gaz ziemny) Rozbudowa sieci gazowniczej na terenie miasta. Bieżące utrzymanie, modernizacja oraz przebudowa dróg gminnych. Bieżące utrzymanie oraz modernizacja odcinka drogi wojewódzkiej przebiegającej przez teren gminy. koszty administracyjne Gmina, przedsiębiorcy, organizacje Brak danych kosztowych Gmina, UE Brak danych kosztowych zakład gazowniczy Brak danych kosztowych Środki własne gminy Brak danych kosztowych DSDiK 85 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Cele i zadania Bieżące utrzymanie i modernizacja odcinka drogi krajowej przebiegającej przez gminę. Dotowanie działań związanych z usuwaniem azbestu. Cel ekologiczny: Budowanie ekranów akustycznych przy odcinkach dróg o największym natężeniu ruchu (DK nr 8) Podmiot odpowiedzialny 2014-2021 GDDKiA corocznie / do 2032 Gmina koszty administracyjne środki własne Gminy Brak danych kosztowych GDDKiA zadanie ciągłe Gmina 2014-2021 GDDKiA koszty administracyjne środki własne jednostek realizujących zadanie ciągłe Gmina koszty administracyjne środki własne Gminy zadanie ciągłe Gmina zadanie ciągłe TAURON 2014-2021 Gmina Zadanie ciągłe Gmina racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych Bieżąca konserwacja i utrzymanie sieci elektroenergetycznej na terenie gminy. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Gminy Kudowa - Zdrój. Opracowanie oraz wdrażanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Cel ekologiczny: Termin realizacji ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznym Lokalizowanie emitorów pól elektromagnetycznych z uwzględnieniem odległości do obszarów zabudowy mieszkaniowej. Wprowadzanie zapisów dotyczących standardów emisji pól elektromagnetycznych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Cel ekologiczny: Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] 2014 2015 2016 2017 2018-2021 Źródła finansowania Brak danych kosztowych GDDKiA brak danych kosztowych Środki własne Gminy, WFOŚiGW zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jakości stanu akustycznego środowiska Wprowadzanie zapisów dotyczących standardów akustycznych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Cel ekologiczny: Green K e y brak danych kosztowych TAURON brak szczegółowych danych kosztowych Środki własne Gminy, Środki UE brak szczegółowych danych kosztowych Środki własne Gminy upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej Realizacja szkoleń obejmujących zagadnienia środowiskowe dla pracowników Urzędu Miasta, rolników, mieszkańców (w zakresie: gospodarki wodnej, ściekowej, gospodarki odpadami, nawożenia, unieszkodliwiania azbestu itp.). Prowadzenie edukacji ekologicznej poprzez konkursy, festyny, brak szczegółowych danych kosztowych środki własne Gminy, ODR, środki WFOŚiGW brak szczegółowych danych kosztowych 86 zadanie ciągłe Gmina, ODR, organizacje zadanie ciągłe Gmina, Powiat, szkoły Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Cele i zadania Koszty realizacji w poszczególnych latach [zł] 2014 2015 2016 2017 2018-2021 Źródła finansowania środki własne Gminy, Powiatu, środki zewnętrzne, WFOŚiGW koszty administracyjne środki własne Gminy Termin realizacji Podmiot odpowiedzialny pikniki o tematyce ekologicznej. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska oraz co 2 lata Gmina opracowywanie raportów z realizacji POŚ (co 2 lata). Informowanie mieszkańców o prowadzonych postępowaniach, koszty administracyjne wydawanych decyzjach, prowadzonych inwestycjach, opracowywanych planach i programach oraz jakości zadanie ciągłe Gmina środowiska na terenie Gminy (BIP, tablica ogłoszeń, lokalna środki własne Gminy prasa itd.). Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego lub biologicznego Uwzględnianie zagadnień zagrożenia poważnymi awariami koszty administracyjne w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zadanie ciągłe Gmina środki własne Gminy oraz wydawanych decyzjach. Cel ekologiczny: rozwój systemu gospodarki odpadami komunalnymi Zadania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi będą wynikać z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Określone przez ustawę obowiązki Gminy będą stopniowo i zgodnie z obowiązującymi terminami realizowane przez Gminę Kudowa - Zdrój. Najważniejszymi zadaniami Gminy Kudowa - Zdrój w tym zakresie jest: osiągnięcie wymaganych poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, osiągnięcie wymaganych poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami takich frakcji odpadów jak: papier i tektura, tworzywa sztuczne, szkło, metal, opakowania wielomateriałowe. 87 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 VII. KONCEPCJA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ 7.1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE Green K e y Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP, jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie oświaty. Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika również z podpisanych przez Polskę dokumentów międzynarodowych przede wszystkim Agendy 21. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. Ważnym celem jest również kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa sprawami środowiska, rozpatrując jego walory w ramach ekonomii, ekologii i wartości społecznych. Ponadto należy umożliwić każdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska i zachęcać mieszkańców do angażowania się w sprawy ochrony środowiska i właściwego korzystania z jego zasobów. 7.2. POTRZEBA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ Edukacja ekologiczna jest koncepcją kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „myśleć globalnie, działać lokalnie”. Ważnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi. Potrzeba wdrożenia ekorozwoju, m. in. poprzez edukację ekologiczną, pojmowanego jako całokształt harmonijnych działań człowieka, korzystającego z zasobów środowiska przyrodniczego w sposób racjonalny, odpowiedzialny oraz gwarantujący ich zachowanie dla przyszłych pokoleń jest obecnie sprawą pilną, godną stawiania jej ponad wszelkimi podziałami. Dlatego też edukacyjne działania proekologiczne powinny integrować całe społeczeństwo. Obejmuje ona uwzględnianie, we wszystkich działaniach, tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska. Zagadnienia szeroko pojętej ekologii, powinny docierać do wszystkich grup społecznych i wiekowych. W związku z tym ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu tak, aby w jak najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną. Niewiele osób rozumie, jaki wpływ na stan i jakość środowiska mają zachowania poszczególnych osób, rodzin i grup społecznych, jak również ich przyzwyczajenia, styl życia, sposoby wypoczynku lub odżywiania. Dlatego też edukacja ekologiczna, wspomagająca zrozumienie zależności między człowiekiem, jego wytworami i przyrodą, obejmować musi wszystkich ludzi bez wyjątku, w pierwszej kolejności najmłodszych, którzy mogą skutecznie przekazywać osobom starszym wzorce zachowań proekologicznych. Jedynie wspólny wysiłek wszystkich ludzi razem i każdego z osobna, podejmowany codziennie, w każdym miejscu: w domu, w pracy, podczas wypoczynku, jest w stanie zahamować degradację 88 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 środowiska, wpłynąć na poprawę jakości naszego życia i zdrowia oraz zapewnić perspektywy godziwego życia przyszłym pokoleniom. Przewidziany do realizacji program edukacji ekologicznej powinien zawierać następujące zagadnienia: - potrzebę edukacji ekologicznej, - uwzględnianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, - znalezienie i zróżnicowanie form i treści przekazu, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną, - podział mieszkańców na grupy, do których trafiać będą odpowiednio przygotowane formy edukacyjne (np. pracowników samorządowych, dziennikarzy i nauczycieli, dzieci i młodzież, dorosłych mieszkańców oraz przedsiębiorców). Należy równocześnie wyznaczyć cele i efekty, jakie ma przynieść prowadzona akcja edukacyjno - informacyjna. Właściwie opracowany program edukacji ekologicznej powinien również uwzględniać nakłady finansowe oraz możliwości finansowania zadań edukacyjnych przewidzianych harmonogramem programu. Istotna jest również spójność tego programu z założeniami programów edukacyjnych wyższych szczebli (powiatowym i wojewódzkim). Podczas różnych konkursów i akcji ekologicznych warto jest pogłębiać znajomość problemów środowiskowych związanych z odpadami komunalnymi, pokazać korzyści płynące ze zbiórki makulatury oraz innych surowców wtórnych, kształcić umiejętności ograniczenia ilości odpadów wytwarzanych w domu oraz aktywnego udziału w działaniach na rzecz środowiska. Działacze zajmujący się tematyką ochrony środowiska powinni również zwrócić uwagę na problem spalania odpadów w gospodarstwach domowych. Uświadamiając szkodliwość, jaka wynika z wprowadzania do atmosfery substancji pochodzących ze spalania w nieprzystosowanych do tego urządzeniach, mogą doprowadzić do mierzalnej poprawy faktycznego stanu środowiska przyrodniczego w skali regionu. Akcje ekologiczne powinny być prowadzone cyklicznie oraz angażować coraz więcej mieszkańców. Ważne jest także, aby Gmina działała wspólnie z innymi jednostkami w zakresie ochrony środowiska, gospodarki odpadami i infrastruktury komunalnej. Współpraca pozwala na osiągnięcie szerszych celów, pozyskanie większych środków finansowych na inwestycje. Gmina Kudowa - Zdrój aktywnie działa w zakresie edukacji ekologicznej mieszkańców, przede wszystkim prowadząc wymierne akcje ekologiczne. Działania prowadzi się także we współpracy z placówkami oświatowymi czy innymi instytucjami działającymi na terenie Gminy takimi jak np. Park Narodowy Gór Stołowych. W szkołach organizowane są konkursy plastyczne tematycznie związane z ochroną środowiska, konkursy z zakresu wiedzy ekologicznej, a także akcje organizowane z okazji Dnia Ziemi czy Sprzątanie Świata. W ostatnim czasie najważniejsza akcja ekologiczna prowadzona na terenie Gminy Kudowa – Zdrój miała na celu zapoznanie mieszkańców z nowym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi. Gmina Kudowa – Zdrój już przed wejściem w życie znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach prowadziła działania informacyjne dotyczące funkcjonowania nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Działania te dotyczyły głównie zasad prawidłowej segregacji odpadów obowiązujących na terenie miasta, oraz ogólnych zasad funkcjonowania systemu. Najważniejszym elementem edukacji ekologicznej prowadzonej przez władze Gminy Kudowa – Zdrój jest strona internetowa www.eko.kudowa.pl. Na stronie tej zamieszczane są 89 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y wszystkie informacje dotyczące nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, m. in.: harmonogramy odbioru odpadów, akty prawne regulujące gminny system gospodarowania odpadami komunalnymi, projekty i konkursy ekologiczne czy też zasady funkcjonowania PSZOK. Na terenie gminy prowadzono liczne konkursy, akcje i kampanie ekologiczne o tematyce odpadowej, takie jak: Wystawa informacyjno – edukacyjna – wystawa, którą zorganizowano w Parku Zdrojowym była rozpoczęciem kampanii informacyjno – edukacyjnej. Miała ona przygotować mieszkańców Kudowy - Zdroju do zmian jakie niesie ze sobą nowa ustawa. Na plakatach znajdowały się podstawowe informacje dotyczące nadchodzących zmian. Wystawa miała charakter przechodni, można ją było oglądać nie tylko w Parku Zdrojowym, ale także w szkołach i na ulicach miasta. „Bądź eko! – daj śmieciom drugie życie” - konkurs ekologiczny skierowany był dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz przedszkoli w Kudowie-Zdrój, w ramach którego uczniowie zbierali plastikowe butelki, aluminiowe puszki oraz makulaturę lub nakrętki z butelek w przypadku przedszkolaków. Drugą kategorią jest wykonanie klasowych przestrzennych prac plastycznych z wykorzystaniem surowców wtórnych. Prace przestrzenne zostały ocenione przez powołaną komisję, a ilości zebranych surowców wtórnych zostały zliczone. Zwycięzcom konkursu przyznano atrakcyjne nagrody. Śmiecenie odpada – kampania informacyjno – edukacyjna dla mieszkańców Gminy Kudowa – Zdrój - dzięki dofinansowaniu ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu zorganizowano gminną kampanię edukacyjno – informacyjną i przeprowadzono działania tj.: Wydanie 4 000 szt. ulotek informujących mieszkańców o zmianach wprowadzanych nowelizacją Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Wydanie 100 szt. plakatów zawierających informacje o obowiązkach mieszkańca, zachęcających do wypełniania deklaracji oraz prowadzenia prawidłowej segregacji. Wydanie 4 000 szt. indywidualnych kalendarzy, jako całorocznego wydawnictwa użytkowanego przez wszystkich mieszkańców gminy. Przeprowadzenie warsztatów edukacyjnych z mieszkańcami mających na celu przekazanie najistotniejszych informacji dot. wdrożenia regulaminu o utrzymaniu czystości i porządku w gminie oraz zachęcenie do prawidłowego postępowania z różnymi grupami odpadów w tym odpadami opakowaniowymi, problemowymi, budowlanymi i bioodpadami. Utworzenie punktu informacyjnego dla mieszkańców. Opracowanie artykułów do prasy lokalnej zawierających informacje na temat korzyści z wdrażania nowego prawa odpadowego, obowiązku składania deklaracji, obowiązku wypowiedzenia umowy i odprowadzania opłaty do UM, zasad selektywnej zbiórki odpadów oraz funkcjonowania PSZOK, zasad zbiórki odpadów biodegradowalnych i korzyści z ich zbiórki. Zakup i dystrybucja gadżetów ekologicznych. Gmina Kudowa – Zdrój w 2013 r. zdobyła wyróżnienie i statuetkę „Gminnego Lidera Recyklingu”. Celem konkursu było promowanie gmin, które dzięki swoim staraniom utworzyły lub tworzą na swoim terenie sprawnie i efektywnie działający system odbierania 90 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 i zagospodarowywania odpadów komunalnych na potrzeby recyklingu. Uroczyste wręczenie nagród odbyło się podczas konferencji pod patronatem Senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Gmina Kudowa - Zdrój, po raz kolejny zajęła I miejsce w jednej z kategorii corocznie organizowanego konkursu o Puchar Recyklingu. W XIV edycji gmina została liderem w kategorii „Rekordowy Karton” dla gmin do 30 tys. mieszkańców. Konkurs o Puchar Recyklingu organizowany przez „Przegląd Komunalny” to jedyne w Polsce przedsięwzięcie, które kompleksowo ocenia selektywną zbiórkę odpadów i działania edukacyjne. Celem Konkursu jest wyłonienie i nagrodzenie tych podmiotów, które realizują swoje systemy selektywnej zbiórki odpadów w sposób najbardziej efektywny, ciekawy i skuteczny. VIII. SYSTEM FINANSOWANIA INWESTYCJI KRAJOWE I MIĘDZYNARODOWE PROGRAMY PROMUJĄCE ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY, INTEGRACJĘ I WSPÓŁPRACĘ MIĘDZYNARODOWĄ Po uzyskaniu przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej pojawiły się nowe możliwości i szanse na lepszy rozwój gospodarczy zgodny z ideą ekorozwoju. Uzyskanie funduszy pochodzących ze źródeł unijnych bądź innych organizacji międzynarodowych jest obecnie możliwe poprzez przystępowanie zainteresowanych stron do konkretnych programów i projektów. Bardzo ważnym jest, aby władze lokalne podejmowały próby uzyskania tych funduszy, a tym samym wykorzystały szansę na rozwój zrównoważony swojego regionu i polepszenie w nim warunków życia ludności. Aktualne Programy, dotyczące działań w zakresie ochrony oraz kształtowania środowiska przyrodniczego i kulturowego, dzięki którym możliwe jest uzyskanie środków na konkretne projekty rozwojowe, obowiązują do końca 2013 roku, chociaż finansowane z nich inwestycje realizowane będą jeszcze do końca 2015 r. W chwili obecnej (stan na grudzień 2014 r.) trwają prace nad nowymi zasadami gospodarowania unijnymi dotacjami, w związku z zatwierdzeniem przez Parlament Europejski nowego budżetu unijnego. Według nowych założeń Polska otrzyma 72,9 mld euro na realizację polityki spójności, m. in. na następujące dziedziny: innowacje, przedsiębiorczość, autostrady i drogi ekspresowe, badania i rozwój, zieloną energię, transport przyjazny środowisku, społeczeństwo informacyjne, włączenie społeczne, edukację, rynek pracy. Od roku 2014 wdrożone zostaną nowe programy zarządzane odpowiednio przez: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego: programy w dziedzinie środowiska, transportu, energetyki, program dotyczący innowacyjności, badań naukowych i ich powiązań ze strefą przedsiębiorstw, 91 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y rozwój kapitału ludzkiego, program dotyczący rozwoju cyfrowego, program dla Polski Wschodniej, programy dotyczące współpracy terytorialnej (EWT), Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi: program dotyczący rozwoju obszarów wiejskich (finansowany z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich), program dotyczący rozwoju obszarów morskich i rybackich, Zarządy Województw: 16 programów regionalnych. Na chwilę obecną odbywają się prezentacje założeń programów oraz konsultacje społeczne. Najwięcej inwestycji z zakresu ochrony środowiska będzie dotowanych zapewne z największego ze wszystkich programów operacyjnych – PO Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ). Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (2014 - 2020)2 Głównym celem programu jest wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójności terytorialnej i społecznej. Źródłem finansowania projektów są środki Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Do głównych priorytetów POIiŚ zalicza się: Zmniejszenie emisyjności gospodarki. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. Rozwój infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska i ważnej w skali europejskiej. IV. Zwiększenie dostępności do transportowej sieci europejskiej. V. Poprawa bezpieczeństwa energetycznego. VI. Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego. VII. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony zdrowia. VIII. Pomoc techniczna. Z nowymi programami będzie można zapoznać się po ich wdrożeniu na stronach funduszy europejskich oraz poszczególnych jednostek odpowiadających za zarządzanie programami. I. II. III. Realizacja założeń i celów wymienionych w Programie Ochrony Środowiska wymaga znacznych nakładów finansowych. Zdając sobie z tego sprawę należy dążyć do zwiększania wpływów do budżetu Gminy. Innym źródłem finansowania zadań w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno - ściekowej i szeroko rozumianej ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Kudowa - Zdrój powinny być także Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Narodowy FOŚiGW, Wojewódzki FOŚiGW). Od 1 stycznia 2010 r. został zlikwidowany gminny fundusz ochrony środowiska i gospodarki 2 na podstawie www.pois.gov.pl, stan na grudzień 2014 r. 92 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 wodnej. Środki funduszy gminnych przejęli wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast. Przychody obecnych funduszy z tytułu opłat i kar stanowią nadal dochody budżetu Gminy. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oferuje możliwość dofinansowania szerokiej gamy projektów w ramach różnych programów priorytetowych ogłaszanych często jako konkursy. Jest on także podmiotem, który koordynuje dofinansowanie z innych instrumentów finansowych. NFOŚiGW co roku ogłasza listę programów priorytetowych na rok kolejny. Poniżej przedstawione została lista priorytetowych programów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na 2014 rok. 1. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach Budowa, przebudowa i odbudowa obiektów hydrotechnicznych 2. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi Racjonalna gospodarka odpadami Ochrona powierzchni ziemi Geologia i geozagrożenia Zmniejszenie uciążliwości wynikających z wydobycia kopalin 3. Ochrona atmosfery Poprawa jakości powietrza Poprawa efektywności energetycznej Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii System zielonych inwestycji (GIS – Green Investment Scheme) 4. Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów Ochrona obszarów i gatunków cennych przyrodniczo 5. Międzydziedzinowe Wsparcie Ministra Środowiska w zakresie realizacji polityki ekologicznej państwa Zadania wskazane przez ustawodawcę Wspieranie działalności monitoringu środowiska Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska z likwidacją ich skutków Edukacja ekologiczna Współfinansowanie Life+ SYSTEM - Wsparcie działań ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowanych przez WFOŚiGW Wsparcie przedsiębiorców w zakresie niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki Gekon – Generator Koncepcji Ekologicznych Natomiast Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu jako priorytety na rok 2014 wyznaczył następujące działania pogrupowane w zakresy tematyczne: 1. Ochrona atmosfery: Zmniejszanie emisji pyłów i gazów, ze szczególnym uwzględnieniem redukcji dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz gazów cieplarnianych z energetycznego spalania paliw i procesów technologicznych. Ograniczenie niskiej emisji zanieczyszczeń na obszarach zabudowanych, turystycznych oraz przyrodniczo chronionych, w szczególności poprzez realizację zadań wynikających z przyjętych programów ochrony powietrza. 93 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Ograniczenie emisji substancji toksycznych zagrażających zdrowiu i życiu ludności. Racjonalizacja gospodarki energią, w tym wykorzystanie źródeł energii odnawialnej. Realizacja kompleksowych programów termomodernizacji obiektów użyteczności publicznej. Podniesienie efektywności gospodarowania energią m.in. poprzez ograniczanie strat w procesie przesyłania i dystrybucji energii, w tym przebudowa systemów ciepłowniczych. Realizacja innych zadań inwestycyjnych wynikających z przyjętych programów ochrony powietrza. 2. Ochrona wód i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi: Przedsięwzięcia związane z realizacją „Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych" w tym: budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków mająca na celu osiągnięcie wymaganych standardów jakości ścieków odprowadzanych do środowiska, budowa obiektów gospodarki osadowej mająca na celu właściwe zagospodarowanie osadów powstających w oczyszczalniach ścieków, budowa systemów kanalizacyjnych. Zwiększanie zasobów dyspozycyjnych wody oraz wyższa skuteczność ochrony przeciwpowodziowej poprzez wspieranie budowy zbiorników retencyjnych, programów małej retencji, działań administratorów cieków dotyczących budowy i modernizacji urządzeń ochronnych. Rozbudowa infrastruktury w zakresie budowy i rozbudowy ujęć wodnych oraz budowy systemów wodociągowych. Priorytetowo traktowane będą systemy wodociągowe realizowane w połączeniu z systemami kanalizacyjnymi. Realizacja przedsięwzięć wynikających z planu gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy, w tym działań mających na celu ustalenie warunków korzystania z wód regionów wodnych i warunków korzystania z wód zlewni. Zadania związane z ochroną przeciwpowodziową, w tym budowa urządzeń wodnych i zbiorników retencyjnych zgodnie z prawodawstwem polskim, w tym m.in. z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne i ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Wspieranie proekologicznych działań ukierunkowanych na przeciwdziałanie skutkom suszy oraz powstrzymanie degradacji i odbudowę naturalnej retencji na terenach rolnych, leśnych, zurbanizowanych i przemysłowych. 3. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi; Zadania wynikające z realizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami w zakresie zagospodarowania odpadami komunalnymi: tworzenie kompleksowych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi, budowa sortowni, kompostowni oraz obiektów termicznej, termiczno chemicznej i mechanicznej utylizacji odpadów, 94 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 rozbudowa, przebudowa istniejących składowisk pod kątem dostosowania do obowiązujących wymogów, rozwój selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Wspieranie wszelkich działań zmierzających do odzysku i recyklingu odpadów, a zwłaszcza odpadów opakowaniowych i zużytego sprzętu elektronicznego. Rekultywacja terenów zdegradowanych i likwidacja źródeł szczególnie negatywnego oddziaływania na środowisko (np. mogilniki). Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, w tym odpadów medycznych, odpadów przemysłowych oraz odpadów zawierających azbest z uwzględnieniem działań wynikających z przyjętych programów usuwania azbestu. 4. Ochrona różnorodności biologicznej: Ochrona i przywracanie bioróżnorodności ekosystemów leśnych. Wspieranie programów zwiększania lesistości województwa. Ochrona ekosystemów leśnych. Ochrona przeciwpożarowa lasów oraz ich ochrona przed innymi klęskami żywiołowymi. Zachowanie i przywracanie bioróżnorodności ze szczególnym uwzględnieniem obszarów chronionych. Restytucja gatunków fauny i flory. Prace badawcze i projektowe związane z zasobami przyrodniczymi województwa (inwentaryzacje przyrodnicze, badanie flory i fauny, programy i plany ochrony, plany urządzeniowe lasów itp.). 5. Edukacja ekologiczna: Rozwój bazy w ośrodkach edukacyjnych spełniających kryteria jakości i zasięgu dla Dolnego Śląska. Prowadzenie działań edukacyjnych, zgodnych z Programem Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska, poprzez: realizację programów edukacji ekologicznej, akcje i kampanie edukacyjne, warsztaty i szkolenia, tworzenie infrastruktury edukacji ekologicznej, wystawy i konkursy, konferencje i seminaria. Wspieranie prasy, audycji radiowych, audycji telewizyjnych, serwisów internetowych, wydawnictw i prenumeraty czasopism prowadzących edukację ekologiczną. 6. Pozostałe priorytety: Poprawa klimatu akustycznego na terenach zagrożonych hałasem w celu osiągnięcia dopuszczalnego poziomu określonego w „Programie ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2009 - 2014". Realizacja prac badawczych i ekspertyz związanych z ochroną środowiska. Wdrażanie programów czystszej produkcji i systemów zarządzania środowiskowego. Wprowadzanie programów oszczędzania surowców i energii. Zadania z zakresu monitoringu środowiska, a zwłaszcza państwowego monitoringu środowiska. Zapobieganie i likwidacja poważnych awarii i ich skutków mających wpływ na środowisko, w tym wyposażenie systemu automatyki, sterowania i monitoringu przy obiektach hydrotechnicznych. Remonty i odtworzenia obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej zniszczonych przez powódź i inne klęski żywiołowe oraz 95 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y urządzeń do utrzymywania dobrego stanu wałów przeciwpowodziowych i zapór zbiorników retencyjnych. Działania w zakresie profilaktyki zdrowotnej dzieci z obszarów, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska. Wdrażanie systemu kontroli wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska, a w szczególności tworzenia baz danych podmiotów korzystających ze środowiska obowiązanych do ponoszenia opłat. Jednostki samorządowe, a także osoby prawne i fizyczne mogą korzystać także z dotacji i preferencyjnych kredytów, oferowanych oraz finansowanych ze środków Banku Ochrony Środowiska. Udziela on następujących kredytów proekologicznych: Kredyt Dom EnergoOszczędny, Słoneczny EkoKredyt, Kredyt z Dobrą Energią, Kredyty z dopłatami NFOŚiGW, Kredyty na urządzenia i wyroby służące ochronie środowiska, Kredyt EkoMontaż, Kredyty na zaopatrzenie wsi w wodę, Kredyt EnergoOszczędny, Kredyt EkoOszczędny, Ekologiczne kredyty hipoteczne, Kredyt z Klimatem, Kredyty we współpracy z WFOSiGW, Kredyt EKOodnowa dla firm (ze środków Banku KfW), Kredyty z linii kredytowej NIB. Wśród wielu możliwych źródeł finansowania inwestycji, jednostki samorządowe, każdorazowo i indywidualnie powinny dopasowywać system możliwości finansowania do danej inwestycji i przedsięwzięcia. IX. STRATEGIA I MONITORING REALIZACJI PROGRAMU 9.1. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarządzania tym Programem. Zarządzanie Programem odbywa się z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne z kompetencjami i obowiązkami podmiotów zarządzających. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostką, na której spoczywać będą główne zadania zarządzania tym Programem będzie Gmina Kudowa Zdrój, jednak całościowe zarządzanie środowiskiem w Gminie będzie odbywać się na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego są jeszcze szczeble powiatowy i wojewódzki, obejmujące działania podejmowane w skali powiatu i województwa, a także szczeble 96 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Na każdą z tych jednostek nałożone są różne (czasami zbieżne) obowiązki. Na innych zasadach odbywa się zarządzanie w stosunku do podmiotów gospodarczych korzystających ze środowiska. Kierują się one głównie rachunkiem (efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, choć powszechne staje się także uwzględnianie głosu opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzane środowiskiem odbywa się przez: dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa, porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń, modernizacje stosowanych technologii, eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska, instalowanie urządzeń ochrony środowiska, stała kontrola zanieczyszczeń. Instytucje działające w ramach administracji, a odpowiedzialne za wykonanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez: racjonalne planowanie przestrzenne, kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska, instalowanie urządzeń i instalacji ochrony środowiska. Instrumenty służące do zarządzania Programem Ochrony Środowiska wynikają z obowiązujących aktów prawnych (np. Prawo ochrony środowiska, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, itp.) i można je podzielić na instrumenty prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne. 9.1.1. Instrumenty prawne Instrumentami prawnymi są wszystkie konkretne rozwiązania ukierunkowane na osiągnięcie celu ekologicznego, z których Gmina może korzystać i jednocześnie mają one odniesienie prawne – wynikają z obowiązujących przepisów − prawnych. Instrumenty prawne dają jednostkom samorządu terytorialnego i instytucjom działającym w ochronie środowiska możliwość nałożenia określonych obowiązków i postanowień na podmioty. Do instrumentów prawnych zaliczamy: pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, decyzje związane z gospodarką odpadami, koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców mineralnych, raporty oddziaływania na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji, uchwały zatwierdzające plany zagospodarowania przestrzennego, decyzje ustalające lokalizację inwestycji celu publicznego lub warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięć, 97 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y strategiczne oceny oddziaływania inwestycji oraz opracowywanych planów i programów na środowiska. Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli kontrola jakości stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiska. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących, czynią je instrumentem o znaczeniu prawym. 9.1.2. Instrumenty finansowe Posiadanie odpowiednich środków finansowych na realizację Programu jest niezbędnym warunkiem wdrożenia polityk środowiskowej Gminy. Do instrumentów finansowych mogących być źródłem realizacji przedsięwzięć proekologicznych zaliczamy: opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchnię, z której odprowadzane są ścieki, administracyjne kary pieniężne, odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna, kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska, pomoc publiczna na ochronę środowiska w postaci preferencyjnych pożyczek i kredytów, dotacji, odroczeń, rozłożenia na raty i umorzeń płatności wobec budżetu państwa i funduszy ekologicznych, zwolnień i ulg podatkowych. 9.1.3. Instrumenty społeczne Uzgodnienia ze społeczeństwem poprzez udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i uchwalaniu dokumentacji są ważnym elementem skutecznego zarządzania, opartego o zasady zrównoważonego rozwoju i uwzględnianie racji społecznych. Można je podzielić na: 1. Narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie się poprzez działanie”. Można w nich wyróżnić dwie kategorie dotyczące: działań samorządów (dokształcanie profesjonalne i system szkoleń, interdyscyplinarny model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych), powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem (udział społeczeństwa w zarządzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie mechanizmów, tzw. budowania świadomości – kampanie edukacyjne). 2. Narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych: środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty, strategie i plany działań, systemy zarządzania środowiskiem, ocena wpływu na środowisko (udział społeczeństwa w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko), ocena strategii środowiskowych. 3. Narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizacje zrównoważonego rozwoju: opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska), 98 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 regulacje cenowe, regulacje użytkowania, oceny inwestycji, środowiskowe zalecenia dla budżetowania, kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych. 4. Narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównoważonego rozwoju: wskaźniki równowagi środowiskowej, ustalenie wyraźnych celów operacyjnych, monitorowanie skuteczności procesów zarządzania. Kolejnym, bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja ekologiczna. Pod tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają do kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków. Podstawą jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony środowiska oraz komunikowanie się władz samorządów lokalnych ze społeczeństwem na drodze podejmowanych działań inwestycyjnych. Ważna dla ochrony środowiska jest również współpraca pomiędzy powiatowymi i gminnymi służbami ochrony środowiska, instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi. Wzajemne relacje powinny opierać się na partnerstwie, które będą prowadziły do wspólnej realizacji poszczególnych przedsięwzięć. Pozarządowe organizacje ekologiczne mogą zajmować się zarówno działaniami planistycznymi (opracowywać operaty ochrony przyrody dla Nadleśnictw), prowadzić konstruktywne, fachowe programy ochrony różnych gatunków czy typów siedlisk, realizować prośrodowiskowe inwestycje (np. związane z alternatywnymi źródłami energii), itp. Tradycyjną rolą organizacji jest też prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów ochrony środowiska i monitoringu i włączanie się do strategicznych ocen oddziaływania inwestycji i projektów na środowisko. Niezbędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem wszystkie grupy społeczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelne i odpowiednio wcześniejsze informowanie tych mieszkańców, których planowane inwestycje będą dotyczyły w sposób bezpośredni. Podmioty zajmujące się rozwojem lokalnym oraz podmioty gospodarcze nie mogą dopuścić do zaistnienia sytuacji, kiedy to mieszkańcy dowiadują się o planowanych zamierzeniach z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku wielokrotnie zajmą oni postawę negatywną w stosunku do planowanej inwestycji. Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra i właściwa informacja potęguje proces edukacji. 9.1.4. Instrumenty strukturalne Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np. strategie rozwoju, plany rozwoju lokalnego wraz z programami sektorowymi, a także program ochrony środowiska, i to one wytyczają główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego, infrastrukturalnego i ochrony środowiska. Nadrzędnym dokumentem powinna być Strategia Rozwoju Gminy. Obecnie obowiązująca „Strategia Rozwoju Gminy Kudowa – Zdrój oraz Rozwoju Produktów Turystycznych” została przyjęta 99 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y uchwałą Rady Miejskiej Kudowy - Zdroju z dnia 31 maja 2004 roku (obejmuje opis działań do 2020 roku). Dokument ten jest bazą dla opracowania programów sektorowych np. dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, przemysłu, ochrony zdrowia, turystyki, ochrony środowiska itp. W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej wytyczone pewne ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska. Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie Gminy wymaga podejmowania pewnych działań w określonych dziedzinach gospodarki, jak i codziennego życia jego mieszkańców. Każda Gmina decyduje o kształtowaniu swojej przestrzeni geograficznej, sposobie zarządzania środowiskiem i tworzeniem lepszego modelu życia swoich mieszkańców. Program Ochrony Środowiska jest jednym z elementów prowadzenia ekorozwoju gminy, który powinien nawiązywać do: Polityki Ekologicznej Polski, programów ekologicznych wyższego szczebla, lokalnych wartości zasobów i zagrożenia środowiskowego, lokalnej świadomości, chęci i możliwości działania. Lokalny rozwój powinien następować bez degradacji zasobów przyrody i jej ekosystemów oraz uwzględniać warunki przyrodnicze i społeczne. Podstawowe założenie ekorozwoju wymaga zastąpienia filozofii maksymalnego zysku, filozofią wspólnego interesu. Dlatego tak ważne jest współdziałanie samorządu gminnego i mieszkańców Gminy (wspomniane wcześniej rozmowy z mieszkańcami i edukacja ekologiczna). Właśnie w Gminie, wspólny interes jest szczególnie ważny i musi uwzględniać potrzeby wszystkich mieszkańców. Jest to model życia, w którym ludzie starają się żyć w zgodzie z przyrodą i mieć wpływ na otaczającą ich rzeczywistość społeczną i gospodarczą. Dobre warunki środowiskowe wpływają na rozwój gospodarczy Gminy i poprawę warunków zdrowotnych. Drogą ich osiągnięcia powinien być program ekorozwoju Gminy, którego częścią jest aktualizowany Program Ochrony Środowiska oraz przestrzeganie jego założeń. 9.2. MONITOROWANIE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 9.2.1. Zasady monitoringu W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na podstawie, którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania oraz będą mogły być dokonane modyfikacje Programu. Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach: monitoring środowiska, monitoring programu, monitoring odczuć społecznych. 100 Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Monitoring środowiska System kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie, których tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach istniejących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i immisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, są wykonywane w ramach działalności np. WIOŚ, PIG, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo (lasów, łąk, terenów parkowych, form ochrony przyrody) znany jest instytucjom takim jak np. Urząd Miasta, RDLP, RDOŚ i innym. Monitoring Programu Najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zadań. Rada Gminy będzie oceniała, co dwa lata stopień wdrożenia Programu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w Programie. Okresowa ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w harmonogramie POŚ i analiza wyników tej oceny będą stanowiły wkład dla listy przedsięwzięć, obejmujących kolejne okresy realizacji zadań. Cykl ten będzie się powtarzał, co każde dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Powodem mogą być np. brak czasu, środków finansowych, zasobów ludzkich lub też zmiana kolejności przewidzianych w Programie zadań priorytetowych. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych (określonych w tym dokumencie do końca 2017 roku). Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotyczących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska. Stały monitoring wdrażania zapisów Programu może opierać się na tzw. cyklu Deminga. Opiera się na ciągłym monitorowaniu zaplanowanych działań w myśl następującego ciągu przyczynowo – skutkowego: 1. Zaplanuj - zaplanuj lepszy sposób działania, lepszą metodę. 2. Wykonaj, zrób - zrealizuj plan na próbę. 3. Sprawdź - zbadaj, czy rzeczywiście nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty. 4. Zastosuj - jeśli nowy sposób działania przynosi lepsze rezultaty, uznaj go za normę (obowiązującą procedurę), zestandaryzuj i monitoruj jego stosowanie. 101 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Ryc. 16. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania POŚ Źródło: opracowanie własne Monitoring odczuć społecznych Monitoring odczuć społecznych jest sprawowany na podstawie badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów Programu, między innymi przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do organów kontrolnych w stosunku na naruszania norm środowiskowych. 9.2.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych W ocenie postępu wdrażania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i monitorowanie założonych efektów ekologicznych. Powinno być ono realizowane przy pomocy wskaźników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. Poniżej zaproponowano najistotniejsze wskaźniki, przyjmując, że lista ta nie jest wyczerpująca i może być modyfikowana: 1. Zasoby przyrodnicze: % powierzchni Gminy objętej prawną ochroną przyrody, powierzchnia parku narodowego, powierzchnia obszarów Natura 2000, liczba pomników przyrody, % powierzchni Gminy objęty użytkami leśnymi, roczna powierzchnia nasadzeń / zalesień, ilość wykonanych działań pielęgnacyjnych parków. 2. Powierzchnia ziemi: powierzchnia terenów zrekultywowanych, powierzchnia gruntów ornych, 102 Green K e y 3. 4. 5. 6. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych, udział poszczególnych klas bonitacyjnych gleb (grunty orne), powierzchnia gleb ochronnych, powierzchnia gleb wymagająca wapnowania. Wody powierzchniowe i podziemne: jakość cieków wodnych, jakość wód w zbiornikach wodnych, przekraczane wskaźniki w wodach powierzchniowych, jakość wód podziemnych, przekraczane wskaźniki w jakości wód powierzchniowych i podziemnych, liczba ujęć wody komunalnych, wydajność ujęć wody, długość sieci wodociągowej, liczba przyłączy wodociągowych, procent mieszkańców objętych siecią wodociągową, długość zlikwidowanej sieci z materiałów azbestowych, udział ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków, długość sieci kanalizacyjnej, długość sieci kanalizacji deszczowej, liczba przyłączy kanalizacyjnych, liczba zlikwidowanych szamb, liczba przydomowych oczyszczalni ścieków, ilość odprowadzonych ścieków, ilość wytworzonych osadów ściekowych, w tym wykorzystanych, ilość ładunków zanieczyszczeń w ściekach dopływających do oczyszczalni, ilość ładunków zanieczyszczeń w ściekach odpływających z oczyszczalni, powierzchnia gruntów zmeliorowanych, ilość zmodernizowanych urządzeń wodnych. Powietrze atmosferyczne: roczna emisja zanieczyszczeń z zakładów produkcyjnych / transportu, ilość zakładów przekraczających dopuszczalne poziomy emisji, jakość powietrza w strefie, przekraczane wskaźniki jakości powietrza, ilość przeprowadzonych termomodernizacji, ilość funkcjonujących kotłowni zbiorczych, ilość instalacji działających w oparciu o energię odnawialną, moc instalacji działających w oparciu o energię odnawialną, ilość budynków objętych energią odnawialną, ilość usuniętego azbestu. Hałas: ilość przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu na trasach komunikacyjnych, wielkość zanotowanych przekroczeń, miejsca notowanych przekroczeń, Pola elektromagnetyczne: ilość emitorów pól elektromagnetycznych: liniowych, punktowych, wielkość zanotowanej emisji. 103 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 7. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych: ilość zużytej wody na 1 mieszkańca na rok, na 1 korzystającego na rok, zużycie energii, na 1 mieszkańca na rok, liczba instalacji działających w oparciu o energię odnawialną. 8. Edukacja ekologiczna: liczba projektów zrealizowanych na rzecz ochrony środowiska, ilość zebranych odpadów podczas akcji ekologicznych, ilość ścieżek przyrodniczo – dydaktycznych. 9. Poważne awarie: ilość sytuacji awaryjnych, ilość wyemitowanych substancji niebezpiecznych, ilość zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii, 104 Green K e y Green K e y Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 WYKORZYSTANE MATERIAŁY I OPRACOWANIA Wybrane akty prawne: Stan prawny na grudzień 2014 r. Regulacje prawne w zakresie ochrony środowiska zawarte są w wielu ustawach i aktach wykonawczych (rozporządzeniach). Do najważniejszych z nich, w kontekście realizacji niniejszego Programu, należy zaliczyć: ustawa z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013 poz. 1232 ze zm.), ustawa z dn. 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2012, poz. 145 ze zm.), ustawa z dn. 07.07.1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 2013 poz. 1409), ustawa z dn. 06.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2013 poz. 627 ze zm.), ustawa z dn. 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2013 poz. 1399), ustawa z dn. 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006 r., Nr 123, poz. 858), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. 2007, Nr 61 poz. 417 ze zm.) , rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 08.04.2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. 2011 r., Nr 86 poz. 478), rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 24.08.2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2012 r., poz. 1031), rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 22.07.2014 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. 2014 r. poz. 995), rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 r. Nr 137 poz. 984), rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 r. Nr 143 poz. 896), rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014 r. poz. 112), rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 30.10.2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. 2003 r. Nr 192 poz. 1883), rozporządzenie Ministra Gospodarki z dn. 13.12.2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. 2011 r. nr 8 poz. 31), rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 30.12.2002 r. w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. 2003 r. Nr 5 poz. 58), rozporządzenia Ministra Środowiska z dn. 27.10.2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2008 r. Nr 198 poz. 1226). 105 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Green K e y Literatura i wybrane dokumenty programowe: Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzień 2002 r., Światowy Program Rozwoju Zrównoważonego „Agenda 21” (1992 r.), Protokół z Kioto w sprawie zmian klimatu (1997 r.), Traktat Ustanawiający WE Tytuł XIX - Środowisko Naturalne, 7 Program Działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie Środowiska (2013 r.), Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016, Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych - AKPOŚK 2010, Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008 - 2011 z perspektywą na lata 2012 - 2015 (2010 r.), Projekt Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 roku, Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Kłodzkiego na lata 20082011 (2008 r.), Budżet Gminy Kudowa - Zdrój na 2014 r., Operat Uzdrowiskowy Uzdrowiska Kudowa – Zdrój, X.2008 r. raporty o stanie środowiska Województwa Dolnośląskiego, WIOŚ Wrocław. Dostępne strony internetowe: www.sejm.gov.pl www.stat.gov.pl www.nfosigw.gov.pl www.geoportal.gov.pl www.pgi.gov.pl www.bip.wroclaw.rdos.gov.pl www.gios.gov.pl www.wios.wroclaw.pl www.wfosigw.torun.pl www.spdpsh.pgi.gov.pl/PSHv7 www.kzgw.gov.pl Materiały w posiadaniu Urzędu Miasta: decyzje, pozwolenia, umowy, raporty i sprawozdania ilościowe, opracowania, statystyki, uchwały. Materiały przekazane przez instytucje: - Urząd Marszałkowski we Wrocławiu, Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu, Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad oddział we Wrocławiu, Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kłodzku, 106 Green K e y - Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kudowa - Zdrój na lata 2014 – 2017 z perspektywą na lata 2018 - 2021 Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, oddział w Świdnicy, Kudowski Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o., Polską Spółkę Gazownictwa Oddział we Wrocławiu, WIOŚ we Wrocławiu, RDOŚ we Wrocławiu. SPIS TABEL Tabela 1. Analiza wieloletnia liczby ludności Gminy Kudowa - Zdrój .............................................12 Tabela 2. Ruch naturalny ludności w Gminie Kudowa - Zdrój w 2013 r. .........................................13 Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (2012) .............................................................................................................................................14 Tabela 4. Wykaz anten nadawczych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój..........................................23 Tabela 5. Stan drogi krajowej nr 8 na terenie Kudowy - Zdrój .......................................................26 Tabela 6. Stan drogi wojewódzkiej nr 8 na terenie Kudowy - Zdrój ................................................26 Tabela 7. Ilość odpadów komunalnych odebranych z terenu gminy w 2013 r. .................................29 Tabela 8. System rowów melioracyjnych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój ....................................47 Tabela 9. Stopnie wodne na terenie Gminy Kudowa - Zdrój .........................................................48 Tabela 10. Wykaz pomników przyrody na terenie Kudowy - Zdrój .................................................67 SPIS RYCIN Ryc. 1. Położenie Gminy Kudowa - Zdrój na tle kraju...................................................................10 Ryc. 2. Położenie Gminy Kudowa - Zdrój na tle sąsiednich gmin ..................................................10 Ryc. 3. Przebieg granic mezoregionów na tle Gminy Kudowa - Zdrój ............................................11 Ryc. 4. Rozmieszczenie anten nadawczych telefonii komórkowej .................................................24 Ryc. 5. Podział administracyjny Południowego Regionu Gospodarki Odpadami ..............................33 Ryc. 6. Ukształtowanie terenu Kudowy - Zdrój ............................................................................35 Ryc. 7. Obszary predysponowane do występowania ruchów masowych na terenie Gminy Kudowa Zdrój ............................................................................................................................36 Ryc. 8. Obszary górnicze na terenie Kudowy - Zdroju ..................................................................38 Ryc. 9. Przebieg granic JCWPd nr 110 oraz JCWPd nr 111 w okolicach Kudowy – Zdrój ................42 Ryc. 10. Zasięg terytorialny JCWPd nr 137 (obowiązujący od 2015 r.) ...........................................42 Ryc. 11. Jednolite Części Wód Powierzchniowych na terenie Gminy Kudowa - Zdrój ......................46 Ryc. 12. Występowanie trąb powietrznych w Polsce w okresie 1998 – 2010 ..................................52 Ryc. 13. Oddziaływanie gazu składowiskowego na otoczenie .......................................................55 Ryc. 14. Położenie Parku Narodowego Gór Stołowych oraz jego otuliny na terenie Kudowy – Zdrój..64 Ryc. 15. Położenia obszaru Natura 2000 Góry Stołowe (PLH 020004) ..........................................66 Ryc. 16. Cykl Deminga przeniesiony na poziom opracowywania POŚ .........................................102 SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Liczba ludności w Gminie Kudowa - Zdrój na przestrzeni lat 2005 - 2013........................13 Wykres 1. Struktura rodzajowa odebranych odpadów komunalnych w 2013 r. ................................31 107
