Przymierze – to jedna z głównych idei całego Pisma Świętego
advertisement
Przymierze – to jedna z głównych idei całego Pisma Świętego, zasadnicza dla całej biblijnej teologii zbawienia. Pojawia się w każdej myśli teologicznej Starego Testamentu, a wypełnienie znajduje w Nowym, w Osobie Jezusa Chrystusa. Przymierze na Starożytnym Wschodzie W Starym Testamencie przymierze (berith) było instytucją dotyczącą stosunków międzyludzkich, a także między ludźmi a bogiem. Ludzie łączyli się między sobą w grupach lub w poszczególnych jednostkach, pragnących żyć na zasadach wzajemnej współpracy i pomocy. Mamy w ST przykłady przymierzy pokoju (Rdz 14,13 i in.), przymierzy między braćmi (Am 1,9), paktów przyjaźni (1 Sm 23,18); same małżeństwa również można zaliczyć do kategorii przymierzy. Zawierano też traktaty pomiędzy nierównymi, gdzie silniejszy zobowiązywał się do opieki nad słabszym w zamian za określony rodzaj służby ze strony tego ostatniego. W takich przypadkach inicjatywa mogła pochodzić od słabszego, ale zawsze to strona silniejsza musiała wyrazić ostateczną zgodę i dyktowała warunki przymierza. Zawarcie takiej ugody odbywało się na mocy uświęconego praktyką rytuału: rozcinano połówki zwierząt i przechodząc pomiędzy nimi wypowiadano zarówno warunki przymierza, jak też przekleństwa mające spaść na tego, kto nie dotrzyma umowy. Na koniec dla upamiętnienia faktu zawarcia przymierza zasadzano drzewo lub stawiano kamień. Opis przymierza zawartego przez Jahwe z Abrahamem (Rdz 15) według takiego właśnie rytuału to wydarzenie normalne i często spotykane na starożytnym Bliskim Wschodzie. Przymierza zawierane z ludźmi przez Jahwe Pierwszym przymierzem, jakie Bóg zawarł z człowiekiem, było przymierze rajskie z Adamem. Jego warunki były jasne: nieśmiertelność w zamian za posłuszeństwo: Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał. A przy tym Pan Bóg dał człowiekowi taki rozkaz: Z wszelkiego drzewa tego ogrodu możesz spożywać według upodobania; ale z drzewa poznania dobra i zła nie wolno ci jeść, bo gdy z niego spożyjesz, niechybnie umrzesz. (Rdz 2, 15); podstawą zaś przymierza było samo stworzenie. Niestety, człowiek bardzo szybko sprzeciwił 1 się Bogu, przymierze rajskie zostało zerwane – grzech pierworodny, którego symbolem jest obraz owocu zerwanego z drzewa poznania dobra i zła. Bóg wierny swej woli przymierza z człowiekiem nieustannie go poszukuje, aż wreszcie nawiązuje je ponownie z Noem, jedynym spośród mieszkańców zepsutego świata, którego darzył życzliwością. To przymierze miało za przedmiot tzw. nowe stworzenie: wszyscy ludzie zostali wygubieni, jedynie z Noego i jego potomstwa miał powstać lud miły Bogu. Jahwe zobowiązywał się: Zawieram z wami przymierze, tak iż nigdy już nie zostanie zgładzona wodami potopu żadna istota żywa i już nigdy nie będzie potopu niszczącego ziemię. (Rdz 9,11). W zamian żądał od człowieka: Nie wolno wam tylko jeść mięsa z krwią życia. Upomnę się o waszą krew przez wzgląd na wasze życie - upomnę się o nią u każdego zwierzęcia. Upomnę się też u człowieka o życie człowieka i u każdego - o życie brata. Jeśli kto przeleje krew ludzką, przez ludzi ma być przelana krew jego, bo człowiek został stworzony na obraz Boga. (Rdz 9,4-6). Znakiem przymierza była tęcza – znak zaprzestania ciągłych opadów wód potopu. Te dwa przymierza - z Adamem i z Noem – zostały w ich osobach zawarte z całą ludzkością. Następne było już przymierzem z jednym, konkretnym człowiekiem: z Abrahamem. Bóg wybrał go i obiecał liczne potomstwo i objęcie w posiadanie ziemi Kanaan. To przymierze było podstawą dla ukształtowania się w późniejszym czasie narodu Izraela, który jako potomstwo Abrahama na mocy przymierza synajskiego osiądzie w Kanaanie. Księga Wyjścia Wszystkie wyżej wspomniane przymierza zostały opisane w Księdze Rodzaju – na samym początku biblijnej historii zbawienia. W następnej księdze Pięcioksięgu znajduje się już opis przymierza najdonioślejszego dla Izraela, faktu, który przemienił ich mentalność i aż do dzisiaj kształtuje historię i sposób myślenia narodu. Przymierze na Synaju, poprzedzone nocą Paschy i cudownym wyprowadzeniem z niewoli egipskiej, było przez Jahwe dokładnie zaplanowane i przygotowane. Sam Bóg wyprowadza swój naród z niewoli, aby zawrzeć przymierze z ludem wolnym, odizolowanym od narodów pogańskich, mogącym stanowić o sobie. Warunki przymierza – to kult Jahwe, nieoddawanie czci obcym bogom, odrzucenie układów z ludami pogańskimi i przestrzeganie Prawa – Dekalogu, który sam Jahwe daje ludowi. 2 Naród zobowiązuje się: Uczynimy wszystko, co Pan nakazał. (Wj 19,8). Od dotrzymania tego zobowiązania będzie zależała cała przyszłość Izraela. Zawarcie przymierza dokonuje się poprzez pokropienie ludu krwią ofiar złożonych Bogu, co czyni go własnością Jahwe (krew przymierza), obrzędu dopełniają przepisy o kulcie – pod Synajem kształtuje się starotestamentalny kult Jahwe w Izraelu. Tam też Bóg z luźnych plemion hebrajskich tworzy (rozpoczyna tworzenie) jednego narodu, zgromadzonego wokół Niego i oddanego na Jego własność wyłączną. Przymierze w Izraelu To przymierze, tak istotne dla narodu wybranego, było często zrywane i odnawiane. Do niego odwoływali się prorocy, oskarżając lud o grzechy przeciwko Jahwe; powoli z aktu czysto jurydycznego, niejako kontraktu z Bogiem, przymierze synajskie staje się aktem konstytutywnym Izraela jako świętej społeczności. Powoli zaczyna się w nim przejawiać element uczucia, nieodwzajemnionej miłości Boga do ludu, i wtedy nie wystarczy już przestrzeganie Prawa. Bóg oczekuje od Izraela miłości i zrozumienia tego prawa, co jest zbyt trudne, a do czego nawołują prorocy, znający wolę Jahwe. Niewierność Izraela jest już nie tylko wystąpieniem przeciwko warunkom Przymierza, ale jest odrzuceniem miłości i woli Bożej. Nowe Przymierze W przepowiadaniu proroków zaczynają pojawiać się zapowiedzi „nowego przymierza”, nowej realizacji planu Bożej miłości. Jest ukazywane jako poznanie Boga (Oz 2), jako nowe zaślubiny (motyw oblubieńczej miłości między Bogiem i Jego ludem), jako sprawiedliwość i wierność. Najbardziej znanym i wyrazistym tekstem mówiącym o Nowym Przymierzu jest proroctwo Jeremiasza: Oto nadchodzą dni - wyrocznia Pana - kiedy zawrę z domem Izraela i z domem judzkim nowe przymierze. Nie jak przymierze, które zawarłem z ich przodkami, kiedy ująłem ich za rękę, by wyprowadzić z ziemi egipskiej. To moje przymierze złamali, mimo że byłem ich Władcą 3 wyrocznia Pana. Lecz takie będzie przymierze, jakie zawrę z domem Izraela po tych dniach wyrocznia Pana: Umieszczę swe prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na ich sercu. Będę im Bogiem, oni zaś będą Mi narodem. I nie będą się musieli wzajemnie pouczać jeden mówiąc do drugiego: Poznajcie Pana! Wszyscy bowiem od najmniejszego do największego poznają Mnie wyrocznia Pana, ponieważ odpuszczę im występki, a o grzechach ich nie będę już wspominał. (Jr 31,31-34) Jest to zapowiedź czegoś Nowego – ponownego wyzwolenia (podobnego do tego z Egiptu) i przymierza bazującego na prawie serca, prawie miłości, co okaże się realne i możliwe dopiero w Osobie Jezusa. Realizatorem nowego przymierza ma być tajemniczy Sługa Jahwe, pomazaniec, ustanowiony przez Boga „przymierzem dla ludzi, światłością dla narodów” (Iz 42,6) Nowy Testament W Nowym Testamencie hebrajski termin berith został oddany słowem diatheke, słowem używanym również w greckim przekładzie ST. W hellenistycznej terminologii prawniczej słowo to oznacza „akt, mocą którego ktoś wydawał dyspozycje dotyczące majętności (testament) albo ogłaszał warunki, które miał zamiar postawić w związku z jakimś układem”, przy czym akcent zasadniczy spoczywał „nie tyle na treści prawnej, ile raczej na powadze tego, który przez wspomnianą umowę nadawał sprawom bieg określony”. Pascha Nowe Przymierze, zapowiedziane przez Boga ustami proroków, zostaje zawarte przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy – Uczty nowej Paschy, podczas której również sam siebie określa jako „Sługę Pańskiego”, realizatora 4 Przymierza. To Przymierze zawierane jest mocą Krwi Chrystusa, przelanej na krzyżu „za was i za wielu” (czyli za wszystkich) – tu pojawia się uniwersalistyczny wymiar nowego przymierza. Gwarantem Przymierza jest Chrystus i Jego męczeńska śmierć na krzyżu, uobecniana codziennie podczas obrzędu sprawowanego na Jego pamiątkę – podczas Eucharystii. W ten sposób chrześcijanie codziennie zawierają z Bogiem Przymierze wieczne we Krwi Chrystusa. Św. Paweł Wg św. Pawła miejsce Prawa ST zajęło w NT prawo miłości, będące doskonałym wypełnieniem Prawa. Prawo Mojżesza jest również wpisane w Bożą ekonomię zbawienia, której integralną częścią było przymierze synajskie. Obecne przymierze jest przymierzem Ducha – Ducha miłości i wolności, przymierzem zawartym przez Chrystusa z całą ludzkością. List do Hebrajczyków List do Hebrajczyków ukazuje Chrystusa – Arcykapłana, jedynego Pośrednika ludzkości, który na mocy własnej krwi przypieczętowuje nowe i wieczne przymierze. Przez tę śmierć czyni nas dziedzicami Królestwa, bo jak i w przypadku testamentu musi najpierw umrzeć ten, który sporządza testament, aby spadkobiercy mogli dostąpić udziału w dziedzictwie. Chrystus – Arcykapłan przez swą śmierć zapewnił nam raz na zawsze dostęp do Ojca. Realizacja Również w NT ukazany jest Kościół jako lud święty, królewskie kapłaństwo (1P 2,9), na mocy przymierza nabyte Bogu na własność. Na ziemi jego realizacja jest jeszcz3e ograniczona, a swoją pełnię osiągnie przy końcu czasów, w momencie zaślubin Baranka z Kościołem i ostatecznego zjednoczenia ludzi z Bogiem (Ap 21). 5
