BIOGEOGRAFIA

BIOGEOGRAFIA
WYKŁAD 1
BIOGEOGRAFIA:
 ogólna- ustala jakie prawa rządzą rozsiedleniem organizmów
 regionalna (analityczna)- wyodrębnienie krain biogeograficznych i ich biologiczna
charakterystyka
 ekologiczna- bada zależności rozsiedlenia od warunków środowiska
 historyczna (dynamiczna)- rozsiedlanie organizmów w przeszłości geologicznej
zgodnie z panującymi ówczesnymi warunkami
Fitogeografia
Zoografia
Opiera się na florystyce i faunistyce.
Florystyka- dział botaniki zajmujący się ustaleniem dla danych obszarów spisów gatunków
występujących ( z podaniem stanowisk), inwentaryzacja
Faunistyka- tj. wyżej dot. zwierząt
Dziedziny oparte o badania naukowe, terenowe
- określają częstość i rzadkość występowania danego gatunku na danym obszarze
- ujęte w liczbach
Związek biogeografii z innymi naukami:
 geografia
 klimatologia
 gleboznawstwo
 ekologia
 systematyka
 geologia
 paleontologia
Zajmuje się badaniem zmienności geog. rozmieszczenia gatunków (też ewolucjonizm)
BIOSFERA:
o austriacki geolog Ziss przy badaniu Alp
o ta część kuli Ziemskiej, gdzie są organizmy żywe
o energię czerpie ze Słońca
o producentem materii żywej są rośliny
o woda na ogół w fazie ciekłej
o powierzchnie graniczne pomiędzy 3stanami skupienia
o życie najbujniej rozwija się na powierzchni litosfery
o hydrosfera zasiedlana wszędzie
o atmosfera ma zbyt małą gęstość, by mogła być zamieszkana na stałe
o grubość biosfery ok. 20km
o miejsc abiotycznych jest niewiele
o granica życia 6-7 km
o na powierzchni lodowców- glony przynoszone przez wiatr
1
o
o
o
o
o
o
o
sięga za koło podbiegunowe
bakterie żyją w ekstremalnych warunkach
fitosfera zajmuje mniejszą powierzchnie niż zoosfera
roślinność nadaje charakter obszarowi
zwierzęta występują efemerycznie
prawdopodobnie jest więcej zwierząt ( 300tys. roślin i 1,5 mln. zwierząt)
przyczynia się do przekształcenia powierzchni Ziemi
GATUNEK
- podstawowa jednostka klasyfikacji biologicznej
- zbiór wszystkich osobników podobnych morfologicznie potencjalnie krzyżujących się ze
sobą i dających płodne potomstwo
POPULACJA
- grupa osobników tego samego gatunku ograniczona w czasie i przestrzeni
- niższa niż gatunek
Każdy gatunek dąży do zasiedlania obszarów, które dają mu min. warunków, zajmuje swój
areał, żaden gatunek nie zasiedli wszystkich obszarów, bo napotka na bariery dyspersji
Bariery:
a) geograficzne:
o fizyczne
o duży zbiornik wodny
o wysokie góry
o wysoki, gęsty las
o lawiny, burze śnieżne
o pożary, trzęsienia ziemi, odległość
o czas
b) biologiczne
- interakcje z innymi organizmami
Zasięgi gatunków są zmienne w czasie i przestrzeni
Środowisko na ogół stawia opór nowym kolonistom
Zasięg danego gatunku zależy od związków, warunków danego obszaru
Warunki środowiska:
- klimatyczne
- edaficzne (pokarm)
Prawo minimum LIEBIEGA
Czynnikiem ograniczającym rozwój rośliny w danym miejscu jest ten składnik pokarmowy,
który występuje w minimum.
Dotyczy to również zwierząt oraz wszelkich czynników środowiska.
Każdy z czynników środowiska może ograniczać rozwój populacji, jeżeli będą one bliski min.
wymaganego przez dany organizm.
2
Działanie czynników limitujących zmienia się w stadium życia danego organizmu, każde
stadium ma inne życiowe minimum, najmniejsza zdolność- wczesny rozwój, są one
najbardziej wrażliwe.
Prawo Hesse
Stałe występowanie zwierzęcia w danym środowisku zależy od tego stadium rozwojowego,
które ma najmniejszą zdolność przystosowawczą
Czynniki środowiska:
a) rekwizyty
- materiałowe- ich obecność w środowisku i możliwość pobrania decyduje o istnieniu i
rozwoju organizmów w danym miejscu
-woda, surowiec energetyczny
b) warunkujące
-pierwiastki stanowiące znikomy %
- czynniki nieprzyswajalne
- decydują o przebiegu reakcji
- ciśnienie, T
Oddziaływanie czynników- zależy od ich natężenia. Przy pewnych natężeniach z dużą
intensywnością, przy innych z mniejszą, mogą przebiegać tylko w danym zakresie
optimum
reakcje
org.
-10°
10°
25°
natężenie czynnika
Zasięg tolerancji ekol. określają nam te 2 punkty- reguła SHELFORD’a
Tolerancja może się zmieniać w czasie i przestrzeni
Tolerancja jest różna w różnych strefach życiowych (rozród), zależna jest od płci i wieku.
Warunki tolerancji są charakterystyczne dla danej populacji
Pojedyncze gatunki mogą mieć inne granice.
Tolerancje trzeba badać niezależnie
Krzywa ta nie zawsze jest symetryczna, np., jeżeli badamy rozmieszczenie organizmów
morskich, zależność zasolenia wody- różne gatunki mają różne tolerancje wobec danego
czynnika
Stenobionty- wysoka granica tolerancji, wąski zakres tolerancji (np. rafy koralowe)
Eurybionty- szeroka granica tolerancji, lepiej przystosowany organizm (np.wróbel)
Tolerancja może ulegać zmianie w zależności od tego, jakie jest nasileni innych czynników
3
Tolerancja jest wyrazem przystosowania gatunków do środowiska i określa ekologiczne
możliwości jego bytowania.
Znajomość tolerancji stanowi klucz do zrozumienia zasięgu geograficznego danego gatunku.
DYSPERSJA ( wewnętrzna i zasięgowa) jest motorem przemieszczania się w przestrzenistymuluje zasiedlanie środowiska macierzystego
DYSPERSJA:
a) okresowa- wędrówki zwierząt
b) kolonizacyjna- poszukiwanie nowych miejsc do życia, zwiększenie areału gatunku,
przenikanie poza granice)
Może być aktywna albo bierna
Aktywna:
o zwierzęta obdarzone dużą możliwości ruchu (bieganie, latanie)
o u roślin (rozłogi u poziomki)
o zachodzi u roślin na stosunkowo niewielką skalę
Bierna:









Anemochoria- rozsiewanie przez wiatr
Hydrochoria- przez wodę
Pająki- zjawisko babiego lata- przenoszenie jajeczek
Na pływających tratwach roślinnych
Kry lodowe- niedźwiedź polarny
Migrujące stada ptactwa
Przenoszenie 1 org. Przez 2
Wewnątrz układu pokarmowego- drozdy jedzą nasiona jemioły
Przenoszenie przez człowieka
WYKŁAD 2
CHRONOLOGIA- bada strukturę flory, fauny; areały gatunkowe; rozpoznanie przyczyn
rozmieszczenia gatunków na kuli ziemskiej; wyodrębnia jednostki regionalne poszczególnej
rangi; bada pionowe rozmieszczenie organizmów;
Każdy gatunek, taksom posiada swój zasięg, badaniem zasięgu zajmuje się areografia.
Organizmy mają skłonność do zmiany areału, powiększania. Większość ma swoje stałe
areały.
Zasięg geog. roślin- tam, gdzie ona rośnie
U zwierząt występują różnego typu przemieszczenia (dobowe, sezonowe)
Zasięg gatunkowy zwierząt- obszar, gdzie się rozmnażają- areał rozrodczy.
Obszary zasiedlane okresowo, ale uczęszczane stale można zaliczyć do areału rozrodczego.
4
Podstawą są badania terenowe, nanosimy dane na mapie:
 Łączenie punktów najbardziej wysuniętych
 Kartowanie pojedynczych dobrze zbadanych obszarów
 Dane musza być najnowsze
Na zasięg ma wpływ:
 Klimat
 Rozmieszczenie kontynentów
 Ukształtowanie terenu
Zasięgi:
a) ciągłe
Jeżeli poszczególne punkty występowania gatunków leżą tak blisko siebie, ze możliwie
jest bezpośrednie przemieszczanie się osobników gatunków z jednego stanowiska na
drugie, nie ma przerw
Zasięg ciągły zwarty
Pojedyncze wsypy
b) nieciągłe, rozerwane
Występują częściej, części pomiędzy, którymi rozprzestrzenianie jest niemożliwe
przyczyny są historyczne, kiedyś zasięg był ciągły, później rozerwanie, pokonanie
pozornej bariery
Wzorce rozsiedlania powtarzają się:
 kosmopolityczny- cały glob
 antropikalny- tylko tropikalny, gorący klimat
 cyrkumpolarny- wokół bieguna
 amfiatlantycki- oba brzegi Atlantyku
 borealno- alpejski
RELIKTY:
- znaczenie filogenetyczne- przeżytek, taksonomiczne gatunki, które nadal żyjąca ziemie,
podczas gdy inni członkowie wymarli w dawnych epokach geologicznych
- biogeograficzny- gatunek o małym zasięgu biogeograficznym, który powstał przez
skurczenie
RELIKTY:
a) czasowe
związane z określonymi okresami geologicznymi np. skrzelopływka bagienna (pod kołem
biegunowym i w Tatrach), są to relikty glacjalne
b) ostojowe
kiedyś zajmował duży areał i skurczył się do niewielkiego fragmentu
5
RELIKTY:
I. harmoniczne
gatunki żyjące w zgodzie z innymi gatunkami danego obszaru
II. dysharmoniczne
gatunki występują w nietypowym dla siebie środowisku
Przyczyny powstawiania reliktów:
a) zmiany klimatyczne
b) zmiany topografii
c) zmiany edaficzne
d) konkurencja, współzawodnictwo
e) działalność człowieka
ENDEMITY:
Gatunki charakterystyczne dla danej okolicy i nigdzie poza nią nie występujące, albo gatunek
powstał w danym miejscu i nigdy nie zmienił areału, albo kiedyś areał był duży i się skurczył
tylko do danego obszaru
a) autochtoniczny- został na terenie, w którym powstał
b) alochtoniczny- teren występowania nie pokrywa się z terenem powstania
1. neoendemity- np. Jastrzębce w Sudetach, powstał bardzo niedawno
2. paleoendemity- powstały dawno, uległy skurczeniu
Warunkiem powstania endemitów jest izolacja:
- wyspy oceaniczne
- obszary górskie
- jaskinie
- głębokie, stare jeziora
Charakteryzując obszar używamy endemitów
Wikaryzm- na 2 obszarach Ziemi występują bardzo do siebie podobne gatunki
morfologicznie, które zastępują się geograficznie, np. chrząszcz na Kaukazie
Wikariaty- blisko spokrewnione gatunki zastępujące się geograficznie.
Badamy zasięgi wyższych taksomów (rodzaju)
Zasięg rodzaju- suma gatunków wszystkich rodzajów
Takie badania przydają się przy ustalaniu miejsca powstania rodzaju
Im bliżej równika, gorących okolic, tym dany taksom ma więcej przedstawicieli.
Są też wyjątki- np. drzewa iglaste są bardziej zróżnicowane w klimatach chłodnych.
1. ewolucja zachodzi szybciej w obszarach ciepłych
2. w obszarach umiarkowanych było więcej katastrof
3. liczba osobników wszystkich gatunków lądowych jest ograniczona od ilości dostępnej
energii
Istotny wpływ ma zakres adaptacji fizjologicznych gatunku.
Gatunki okolic chłodnych muszą mieć zakres zmian adaptacyjnych większy.
6
Im ten zakres większy, tym gatunki zabuja znaczny obszar.
Badania zasięgów potrzebne są w pracach analitycznych, regionalizacji.
Przy wyodrębniani jednostek stosujemy szereg kryteriów:
a) podobieństwo składu gatunkowego
- wskaźniki (mówią o podobieństwie)
- granicę wyznacza się tam, gdzie wskaźnik jest , 50%
b) pokrewieństwo
- zniwelowanie różnic wynikających z różnic organizmów żyjących na danym obszarze
c) kryterium różnicowe
- historycznie najstarsze
- obecność gatunków charakterystycznych (endemitów)
d) kryterium taksomów zastępczych
- względna obecność wikariatów
- granica między wikariatami może być granicą regionu
e) nakładanie się granic zasięgów
f) kryterium obszarów centralnych
- wynika z badania taksonomów wyższych
g) bariery ekologiczne
- granice zasięgów pokrywają się z granicami biomów
h) kryterium historyczne
- uwzględnia pochodzenie flory i fauny danego rodzaju
Regionalizacje mogą być odmienne, najlepsze sa oparte na rozmieszczeniu roślin kwiatowych
i zwierząt kręgowych
WYKŁAD 3
ZMIENNOŚĆ GATUNKÓW
Gatunek składa się z populacji
Często osobniki różnią się od siebie.
Nie ma 2 identycznych osobników przy rozmnażaniu płciowym.
ZMIENNOŚĆ:
 Wewnątrzpopulacyjna
(indywidualna, osobnicza)
Odnosi się do różnic między osobnikami jednej populacji.
7
Przyczyny:
- dymorfizm płciowy (ptaszki, rybki, pajączki)
- różnice mogą wynikać z wieku np. siewka sosny i dojrzałe drzewo  szczególnie
widać to u zwierząt, które przechodzą różne stadia rozwojowe.
- Sezonowa zmiana wyglądu (ptaki a sezon godowy mają inne upierzenie)
- Zmiana w zależności od pór roku np. u mszyc
- Podział u owadów ze względu na kasty np. termity
- Wynikające z warunków ekologicznych np. ostrygi
- U pasożytów wygląd może zależeć od rodzaju żywiciela
- Szybka zmiana barwy u bardzo wielu zwierząt np. ryby, kameleon
* Różnice w obrębie populacji mogą być niewielkie  zmienność ciągła.
Rozkład częstości cechy – większość osobników ma cechę średnią np. wzrost.
* Zmienność nieciągła (skokowa, polimorficzna). Występuje w tej samej populacji kilku
różnych grup np. grupy krwi; muszle ślimaków.
 Międzypopulacyjna
Występowanie różnic pomiędzy przestrzennie odgraniczonymi populacjami  zmienność
geograficzna
Nawet populacje sąsiadujące ze sobą RÓZNIA SIĘ  podłoże genetyczne  konsekwencja
rozmnażania płciowego.
Populacje żyją w innych warunkach środowiska = wymuszenie maksymalnego dostosowania
się.
Różnice mogą być niewielkie lub b. duże.
GRUPY CZYNNIKÓW:
- Klimatyczne
Zwykle zmienność jest powolna, ciągła
- Siedliskowe
Zmienność o charakterze mozaiki, nieregularna.
Zmienności może podlegać każda cecha
- fizjologiczna
- morfologiczna
- behawioralna
Każda zmienność ma charakter PRZYSTTOSOWAWCZY do lokalnych warunków
środowiskowych, co może potwierdzać ochronne ubarwienie zwierząt. Np. na pustyni
NAMIB bardzo wiele zwierząt ma żółto – czerwone ubarwienie (jak gleby).
8
Reguły klimatyczne (ekogeograficzne):
Opisują równoległość zmian morfologicznych z fizycznymi parametrami środowiska.
1) reguła Bergmana
dot. Stałocieplnych kręgowców (ssaków i ptaków).
Kręgowce stałocieplna zimnego klimatu są na ogół większe niż przedstawiciele gatunków
blisko spokrewnionych, żyjących w cieplejszym klimacie.
Reguła ta potwierdza się u bardzo wielu ssaków np. dziki hiszpańskie i syberyjskie.
Dotyczy osobników blisko spokrewnionych gatunków lub tego samego gatunku.
 od Reguły Bergmana są wyjątki – ale wtedy potrafimy wskazać inny czynnik, który jest
sprzeczny z regułą – np. zwierzęta pod powierzchnią ziemi.
2) reguła Allena
szczególny przypadek reguły Bergmana – dotyczy tych samych zwierząt.
U zwierząt żyjących w zimnym klimacie są mniejsze wyrastające części siała niż u zwierząt
żyjących w klimacie cieplejszym.
3) Reguła Glogera
Potwierdzamy w badaniach laboratoryjnych
Dotyczy wszystkich zwierząt
Mówi, ze zwierzęta żyjące w wilgotnych okolicach są intensywniej (ciemniej) ubarwione niż
te same z okolic suchych. Na intensywność ubarwienia ma wpływ temperatura.
 im jest zimniej – tym kręgowce są jaśniejsze, a bezkręgowce ciemniejsze.
4) Reguła Jordana
Dotyczy ryb
Ryby żyjące w chłodniejszych wodach wykazują tendencję do posiadania większej liczby
kręgów kręgosłupa niż te same formy z wód cieplejszych.
Większość zwierząt rośnie do osiągnięcia dojrzałości płciowej. W wodach ciepłych zwierzęta
osiągają dojrzałość płciowa wcześniej(mniej czasu na rośnięcie) = inna lepkość wody ciepłej
(zmiana, by zwierzę lepiej pływało).
9
5) Reguła NO-NAME
Dot. Roślin
Częstość występowania poliploidów u roślin wzrasta z większą szerokością geograficzną.
 zmienność geograficzna najczęściej jest ciągła => klinalna – klina odnosi się do
gradientu cechy
 niektóre gatunki na całym obszarze występowania wykazują niewielką zmienność =>
monotypowe
 u innych różnią się => politypowe (dzielą się na podgatunki, razy)
np. Mewa Srebrzysta (ubarwiona srebrzyście – szaro)
Mewa Żółtonoga (większa od srebrzystej, pokrywa piór czarna)
NADGATUNEK – krąg ras geograficznych
Zasada Gausego = Zasada konkurencyjnego Wyparcia
Dwa gatunki nie mogą dłuższy czas występować na tym samym terenie jeżeli mają
identyczne wymagania środowiskowe, bo jeden gatunek wyprze drugi.
Czasami tylko gatunki występują sympatrycznie => różnice morfologiczne.
 wspólne występowanie powiększa różnice morfologiczne np. Perkoz dwuczuby; Perkoz
rdzawoszyjny
Gatunki bliźniacze
Takie, które nie różnią się od siebie na pierwszy rzut oka.
Trzeba dłuższych badań, by odkryć różnice.
WYKŁAD 4
Regionalizacja- wyróżnienie jednostek terytorialnych o w miarę jednolitej faunie i florze
Krainy zoograficzne- 6
NEARKTYKA+ PALEARKTYKA= HOLARKTYKA
NEARKTYKA+ PALEARKTYKA + ETIOPSKA+ORIENT= królestwo ARKTOGEA
PALEARKTYKA
Największa, klimat chłodny i umiarkowany
Europa+ Azja po Himalaje, po rzeki Jangcy Hung-ho + Płn. Afryka. Zubożała fauna
tropikalna. Niektóre gatunki przeszły z tropików. Mało endemitów- ślepiec, selewinka,
skoczek egipski
Z ptaków endemiczny gatunek- płochacz
Bardzo daleka geograficznie W---E
10
Inne gatunki na W i na E
Sarna---sarna syberyjska
Żbik---kot amurski
Kuna--- kuna syberyjska
Jeleń---maral
Góry: koziorożec alpejski, muflon
Tu żyje większość salamander świata, np. plamista, olbrzymia
Pogranicze palearktyki i orientu: panda wielka i mała
Dzielnice palearktyki:
 europejsko- obska
 wschodniosyberyjska
 mandżursko- chińska
 centralnoazjatycka
 śródziemnomorska
W Polsce występują głównie gatunki przechodnie.
Endemity: traszka karpacka, darniówka tatrzańska, warzucha polska, goroń tatrzański;
Można wyróżnić różne gatunki faunistyczne:
&&& Elementy borealne: łoś, zając bielak, dzięcioł trójpalczasty, orzechówka
&&& Elementy atlantyckie: słowik rdzawy, sieja
&&& Elementy alpejskie: kozice, świstak
&&& Elementy śródziemnomorskie: suseł perełkowaty, żołna, modliszka
NEARKTYKA
Ameryka Północna po Środkowy Meksyk
Zbliżona fauna, te same rodzaje, ale inne gatunki
P
N
Żubr-----------------bizon
Bóbr-----------------bóbr kanadyjski
Szakal---------------kojot
Borsuk--------------borsuk amerykański
Znacznie więcej endemitów:
Piżmowół, kozioł śnieżny, skunks, widłoróg
Gryzonie: sewel, goffer, gwiazdonos, urson, dydelf płn.
Ptaki: indyki, lasówka modra, kondor kalifornijski
Gady: grzechotnik zielony, heloderma (jadowita jaszczurka)
11
ETIOPSKA/ AFROTROPIKALNA
Afryka bez Sahary
Najbardziej podobna do Orientu, ciepły klimat
Naczelne: malago karłowaty, koczkodan, goryl, kanczyl, hiena cętkowana, pawian, mandryl,
szympans, pangolin olbrzymi
Endemity: golec, równik, ostrzałka, okapi
Sawanny: bawół kafryjski, antylopy
Ptaki: struś, sekretarz, marabut, turako, miodowód duży, trzewikodziób, waruga, wdówki
rajskie, nektarnik
Owady: goliat
Gady: bekon, kameleon(endemit), węże (mamba)
Ryby: latimeria, prapłetwiec
ORIENT
Indie, Indochiny, W. Indonezji, Płd. Cz. Chin
Naczelne: wiewiórecznik, wyrak upiór, lori wysmukły
Człekokształtne małpy wąskonose: gibbon, hulman
Endemity: tapir malajski, kolugo, gołyszek (największy jeż na świecie bez kolców), kalong
(największy nietoperz na świecie, rozpiętość skrzydeł 1,70), taguan (latająca wiewiórka);
Jeleniowate: mundżak, takin, anoa
Ptaki: turkuśnik indyjski, dzioborożec wielki
Kurak: argus
Gady: kobra okularnik, żółw wielkogłowy, malajska żaba latająca, waran, pyton, gawial,
smok latający;
Ryby: pangaz
12
NEOTROPIKALNA
Am. Środkowa i Płd.
Królestwo: NEOGEN
Rozwijała się w całkowitej izolacji, bardzo zróżnicowane zwierzęta kopytne, wymarły
wszystkie
Torbacze: drapieżniki: nieliczne gatunki, teraz: dydelf S, japok, zbójnik
Owadożerne- szczerbaki: leniwce, mrówkojady, pancerniki
Poszły na N: szop pracz, pekari, jaguar, puma, ocelot; charakterystyczne, ale nie endemity
Endemity: pies leśny, wilk grzywiasty, hirava
Jeleniowate: mazama, pudu, lama: guankako
Małpy szerokonose: wyjec, tamaryna, pigmejka, sajmiri, kapucynka
Gryzonie: kapibara, amra, aguti, koendu
Nietoperze: wampiry
W Amazonce: inia- słodkowodne delfiny
Ptaki: landu- nielot, haocyn, tukan, kondor;
Kolibry, tyranka cynobrowa, tłuszczak
Papugi: ary
Gady: boa dusiciel, anakonda
Płazy: drzewołazy
Ryby: piranie, czworobok, węgorz elektryczny, arapaima
Owady: herkules
AUSTRALIJSKA
Królestwo: NOTOGEA
Australia, Nowa Gwinee, W. Tasmańskie
Niezwykle odrębna do dziś
Uboga fauna, brak ssaków łożyskowych, oprócz psa dingo
Archaiczne grupy ssaków: dziobak (jadowity ssak), kolczatka
Torbacze: kangury, koala, diabeł tasmański, opos;
13
Ptaki: emu, kazuar, lirogon, kakadu, kukabura, altannik, nogal, kiwi, koroniec, papuga falista,
rajskie ptaki
Gady: hatteria
Płazy: rzekotka, liopelma
WYKŁAD 5
Czynniki decydujące o bioróżnorodności wyspy:
- położenie (strefa klimatyczna)
- wielkość (zróżnicowanie środowiska) 10* większa powierzchnia=> 2* więcej
gatunków
- kształt
- układ wiatrów i prądów morskich
- wiek wyspy (i wyspa jest starsza, tym jej świat żywy jest bogatszy)
- odległość od kontynentu
- zróżnicowanie gatunkowe „źródła”
- sąsiedztwo innych wysp
IZOLACJA – ekosystemy wysp są wyniszczone przez zmiany klimatyczne, a nowi imigranci
przybywają wolno
EWOLUCJA WYSPIARSKA – gatunek przybyły na wyspę często daje początek całej nowej
grupie gatunków
EFEKT ZAŁOZYCIELA – gatunki na wyspie są dziełem przypadku (zależy od tego co tam
przybędzie), inne proporcje gatunków iż na kontynentach.
DRYFT GENETYCZNY – całe potomstwo ma taką pule genetyczną, jakie geny przynieśli
założyciele (może być mniejsza zmienność).
ENDEMIZM – bardzo wysoki
Teoria równowagi dynamicznej wysp – Mc Arthur & Wilson (lata 60’)
Liczba gatunków zamieszkujących wyspę jest wypadkową między nowymi przybyszami, a
gatunkami będącymi tam od dawna.
Zależy od wielkości wyspy.
WYSPY dzielimy na:
1) kontynentalne
- lezą w pobliżu lądu
- stanowią część kontynentu
Powstanie:
- Poziom wód opadł i wynurzyły się z wody puste wyspy, a dziś zasiedla je fauna imigracyjna
14
- mogły być połączone z lądem -> fauna reliktowa (która utraciła łączność z kontynentem)
Przykłady:
 Wielka Brytania
 Irlandia
7 tys. Lat temu utraciły łączność z kontynentem europejskim
- fauna jest uboga
- endemitów nie ma
- brak ssaków, dla których siedlisko wydaje się by c odpowiednie np. chomiki, lemingi,
wilki, bobry, niedźwiedzie, renifery
ponieważ „nie zdążyły” na czas zasiedlić Wysp Brytyjskich lub zostały w międzyczasie
wyniszczone przez człowieka
- mało płazów i gadów

Malaje
Fauna reliktowa
Niegdyś połączone z kontynentem azjatyckim
- po izolacji niektóre gatunki wymarły np. słonie zostały dziś już tylko na Sumatrze
- najuboższa gatunkowo jest Jawa (najmniejsza)
Przykłady zwierząt z Malajów:
- orangutan (Borneo, Sumatra)
- tapir malajski (Sumatra)
- nosorożec sumatrzański
- nosacz (małpa) - endemit (Borneo)
- niedźwiedź malajski
2)oceaniczne
- leżą na głębiach wodnych poza szelfem , z dala od lądu
Pochodzenie:
- wulkaniczne (podmorskie)
- koralowe
- pęknięcia płyty kontynentalnej tak dawno, ze dziś te wyspy uważane są za oceaniczne,
choć genetycznie są to wyspy kontynentalne
Wyspy wynurzają się z morza puste – gatunki je zamieszkujące są potomkami migrantów,
którzy tam dotarli
Przykłady:
 W. Św. Heleny (20*14 km)
Odległa zarówno od wybrzeży Afryki, jak i Ameryki Południowej
Gatunki:
Kręgowce – SIEWKA (ptak) Jedyny!
Ślimaki endemiczne
Owady (głównie RYJKOWCE) 160 gatunków endemicznych chrząszczy
Skorka (szczypawka) – wielkości dłoni
Nie ma tam drzew – „drzewa” są z roślin zielnych np. stokrotka wielkości baobabu
15

Hawaje
Archipelag pośrodku oceanu Spokojnego
Fauna:
Głównie pochodzenia amerykańskiego (północny prąd równikowy)
- 800 gatunków muszki owocówki
- b. Liczne ślimaki endemiczne – kilka tysięcy gatunków
- nielotne ptaki np. IBIS, kaczka roślinożerna
- sierpodzioby (HAWAJKI) – jeden przybyły gatunek dał początek 214 gatunkom na
Hawajach
Polinezyjczycy wpierdalali sierpodzioby
Flora:
-
bardzo oryginalne rośliny, niemal wszystkie to endemity
b. znana akacja
srebrne miecze (zakwita raz w życiu)
gigantyczne lobelie
Dziwne przystosowania:
 ślepe świerszcze
 larwy ważek, które żyją na lądzie

Galapagos (na równiku)
Brzegi wysp są bardzo skaliste i niegościnne, pokryte zakrzepami lawy, na których rosną
tylko opuncje i kaktusy
Wewnątrz wyspy bardzo duże zróżnicowanie gatunków roślin = ok. 700 (połowa z nich to
endemity)
Fauna:
- żółw słoniowy
- legwany wodne i lądowe (endemiczne)
- foka uchatka
- pingwin równikowy
- głuptak (niebieskie nóżki)
- fregata (ptak, który jest pasożytem)
- zięby darwina (darwinki)
b. dużo ptaków
 Krakatau (pomiędzy Jawą, a Sumatrą)
Natura na tej wyspie sama dokonała „eksperymentu”.
Były tam kiedyś 3 czynne wulkany
W sierpniu 1883 r. wyspa „wyleciała w powietrze” za sprawa erupcji wulkanicznej. Z
dawnej powierzchni zostało 1/3 i wszystko, co na niej wcześniej żyło uległo zagładzie.
16
Wydarzenie to pozwoliło zaobserwować w jakim tempie następuje imigracja organizmów
na wyspę.
Już 50 lat po wybuchy wyspa była porośnięta przez las tropikalny.

Madagaskar
Oddalony o ok. 400 km od stałego lądu
Wyspa stara – żyje tu bardzo wiele endemitów m.in.:
- 9 gatunków baobabów (w całej Afryce jest tylko 1)
- pielgrzan
- sagowiec (bardzo archaiczna grupa roślin)
- storczyki
- dzbaneczniki (owadożerne)
Fauna:
- WSZYTSKIE LEMURY ŚWIATA
- INDRI
- PLACZAK
- Drapieżniki: FOSSA
- Tenreki madagaskarskie (owadożerne) – kretojeże
- Kiedyś żyły też olbrzymie nielotne ptaki (do 3 m wysokości) – EMPIOMIS; DRONT
DODO
- Dzisiejsze ptaki: roatelo, kuja błękitna, wangi
- B./ wiele kameleonów o różnej wielkości

Nowa Zelandia
Bardzo uboga florystycznie i faunistycznie. 7 razy mniej kręgowców lądowych niż w Polsce
(kiedyś żyły tu osły osiągające 4 m długości), mało płazów (np. LIOPELMA) i gadów(np.
TUATARA). Więcej ptaków np.
- KIWI
- WEKA
- TAKAHE
- Papugi
Kiedyż żyły tu ptaki MOA.
Dużo robali (WETY).
Dużo drzewiastych paproci i sukulentów – m. in. FUKSJA
B. dużo nietoperzy – m i. Gatunek NIETOPERZY WĄSONOSYCH.
Historia wyspy ma bardzo duży wpływ na świat żywych gatunków, które się tam znajdują.
Ewolucyjne przystosowania wyspiarskie:
 rośliny jednopienne ( tzn. na tym samym osobniku występują kwiaty męskie i żeńskie
lub dwupłciowe)
17






brak drzew (zwłaszcza na wyspach oceanicznych) jedynymi drzewami są palmy
kokosowe, bo ich owoce są b. Odporne i mogą długo dryfować; formy drzewiaste
rozwijają rośliny, które zwykle są b. małe (np. Stokrotka)
u zwierząt: utrata zdolności latania np. wtórnie bezskrzydłe owady, niektóre nielotne
ptaki, co z jednej strony może być korzystne, a z drugiej utrudnia zasiedlanie innych
pobliskich wysp
brak słodkowodnych ryb (niektóre są wtórnie słodkowodne) i płazów, bo słona woda
jest dla nich zabójcza
brak nie latających ssaków (często tylko nietoperze)
brak drapieżników
karłowatość „dużych” i gigantyzm „małych” zwierząt  wydaje się, ze wpływ na to
ma brak drapieżników
Te wszystkie przystosowania dot. gł. wysp oceanicznych.
18