Przewodnik po badaniach

Przewodnik po badaniach
IDEXX Vet•Med•Lab
Wydanie II
Manual_new_2012.indb a
12-12-18 09:13
Tytuł oryginału: Manual
Tłumaczenie: dr Jarosław Król
Skład: Marcin Morawski • MarcinArt
Korekta: Ewa Gawlik i Urszula Mazur
Wydanie II uzupełnione
IDEXX Vet Med Lab, styczeń 2013
Manual_new_2012.indb b
12-12-18 09:13
Styczeń 2013
Szanowni Państwo
Z wielką radością oddaję w Państwa ręce długo oczekiwane drugie już wydanie polskiej
wersji naszego przewodnika po badaniach laboratoryjnych. Zawiera ono uaktualnione
opisy badań, wskazania do ich wykonania, a także wskazówki dotyczące interpretacji
wyników. Od kilku lat towarzyszymy Państwu w codziennej pracy i mam nadzieję, że
w dalszym ciągu nasz przewodnik będzie Państwu ułatwiał wybór odpowiednich badań
laboratoryjnych. Zespół specjalistów laboratorium IDEXX Vet Med Lab również chętnie
służy lekarzom weterynarii konsultując przypadki z jakimi zwracacie sie Państwo do nas.
Obecność na polskim rynku specjalitycznego laboratorium weterynaryjnego IDEXX Vet
Med Lab daje Państwu możliwość szerokiego dostępu do najnowszych osiągnięć światowej diagnostyki laboratoryjnej, pomagając w utrzymaniu standardów najlepszej praktyki.
Cieszę się że spotyka sie ona z tak dużym zainteresowaniem polskich lekarzy.
Serdecznie dziękuję Panu dr Jarosławowi Królowi za zaangażowanie i wiedzę jaką włożył
w tłumaczenie naszego Przewodnika.
Szczególne podziękowania kieruję do naszych Klientów, za zaufanie jakim obdarzacie
nas Państwo w swojej codziennej pracy powierzając nam badania i opierając swoje diagnozy na naszych wynikach.
Życząc wielu sukcesów,
Lek.wet.Ewa Gawlik
Kierownik Sprzedaży na Polskę
Manual_new_2012.indb c
12-12-18 09:13
Manual_new_2012.indb d
12-12-18 09:13
Szanowne Koleżanki,
Szanowni Koledzy,
Poszukiwanie nowych metod badawczych, jak również ciągłe rozwijanie istniejących
procedur diagnostycznych, mają dla sieci laboratoriów IDEXX znaczenie szczególne.
Poprzez ścisłą współpracę ze specjalistami z całego świata oraz nasze zaangażowanie
w dziedzinie diagnostyki weterynaryjnej przyczyniamy się do zwiększania i polepszania
istniejącej oferty badań diagnostycznych. Spec cPL® i Spec fPL®, Quant C6®, jak również
Cardiopet® proBNP to tylko niektóre z efektów tych działań, które mogą być bezpośrednio wykorzystane przez Was jako naszych klientów.
Jako najnowsze osiągnięcie oferujemy Państwu ilościowy test PCR do diagnostyki leiszmaniozy, który m.in. umożliwia identyfikację bezobjawowych nosicieli pasożyta, a także
może być wykorzystany do monitorowania efektów terapii. W rozpoznawaniu nosówki u
psów również po raz pierwszy możliwe jest teraz różnicowanie wirusa szczepionkowego
od szczepów terenowych.
Niniejszy wykaz usług diagnostycznych stanowi przegląd wszystkich oferowanych
testów, dostarczając jednocześnie istotnych informacji dotyczących samych badań oraz
wymaganego materiału. W przypadku niektórych dziedzin, szczególnie biologii molekularnej i diagnostyki przy użyciu PCR, dokonujący się w szybkim tempie postęp często
wyprzedza o krok nasze aktualizowane na bieżąco opracowania. Pracownicy naszej
Infolinii chętnie udzielą Państwu informacji na temat ewentualnych zmian oraz nowych
ofert. Numery telefonów, pod którymi można uzyskać odpowiednie informacje, dostępne
są również za pośrednictwem kurierów, pracowników księgowości oraz doradców udzielających porad fachowych.
Nowość dla lekarzy zajmujących się końmi: wykaz oferowanych badań diagnostycznych
u koni, uwzględniający szczególne dla nich wymogi jak również specyficzne dla tego
gatunku zwierząt problemy.
W imieniu wszystkich kolegów i współpracowników dziękuję Państwu za dotychczasowe
zaufanie oraz cieszę się na dalszą owocną współpracę.
Z pozdrowieniami
Dr wet. Ulrich Brandenburg
Laborleiter
Manual_new_2012.indb e
12-12-18 09:13
Manual_new_2012.indb f
12-12-18 09:13
Spis treści
1 Spis treści
2 Wskazówki ogólne
1
2.1 Ważne informacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
2.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi,
oraz obróbki wstępnej prób do badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.3 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań
mikrobiologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.4 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań
z użyciem technik biologii molekularnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.5 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań
histopatologicznych i cytologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2.6 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań
parazytologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.7 Zarządzanie jakością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2.8 Skróty/objaśnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.9 Tabela przeliczeniowa jednostek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
3 Profile diagnostyczne
29
3.1 Profile ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3.1.1 Ogólne profile diagnostyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3.1.2 Badania typu PLUS TEST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.1.3 Specjalne profile skriningowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3.1.4 Profile narządowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
3.1.5 Profile płynów biologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
3.1.6 Profile skórne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
3.2 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.2.1 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – PIES. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
3.2.2 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – KOT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
3.2.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo
– MAŁE ZWIERZĘTA DOMOWE/GADY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
3.2.4 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – KOŃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3.2.5 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – BYDŁO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
3.2.6 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – TRZODA CHLEWNA . . . . . . . . . . 55
3.2.7 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – WIELBŁĄDOWATE. . . . . . . . . . . . 56
4 Hematologia
4.1
4.2
4.3
4.4
57
Hematologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Parametry krzepnięcia krwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Grupy krwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Pasożyty krwi oraz bakterie hemotroficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
5 Chemia kliniczna
Manual_new_2012.indb g
64
12-12-18 09:13
Spis treści
6 Toksykologia oraz wykrywanie leków
101
6.1 Leki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
6.2 Toksykologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
6.3 Wykrywanie leków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka
106
7.1 Schorzenia żołądkowo-jelitowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
7.2 Choroby wątroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
7.3 Schorzenia części zewnątrzwydzielniczej trzustki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
8 Nerki oraz przewody wyprowadzające mocz
113
8.1 Badania krwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
8.2 Badania moczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
118
Choroby zakaźne układu mięśniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Choroby niezakaźne układu mięśniowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Choroby niezakaźne układu kostnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Choroby zakaźne stawów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Choroby niezakaźne stawów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
10 Ośrodkowy układ nerwowy
124
10.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
10.2 Choroby niezakaźne centralnego układu nerwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
11 Choroby skóry
131
11.1 Zakaźne choroby skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
11.2 Alergiczne/niezakaźne choroby skóry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
12 Endokrynologia
134
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
157
14 Immunologia i alergia
236
14.1 Choroby autoimmunologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
14.2 Diagnostyka alergii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Manual_new_2012.indb h
12-12-18 09:13
Spis treści
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
245
15.1 Ogólne wskazówki dotyczące reakcji PCR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
15.3 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES. . . . . . . . . . . . . . 273
15.3.2 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOT . . . . . . . . . . . . . . 287
15.3.3 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOŃ . . . . . . . . . . . . . . 293
15.3.4 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym)
– BYDŁO/TRZODA/OWCE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
15.4 Oznaczanie płci u ptaków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
15.5 Ustalanie pokrewieństwa zwierząt za pomocą
metod molekularno-genetycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
16 Mikrobiologia
301
16.1 Badania bakteriologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
16.1.1 Koszt i czas trwania badań bakteriologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
16.1.2 Ogólne badania bakteriologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
16.2 Badania mikrobiologiczne kału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
16.3 Badania mikologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
16.3.1 Koszt i czas trwania bada mikologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
16.3.2 Ogólne badania mikologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
16.4 Autoszczepionki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
16.5 Badania stanu sanitarnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
17 Parazytologia
316
17.1 Badania parazytologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
17.2 Pasożyty zewnętrzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
18 Histologia
320
18.1 Badania histologiczne i cytologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
18.2 Płyny ustrojowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Manual_new_2012.indb i
12-12-18 09:13
Manual_new_2012.indb j
12-12-18 09:13
Indeks
A
Acetylocholinowe receptory
- wykrywanie przeciwciał .......119, 236
ACTH .................................................141
ACTH test stymulacji .................138, 147
Actinobacillus zakażenia .................. 157
Adenowirus - wykrywanie
przeciwciał (psy) ...................110, 234
Adenowirus typ 1 u koni
- wykrywanie DNA ..................157, 249
Adenowirus typ 2 u psów
- wykrywanie DNA ..................157, 249
Afrykański pomór koni (AHSV) ......... 158
Albumin do globulin stosunek ........... 75
Albuminy .......................................64, 75
Aldosteron - oznaczenie poziomu
(pies, kot) ...................................... 148
Alergia ............................................... 240
Alergia - badanie skriningowe .......... 241
Alergia na owady u koni
- badanie skriningowe .................. 244
Alergia pokarmowa .......................... 244
Alergiczne - badanie rozszeżone
(pies, kot, koń) .............................. 243
Alergiczne - badanie zawężone
(pies, kot) ...................................... 242
Alergie - diagnostyka ........................ 133
Alergenów roztwór
do kontynuacji odczulania ............ 244
Alergenów roztwór do odczulania
(pies, kot, koń) .............................. 244
Alfa amylaza ....................................... 67
ALT (GPT) ........................................... 65
Amoniak ...................................... 66, 130
Amonowe zw. - test tolerancji ..... 66, 130
Anaplasma phagocytophilum
- wykrywanie przeciwciał
(pies, kot) ...................................... 180
Anaplasma - wykrywanie DNA ..180, 249
Anaplazmoza .................................... 158
ANA - wykrywanie przeciwciał przeciwjądrowych ......................123, 133, 239
Anemia profil ....................................... 33
Anemia profil (kot) .............................. 31
Anomalia oczu u owczarków collie .. 273
Antytrombina III - oznaczanie ............. 59
Apatia profil (kot) ................................ 31
APTT (czas kaolinowo - kefalinowy) ...59
Arsen ................................................. 102
AST (GOT) .......................................... 67
Aujeszky’ego choroba ...................... 158
Aujeszky’ego choroba
- wykrywanie przeciwciał .......158, 159
Autohemolityczna niedokrwistość .... 237
Autoszczepionki przeciwbakteryjne . 313
B
Babesia canis
- wykrywanie przeciwciał (pies) .... 161
Babesia felis - wykrywanie DNA ....... 249
Babesia sp.
- wykrywanie DNA ..........160, 162, 249
Babeszje - wykrywanie przeciwciał
(koń) .......................................161, 162
Babeszja - bezpośrednie
wykrywanie we krwi ...................... 160
Babeszjoza / Piroplazmoza (konie) .. 161
Babeszjoza / Piroplazmoza (psy) ..... 159
Badanie przy zakupie koni ............... 103
Badanie skriningowe substancji
obcego pochodzenia .................... 104
Bakterie hemotroficzne,
oraz pasożyty krwi .......................... 63
Bakteriologia posiew
w warunkach beztlenowych ......... 304
Bakteriologia posiew
w warunkach tlenowych ........131, 303
Bartonella henselae
(choroba kociego pazura) ............ 163
Bartonella sp. - wykrywanie DNA ..... 250
Beta karoten ....................................... 68
Beta (β)-hydroksymasłowy kwas ....... 84
Bezpłodności/ronień profil (pies) ....... 43
BHV-1 - różnicowanie szczepów
terenowych i szczepionkowych .... 192
BHV-1 - wykrywanie przeciwciał ....... 192
Białaczka enzootyczna bydła (EBL) . 177
Białaczka kotów (FeLV) - wykrywanie
DNA progenomu wirusa ............... 183
Białaczka kotów (wirus FeLV) ...181, 254
Białka do kreatyniny stosunek ......... 114
I
Manual_new_2012.indb I
12-12-18 09:13
Indeks
Białka surowicy - elektroforeza ...........75
Białko całkowite .................................. 68
Biegunki - profil B
(pies, kot) ..........................33, 106, 111
Biegunki - profil C
(pies, kot, fretka) .............33, 106, 309
Biegunki - profil E
(pies) .......................33, 106, 111, 309
Biegunkowy Plus profil (kot) ...............44
Biegunkowy profil (pies) ..................... 43
Bilirubina (bezpośrednia) ................... 69
Bilirubina (całkowita) .......................... 69
BLAD ................................................. 295
Borelioza ...........................124, 164, 250
Borelioza - diagnostyka .................... 121
Bornaska choroba ....................124, 167
Bornaska choroba
- wykrywanie przeciwciał .......124, 167
Bornaska Choroba
- wykrywanie RNA wirusa ......168, 250
Borrelia burgdorferi sensu lato
- diagnostyka - wykrywanie DNA ..121, 124, 164, 250
Borrelia C6 - wykrywanie przeciwciał
przeciwko antygenowi
(badanie jakościowe) ....122, 124, 166
Borrelia C6 - wykrywanie przeciwciał
przeciwko atygenowi (badanie
ilościowe) ...................................... 167
Borrelia Quant C6 (pies) ............122, 125
Borrelia - wykrywanie przeciwciał ... 124
Borrelia - wykrywanie przeciwciał IgG
(pies, koń) ..................................... 165
Borrelia - wykrywanie przeciwciał
(IgM, IgG) ......................121, 122, 124
Borrelia - wykrywanie przeciwciał IgM
(pies) ............................................. 165
Brodawczyca u koni
- autoszczepionka ......................... 314
Bromki .......................................101, 130
BRSV (syncytialny wirus oddechowy
bydła) ............................................ 168
Brucella abortus
- wykrywanie przeciwciał .............. 169
Brucella canis
- wykrywanie przeciwciał .............. 169
Brucella melitensis
- wykrywanie przeciwciał .............. 169
Brucella ovis
- wykrywanie przeciwciał .............. 169
Brucella sp. - wykrywanie DNA .169, 250
Brucella suis
- wykrywanie przeciwciał .............. 169
Bruceloza ......................................... 168
Burkholderia mallei / Nosacizna ...... 215
Burkholderia mallei - wykrywanie
przeciwciał .................................... 215
BVD/MD biegunka wirusowa bydła
(Bovine Virusdiarrhoe/
/Mucosal Disease) ........................ 170
BVD wirus - wykrywanie antygenu ... 170
BVD wirus - wykrywanie przeciwciał 170
C
CAE (Caprine Arthritis and
Encephalitis - zapalenie stawów
i mózgu kóz) .........................125, 171
CAE wirus
- wykrywanie przeciwciał .......125, 171
Cardiopet® proBNP
(Nt-proBNP) (pies / kot) ............31, 70
Chlamydia sp. - wykrywanie DNA .... 251
Chlamydie - wykrywanie DNA .......... 172
Chlamydie - wykrywanie przeciwciał 172
Chlamydie - zakażenia ..................... 171
Chlamydophila felis
- wykrywanie DNA .................172, 251
Chlamydophila psittaci
- wykrywanie DNA .................173, 252
Chlorki ................................................. 71
Cholesterol .......................................... 72
Cholinesteraza .................................... 72
Chorób górnych dróg oddechowych
profil (kot) ........................................ 44
Chorób górnych dróg oddechowych
profil (pies) ...................................... 42
Choroby kotów ................................. 163
Chrom ............................................... 102
CHV 1 - herpeswirusowe
zakażenia u psów ......................... 126
II
Manual_new_2012.indb II
12-12-18 09:13
Indeks
CHV 1 - wykrywanie DNA .........126, 193
CHV-1 - wykrywanie przeciwciał ....... 193
Cirkowirus prosiąt typu 2 .................. 173
Cirkowirus typ 2 u świń (PCV-2) ....... 252
Cirkowirusy - zakażenia .................... 173
CK (Kinaza kreatynowa, CPK) ............ 73
CLAD ................................................. 274
Clostridium perfringens .................... 173
Clostridium perfringens
- wykrywanie enterotoksyny ..106, 306
Clostridium perfringen
- wykrywanie genu
dla enterotoksyny A ..............173, 253
Clostridium
- wykrywanie bakterii .............106, 306
Cogginsa test
– wykrywanie przeciwciał .............214
Coombsa test bezpośredni .............. 237
Coxiella burnetii
- wykrywanie przeciwciał .............. 190
C-reaktywne białko, CRP .................. 69
C-reaktywne białko CRP (pies) ........ 32
Cryptococcus neoformans/
/C. gattii - wykrywanie DNA ...173, 253
Cryptococcus sp. - zakażenia .......... 173
Cryptosporidium sp.
- wykrywanie antygenu ..109, 309, 318
cTLI (pies) ......................................... 111
cTLI (pies) fTLI (kot) ............................ 95
cTSH (tyreotropina)
- oznaczanie u psów ..................... 152
Cushinga zespół - monitoring ........... 33
Cushinga zespół - określanie
nieswoistych parametrów ............. 146
Cynk .................................................... 73
Cynk (surowica, włosy) .....................133
Cystatyna C .........................................74
Cystyna ............................................... 74
Cystynuria u nowofundlandów
(predyspozycja genetyczna) ........ 274
Cytologiczne badanie krwi ................. 57
Czas trombinowy ................................ 60
Czynniki reumatoidalne .................... 123
Czynnik IX ........................................... 61
Czynnik VIII ......................................... 60
Czynnik von Willebranda - antygen ....61
Czynnik Willebranda 1-3 ..................... 61
D
D-dimery - oznaczanie ........................ 60
Deksametazon skojarzony
test supresji oraz stymulacji TRH . 142
Dermatofity/grzyby skórne
- badanie ................................131, 311
Deksametazon – test hamowania
wysoką dawką .............................. 140
Deksametazon – test hamowania
niską dawką .................................. 135
Digoksyna ......................................... 101
Dirofilarioza ....................................... 174
Drożdżaki i grzyby pleśniowe ........... 312
Drożdżaki w próbkach kału
(badanie ilościowe) ....................... 312
Drożdżopodobne i pleśniowe
grzyby - badanie ........................... 131
Dziedziczne choroby - diagnostyka . 272
Dziedziczne choroby ........................ 271
E
EBL ....................................................177
Ehrlichia/Anaplasma sp.
- wykrywanie DNA .................179, 254
Ehrlichia/Anaplasma - wykrywanie
bezpośrednie we krwi ................... 179
Ehrlichia canis - wykrywanie DNA .... 253
Ehrlichia - wykrywanie przeciwciał ... 180
EHV-1/4 - wykrywanie przeciwciał .... 127
Ektopasożyty .................................... 131
Ektopasożyty - identyfikacja ............. 319
Ektopasożyty - wykrywanie .............. 319
Elastaza .....................................112, 306
Elektroforeza białek surowicy ............. 75
Elektroforeza SDS-PAGE
(elektroforeza białek moczu) ........ 115
Elektrolity - profil ................................. 33
EMS/Cushing - profil 1 ......................143
EMS/Cushing - profil 1 (koń) .............. 48
EMS/Cushing - profil 2 ......................143
EMS/Cushing - profil 2 (koń) .............. 48
Encephalitozoon cuniculi................. 125
Encephalitozoon cuniculi
- wykrywanie antygenu spor ......... 176
III
Manual_new_2012.indb III
12-12-18 09:13
Indeks
Encephalitozoon cuniculi
- wykrywanie przeciwciał .............. 177
Encephalitozoonoza .................125, 176
Endokrynologia .................................134
Enteropatogeny jelitowe
- wykrywanie ................................. 307
Enterotoksyna Clostridium
perfringens .................................... 106
Enzootyczna białaczka bydła (EBL) . 177
Enzootyczna białaczka bydła (EBL)
– wykrywanie przeciwciał ..............177
Erlichioza .......................................... 178
Escherichia coli - autoszczepionka .. 313
EVA wirus zapalenia tętnic koni ....... 270
Exercise Induced Collapse (EIC) ..... 275
F
FCoV - wykrywanie przeciwciał ........ 185
FeLV/FIV + FIP - monitoring ............... 44
FeLV wirus białaczki kotów .......181, 254
FeLV - wykrywanie antygenu ............ 182
Fenobarbital ...............................101, 130
FHV-1 u kotów
- wykrywanie DNA .................195, 257
FHV 1 - wykrywanie DNA ..................127
FHV 1 - wykrywanie przeciwciał 127, 196
Fibrynogen .......................................... 60
Filarie - wykrywanie DNA ...........175, 254
Fingerprinting - profil DNA ................ 300
FIP/FECV - koronawirus u kotów ......260
FIP - koronawirus kotów ................... 184
FIP - monitoring .................................. 44
FIP (Zakaźne zapalenie
otrzewnej kotów) ........................... 125
FIV (Wirus niedoboru
immunologicznego kotów) ........... 187
FIV wirus niedoboru immunologicznego
- wykrywanie DNA progenomu
i RNA wirusa ...........................189, 255
FIV - wykrywanie przeciwciał ............ 188
Foliowy kwas .......................84, 106, 112
Fosfataza zasadowa (AP) ................... 78
Fosfataza zasadowa termostabilna .... 78
Fosforany ............................................ 79
Frakcjonowane wydzielanie
elektrolitów (FE) (koń) ................... 79
Fretki - profil ........................................ 47
Fruktozamina ...................................... 80
FSME (wiosenno-letnie zapalenie
mózgu i rdzenia kręgowego) .126, 189
FSME - wykrywanie przeciwciał
przeciwko wirusom ................126, 190
FSME - wykrywanie RNA ...........190, 256
FT4 - oznaczanie ............................... 150
FT4 - oznaczanie metodą dializy
równoważnej
(Equilibriums-Dialyse) ................... 150
fTLI (kot) ............................................ 111
fTLI (kot) cTLI (pies) ............................ 95
Fukozydoza .......................................276
G
Gady - profil podstawowy ................... 46
Gady - profil szczegółowy .................. 46
Gamma (γ)GT ......................................80
Gangliozydoza GM1 i GM2 u kotów .287
Gangliozydoza GM1 u psów ............ 276
Genetyczny „odcisk palca”
(fingerprinting) - profil DNA ...........300
Genetyka - podstawowe pojęcia ...... 271
Giardia sp (Lamblia) ..................108, 318
GLDH .................................................. 81
Globuliny Beta .................................... 76
Globuliny α1 ........................................ 76
Globuliny α2 ........................................ 76
Globuliny γ .......................................... 77
Glukoza ............................................... 82
Gorączka Q ....................................... 190
Graniczna choroba (owce) ............... 191
Graniczna choroba - wykrywanie
przeciwciał .............................163, 191
Gronkowce - autoszczepionka ......... 313
Grupy krwi - oznaczenie (pies, kot) .... 62
Grzyby skórne/dermatofity
- badanie ....................................... 131
Grzyby drożdżopodobne
i pleśniowe - badanie .................... 131
GTT - test tolerancji glukozy ............. 145
IV
Manual_new_2012.indb IV
12-12-18 09:13
Indeks
Guzy z komórek theca granulosa
- profil diagnostyczny (koń) ............ 49
Herpeswirus u koni
- wykrywanie DNA EHV-1/2/4/5 .... 126
Hormony tarczycy .............................149
Hormony tarczycy
- testy czynnościowe .................... 154
Hypertermia złośliwa (hyperthermia
maligna) u psów - predyspozycja
genetyczna .................................. 286
HYPP (Hyprkalemic
periodic paralysis) .................119, 293
H
Haemobartonella felis ....................... 256
Haemobartonelloza - zakażenia ....... 191
HCM (przerostowa kardiomiopatia)
mutacje A31P, A74T, R820W ............. 289
Helicobacter sp.
- wykrywanie DNA ..........109, 192, 256
Helicobacter sp. - zakażenia ............ 191
Hemotroficzne bakterie,
oraz pasożyty krwi ........................ 319
Hemotroficzne mykoplazmy
(wcześniej:
Haemobartonella sp.) ................... 209
Hepatitis contagiosa canis (Hcc) ......234
Hepatozoon canis
- wykrywanie DNA ...................... 192
Hepatozoon - zakażenia ................... 192
Herpeswirus EHV-1 i EHV-4
- wykrywanie przeciwciał .............. 195
Herpeswirus typu 1 (CHV-1)
u psów - wykrywanie DNA ............ 256
Herpeswirus typu 1 (EHV-1)
u koni - wykrywanie DNA ......194, 257
Herpeswirus typu 1 (FHV-1)
u kotów - wykrywanie DNA ...195, 257
Herpeswirus typu 1 (FHV-1)
u kotów - wykrywanie przeciwciał 196
Herpeswirus typu 2 (EHV-2)
u koni - wykrywanie DNA ......194, 258
Herpeswirus typu 4 (EHV-4)
u koni - wykrywanie DNA ......194, 257
Herpeswirus typu 5 (EHV-5)
u koni - wykrywanie DNA ......195, 258
Herpeswirus u bydła
(IBR/IPV/IBP) - zakażenia ..............192
Herpeswirus u koni ...........126, 194, 257
Herpeswirus u kotów ........127, 195, 257
Herpeswirus u psów
- wykrywanie DNA ......................... 193
Herpeswirus u psów - wykrywanie
przeciwciał przeciwko CHV-1 ....... 193
Herpeswirus u psów - zakażenia 126, 193
I
IBR/IPV/IBP - zakażenia
herpeswirusowe u bydła ............... 192
Immunoglobulina G (IgG) (źrebięta) .. 83
Immunohistologiczne/
/immunohistochemiczne
- badanie ....................................... 320
Immunoterapia swoista ................... 244
Influenza koni .................................... 196
Influenza koni
- wykrywanie RNA wirusa ......197, 259
Influenza psów - wykrywanie RNA ... 259
Influenza świń ................................... 197
Influenza świń
- wykrywanie przeciwciał .............. 197
Insulina i glukoza (KGIT)
- test skojarzony (koń) .................. 144
Insulina i glukoza na czczo
- oznaczenie (koń) ........................ 144
J
Jaja pasożytów - badanie ilościowe . 107
Jaja pasożytów (metoda McMastera)
- wykrywanie ................................. 318
Jaja przywr - wykrywanie ..........108, 318
Jelitowe enteropatogeny
- wykrywanie ................................. 307
Jelitowe enteropatogeny
- wykrywanie ................................. 106
Johnego choroba - paratuberkuloza 218
V
Manual_new_2012.indb V
12-12-18 09:13
Indeks
K
Kadm ................................................. 102
Kał - badanie wirusologiczne ....107, 308
Kaliciwirus u kotów
- wykrywanie RNA ......................... 259
Kaliciwirus - wykrywanie przeciwciał 198
Kaliciwirus - wykrywanie RNA ...........198
Kaliciwirus - zakażenia ....................... 97
Kału badania - profile narządowe ..... 309
Kamienie moczowe - analiza ............ 116
Kardiomiopatia przerostowa (HCM)
Mutacje A31P, A74T, R820W ......... 289
Kinaza pirogronianowa - niedobór ... 290
Klirens zmodyfikowany
kreatyniny egzogennej ................. 113
Kobalt ................................................ 102
Koronawirusa (FIP/FECV)
u kotów - wykrywanie ................... 186
Koronawirus bydła ............................ 198
Koronawirus FCoV
- wykrywanie przeciwciał .............. 185
Koronawirus jelitowy psów (CECoV)
- wykrywanie RNA .................199, 259
Koronawirus kotów/FIP ..................... 184
Koronawirus oddechowy psów
- wykrywanie RNA .................199, 259
Koronawirus świń ..............................198
Koronawirus u kotów (FIP/FECV)
- wykrywanie RNA ......................... 260
Koronawirus - wykrywanie antygenu 185
Koronawirusy kotów
- wykrywanie RNA ......................... 125
Koronawirus - zakażenia ...................198
Kortyzol ............................................. 135
Kortyzol/kreatynina - współczynnik
(pies, kot) ...................................... 139
Kory nadnerczy - nadczynność
- zespół Cushinga ......................... 134
Kory nadnerczy - niedoczynność
(pies) ............................................. 146
Kreatynina ........................................... 83
Kreatynina do białek - stosunek ....... 114
Kreatynina egzogenna
zmodyfikowany klirens ................. 113
Krew - badanie bakteriologiczne ...... 305
Krew utajona ..............................107, 307
Kurza ślepota u briardów .................. 283
Kwas foliowy ........................84, 106, 112
Kwas moczowy ................................... 84
Kwasy tłuszczowe wolne (bydło) ....... 85
Kwasy żółciowe - test stymulacyjny ... 86
Kwas β-hydroksymasłowy .................. 84
L
L-2-HGA
(L-2-hydroksyglutaraciduria) ......... 277
Lamblia (Giardia sp.)
- wykrywanie antygenu ..........108, 318
Lawsonia intracellularis/Rozrostowa
enteropatia u źrebiąt ..................... 200
Lawsonia intracellularis
- wykrywanie DNA ..................200, 260
LDH ..................................................... 87
Leishmaia sp. - wykrywanie DNA
(badanie ilościowe) ...............201, 261
Leishmania sp. .................................. 132
Leishmania
- wykrywanie przeciwciał .......132, 202
Leiszmania
- wykrywanie bezpośrednie .......... 201
Leiszmanioza ............................132, 200
Leptospira sp. ................................... 204
Leptospira sp.
- wykrywanie DNA .........110, 113, 262
Leptospira - wykrywanie
przeciwciała .......................110, 113, 203
Leptospiroza ..................................... 202
Leukodystrofia globoidalna .............. 277
Lipaza ..................................................87
Listeria monocytogenes
- wykrywanie DNA ..................205, 262
Listeria - wykrywanie przeciwciał ..... 205
Listerioza ........................................... 205
M
Maedi/Visna ...............................127, 206
Maedi-Visna
- wykrywanie przeciwciał .......127, 206
Magnez ............................................... 88
VI
Manual_new_2012.indb VI
12-12-18 09:13
Indeks
Makrofilarie/mikrofilarie (dirofilarioza) 206
Makrofilarie
- wykrywanie antygenu ............63, 175
Mangan ............................................... 88
Maź stawowa .......................36, 121, 323
Maź stawowa - profil 1 .........36, 121, 323
Maź stawowa - profil 2 .........36, 121, 323
Maź stawowa - profil 3 .................36, 323
Megabakterie .................................... 207
Megabakterie
- wykrywanie bezpośrednie .......... 207
Metale ciężkie - profil duży ............... 102
Miastenia (Myasthenia gravis) .......... 236
Miedź ...................................................89
Mięśnie - profil .............................35, 119
Mikrobiologia .................................... 301
Mikrofilarie
- wykrywanie bezpośrednie .....63, 174
Mleczany ......................................90, 119
Mocz - badanie bakteriologiczne
(w warunkach tlenowych) ............. 116
Mocz - badanie ogólne ..................... 114
Mocz - badanie osadu ...................... 114
Mocznik (jako azot mocznika - BUN) . 91
Moczowe kamienie - analiza ............ 116
Moczowy kwas ....................................84
Mocz - Profil (pies, kot) ....................... 31
Molibden ........................................... 102
Monitorowanie
glikokortykosteroidów ...........103, 104
Monitorowanie
leków pobudzających ................... 104
Monitorowanie
leków uspokajających .................. 103
Monitorowanie leków uspokajających/
/trankwilizerów .............................. 105
Monitorowanie leków znieczulających
miejscowo ..............................103, 105
Monitorowanie niesterydowych leków
przeciwzapalnych (NSAID) ....103, 104
Monitorowanie
sterydów anabolicznych ............... 103
Monitorowanie trójpierścieniowych
leków przeciwdepresyjnych ......... 105
Morfologia „Duża”
- Badanie rozszerzone .................... 57
Morfologia Duża”
- Badanie rozszerzone - GADY ....... 58
Morfologia „Duża”
- Badanie rozszerzone (ptaki) ......... 58
Morfologia “Mała”
- Obraz ogólny krwi (ptaki) .............. 7
Morfologia - obraz ogólny krwi ........... 57
Mukopolisacharydoza VII ................. 278
Myasthenia gravis - diagnostyka ...... 119
Mycoplasma ..................................... 208
Mycoplasma felis - wykrywanie ........ 211
Mycoplasma felis - wykrywanie DNA 262
Mycoplasma haemocanis,
Candidatus M. haematoparvum
- wykrywanie DNA ......................... 263
Mycoplasma haemocanis
- wykrywanie DNA ......................... 210
Mycoplasma haemofelis, candidatus
Mycoplasma haemominutum
i Mycoplasma haemocanis
wykrywanie DNA ...................209, 263
Mycoplasma hyopneumoniae .......... 212
Mycoplasma hyopneumoniae
- wykrywanie przeciwciał (świnia) .212
Mycoplasma sp. ................................211
Mycoplasma sp.
- wykrywanie DNA ..................211, 263
Mycoplasma turicensis
(Candidatus) ................................. 210
Mycoplasma turicensis (Candidatus)
- wykrywanie DNA .............................263
Mykoplazm hemotroficznych
- profil (kot) ...................................... 45
Mykoplazmy hemotroficzne
u kotów - profil diagnostyczny ...... 209
Mykoplazmy hemotroficzne u kotów
- profil - wykrywanie DNA ............. 264
Mykoplazmy hemotroficzne
(wcześniej: Haemobartonella sp.)
- wykrywanie ............................63, 209
N
Nadczynność kory nadnerczy
- testy czynnościowe .................... 135
VII
Manual_new_2012.indb VII
12-12-18 09:13
Indeks
Nadczynność kory nadnerczy
- zespół Cushinga ......................... 134
Nefropatia rodzinna .......................... 282
Neospora caninum - wykrywanie
przeciwciał .....................118, 127, 214
Neospora sp. .................................... 127
Neospora sp. - wykrywanie DNA 214, 264
Neospora sp. - zarażenia ...118, 127,213
Nerki - profil .................................35, 113
Nicienie płucne - wykrywanie ........... 318
Niedobór fosfofruktokinazy .............. 278
Niedobór kinazy pirogronianowej .... 279
Niedoczynność kory nadnerczy
(pies) ............................................. 146
Niedoczynność tarczycy ...................149
Niedokrwistość autohemolityczna ....237
Niedokrwistości
- program diagnostyczny ................ 57
Niedokrwistość zakaźna koni ........... 214
Nikiel ................................................. 102
Nosacizna (czynnik etiologiczny:
Burkholderia mallei) ...................... 215
Nosematoza/Encephalitozoonoza ... 125
Nosówka ........................................... 215
Nosówka (CDV) - wykrywanie RNA .. 216
Nosówka (CDV) - wykrywanie RNA
- badanie ilościowe ................217, 266
Nosówka - wykrywanie przeciwciał .. 217
Nosówka - wykrywanie RNA
- badanie jakościowe .................... 265
Nutridexx (pies, kot) ..........................244
O
Obraz ogólny krwi (morfologia) .......... 57
Obraz różnicowy krwi (gady) ..............58
Obraz różnicowy krwi (ptaki) .............. 58
Obraz różnicowy krwi (rozmaz) .......... 57
„Odczulanie” – immunoterapia swoista
(pies, kot, koń) .............................. 244
„Odczulanie” – immunoterapia swoista
kontynuacja ...................................244
Ołów .................................................. 102
OLWS ................................................ 293
Osmotyczne ciśnienie - określanie ...116
P
Panel „podróżny” 1
- okres wczesny choroby, pies ....... 41
Panel „podróżny” 2
- okres późny choroby, pies ........... 41
Panel „podróżny” 3
- faza ostra choroby, pies ............... 41
Panleukopenia/parwowiroza .....219, 266
Parainfluenza .................................... 218
Parainfluenza psów typ 3
- wykrywanie RNA wirusa ......218, 266
Parainfluenza - wykrywanie przeciwciał
przeciwko wirusowi (bydło) .......... 218
Paratuberkuloza (choroba Johnego)
- wykrywanie przeciwciał (bydło) ..218
Parwowiroza/panleukopenia .....219, 266
Parwowirus (FPV, CPV)
- wykrywanie DNA ..................220, 266
Parwowirus - wykrywanie antygenu
(pies, kot) ...............................109, 219
Parwowirusy - wykrywanie przeciwciał
(pies, kot) ..............................109, 221
Pasożyty krwi, oraz bakterie
hemotroficzne - wykrywanie ....63, 319
Pasożyty płucne (wszystkie zwierzęta
z wyj. ptaków) ............................... 108
Pasożyty wewnętrzne
(gady) - wykrywanie ..............108, 316
Pasożyty wewnętrzne
(jeż) - wykrywanie .................108, 316
Pasożyty wewnętrzne (koń,
wielbłądowate Nowego Świata)
- wykrywanie .........................108, 317
Pasożyty wewnętrzne (pies, kot, małpy,
świnia, ptaki, małe ssaki) .......107, 316
Pasożyty wewnętrzne
(przeżuwacze) - wykrywanie .108, 317
Pasożyty w kale ................................ 316
Patogeny jelitowe - wykrywanie 106, 307
PBFD ................................................. 221
PBFD wirus choroby dzioba i piór
u papug - wykrywanie DNA .......... 267
PCR (Polimerazowa reakcja
łańcuchowa) ..................................245
Pęcherzykowate zapalenie jamy ustnej
(stomatitis vesicularis) .................. 222
VIII
Manual_new_2012.indb VIII
12-12-18 09:13
Indeks
Pęcherzykowate zapalenie jamy ustnej
- wykrywanie przeciwciał (koń) .....222
PKD policystowatość nerek
- (polycystic kidney disease) ........ 291
Plamista gorączka Gór Skalistych
(RMSF) .......................................... 222
Płeć u ptaków - określenie ............... 298
Płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR)
- profil 1 ............................37, 128, 321
Płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR)
- profil 2 ............................37, 129, 321
Płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR)
- profil 3 ............................38, 129, 322
Płyn mózgowo-rdzeniowy ...........37, 321
Płyn mózgowo-rdzeniowy - badanie . 28
Pokrewieństwo zwierząt - ustalanie .. 299
Policystowatość nerek PKD
- (polycystic kidney disease) ........ 291
Polyarthritis rheumatoides
(reumatoidalne zapalenie
wielostawowe) .......................123, 238
Polyoma ptaków (BFD-wirus)
- wykrywanie DNA ......................... 268
Polyoma u ptaków - zakażenia ......... 223
Potas ................................................... 92
PRA
(postępujący zanik siatkówki) 280,292
Profil diagnostyczny (wielbłądowate) . 56
Profil diagnostyczny zakażeń dróg
oddechowych (koń) ........................ 51
Profil diagnostyczny zakażeń dróg
oddechowych u źrebiąt .................. 51
Profil eksport Afryka Południowa
(pies) ............................................... 41
Profil eksport Australia (pies) ..............41
Profil eksport Nowa Zelandia (pies) ... 41
Profil eksport Stany Zjednoczone
(koń) ................................................ 51
Profil geriatryczny - bez obrazu krwi .. 30
Profil geriatryczny (koń) ...................... 49
Profil geriatryczny (pies, kot) .............. 29
Profil “kleszczowy” 1 (pies) ................ 42
Profil “kleszczowy” 2 (pies) ................ 42
Profil “kleszczowy” 3 (pies) ................ 42
Profil “kleszczowy” 4 (pies) ................ 42
Profil królik/ świnka morska ................ 46
Profil „miedziowy” podstawowy
(bydło) ............................................. 52
Profil „miedziowy” rozszerzony
(bydło) ............................................. 52
Profil neurologiczny (pies) .................. 43
Profil „okulistyczny” (kot) ....................44
Profil podstawowy (bydło) .................. 53
Profil podstawowy (koń) ..................... 48
Profil podstawowy (pies, kot) ............. 29
Profil rozszerzony ............................... 29
Profil S (bydło) ................................... 54
Profil S (koń) ....................................... 51
Profil średni ......................................... 29
Profil szczegółowy (bydło) ................. 52
Profil szczegółowy (koń) .....................48
Profil szczegółowy (kot) ................30, 34
Profil szczegółowy (trzoda chlewna) .. 55
Profil Utraty Wagi (kot) ........................ 31
Profil Utraty Wagi (pies) ...................... 31
Profil wydolnościowy (koń) ...........48, 50
PRRS wykrywanie przeciwciał .......... 225
Przeciwjądrowe przeciwciała
(ANA) .............................123, 133, 239
Przeciwpadaczkowe preparaty
- badanie stężenia czynnego ........ 130
Przywr jaja - wykrywanie ...........108, 318
Pseudomonas aeruginosa
- autoszczepionka ......................... 313
Ptaki - profil 1 (podstawowy) .............. 47
Ptaki - profil 2 ...................................... 47
Ptaki - profil 3 ...................................... 47
Ptaki - profil 4 ...................................... 47
Ptaki - Skrining .................................... 47
PT (Quick-Test) ....................................59
Punktat - profil 1 ..........................38, 322
Punktat - profil 2 ..........................38, 322
PU/PD - Diagnostyka wielomoczu
i wzmożonego pragnienia
(polidypsja/poliuria.) ................34, 113
Q
Q gorączka ....................................... 190
Quick-Test (PT) (czas tromboplastynowy,
czas protrombinowy) ...................... 59
IX
Manual_new_2012.indb IX
12-12-18 09:13
Indeks
R
Skóra - profil 3 .....................................40
Skóra - profil 4 (pies) .......................... 40
Skóra - profil 5 (koń) ........................... 40
Skóra - profil 6 (pies, bydło) ............... 40
Skóra - profil 7 (pies, kot) ................... 40
Skórne profile ....................................320
Skuteczność procesów sterylizacji ...315
Ślepota zmierzchowa u briardów ..... 283
SLE (układowy toczeń
rumieniowaty) ........................123, 238
Sód ......................................................93
Spec cPL® ...........................................32
Spec fPL® ............................................32
Specyficzna lipaza trzustkowa
(Spec cPL®) (pies) ...................94, 111
Specyficzna lipaza trzustkowa
(Spec fPL®) (kot) ......................94, 111
Spichrzania glikogenu
choroba typu IV .............................288
Spichrzania miedzi choroba ............. 273
Stomatitis vesicularis (pęcherzykowate
zapalenie jamy ustnej) .................. 222
Stopień trawienia pokarmu
- test strawności .....................112, 308
Świądowy profil (pies) ........................ 31
Świdrowiec / Trypanosoma .............. 232
Świerzbowiec drążący
(Sarcoptes sp.) ......................131, 227
Syncytialny wirus oddechowy bydła
zakażenia (BRSV) ......................... 168
Rak komórek przejściowych
moczowodu (T-cell carcinoma, TCC)
monitoring (tylko pies) .................. 117
Retikulocyty .........................................57
Reumatoidalne czynniki ............123, 238
Reumatoidalne zapalenie wielostawowe
(polyarthritis rheumatoides) ..123, 238
Rhodococcus equi ............................225
Rhodococcus equi
- wykrywanie DNA .................225, 268
Riketsje - wykrywanie przeciwciał
(pies) ............................................. 223
Rocky Mountain Spotted Fever (RMSF,
Plamista gorączka Gór Skalistych) 222
Rotawirusy
- wykrywanie antygenu .........109, 226
Rotawirusy - zakażenia ..................... 226
Rozrostowa enteropatia u źrebiąt/
Lawsonia intracellularis .................200
Rzęsistki - bezpośrednie wykrywanie 230
S
Salmonella Abortus equi
- wykrywanie przeciwciał .............. 226
Salmonella
- wykrywanie pałeczek ..........106, 307
Sarcoptes sp. - świerzb ............131, 227
Sarcoptes - wykrywanie przeciwciał
(pies) ............................................. 227
Sarcoptes - wykrywanie przeciwciał 131
Sarkoid u koni - autoszczepionka .... 314
SCID u Jack Russell terierów ........... 282
SCID u koni arabskich ...................... 294
Scrapie (choroba kłusowa)
- predyspozycja genetyczna ........ 296
SDS-PAGE elektroforeza
(elektroforeza białek moczu) ........ 115
Sekcje zwłok ..................................... 320
Sekwencyjna analiza ........................ 300
Selen ............................................93, 119
Sercowy profil (pies, kot) .................... 31
Skóra - profil 1 .....................................40
Skóra - profil 2 .....................................40
T
Tal ...................................................... 102
Tal (we włosach) ............................... 102
Tal (włosy, mocz) .............................. 133
Tal (w moczu) .................................... 102
Tarczyca - profil 1 .........................35, 151
Tarczyca - Profil 2 ............................... 35
Tarczyca - profil 2 (pies) ....................151
Tarczycy - niedoczynność ................ 149
T-cell carcinoma, TCC monitoring
(tylko pies) .................................... 117
Test Cogginsa
- wykrywanie przeciwciał .............. 214
X
Manual_new_2012.indb X
12-12-18 09:13
Indeks
Test strawności
- stopień trawienia pokarmu ......... 112
Test stymulacyjny - kwasy żółciowe ... 86
Test tolerancji - amonowe związki ...... 66
Test tolerancji glukozy (GTT) (koń) .. 145
Testy czynnościowe - diagnostyka
nadczynności kory nadnerczy ...... 135
TGE - wykrywanie RNA wirusa ..235, 270
TLI (c)TLI (pies) (f)TLI (kot) ................. 95
Tłuszczowe wolne kwasy (bydło) ....... 85
Toksoplazmoza .........118, 128, 228, 269
Toksoplazmy - wykrywanie
bezpośrednie .................118, 128, 228
Toxoplasma gondii
- wykrywanie DNA .118, 128, 229, 269
Toxoplasma gondii - wykrywanie
przeciwciał .................................... 229
Toxoplasma
- wykrywanie przeciwciał .......118, 128
TRH - test stymulacji (koń) ............... 156
TRH - test stymulacji (pies) ...............155
Trichomonas - ptaki .......................... 230
Tritrichomonas foetus
- wykrywanie DNA .................230, 270
Tritrichomonas - ssaki ....................... 230
Trójglicerydy ........................................96
Trójjodotyroniny (T3) - oznaczanie ....151
Trombinowy czas ................................ 60
Troponina I .......................................... 95
Trypanosoma equiperdum
- wykrywanie przeciwciał .............. 232
Trypanosoma / świdrowiec ............... 232
Trzustkowo-Jelitowy
- profil (pies, kot) ........31, 35, 107, 111
TSH (rhTSH) - test stymulacji (pies) . 154
Tyreoglobulina - wykrywanie
przeciwciał (tylko pies) ................. 153
Tyreotropina u psów (cTSH) ............. 152
Tyroksyna (T4) - oznaczanie ............. 150
Tyroksyna (T4)
wykrywanie przeciwciał ................ 154
U
Układ krzepnięcia - stan ogólny
- profil podstawowy .........................60
Układ krzepnięcia - stan ogólny
- profil rozszerzony ..........................60
Układowy toczeń rumieniowaty
(SLE) .........................................123, 238
Umaszczenie brązowe (pies) ........... 283
Umaszczenie czekoladowe/
/cynamonowe (kot) ....................... 292
Umaszczenie lisie u koni .................. 294
Umaszczenie żółte (pies) ................. 283
V
Von Willebranda 1-3 czynnik .............. 61
W
Wapń ................................................... 97
Wątroba - Profil 1 .........................35, 110
Wątroba - Profil 2 (pies, kot) ........35, 110
Wątrobowo-mózgowy zespół ........... 130
Wielomocz i wzmożone pragnienie
(polidypsja/poliuria) - diagnostyka 113
Willebranda von Choroba ................. 284
Wiosenno-letnie zapalenie mózgu
i rdzenia kręgowego (FSME) ........ 126
Witamina A .......................................... 97
Witamina B1 (tiamina) ........................ 98
Witamina B2 (ryboflawina) .................. 98
Witamina B6 (pirydoksyna) ................ 98
Witamina B12 (kobalamina) .99, 107, 112
Witamina D3 ...................................... 120
Witamina D3 (1,25-di-OH)
Witamina D3 (25-OH) ...................... 99
Witamina E (tokoferol) .................99, 119
Witamina H (biotyna) .................100, 133
Wścieklizny wirus - wykrywanie
przeciwciał .................................... 224
Współczynnika K (FT4/cholesterol)
(tylko u psów) ............................... 153
Wypłuczyny z oskrzeli
- profil 1 (koń) ..................................39
Wypłuczyny z oskrzeli
- profil 2 (koń) ..................................39
XI
Manual_new_2012.indb XI
12-12-18 09:13
Indeks
X
X-SCID ............................................... 286
Z
Zabiegi sanitarne
- badanie kontrolne ....................... 315
Zaburzenia płodności - program
diagnostyczny (1) (bydło) ............... 54
Zaburzenia płodności - program
diagnostyczny (2) (bydło) ............... 54
Zaburzenia płodności - program
diagnostyczny (3) (bydło) ............... 54
Zakaźna niedokrwistość koni ........... 214
Zakaźne zapalenie wątroby u psów
(hepatitis contagiosa canis, Hcc) . 234
Zakaźne zapalenie żołądka
i jelit u świń (TGE)
- wykrywanie RNA ......................... 235
Zakup koni - badanie ........................ 103
Zaleganie
- profil diagnostyczny (bydło) ......... 53
Zapalenie tętnic koni (EVA)
- wykrywanie RNA ......................... 270
Zaraza stadnicza ............................... 235
Zespół Cushinga
- nadczynność kory nadnerczy ........ 134
Zespół Cushinga - określanie
nieswoistych parametrów ............. 146
Zespół rozrodczo-oddechowy świń
(PRRS) .............................................. 225
Zespół wątrobowo-mózgowy ........... 130
Zespół złośliwej hipertermii u świń
- predyspozycja genetyczna ........ 297
Zwiotczenie mięśni wrodzone
(myotonia congenita)
u sznaucerów miniaturowych ....... 285
Źrebięcy profil ..................................... 50
Żelazo ............................................... 100
Żółciowe kwasy - test stymulacyjny ... 86
XII
Manual_new_2012.indb XII
12-12-18 09:13
Biuro Obsługi Klienta
ul Dominikańka 5; 02-736 Warszawa
tel.: (022) 853 40 01; fax: (022) 853 40 02
Infolinia: 0801 789 999*
*Cena jednego impulsu telefonicznego w połączeniu lokalnym.
Manual_new_2012.indb XIII
12-12-18 09:13
Manual_new_2012.indb XIV
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Pojemniki na próby wysyłane do badań oraz materiały dodatkowe
Probówki na badany materiał, jak również pojemniki ochronne na probówki, formularze
zleceń, etykietki z kodami kreskowymi oraz torby do przesyłania materiału do naszego
laboratorium, oferujemy Państwu bezpłatnie. Materiały te można zamówić faksem lub mailem. Informacje dotyczące kosztów związanych z poszczególnymi formami wysyłki można uzyskać telefonicznie. Mając na uwadze względy ekologiczne, pojemniki ochronne na
próbówki są wielokrotnego użytku. Szkło oraz inne materiały nie odporne na uszkodzenia
mechaniczne nie mogą służyć do transportu materiału do badań.
Probówka z EDTA
Probówka na surowicę
Zawiera sól kwasu etylenodwuamino-czterooctowego
jako antykoagulant.
Do wysyłania surowicy
uzyskanej przez wirowanie. Zdatna także do
wysyłania wydzielin,
mleka, płynu m.-r., moczu,
punktatów, materiału
biopsyjnego.
Krew z EDTA wysyłana jest
w celu określania obrazu
krwi oraz do wykrywania
drobnoustrojów metodą
PCR.
Osocze z EDTA otrzymuje
się poprzez odwirowanie
krwi zawierającej EDTA.
Probówka koagulacyjna
(do otrzymywania
surowicy)
Surowicę uzyskuje się
przez odwirowanie krwi
w probówce koagulacyjnej
i przelanie supernatantu do
probówki na surowicę.
Probówka z fluorkiem sodu
Do określania glukozy i mleczanów we krwi. Proszę napełniać
do objętości pomiędzy dolnym
i górnym znacznikiem.
Kuleczki z tworzywa sztucznego zwiększają powierzchnię kontaktu, poprawiając
i przyspieszając proces
powstawania skrzepu.
1
Manual_new_2012.indb 1
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Uniwersalny wacik do
wymazów (z podłożem
transportowym)
Jałowa wymazówka używana do badania hodowlanego
w ramach diagnostyki bakteriologicznej (dostępna w 2
wielkościach – dla małych
i dużych zwierząt).
Probówki z cytrynianem sodu
Do otrzymywania osocza cytrynianowego,
używanego w diagnostyce krzepnięcia krwi.
Zawierają cytrynian sodu jako antykoagulant. Dostępne w 2 wielkościach: na 4,5 ml
krwi (dla dużych zwierząt) oraz na 2,7 ml
krwi (dla małych zwierząt).
Ważne: proszę zwrócić uwagę na dokładne
napełnienie probówki (do poziomu znacznika). Zaraz po nalaniu krwi probówką należy
delikatnie kołysać, a następnie krew odwirować. Supernatant (=osocze cytrynianowe)
przenieść pipetą do próbówki bez dodatków.
Osocze wysyłać zawsze w stanie zamrożenia!
Uniwersalny wacik do
wymazów (bez podłoża
transportowego)
Jałowa wymazówka (dostępna w 2 wielkościach – dla
małych i dużych zwierząt),
przeznaczona zwłaszcza do
wykrywania drobnoustrojów
metodą PCR. Nie nadaje się
do pobierania materiału do
badania hodowlanego.
Szkiełka podstawowe z pojemnikiem ochronnym
Do wysyłania rozmazów krwi
w celu określenia obrazu różnicowego krwi i do wykrywania
pasożytów krwi oraz bakterii
hemotroficznych, jak również do
wykonania badań cytologicznych.
Probówka na kał
Do wysyłania próbek kału (badanie
parazytologiczne i bakteriologiczne).
2
Manual_new_2012.indb 2
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Cyto-Brush
Pojemnik ochronny
Szczoteczka do pobierania
materiału do badań z zakresu
biologii molekularnej, np. ze
spojówek lub błony śluzowej
jamy ustnej. Materiał z CytoBrush NIE jest zalecanym
materiałem do z zakresu biologii molekularnej. Laboratorium preferuje materiał jakim
jest krew z EDTA.
Do wysyłania probówek
z materiałem do badania.
Probówka do testu Cardiopet® proBNP
Specjalna probówka ze stabilizatorem
na materiał (osocze z EDTA) do testu
Cardiopet® proBNP. Stabilizuje badane
parametry przez 24 godz.
Naczynie na kał dla dużych zwierząt
Naczynie dla prób zbiorczych (czerwone
wieczko) z pojemnikiem ochronnym.
Naczynie wewnętrzne należy zawsze
napełniać prawie po brzegi.
Naczynia na materiał do
badania histologicznego
Naczynia z formaliną, dostępne w 2 wielkościach (60 ml
oraz 120 ml). W przypadku
naczyń 120 ml pobierana jest
kaucja.
3
Manual_new_2012.indb 3
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Pojemnik do transportu materiału
w niskich temperaturach
Do wysyłania materiału schłodzonego
lub zamrożonego.
Proszę zamówić odpowiednio wcześniej i na
24 godz. przed użyciem umieścić (bez pudełka
styropianowego) w zamrażalniku w temp. min.
-18°C. Pojemnik wysyłany jest pocztą nieodpłatnie lub kurierem na koszt odbiorcy
Pojemnik ochronny
Do wysyłania naczyń
z materiałem do badania
histologicznego.
Pudełko do przesyłania materiału
(dla Klientów z ekspresową opcją kurierską)
Koperta do przesyłania materiału
(dla Klientów ze standardową opcją kurierską).
Etykietki z kodami kreskowymi
Dla oznakowania wysyłanych prób.
Torba do przesyłania materiału
4
Manual_new_2012.indb 4
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Formularze zleceniowe badań laboratoryjnych
Dla łatwiejszej orientacji przy zamawianiu usług diagnostycznych stosujemy różnorodne
formularze zleceniowe:
1.
Formularze dla małych zwierząt: PIES (zielony), KOT (różowy), MAŁE SSAKI/PTAKI/
EGZOTYCZNE (lila) – dotyczą badań z zakresu hematologii, chemii klinicznej wraz
z profilami specjalnymi, serologii, endokrynologii, diagnostyki alergii, badań zakaźnych metodą PCR i in.; Formularz PLUS TESTY (turkusowy) – dotyczy badań chemii
klinicznej wraz z profilami specjalnymi.
2.
Formularz dla dużych zwierząt (niebieski) – dotyczy badań z zakresu hematologii,
chemii klinicznej wraz z profilami specjalnymi, serologii, endokrynologii, diagnostyki
alergii, badań zakaźnych metodą PCR i in.
3.
Formularz do badań mikrobiologicznych (brązowy).
4.
Formularz do badań histologicznych (biały).
5.
Formularz do badania przeciwciał przeciwko wściekliźnie (biały).
6.
Formularz do badań z zakresu biologii molekularnej (pomarańczowy).
7.
Formularz do badań z zakresu ustalenia rodzicielstwa.
Formularze zleceniowe proszę wypełniać w sposób kompletny:
-
pieczątka lecznicy; właściciel zwierzęcia; gatunek zwierzęcia, płeć i wiek (wartości
referencyjne niektórych parametrów podawane są w zależności od wieku);
-
zaznaczyć zlecane badania poprzez zamalowanie kratki z lewej strony wybranego
badania; jeśli formularz nie zawiera określonych rodzajów badań, a laboratorium jest
w stanie je wykonać, mogą Państwo zaznaczyć to odręcznie.
5
Manual_new_2012.indb 5
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Oznaczanie oraz zapakowanie prób do badania
Optymalną metodą oznaczania prób jest stosowanie kodów kreskowych, które chętnie
Państwu dostarczymy. Kody te są zarejestrowane na Państwa praktykę weterynaryjną, to
znaczy, jeśli nawet zapomną Państwo podbić formularz własną pieczątką z nazwą lecznicy, nadesłany materiał można będzie przyporządkować określonemu zakładowi leczniczemu. W każdym przypadku seria kodów (tj. 7 nalepek) posiada ten sam numer. Proszę
przyporządkować każdemu pacjentowi jego własny numer, tzn. jedną serię kodów.
W celu pewnego oznaczenia i opakowania prób proszę postępować w następujący
sposób:
•
Jeden kod kreskowy nalepić na formularz zleceniowy – numerem do góry.
•
Jeden kod przeznaczony jest na kartę pacjenta; ułatwia to telefoniczne sprawdzenie wyników badania, szczególnie przy niewyraźnie wpisanych danych właściciela;
w niektórych programach komputerowych obsługujących lecznicę poprzez kod
kreskowy można automatycznie przyporządkować wynik badania konkretnemu
pacjentowi.
•
Po jednym kodzie nalepić na każdą probówkę z materiałem do badania (nie na
pojemnik ochronny!). W przypadku małych pojemników lub szkiełek podstawowych
proszę stosować małe nalepki.
•
Sprawdzić, czy kod kreskowy na naczyniach z próbami zgadza się z tym na formularzu zleceniowym.
•
Probówkę z materiałem do badania umieścić w pojemniku ochronnym i dobrze
zamknąć. Szkło oraz inne materiały nie odporne na uszkodzenia mechaniczne nie
mogą służyć do transportu materiału do badań.
•
Do przesyłania materiału stosować tylko nasze czerwone torby transportowe lub
pudełka! Próbki do badania są materiałem niebezpiecznym, podlegają więc określonym przepisom transportowym.
•
Torebki lub pudełka powinny być dobrze zamknięte - również wtedy, gdy materiał
odbierany jest przez kuriera.
Usługi kurierskie
Poczta kurierska umożliwia szybki i fachowy transport materiału do laboratorium
z terenu całej Polski. Informacje odnośnie możliwości zlecenia wysyłki poprzez kuriera
uzyskają Państwo za pośrednictwem naszego Biura Obsługi Klienta, tel. 022 853 40 01
lub 0801 789 999.
6
Manual_new_2012.indb 6
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Sposoby przekazywania wyników badań
Proszę informować nas niezwłocznie o ewentualnych zmianach Państwa adresu, numeru
telefonu lub faksu, albo adresu mailowego!
Sposób przekazania wyniku
Możliwe
jest przekazanie
wyników
wstępnych?
Możliwe
jest graficzne
przedstawienie elektroforezy?
Inne uwagi
Faksem
tak
tak
Automatyczne przekazywanie wyników
tą drogą będzie ułatwione, jeśli Państwa
telefaks ustawiony będzie na odbiór
natychmiastowy. Jeśli linia telefaksu
jest zajęta, system dwukrotnie podejmie
próbę wyslania wyniku. UWAGA! Faks
wysyłany jest automatycznie, BEZ
prośby o ‘sygnał faksu’.
Pocztą
nie
tak
Przy wysyłce zwykłego wyniku pocztą,
doliczana jest opłata 5PLN/przesyłkę.
UWAGA! Certyfikaty badań genetycznych i badań w kierunku przeciwciał p/
wściekliźnie przychodzą do Państwa
BEZ dodatkowych opłat.
e-mail jako
pliki w formacie LDT
(do programu
KlinikaXP)
tak
nie
Wyniki w formacie LDT nie nadają się do
normalnego odczytywania, a możliwe
są tylko jako załącznik pliku. Dadzą się
jednak wczytywać do kartoteki pacjenta
w programie obsługi lecznicy Klinika
XP. W razie wątpliwości proszę zapytać
producenta programu komputerowego
lecznicy, czy pliki formatu LDT mogą
być przetwarzane.
przez Internet
www.VetZ.de
tak
nie
Przydatny przy stosowaniu programu
easyVet. Wyniki dla Państwa przesyłane
są nie na wasz adres mailowy, lecz
w formacie LDT na VetZ. Proszę w tym
celu zarejestrować się na www.VetZ.de
(bezpłatnie). Po wprowadzeniu nadanego przez VetZ loginu i hasła, otrzymacie
wyniki na stronie VetZ, które następnie
mogą być ściągnięte do waszego
komputera i bezpośrednio wczytane do
kartoteki pacjenta.
W sposób
elektroniczny,
w kombinacji
z Państwa
programem
komputerowym
do obsługi
lecznicy
7
Manual_new_2012.indb 7
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
W sposób
elektroniczny,
bez korzystania
z programu obsługi lecznicy
e-mail jako
proste pliki
tekstowe
tak
nie
Pliki tekstowe tylko warunkowo dadzą
się wczytać do programu obsługi
lecznicy. Pliki tekstowe, będące
załącznikiem do e-maila, mogą być
przechowywane w Państwa komputerze. Układ kompozycyjny pliku (tzw.
layout) jest podobny, jak w przypadku
wyniku przesłanego faksem. Ta forma
przekazywania wyników nadaje się
w przypadku, gdy nie ma programu
obsługi lecznicy lub program nie czyta
formatu LDT.
e-mail jako
pliki w formacie HTML
tak
tak
Pliki w formacie HTML tylko warunkowo
dadzą się wczytać do programu obsługi
lecznicy. Oferują one przyjemny wizualnie układ graficzny w którym wyniki
odbiegajace od normy zaznaczone są
na kolorowo.
e-mail jako
pliki w formacie PDF
tak
tak
Warunek: posiadanie programu
Adobe Reader. Program ten może
być bezpłatnie ściągnięty z Internetu
ze strony firmy Adobe. Format PDF
oferuje przyjemny wizualnie układ
graficzny, w którym wyniki odbiegajace
od normy zaznaczone są na kolorowo.
Ta forma przekazywania wyników jest
odpowiednia w przypadku gdy lecznica
nie dysponuje programem komputerowym do obsługi lub program nie „czyta”
formatu LDT.
Przekazywanie wyników
za pośrednictwem
platformy
internetowej
IDEXX
tak
nie
Z tej formy można korzystać niezależnie
od innych opcji. Prosimy o kontakt
zBiurem Obsługi Klienta IDEXX 22 853
40 01. Nadamy Państwu login i hasło.
Zarejestrowani klienci mają o każdej
porze wgląd w aktualny stan prowadzonych badań i dostęp do ich wyników.
W przypadku pytań dotyczących elektronicznej formy przekazywania wyników można się
zwrócić do naszego Biura Obsługi Klienta, tel. 022 853 40 01 lub 0801 789 999.
Preferowany przez Państwa sposób przekazywania wyników badań odnotowany jest
w karcie danych lecznicy i realizowany zawsze w ten sam sposób. O zamiarze zmiany tej
formy proszę poinformować telefonicznie lub mailowo.
8
Manual_new_2012.indb 8
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Pytania zgłaszane telefonicznie
Ewentualne dodatkowe informacje oraz pytania mogą być przekazywane telefonicznie –
jesteśmy do Państwa dyspozycji w następujących godzinach:
Pon – Pt: 9.00 – 17.30
Info linia: 0801 789 999
Zlecanie dodatkowych badań z materiału nadesłanego wcześniej
Przesłany przez Państwa materiał przechowywany jest z reguły 5 – 6 dni (próbki kału
tylko 2 – 3 dni), zależnie od możliwości. W tym czasie, jeśli materiał dostępny jest w wystarczającej ilości, mogą być zlecane dodatkowe badania lub określone profile diagnostyczne.
W przypadku konieczności wykonania szczepionek bakteryjnych, należy NIEZWŁOCZNIE po otrzymaniu wyniku złożyć pisemne zamówienie takiej szczepionki (szczepy są
nietrwałe i w krótkim czasie utylizowane)
Proszę zwrócić uwagę, że w przypadku dodatkowych zleceń wykonania badań molekularnych (wykrywanie drobnoustrojów) za pomocą PCR z materiału diagnostycznego,
który nie był pierwotnie nadesłany w tym celu i który był już użyty do innych testów, nie
można wykluczyć ryzyka kontaminacji materiału, a co za tym idzie, fałszywie dodatnich
wyników testów PCR.
9
Manual_new_2012.indb 9
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.1 Ważne informacje
Rozliczenia
Odbiorcą rachunku jest lekarz wet. nadsyłający materiał (rachunek zbiorczy): Otrzymują Państwo co miesiąc fakturę zbiorczą. Faktura obejmuje wszystkie badania wykonane w danym miesiącu (z wyszczególnieniem pacjentów i rodzaju badań) oraz opłatę za
odbiory kurierskie. Na życzenie, razem z wynikiem mogą Państwo otrzymać tymczasowe
zestawienie kosztów badania, które nie obejmuje jednak rabatów. Te rabaty zostaną
uwzględnione dopiero na fakturze.
Anulowanie zleconych badań
Jeśli zlecone badanie ma być następnie anulowane, prosimy o jak najszybsze powiadomienie nas o tym, ponieważ w przypadku, gdy badanie nadesłanego materiału zostanie
już rozpoczęte, pobierana jest odpowiednia opłata.
Ceny
Aktualne ceny usług znajdują się w naszym cenniku.
10
Manual_new_2012.indb 10
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi,
oraz obróbki wstępnej prób do badania
Pozyskiwanie prób niezbędnych do badań laboratoryjnych
1.Przygotowanie pacjenta
Wiarygodne wyniki badań zależą również od przygotowania pacjenta. O ile jest to możliwe ze względu na stan zwierzęcia, na 10 – 12 godzin przed pobieraniem krwi nie należy
podawać mu pokarmu. W przeciwnym razie może być zmienionych wiele badanych
parametrów.
Do określania TLI, amoniaku i kwasów żółciowych zwierzę musi być na czczo.
Przed pobieraniem krwi pacjent nie powinien wykonywać żadnego wysiłku fizycznego,
a samo pobieranie powinno odbywać się w spokoju i sprawnie. Wysiłek oraz podenerwowanie pacjenta mogą prowadzić do podwyższenia poziomu CK, LDH, mleczanów,
glukozy i kortyzolu, jak również do wzrostu liczby krążących leukocytów.
2.Technika pobierania krwi
W celu uniknięcia hemolizy żyłę należy tylko na krótko ucisnąć przed nakłuciem. „Wypompowywanie” krwi może powodować zafałszowanie wyników. Aby zapobiec pękaniu
erytrocytów, należy unikać stosowania zbyt dużego podciśnienia w strzykawce. Krew
nie powinna również tryskać strumieniem do próbówki; lepiej jest, jeśli umożliwi się jej
spływanie wzdłuż ścianki. Nie wydmuchiwać resztek krwi z igły.
Jeśli stosuje się antykoagulanty, po pobraniu krwi próbówką nie należy wstrząsać, tylko
delikatnie kołysać.
Igłę używaną do pobierania krwi proszę usunąć.
3.Jaki materiał do jakich badań?
W niniejszym wykazie oferowanych usług diagnostycznych, przy każdym badaniu
(względnie przy każdym analizowanym parametrze) określamy czy do jego wykonania
potrzebna jest surowica czy krew pełna. Dla większości badań, które mogą być przeprowadzone na surowicy, przydatne jest również osocze (plazma) krwi. Wyjątki przedstawione są poniżej, a ponadto zaznaczone są na formularzach zleceniowych. Podane są
również niezbędne ilości materiału.
Krew
Krzepnięcie
Krew pełna
Wirowanie
Surowica
Heparyna, EDTA (inhibitory krzepnięcia)
Krew z EDT/krew heparynowa
Wirowanie
Osocze (plazma)
11
Manual_new_2012.indb 11
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi,
oraz obróbki wstępnej prób do badania
Osocze
Definicja: jest to płynny składnik krwi, pozbawiony zdolności krzepnięcia poprzez
dodatek antykoagulantów.
Jest łatwiejsze do uzyskania niż surowica; ponadto, z tej samej ilości krwi można
otrzymać go w większej objętości, a ryzyko hemolizy krwinek jest mniejsze.
Przy uzyskiwaniu osocza należy zwracać uwagę na właściwe proporcje krwi i antykoagulantu, ponieważ w przeciwnym wypadku może dojść do hemolizy. Pobrana ilość
krwi nie powinna być zbyt mała, ani istotnie przekraczać podanego na próbówce
wskaźnika.
Bezpośrednio po pobraniu należy delikatnie kołysać próbówką w celu rozpuszczenia
się antykoagulantu. Zaraz po tym krew poddaje się wirowaniu przy niskich obrotach
(3500 obr/min) przez 5 – 10 minut.
Do najważniejszych związków zapobiegających krzepnięciu krwi należą EDTA (sól
sodowa lub potasowa kwasu etyleno-dwuamino-czterooctowego), heparyna oraz
cytrynian sodu.
Kilku parametrów nie można jednak określać, jeśli używa się osocza z dodatkiem
EDTA – poziomu potasu, wapnia, magnezu, żelaza, fosfatazy zasadowej, glukozy oraz
mleczanów. Z drugiej strony, badanie niektórych parametrów wymaga użycia specjalnych antykoagulantów:
- do badania czynników krzepnięcia materiałem jest osocze cytrynianowe, głęboko
zamrożone.
Surowica
Definicja: jest to płynny składnik krwi powstający poprzez krzepnięcie włóknika wraz
z elementami komórkowymi (osocze bez włóknika).
Pozyskiwanie surowicy wymaga większych nakładów pracy niż osocza. Czas od pobrania do skrzepnięcia krwi jest różny u różnych gatunków zwierząt, a nawet poszczególnych osobników.
Aby uzyskać surowicę, należy w naczyniu pozostawić krew, bez dodatku antykoagulantów, aż do całkowitego skrzepnięcia. W celu przyspieszenia tego procesu można
użyć np. specjalnych probówek z kuleczkami. Następnie przeprowadzamy wirowanie
przez 5 – 10 minut przy 3500 obr/min. W dalszej kolejności surowicę należy ostrożnie
odpipetować. Ważne jest, aby surowica była całkowicie oddzielona od skrzepów – ma
to szczególne znaczenie przy określaniu parametrów, na które duży wpływ mogłaby
mieć hemoliza krwinek (p. tabela w podrozdziale 2.2, s. 14).
12
Manual_new_2012.indb 12
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi,
oraz obróbki wstępnej prób do badania
Krew pełna
Przesyłanie pełnej krwi nie jest zalecane, ponieważ podczas transportu może łatwo
dojść do hemolizy, a przez to do zafałszowania wyników badania niektórych parametrów. Glukoza we krwi ulega prawie całkowitemu zużyciu, gdyż procesy metaboliczne
komórek przebiegają w dalszym ciągu.
Krew z EDTA
Do określania obrazu krwi, oznaczania trombocytów oraz grup krwi, jak również badań
techniką PCR, niezbędne jest, aby za pomocą EDTA zahamować krzepnięcie krwi.
Krew z tym antykoagulantem powinna być aż do momentu wysłania przetrzymywana
w lodówce. W wyniku przechowywania może dochodzić do wzrostu MCV i wartości
hematokrytu.
Rozmazy krwi
Już 4-6 godz. po pobraniu krwi komórki zaczynają ulegać starzeniu, dlatego też do
badania różnicującego obrazu krwi należy wysyłać rozmazy. Również wykazanie
pasożytów krwi wymaga tej metody przygotowania materiału.
Wykonanie – technika rozmazu krwi (p. ryc.)
- Nanieść pipetą 1 kroplę krwi na prawy brzeg
szkiełka podstawowego
- Szkiełko pomocnicze (np. szkiełko nakrywkowe lub szkiełko podstawowe z zeszlifowaną
krawędzią) przytknąć do kropli pod kątem 45°
- Dzięki siłom kapilarnym krew rozchodzi się
wzdłuż krawędzi szkiełka pomocniczego
- Szkiełko pomocnicze, przystawione do podstawowego pod kątem 30 – 45°,
przesuwać po nim w lewą stronę ruchem ciągłym
- Rozmaz (na 2/3 długości szkiełka podstawowego) powinien być równomierny
i bez przerw, a na końcu stawać się coraz cieńszy
- Pozostawić rozmaz do wyschnięcia na powietrzu
4. Objętość próbki
Potrzebna objętość próbki krwi jest różna, zależnie od rodzaju badania. Odpowiednie
informacje można uzyskać w opisach poszczególnych badań lub w cenniku.
13
Manual_new_2012.indb 13
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi,
oraz obróbki wstępnej prób do badania
5. Negatywne czynniki mogące prowadzić do zafałszowań wyników
Hemoliza: Definicja: uwalnianie się składników krwinek czerwonych (np. potasu, żelaza
czerwone zabarwienie) wskutek zniszczenia błony komóri hemoglobiny
kowej erytrocytów.
Przyczyny: anemia hemolityczna, błędy przedlaboratoryjne (p. technika pobierania krwi, rozdział 2.2, s.10).
W przypadku materiału wykazującego hemolizę należy się liczyć z zafałszowaniami dotyczącymi n/w parametrów (p. tabela).
Lipemia:
białawe zmętnienie surowicy lub osocza krwi spowodowane substancjami
tłuszczowymi (lipidy) i chylomikronami.
Przyczyny: p. trójglicerydy (rozdział 5), karmienie na krótko przed pobieraniem krwi, znaczne obciążenie (wysiłek).
Aby nie doszło do lipemii powodowanej czynnikami żywieniowymi, zwierzę
powinno być na czczo na 12 godz. przed pobieraniem krwi.
W przypadku materiału wykazującego lipemię należy się liczyć z zafałszowaniami dotyczącymi n/w parametrów (p. tabela).
Czynnik wpływający
na wynik badania
Parametr
Hemoliza
Ca, K, białko całkowite,
albuminy, α-amylaza, bilirubina, CK, cholesterol, Fe,
fruktozamina, kreatynina,
lipaza, LDH, α-HBDH, γ-GT,
ALT, AST, hemoglobina,
MCHC, Mg, fosforany
Rodzaj zmiany
Ca, fosfataza zasadowa,
bilirubina, kwas foliowy,
γ-GT, glukoza, kreatynina,
lipaza, hematokryt, liczba
erytrocytów
Lipemia
ALT, AST, fosfataza
zasadowa, Ca, fosforany,
bilirubina, cholesterol,
trójglicerydy, białko całkowite, glukoza, kreatynina,
hemoglobina
Amylaza, albuminy, K, Na
Hemoliza i lipemia mają również wpływ na wyniki badań hormonalnych i testów serologicznych.
14
Manual_new_2012.indb 14
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi,
oraz obróbki wstępnej prób do badania
6. Próbki zamrożone
Dla pewnych specjalnych badań niezbędne jest nadesłanie materiału w stanie głębokiego
zamrożenia:
Czynniki krzepnięcia krwi:
osocze cytrynianowe
ADH, amoniak, ACTH, parathormon:
osocze z EDTA
Insulina:
osocze, surowica (proszę nie używać probówek
z żelem do oddzielania surowicy)
IGF I:
surowica
Próby te powinny być przesyłane w pojemnikach z wkładami zapewniającymi utrzymanie niskiej temperatury, które można zamówić w laboratorium. Przed wysyłką wkłady te
należy umieścić na 24h w zamrażalniku (bez opakowania styropianowego). Następnie
w pojemnikach należy umieścić zamrożone również próbki i wysłać. Trzeba upewnić
się, że materiał dotrze do laboratorium w stanie zamrożenia. Dlatego nie należy wysyłać
próbek pocztą pod koniec tygodnia. Próby zamrożone do -20°C, znajdujące się w pojemnikach utrzymujących niską temperaturę, przy temp. zewn. 18 – 21°C pozostają w stanie
zamrożenia przez ok. 12 godz. Przy wyższych temperaturach zewnętrznych czas ten ulega jeszcze skróceniu. Alternatywnie, próby mogą być również wysyłane w suchym lodzie.
Dostarczenie materiału do laboratorium w stanie głębokiego zamrożenia jest znacznie
pewniejsze w przypadku transportu w suchym lodzie.
15
Manual_new_2012.indb 15
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.2 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania krwi,
oraz obróbki wstępnej prób do badania
7. Przygotowanie materiału do diagnostyki krzepnięcia krwi
Probówki
z cytrynianem sodu
Uwaga:
Poziom, do którego
należy napełnić
próbówkę krwią.
Dostępne w IDEXX probówki
z cytrynianem sodu mają
2 różne objętości:
2,7 ml krwi dla małych zwierząt
4,5 ml krwi dla dużych zwierząt
Probówka na
2,7 ml krwi
Probówka na
4,5 ml krwi
1.
Żyłę zacisnąć ostrożnie i tylko na krótko (do 30 sek).
2.
Pierwsze krople krwi należy odrzucić (ewentualnie mogą posłużyć do uzyskania
surowicy).
3.
Probówka z cytrynianem musi być napełniona dokładnie do znacznika (względnie do
górnej krawędzi etykietki), tak aby uzyskać rozcieńczenie 1:10 (1 część cytrynianu
na 9 części krwi).
4.
Kołysać energicznie probówką w celu wymieszania antykoagulantu.
5.
Sprawdzić pobraną próbkę krwi: jeśli doszło do jej skrzepnięcia, próbka nie nadaje
się do badania!
6.
Możliwie bezpośrednio po pobraniu (w ciągu max. 2 godz.) poddać krew wirowaniu
(5 min. przy 3500 obr/min).
7.
Odpipetować supernatant (osocze cytrynianowe) i przenieść go do czystej probówki;
nie stosować probówek zawierających EDTA lub heparynę, ani też innych probówek
z cytrynianem.
8.
Ponieważ określanie poszczególnych czynników krzepnięcia krwi nie jest wykonywane
codziennie, w przypadku, gdy chcemy wykonać jednocześnie testy skriningowe oraz
oznaczyć czynniki krzepnięcia, wskazane jest podzielenie surowicy do 2 probówek.
9.
Próbkę zamrozić i przechowywać w zamrażarce (-20°C) do czasu wysłania jej do
laboratorium.
10. Transport powinien odbywać się w opakowaniu ze styropianu, zawierającym wkłady
utrzymujące niską temperaturę (dostępnym w IDEXX Vet·Med·Labor). Wkłady należy
umieścić w zamrażarce 24 godz. przed ich użyciem. Próbki surowicy muszą dotrzeć
do laboratorium w stanie zamrożenia. Proszę zwrócić uwagę na wskazówki ogólne
dotyczące próbek zamrożonych (p. str. 15).
16
Manual_new_2012.indb 16
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.3 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału
do badań mikrobiologicznych
8. Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego i punktatów
Płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR) jest fizjologicznie klarowny. W czasie jego pobierania
proszę zwracać uwagę na to, by nie było w nim żadnych domieszek krwi. PMR i inne
punktaty powinny być pobierane do jałowych probówek. Jeśli Państwo życzą sobie
różnych badań (np. bakteriologicznego i cytologicznego), korzystne jest przesłanie do
nas 2 osobnych probówek z materiałem, abyśmy mogli sprawnie wykonać oba badania
równolegle.
PMR i inne punktaty są materiałami biologicznymi bardzo niestabilnymi. Już po 30 min.
do 4 godz. od pobrania dochodzi w nich do zmian mających znaczny wpływ na wyniki badania. Dlatego badanie cytologiczne oraz oznaczanie liczby komórek w PMR (punktacie)
mają sens jedynie w tym czasie. Do badania cytologicznego proszę przygotować rozmaz
osadu (po wirowaniu przez 3-5 min. przy 1000 obr/min; wykonać rozmaz jak w przypadku
krwi i wysuszyć na powietrzu).
17
Manual_new_2012.indb 17
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.3 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału
do badań mikrobiologicznych
1.Pobieranie materiału do badania bakteriologicznego
Moment pobierania:
Materiał należy pobierać możliwie przed rozpoczęciem terapii antybiotykowej. W przypadku kontroli terapii wskazane jest zachowanie odpowiedniego odstępu czasu po
podaniu antybiotyku. Pobieranie prób z materiału sekcyjnego należy przeprowadzić
niezwłocznie po śmierci zwierzęcia.
Miejsce pobierania:
Najwłaściwsze są te miejsca, które przypuszczalnie zawierają poszukiwane przez nas
drobnoustroje. Szczególnie przy zmianach ropnych, stanach zapalnych ucha oraz
ropniach, polecane jest pobieranie materiału z miejsc na przejściu tkanek zdrowych
w tkanki objęte procesem chorobowym, gdyż z samej ropy na ogół nie daje się już
hodować bakterii.
Technika pobierania:
Próby do badania bakteriologicznego należy pobierać unikając zanieczyszczenia
drobnoustrojami obcymi (np. wskutek kontaktu z ziemią). Również po pobraniu materiału unikać jego kontaminacji przy późniejszych działaniach (np. przy przelewaniu
płynów, opakowywaniu).
Materiał do badań bakteriologicznych:
Wymazy: Do pobierania materiału z różnorodnych powierzchni nadają się waciki (wymazówki). O ile to możliwe, należy używać wymazówek z podłożem transportowym. W przypadku wacików suchych istnieje ryzyko, że drobnoustroje
szczególnie wrażliwe nie dadzą się wyhodować w laboratorium. Gdy powierzchnia, z której chcemy pobrać wymaz jest bardzo sucha, dla łatwiejszego pobrania materiału można zwilżyć wacik jałowym płynem fizjologicznym.
Mocz:
Proszę przesyłać w jałowych próbówkach nie zawierających żadnych dodatków. Preferowany jest mocz pobrany poprzez nakłucie pęcherza albo za
pomocą kateteru. Mocz oddawany naturalną drogą może zawierać drobnoustroje zanieczyszczające pochodzące z powierzchni ciała lub ze środowiska.
Próbki moczu pobrane z otoczenia (np. z kocich toalet czy stołów lekarskich)
nie nadają się do badania. Zamiast próbki moczu można też wysyłać inokulowane systemy do hodowli drobnoustrojów z moczu (Uricult).
Bioptaty i fragmenty narządów: Przesyła się je w jałowych próbówkach bez żadnych
dodatków. Jeśli czas transportu miałby się przedłużać, narządy należy wysłać
w stanie zamrożenia. Proszę wyraźnie zaznaczyć na kopercie, że chodzi
o próbę zamrożoną. Należy unikać odmrażania i ponownego zamrażania.
Płyny biologiczne (maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, punktaty z jam ciała,
mleko itd.): Wysyłka w jałowych próbówkach bez dodatków. W przypadku,
gdy ma być wykonana hodowla w kierunku beztlenowców, proszę ograniczyć
do minimum kontakt materiału z tlenem atmosferycznym (dobrać odpowiednią wielkość naczynia).
18
Manual_new_2012.indb 18
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.3 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału
do badań mikrobiologicznych
Kał:
Wysyłka w jałowych próbówkach bez dodatków. Zwrócić uwagę, aby ilość
kału była wystarczająca. W przypadku prób pobieranych z ziemi istnieje ryzyko zanieczyszczenia drobnoustrojami ze środowiska. Jeśli ma być wykonana
hodowla w kierunku beztlenowców, proszę ograniczyć do minimum kontakt
materiału z tlenem atmosferycznym (dobrać odpowiednią wielkość naczynia).
Krew:
Hodowla bakterii z krwi wymaga odpowiedniego podłoża oraz odpowiednio
krótkiego czasu doręczenia do laboratorium. Z tego względu opcja ta nie jest
dostępna dla wszystkich krajów Europy.
2.Pobieranie materiału do badania mikologicznego:
Moment, miejsce i technika pobierania:
Przy pobieraniu materiału do hodowli drożdżaków i grzybów pleśniowych mają zastosowanie te same wskazówki, jak w przypadku badania bakteriologicznego. Najbardziej
wskazane do wysyłania są wymazówki z podłożem transportowym. Przy pobieraniu
prób z błon śluzowych należy zwracać uwagę na błoniaste lub ropne naloty, z których
drobnoustroje dają się najłatwiej wykazać.
W celu izolacji dermatofitów zalecana jest wcześniejsza dezynfekcja badanego
miejsca za pomocą 70% alkoholu; ma ona za zadanie zapobiec przerostowi hodowli
grzybów, wzrost których trwa dłużej, przez bakterie towarzyszące. Materiał należy
pobierać na granicy skóry objętej procesem chorobowym i skóry prawidłowej oraz
przesłać w suchej próbówce.
Jeśli próba ma być poddana badaniu bakteriologicznemu i mikologicznemu, zaleca
się następujące postępowanie: najpierw pobrać wymaz do badania bakteriologicznego i umieścić w podłożu transportowym, a następnie miejsce zdezynfekować 70
% alkoholem i pobrać materiał do badania mikologicznego (przenieść go do jałowej
próbówki).
Materiał do badania mikologicznego:
Najwłaściwszym materiałem są głębokie zeskrobiny skóry lub wyrwane włosy. Włosy
obcięte nożyczkami nie nadają się do badania. Hodowle założone i inkubowane we
własnej lecznicy również mogą być przesyłane do identyfikacji. Do ilościowego badania
mikologicznego próbek kału potrzebny jest kał; wymaz kałowy lub wymaz z prostnicy nie
nadają się.
19
Manual_new_2012.indb 19
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.4 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań
z użyciem technik biologii molekularnej
Materiał do badania
Do badania metodą PCR nadają się próbki, które zawierają poszukiwane drobnoustroje
w przypuszczalnie wystarczającej ilości. Przed pobraniem materiału należy więc najpierw
zdecydować:
-
czy zwierzę znajduje się jeszcze w fazie wiremii/bakteriemii/parazytemii,
-
czy zarazek osiągnął już narząd docelowy, a jeśli tak, jaka jest jego najbardziej prawdopodobna lokalizacja (na podstawie objawów chorobowych),
-
czy jest jakaś tkanka/narząd, w której drobnoustrój przebywa latentnie, poza ostrą
fazą choroby (np. wirus EHV-1 w leukocytach).
Materiały do badań techniką PCR:
- Wymazy: : do pobierania wymazów proszę używać jałowych, suchych wacików i przesyłać je w probówkach bez żadnych dodatków (również bez podłoża transportowego).
Uwaga: Próbki te nie nadają się do badania bakteriologicznego! W przypadku
równoczesnego zlecenia badań bakteriologicznych i molekularnych proszę
zawsze pobierać i przesyłać dwa osobne wymazy.
- Płyny biologiczne: (maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, punktaty z jam ciała, płyn
wodnisty oka, mocz, itd.): transport w sterylnych próbówkach bez dodatków.
W zależności od rodzaju badanego parametru potrzeba zwykle 0,5 – 2 ml
materiału. W przypadku próbek moczu potrzeba 5 ml materiału. Jeśli zagwarantowane jest, że próbka dotrze do laboratorium najpóźniej w dwa dni od
momentu pobrania, należy ją przechowywać do czasu wysyłki w temp. +2 do
+8°C i następnie przesłać w stanie nie zamrożonym. Natomiast gdy trzeba
się liczyć z późniejszym terminem dostarczenia materiału, próbkę należy zamrozić i bez przerywania stanu zamrożenia wysłać do laboratorium (np. przy
użyciu wkładów zapewniających utrzymanie niskiej temperatury lub suchego
lodu). W celu wykrywania drobnoustrojów znajdujących się wenątrzkomórkowo (np. Listeria) należy jednak generalnie unikać zamrażania, w takim przypadku korzystniejsze jest przechowywanie materiału w temp. 2 – 8°C. Proszę
wyraźnie zaznaczyć na torbie transportowej, że chodzi o próbkę zamrożoną.
Należy bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.
- Bioptaty, fragmenty narządów, materiał z przypadków ronień: transport w sterylnych
probówkach zawierających jałowy płyn fizjologiczny w takiej ilości, by zakrywał materiał. Jeśli nie ma gwarancji, że próbka dotrze do laboratorium najpóźniej w dwa dni od momentu pobrania, należy ją przesłać bez dodatku roztworu
NaCl w stanie zamrożonym i bez przerywania stanu zamrożenia. Proszę
wyraźnie zaznaczyć na torbie transportowej, że chodzi o próbkę zamrożoną.
Należy bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.
- Krew z EDTA oraz krew z cytrynianem: ilość materiału jest różna, zależnie od rodzaju
badania i ewentualnie fazy choroby. W żadnym wypadku proszę nie przysyłać
prób zamrożonych. Proszę nie przysyłać też krwi z heparyną!
- Kał:
transport w jałowych probówkach bez dodatków. Wystarczy 2 g materiału.
20
Manual_new_2012.indb 20
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.4 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań
z użyciem technik biologii molekularnej
Materiał do badań z zakresu diagnostyki chorób dziedzicznych oraz ustalania pochodzenia zwierzęcia
Materiałem stosowanym standardowo do badań genetycznych jest krew z EDTA w ilości
1 – 2 ml. Czas transportu nie ma przy tym tak istotnego znaczenia.
Standardowym materiałem do badań w celu ustalenia pochodzenia, względnie ustalenia
ojcostwa, jest min. 1 ml krwi z EDTA.
Oddzielny formularz zleceniowy mogą Państwo zamówić u nas lub ściągnąć ze strony
www.idexx.pl
Wskazówki dotyczące pobierania wymazów z błony śluzowej jamy ustnej
1.
Przed pobieraniem materiału pacjent przez co najmniej 30 min. nie powinien przyjmować żadnych pokarmów ani płynów (z wyjątkiem wody).
2.
Za pomocą jałowego wacika (a jeszcze lepiej systemu „Cytobrush”) należy intensywnie pocierać co najmniej 10 razy wewnętrzne powierzchnie obu policzków, obracając
przy tym wymazówkę.
3.
Próbówkę ochronną wymazówki dokładnie opisać (imię pacjenta), by uniknąć pomylenia prób!
4.
Wacik z pobranym materiałem wysuszyć na powietrzu w temp. pokojowej przez min.
1 – 2 godz. W tym celu wsunąć go częściowo do oznaczonej uprzednio próbówki
i pozostawić w pozycji leżącej.
5.
Po wysuszeniu materiału wacik wsunąć do próbówki.
6.
Próbę przechowywać w suchym i chłodnym miejscu (5 – 8°C) lub niezwłocznie wysłać pocztą do laboratorium.
W żadnym wypadku nie należy dotykać główki wacika do pobierania materiału! Może to
spowodować zafałszowanie wyniku i uniemożliwić poprawne wykonanie badania.
21
Manual_new_2012.indb 21
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.4 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału do badań
z użyciem technik biologii molekularnej
Środki ostrożności podczas przygotowywania materiału
Z uwagi na wysoką czułość metody PCR proszę koniecznie przestrzegać następujących
wytycznych przy pobieraniu materiału:
-
w celu uniknięcia zanieczyszczenia materiału należy stosować rękawiczki przy jego
pobieraniu,
-
materiał do tych badań musi być pobierany osobno,
-
używać jałowych probówek oraz narzędzi do pobierania materiału, unikać też
kontaminacji przy późniejszych manipulacjach (np. podczas przelewania płynów,
pakowaniu),
-
jeśli próbka dotrze z pewnością do laboratorium w ciągu 2 dni od momentu pobrania, transport materiału odbywa się w normalnej temperaturze; do czasu wysyłki
materiał przechowuje się w temp. +2 ÷ +8°C,
-
jeśli nie da się uniknąć dłuższego czasu transportu, próbkę należy przesyłać
w stanie zamrożenia (z wyjątkiem krwi z EDTA lub cytrynianem), przy czym musi być
zagwarantowana ciągłość zamrożenia (np. z użyciem wkładów utrzymujących niską
temperaturę i opakowań ze styropianu, albo wysyłka w suchym lodzie). Jeśli nie
jest to możliwe, materiał wysyła się w stanie niezamrożonym. Bezwzględnie unikać
rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.
Zlecenia dodatkowe
Proszę zwrócić uwagę, że w przypadku dodatkowych zleceń wykonania badań molekularnych (wykrywanie drobnoustrojów) za pomocą PCR z materiału diagnostycznego,
który nie był pierwotnie nadesłany w tym celu i który był już użyty do innych testów, nie
można wykluczyć ryzyka kontaminacji materiału, a co za tym idzie, fałszywie dodatnich
wyników testów PCR.
22
Manual_new_2012.indb 22
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.5 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału
do badań histopatologicznych i cytologicznych
W IDEXX Vet Med Labor przeprowadzane są następujące badania histopatologiczne:
-
badania histopatologiczne nowotworów, bioptatów skóry, bioptatów narządowych,
materiałów pobranych za pomocą biopsji cienkoigłowej, jak również zmian patologicznych dotyczących tkanek oraz narządów albo ich części, pobranych podczas
operacji lub badania sekcyjnego,
-
badania cytologiczne materiałów płynnych pobranych za pomocą biopsji cienkoigłowej (np. moczu, płynu ze stawów, z jamy opłucnowej, wodobrzusza) oraz materiałów
stałych (np. gruczołu mlekowego, nerki, wątroby, tarczycy, węzłów chłonnych),
-
badania cytologiczne wymazów z pochwy (cytologia pochwy).
Ważne wskazówki dla optymalnego przygotowania materiału:
-
Wypełnienie wniosku o badanie histologiczne (biały formularz), jak również podanie
szczegółowych danych z wywiadu.
-
W przypadku materiału dermatologicznego proszę wypełnić dodatkowo odwrotną
stronę wniosku.
-
Próbki powinny być utrwalone; unikać przy tym zgniatania tkanek. Materiał, wraz
z wystarczającą ilością środka utrwalającego (4 % formalina), umieścić w odpowiednim (nie za małym) naczyniu; w przeciwnym razie w dalszym ciągu w tkankach
będą zachodzić procesy autolityczne, szczególnie w centrum próbki. Większe próbki
powinny być ponacinane, względnie pocięte na plastry, lub jeśli to możliwe, przed
wysłaniem wstępnie utrwalane przez kilka dni.
-
Używać pojemników z szerokim otworem, ponieważ próbki twardnieją pod wpływem
środka utrwalającego. Ich wyjmowanie może później prowadzić do powstawania
artefaktów wskutek zgniatania tkanek. (Naczynia do transportu materiału wraz z 4 %
formaliną można zamówić w laboratorium).
-
Materiał zapakować w taki sposób, by nie dochodziło do wycieku płynów! Naczynia
należy mocno zamknąć; ewentualnie dołączyć chłonące wilgoć papierowe ręczniki.
Biopsja gruboigłowa („tru cut”)
Na rynku dostępne są odpowiednie systemy do wykonywania biopsji o średnicy igły od
0,3 do 1,0 mm. Tak pobrany materiał, podobnie jak próbki tkanek, utrwala się w formalinie
i opracowuje jako próbkę histologiczną.
Przewaga tego systemu w stosunku do badania cytologicznego polega na tym, że zostają
zachowane pierwotne struktury narządów lub guzów nowotworowych. Podczas gdy do
nowotworów wystarczą małe średnice igły, biopsja narządów wymaga urządzeń o większych średnicach.
Przy podejrzeniu chłoniaka, gdy stosujemy system „tru cut” i badanie cytologiczne,
w miarę możliwości nie powinno się pobierać materiału z węzłów chłonnych żuchwowych, ponieważ ma tu często miejsce duża reaktywność i rozrost, które mogą zamaskować procesy nowotworowe.
23
Manual_new_2012.indb 23
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.5 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału
do badań histopatologicznych i cytologicznych
Aspiracja cienkoigłowa tkanek litych lub płynów
Do punkcji nadaje się igła o grubości 18 – 22 G i odpowiedniej długości. Jeśli nakłucia
wykonywane są częściej, a także dla pewnego oraz wygodnego przeprowadzenia zabiegu, wskazane jest urządzenie pomocnicze (nasadka na strzykawkę względnie pistolet
aspiracyjny). Ewentualnie może to być strzykawka 5 lub 10 ml.
Pobieranie materiału następuje poprzez wprowadzenie igły do zmiany, a następnie za
pomocą nasadzonej później strzykawki ‘wypchnięcie’ materiału na szkiełko, lub krótkotwałe zaaspirowanie za pomocą igły nasadzonej na strzykawkę i podciągnięcie do ok
2ml tłoczka strzykawki. Jeśli potrzeba, dokonuje się wielokrotnych punkcji za pomocą
nowych igieł. Nie należy wykonywać licznych „wachlarzowatych” nakłuć (z jednego
miejsca), ani też zbyt długo zasysać materiału, gdyż może to prowadzić do znacznego
wzrostu domieszki krwi w pobranej próbce. W idealnym przypadku, przy aspiracji tkanek
litych materiał znajduje się tylko w igle i nie powinien być widoczny wewnątrz strzykawki. Po lekkim zmniejszeniu podciśnienia i wyciągnięciu igły, szybko nanosi się pobrany
materiał na szkiełko podstawowe i rozprowadza na nim podobnie jak rozmaz krwi. Jeśli
materiału jest mało, można go rozprowadzić na szkiełku końcem igły.
Płyny należy najpierw odwirować przy 1000 - 1500 obr/min przez 5 min (co najmniej 3 min
przy 800 obr/min). Po odpipetowaniu supernatantu osad rozprowadza się podobnie jak
rozmaz krwi. Rozmaz taki suszy się następnie na powietrzu, a po wyschnięciu można go
przesłać do naszego laboratorium w odpowiednich pojemnikach ochronnych. W żadnym
wypadku nie stosować szkiełka nakrywkowego, ani nie przykrywać szkiełka z rozmazem
innym szkiełkiem podstawowym.
Jest sprawą bardzo ważną, szczególnie przy badaniach cytologicznych, aby w dołączanym skierowaniu podać miejsce pobrania materiału.
Informacja dotycząca cen
Przy próbkach tkanek w ilości większej niż 3 od pacjenta, przy wycinkach bardzo dużych
rozmiarów, licznych guzach, względnie wielu różnorodnych próbach pochodzących od
jednego zwierzęcia, jak również przy badaniu cytologicznym więcej niż 6 rozmazów
od badanego pacjenta, z uwagi na zwiększone nakłady pracy (znacznie większa liczba
skrawków histologicznych, więcej pracy przy ocenie preparatów i rozpoznawaniu procesów patologicznych) ceny badań ulegają podwyższeniu (patrz cennik).
W przypadku ewentualnych pytań prosimy korzystać z naszej Infolini.
24
Manual_new_2012.indb 24
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.6 Ogólne wskazówki dotyczące pobierania materiału
do badań parazytologicznych
Pobieranie i wysyłanie prób
Próbki kału do badania parazytologicznego powinny być, o ile to możliwe, pobierane
z prostnicy. Jeśli nie, to powinien to być świeżo oddany kał; kał zbierany z ziemi może być
wtórnie zanieczyszczony nicieniami wolno żyjącymi. Można zebrać kał z 2-3 dni do jednej
probówki (do 2/3 objętości probówki)
Dla miarodajnego wyniku potrzebna jest pewna minimalna ilość kału (podana przy omawianiu każdego badania).
Próbki powinny być umieszczone w dobrze zamkniętym i odpornym na uszkodzenie
opakowaniu, o ile to możliwe, schłodzone, i bezpośrednio po pobraniu przesłane do
laboratorium. Jeśli wysyłka materiału następuje później, powinien on być przechowywany
w chłodziarce. Dzięki temu żywotność larw pasożytów nie zostanie ograniczona, natomiast zahamowany będzie dalszy rozwój jaj i oocyst.
Wydalone z kałem pasożyty lub ich fragmenty należy przesyłać w osobnej próbówce,
w postaci natywnej (bez utrwalania ich w formalinie!) lub z niewielką ilością płynu fizjologicznego.
Ocena wyników badań parazytologicznych.
Każde postępowanie diagnostyczne ma swoje ograniczenia. Jedynie wynik dodatni
badania (bezpośrednie wykazanie pasożyta) jest dowodem zarażenia, wynik ujemny
nie wyklucza inwazji pasożytniczej. Dla wykazania obecności pasożytów potrzebne są
niekiedy wielokrotne badania. W cyklu rozwojowym pasożytów poszczególne stadia rozwojowe nie są wydalane w sposób ciągły, a niekiedy też w niewielkiej liczbie, dlatego też
zaleca się badanie zbiorczych próbek kału z 3 dni. W stadach zwierząt (z wyjątkiem świńtuczników i drobiu) powinna być pobrana reprezentatywna liczba wyrywkowo pobranych
próbek (a nie zbiorcza próba od wielu zwierząt).
Wykazanie poszczególnych stadiów rozwojowych pasożytów możliwe jest jedynie przy
fazie patentnej (tj. fazie jawnej inwazji); zarażenia prepatentne albo postpatentne nie są
w ten sposób wykrywalne. Jest to ważne w przypadku pewnych inwazji pasożytniczych,
ponieważ objawy kliniczne mogą wystąpić już w okresie prepatentnym.
1
= zależnie od rasy
2
= zależnie od wieku
3
= bydło wysokowydajne
25
Manual_new_2012.indb 25
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.7
Zarządzanie jakością
Zarządzanie jakością w IDEXX Vet Med Labor
Wysoki standard diagnostyki, oferowany przez Vet Med Labor, od czerwca 2003 r.
uzyskał akredytację według międzynarodowej normy DIN EN ISO/IEC 17025. Certyfikat
ten nadawany jest przez niemiecki komitet akredytacyjny DAkkS, po przeprowadzeniu
szczegółowej kontroli. Metody diagnostyczne, które uzyskały akredytację, w niniejszym
opracowaniu oznaczone są cyfrą (1), natomiast te, które nie mają akredytacji – cyfrą (2).
Cyfry te podane są po nazwie metody.
Zarządzanie jakością nie zaczyna się dopiero od aparatury diagnostycznej – już wcześniej, poprzez udzielanie porad i informacji naszym klientom, stwarzane są odpowiednie
warunki, aby zapewnić prawidłowe i miarodajne wyniki badań.
Aby móc opracowywać szerokie spektrum nadsyłanych do badania prób, wprowadzane
przez nas metody w miarę potrzeby dostosowywane są do specyfiki poszczególnych
gatunków zwierząt. Nasze postępowanie diagnostyczne w szerokim zakresie podlega
walidacji, a także kontroli stopnia poprawności uzyskiwanych wyników. Poprzez udział
w krajowych i międzynarodowych zespołach badawczych, jakość naszych metod analitycznych znajduje się pod stałym nadzorem.
Aby realizować możliwie szeroki zakres zleceń, niektóre badania przekazywane są przez
nas kwalifikowanym laboratoriom partnerskim jako podwykonawcom. Badane w ten
sposób parametry oznaczane są cyfrą (3) umieszczoną po nazwie metody. Na Państwa
żądanie udostępniamy oczywiście listę naszych laboratoriów partnerskich.
Nawet przy największej staranności w postępowaniu diagnostycznym, wyniki badań i pomiarów mogą być obciążone pewnymi błędami. Jest jednak naszym celem, aby poprzez
regularne kontrole stosowanej procedury ograniczać do minimum ewentualne odchylenia
uzyskiwanych wyników od stanu faktycznego. Na życzenie chętnie udzielimy informacji
odnośnie spodziewanego marginesu błędu przy naszych metodach pomiarowych.
Dokładamy wszelkich starań, aby wyniki badań przedstawiać w sposób jak najbardziej
przejrzysty. Dlatego rezygnujemy z podawania części szczegółów, jak np. dokładniejszego opisu stosowanej metody diagnostycznej czy daty przeprowadzanego badania. Jeśli
zachodzi taka potrzeba, dane te zostaną chętnie przez nas udostępnione.
Ważnym elementem, służącym poprawie jakości świadczonych przez nas usług, jest
staranna analiza sygnalizowanych przez klientów problemów. Dlatego zawsze będziemy
otwarci na wszelką zachętę oraz krytykę z Państwa strony.
26
Manual_new_2012.indb 26
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.8 Skróty/objaśnienia
BAL popłuczyny z oskrzeli i płuc
CP osocze cytrynianowe
(plazma cytrynianowa)
CP mroż. osocze cytrynianowe zamrożone
EB krew z EDTA
EP osocze z EDTA
EP mroż. osocze z EDTA zamrożone
HB krew z heparyną
HP osocze z heparyną
HP mroż. osocze z heparyną zamrożone
K kał
L
płyn mózgowo-rdzeniowy
NaF krew z fluorkiem sodu
PU punktat
R różne
ROZ rozmaz
S surowica
S mroż. surowica zamrożona
Sy maź stawowa
U mocz
WŁ włosy
WYM wymaz bez podłoża transportowego
WYMT wymaz z podłożem transportowym
ag. antygen
pc. przeciwciało
(1) = metoda badawcza posiada akredytację
(2) = metoda nie posiada akredytacji
(3) = badanie wykonywane jest przez laboratorium partnerskie
AAS
AES
AGT
CEDIA
CELISA
CLIA
ECLIA
EIA
ELISA
FT-IR
GC/MS
HAH
HPLC
IA
ICP-AES
ICP-MS
IFT
KBR
LC/MS
MAR
NT
PAS
PCR
RT-PCR
RIA
SAT
SLA
TLI
Absorpcyjna spektrometria atomowa
Emisyjna Spektrometria Atomowa
Odczyn aglutynacji
Cloned enzyme donor immunoassay
Competitive Enzyme Linked Immunoabsorbent Assay
Test immunochemiluminescencji
Immunologiczny test elektrochemiluminescencyjny
Test immunoenzymatyczny
Enzyme Linked Immunosorbent Assay = ELISA
Spektrometria w podczerwieni z transformacją Fouriera
Chromatografia gazowa ze spektrometrią mas
Odczyn zahamowania hemaglutynacji (HI)
Wysokociśnieniowa Chromatografia Cieczowa
Immunoassay
Atomowa spektrometria emisyjna z indukcyjnie sprzężoną plazmą
Spektrometria mas z plazmą wzbudzoną indukcyjnie
Odczyn immunofluorescencji (IF)
Odczyn wiązania dopełniacza (OWD)
Chromatografia cieczowa ze spektrometrią mas
Aglutynacja mikroskopowa
Odczyn seroneutralizacji wirusa (SN)
Periodic Acid-Schiff
Polimerazowa reakcja łańcuchowa (Polymerase Chain Reaction)
PCR ilościowy (Real time PCR)
Test radioimmunologiczny
Odczyn powolnej aglutynacji
Odczyn aglutynacji lateksowej
Immunoreaktywna Trypsyna
27
Manual_new_2012.indb 27
12-12-18 09:13
2 Wskazówki ogólne
2.9 Tabela przeliczeniowa jednostek
Jednostki SI
jednostki tradycyjne / jednostki tradycyjne
Parametr
Jednostka
tradycyjna
ACTH
Albumina
Aldosteron
Amoniak
Białko całkowite
Bilirubina
Cholesterol
Cynk
Digoksyna
Estradiol
Fenobarbital
Fibrynogen
FT3
FT4
Glukoza
Hemoglobina
Insulina
Kortyzol
Kreatynina
Kwas foliowy
Kwas moczowy
Magnez
Miedź
Mleczany
Mocznik
Mocznik - N
Ołów
Prymidon
Progesteron
T3
T4
Testosteron
Trójglicerydy
Wapń
Witamina A
Witamina B12
Witamina C
Żelazo
pg/ml
g/dl
g/ml
μg/dl
g/dl
mg/dl
mg/dl
μg/dl
μg/l
ng/dl
μg/ml
mg/dl
ng/l
ng/dl
mg/dl
g/dl
μU/ml
μg/dl
mg/dl
ng/ml
mg/dl
mg/dl
μg/dl
mg/dl
mg/dl
mg/dl
μg/l
mg/l
ng/ml
μg/l
μg/dl
pg/ml
mg/dl
mg/dl
mg/l
pg/ml
mg/l
μg/dl
jednostki SI
Pomnożyć przez
Podzielić przez
x 0,2202
x 10
x 2,77
x 0,5872
x 10
x 17,104
x 0,02586
x 0,0153
x 1,28
x 3,671
x 4,31
x 0,01
x 1,536
x 12,87
x 0,0555
x 0,6206
x 7,18
x 27,6
x 88,402
x 2,2655
x 59,485
x 0,4113
x 0,1574
x 0,11
x 0,1665
x 0.3561
x 0,00483
x 4,58
x 3,18
x 1,54
x 12,87
x 0,00347
x 0,0114
x 0,2495
x 3,49
x 0,738
x 5,678
x 0,1791
Jednostka
SI
pmol/l
g/l
pmol/l
μmol/l
g/l
μmol/l
mmol/l
μmol/l
nmol/l
pmol/l
μmol/l
g/l
pmol/l
pmol/l
mmol/l
mmol/l
pmol/l
nmol/l
μmol/l
nmol/l
μmol/l
mmol/l
μmol/l
mmol/l
mmol/l
mmol/l
μmol/l
μmol/l
nmol/l
nmol/l
nmol/l
nmol/l
mmol/l
mmol/l
μmol/l
pmol/l
μmol/l
μmol/l
28
Manual_new_2012.indb 28
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1 Profile ogólne
3.1.1 Ogólne profile diagnostyczne
Nazwa testu
Profil rozszerzony
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy lub osocza z heparyną +
1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (+ NaF)
Nerki
Mocznik (jako azot mocznika, BUN),
kreatynina, sód, potas, fosforany.
Wątroba
Bilirubina, ALT (GPT), Fosfataza zasadowa, γ-GT,
AST (GOT), GLDH, białko całkowite,
albuminy, globuliny,
stosunek albumin do globulin (tylko kot).
Trzustka
Glukoza, α-amylaza (tylko pies), lipaza (tylko pies),
cholesterol, fruktozamina (tylko pies i kot).
Mięśnie
CK, LDH, wapń, magnez.
Metabolizm
Trójglicerydy
Hematologia
„Duża”morfologia ( obraz ogólny + obraz różnicowy).
Uwaga.
Profil średni
Zestaw badanych parametrów może być nieco odmienny
u poszczególnych gatunków zwierząt.
1 ml surowicy lub osocza z heparyną (+ NaF)
Jak „Profil rozszerzony”, jednak bez morfologii.
Profil podstawowy
(pies, kot)
1 ml surowicy lub osocze z heparyną +
1 ml krwi z EDTA (+ NaF)
13 parametrów biochemicznych (BUN, kreatynina, AST, ALT, ALP, glukoza, cholesterol,
bilirubina całk., sód, potas, białko całk., albuminy) plus morfologia bez rozmazu.
Profil geriatryczny
(pies, kot)
1,5 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA
+ rozmaz krwi (+ NaF)
Jak Profil rozszerzony + T4.
29
Manual_new_2012.indb 29
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.1 Ogólne profile diagnostyczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Profil geriatryczny
1,5 ml surowicy, lub osocza z heparyną (+ NaF)
bez obrazu krwi (pies, kot)
Jak „Profil geriatryczny”, jednak bez morfologii.
Kot
profil szczegółowy
2 ml surowicy lub osocza z heparyną +
1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (+ NaF)
Nerki
Mocznik (BUN), kreatynina, sód,
potas, fosforany.
Wątroba
Białko całkowite, bilirubina, ALT (GPT), Fosfataza zasadowa,
AST (GOT), GLDH, γ-GT.
Trzustka
Glukoza, fruktozamina, cholesterol.
Mięśnie
CK, LDH, wapń, magnez
Metabolizm
Trójglicerydy
Hematologia
„Duża”morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy).
Serologia
Wykrywanie antygenu FeLV, wykrywanie przeciwciał przeciwko FIV,
oznaczanie miana przeciwciał przeciwko FIPV/koronawirusom.
Elektroforeza białek surowicy
30
Manual_new_2012.indb 30
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.2 Badania typu PLUS TEST
(niższa cena przy wykonaniu WRAZ
z dowolnym Ogólnym profilem diagnostycznym)
Nazwa testu
Mocz – Profil (pies,kot)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
3 ml moczu
Osad moczu, Badanie ogólne moczu, Białko/Kreatynina – wskaźnik.
Profil Świądowy (pies)
1 ml surowicy + Zeskrobina
Ektopazożyty (mikroskop), Sarkoptes (pc.) – ELISA.
Profil Utraty Wagi (pies) 1 ml surowicy+3ml moczu+Kał
Spec cPL, CRP, Białko/Kreatynina-wskaźnik, Endopasożyty.
Profil Utraty Wagi (kot)
1ml surowicy+EP probówka Cardiopet+2ml moczu+Kał
Spec fPL, Cardiopet BNP, Białko/Kreatynina-wskaźnik, Endopasożyty.
Profil Apatii (kot)
1ml surowicy+EP probówka Cardiopet
Spec fPL, Cardiopet BNP, FeLV(ag.)-ELISA, FIV(pc.)-ELISA, FcoV(pc.)-IFT.
Profil Anemii (kot)
1ml krwi z EDTA+1ml surowicy lub osocza z EDTA
FeLV(ag.)-ELISA, FIV(pc.)-ELISA, Mycoplasma haemofelis, Cand.Mycoplasma haemominutum(DNA) PCR, Retikulocyty.
Trzustkowo-Jelitowy
Profil (pies,kot)
1 ml surowicy
Spec cPL®/ Spec fPL®, kwas foliowy, wit. B12, cTLI (pies).
Profil Sercowy
(pies, kot)
EP probówka Cardiopet +
1ml surowicy schłodzonej lub
1ml osocza EDTA schłodzonego
Cardiopet BNP, Troponina I ultra.
Cardiopet® proBNP
(Nt-proBNP) (pies, kot)
1 ml osocza z EDTA
probówka Cardiopet
ELISA (1)
31
Manual_new_2012.indb 31
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.2 Badania typu PLUS TEST
(niższa cena przy wykonaniu WRAZ
z dowolnym Ogólnym profilem diagnostycznym)
Nazwa testu
Spec cPL®
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy
ELISA (1)
Psia specyficzna lipaza trzustkowa.
Spec fPL®
0,5 ml surowicy
ELISA (1)
Kocia specyficzna lipaza trzustkowa.
C-reaktywne białko
(CRP) (pies)
1 ml surowicy
Turbidometria (1)
32
Manual_new_2012.indb 32
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.3 Specjalne profile skriningowe
Nazwa testu
Anemia – profil
(pies, kot)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1ml surowicy lub osocza z heparyną, lub osocza z EDTA
+ 1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi
„Duża”morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy),
retikulocyty, bilirubina całkowita, LDH (dehydrogenaza mleczanowa), białko całkowite.
Biegunki – profil B
3 ml surowicy
(pies, kot)
TLI, kwas foliowy, wit. B12
Uwaga:
Biegunki – profil C
należy oznaczać na czczo (min. 6 godz.)
Kał (co najmniej 1 pełna próbówka)
(pies, kot, fretka)
p.
Biegunki – profil E
rozdział 16, Mikrobiologia
Kał (co najmniej 1 pełna probówka)
(pies)
p.
Zespół Cushinga
– monitoring (pies, kot)
rozdział 16, Mikrobiologia
2 x 0,5 ml surowicy oraz 1 ml surowicy (+NaF)
Azot mocznika (BUN), kreatynina, potas, sód, glukoza, ALT, fosfataza zasadowa
Test stymulacji przy użyciu ACTH.
Rozdział 12.1, Endokrynologia
p.
Elektrolity – profil
1 ml surowicy
Wapń, magnez, fosforany, sód,
potas, chlorki.
Uwaga:
surowica koniecznie bez śladów hemolizy; nie przesyłać
krwi z EDTA lub heparyną !
33
Manual_new_2012.indb 33
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.3 Specjalne profile skriningowe
Nazwa testu
Kot
profil szczegółowy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
2 ml surowicy lub osocza z heparyną +
1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (+ NaF)
Nerki
Mocznik (BUN), kreatynina, sód,
potas, fosforany.
Wątroba
Białko całkowite, bilirubina, ALT (GPT), Fosfataza zasadowa,
AST (GOT), GLDH, γ-GT.
Trzustka
Glukoza, fruktozamina, cholesterol.
Mięśnie
CK, LDH, wapń, magnez.
Metabolizm
Trójglicerydy
Hematologia
„Duża”morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy).
Serologia
Wykrywanie antygenu FeLV, wykrywanie przeciwciał przeciwko FIV,
oznaczanie miana przeciwciał przeciwko FIPV/koronawirusom.
Elektroforeza białek surowicy
PU/PD - Diagnostyka
1 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA
wielomoczu i wzmożo- + rozmaz krwi + 10 ml moczu
nego pragnienia
(Poliuria/Polidypsja) (pies, kot)
Obraz ogólny i różnicowy krwi, kreatynina, wapń, sód, potas,
glukoza, fruktozamina, ALT, fosfataza zasadowa,
kwasy żółciowe, białko całkowite, albuminy,
określanie parametrów moczu, badanie osadu moczu,
stosunek białka do kreatyniny,
stosunek kortyzolu do kreatyniny (tylko pies),
T4 (tylko kot).
34
Manual_new_2012.indb 34
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.4 Profile Narządowe
Nazwa testu
Mięśnie - profil
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy
CK (kinaza kreatynowa), LDH, AST (GOT), wapń.
Uwaga:
Nerki - profil
proszę nadsyłać surowicę bez śladów hemolizy !
1 ml surowicy
Mocznik (BUN), kreatynina, białko całkowite, sód, potas, wapń, fosforany.
Tarczyca - Profil 1
2 ml surowicy
Do rozpoznawania niedoczynności względnie nadczynności tarczycy,
jak również do oceny skuteczności terapii.
Pies: tyroksyna (T4), FT4, TSH.
Kot: tyroksyna (T4), FT4.
Koń: tyroksyna (T4), FT4, T3.
p.
rozdział 12, Endokrynologia
Tarczyca - Profil 2 (pies) 2 ml surowicy
Do rozpoznawania niedoczynności tarczycy na tle autoimmunologicznym,
oraz jako skrining u ras predysponowanych.
Oznaczane są: TSH, FT4, przeciwciała antytyreoglobulinowe.
p.
rozdział 12, Endokrynologia.
Trzustkowo-Jelitowy
Profil (pies,kot)
1 ml surowicy
Spec cPL®/ Spec fPL®, kwas foliowy, wit. B12, cTLI (pies).
Wątroba - Profil 1
1 ml surowicy
Mocznik (BUN), ALT (GPT), fosfataza zasadowa,
γ-GT, GLDH, AST,
kwasy żółciowe, bilirubina, albuminy.
Wątroba - Profil 2
(pies,kot)
1 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA +
1 ml zamrożonego osocza cytrynianowego
Jak profil wątrobowy 1,
+ obraz ogólny krwi, Quick-Test (czas trombinowy), aPTT, elektroforeza białek surowicy.
35
Manual_new_2012.indb 35
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.5 Profile płynów biologicznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Maź stawowa - badanie.
Maź stawowa jest z reguły klarowna i uboga w komórki. Przy schorzeniach stawów określanie rodzaju komórek oraz zawartości białka w mazi może wyjaśnić charakter i genezę
choroby. Pozwala na rozróżnienie przyczyn urazowych, ostrych procesów zapalnych lub
zakaźnych oraz schorzeń zwyrodnieniowych stawów.
Maź stawowa – profil 1 1 ml mazi
Liczba komórek, białko całkowite, barwa, lepkość, zmętnienie.
Maź stawowa – profil 2 2 ml mazi
Profil I + cytologia.
Uwaga:
: Już w ciągu kilku godzin po pobraniu mazi stawowej może
dochodzić w niej do zmian, które mają wyraźny wpływ na
wynik badania (m.in. liza komórek). Do badań cytologicznych można ewentualnie przygotować również rozmaz
osadu (po 5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.).
Maź stawowa – profil 3 2 ml mazi + wymaz
Profil II + bakteriologia
(tlenowo i beztlenowo).
Uwaga:
: Już w ciągu kilku godzin po pobraniu mazi stawowej może
dochodzić w niej do zmian, które mają wyraźny wpływ na
wynik badania. Do badań cytologicznych można ewentualnie przygotować również rozmaz osadu (po 5 minutowym
wirowaniu przy 1500 obr./min.).
W przypadku stwierdzenia drobnoustrojów chorobotwórczych przeprowadzana jest zasadniczo ich identyfikacja
oraz badanie wrażliwości na antybiotyki.
36
Manual_new_2012.indb 36
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.5 Profile płynów biologicznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR).
Wskazania do pobierania:
- wykazanie/wykluczenie stanów zapalnych centralnego układu nerwowego,
- potwierdzenie rozpoznania padaczki idiopatycznej,
- przed wykonaniem mielografii.
Przeciwwskazania do pobierania:
- podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, np. przy obrzęku mózgu, wodogłowiu,
krwotoku mózgowym.
Płyn mózgowo-rdzeniowy fizjologicznie jest klarowny; zmętnienie wskazuje na pleocytozę
(przede wszystkim przy stanach zapalnych, ale także nowotworach, urazach, uszkodzeniach naczyń krwionośnych, martwicach). Również przy zwiększonej zawartości białka
w PMR należy w diagnostyce różnicowej brać pod uwagę nowotwory oraz schorzenia
zwyrodnieniowe i dotyczące naczyń krwionośnych.
p.
rozdział 15: Badania z wykorzystaniem biologii molekularnej
rozdział 13: Choroby zakaźne
PMR – profil 1
ok. 1 ml PMR
(płyn mózgowo-rdzeniowy)
Liczba komórek (leukocyty, erytrocyty), białko całkowite.
Uwaga:
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe (najpóźniej do 4 godz. od pobrania materiału), ponieważ komórki bardzo szybko ulegają lizie
w ubogim w białka środowisku PMR. Transport ma negatywny wpływ na wynik.
PMR – profil 2
ok. 3 ml PMR
(płyn mózgowo-rdzeniowy)
Profil 1 + cytologia.
Uwaga:
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe (najpóźniej do 4 godz. od pobrania materiału), ponieważ komórki bardzo szybko ulegają lizie
w ubogim w białka środowisku PMR. Transport ma negatywny wpływ na wynik.
37
Manual_new_2012.indb 37
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.5 Profile płynów biologicznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
PMR – profil 3
ok. 3 ml PMR
(płyn mózgowo-rdzeniowy)
Profil 2 + bakteriologia (tlenowo i beztlenowo).
Uwaga:
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe (najpóźniej do 4 godz. od pobrania materiału), ponieważ komórki bardzo szybko ulegają lizie
w ubogim w białka środowisku PMR. Transport ma negatywny wpływ na wynik.
W przypadku stwierdzenia drobnoustrojów patogennych
przeprowadzana jest zwykle ich identyfikacja oraz antybiogram.
Punktat – profil 1
ok. 3 ml punktatu
Cytologia, białko całkowite, ciężar właściwy.
Uwaga:
Punktat – profil 2
Już w ciągu kilku godzin po pobraniu może dochodzić do
zmian, które mają wyraźny wpływ na wynik badania (m.in.
liza komórek); w miarę możności należy przesyłać materiał
schłodzony. Do badań cytologicznych można ewentualnie
przygotować także rozmaz osadu (po 3-5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.).
ok. 3 ml punktatu + ewent. wymaz
Cytologia, białko całkowite, ciężar właściwy, bakteriologia (tlenowo i beztlenowo).
Uwaga:
Już w ciągu kilku godzin po pobraniu może dochodzić do
zmian, które mają wyraźny wpływ na wynik badania (m.in.
liza komórek); w miarę możności należy przesyłać materiał
schłodzony. Do badań cytologicznych można ewentualnie
przygotować także rozmaz osadu (po 3-5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.).
W przypadku stwierdzenia drobnoustrojów patogennych
przeprowadzana jest zwykle ich identyfikacja oraz antybiogram. Usługi te nie są zawarte w cenie badania, lecz w takim przypadku ich koszt zostanie dopisany do rachunku.
38
Manual_new_2012.indb 38
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.5 Profile płynów biologicznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Wypłuczyny z oskrzeli płyn wypłuczynowy (wysyłać schłodzony)
Profil 1 (koń)
Liczba komórek, cytologia (określanie składu procentowego komórek za pomocą cytowirówki Cytospin w celu różnicowania zwierząt zdrowych, z nawracającą chorobą obturacyjną [RAO], chorobą zapalną dolnych dróg oddechowych [IAD], alergią oraz powysiłkowymi krwawieniami z płuc [EIPH]).
Uwaga.
Uzyskany płyn należy schłodzić i przesłać jak najszybciej,
gdyż cytoliza może prowadzić do zachwiania pierwotnej
wzajemnej proporcji komórek. Nie wysyłać w sytuacji, gdyby materiał miał dotrzeć do laboratorium w sobotę.
Wypłuczyny z oskrzeli płyn wypłuczynowy (wysyłać schłodzony)
Profil 2 (koń)
Liczba komórek, cytologia, bakteriologia.
Uwaga.
Uzyskany płyn należy schłodzić i przesłać jak najszybciej,
gdyż cytoliza może prowadzić do zachwiania pierwotnej
wzajemnej proporcji komórek. Nie wysyłać w sytuacji, gdyby materiał miał dotrzeć do laboratorium w sobotę.
39
Manual_new_2012.indb 39
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.1.6 Profile Skórne
Nazwa testu
Skóra - profil 1
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
tkanka w formalinie + wymaz
Histopatologia, bakteriologia (posiew tlenowo).
Skóra - profil 2
tkanka w formalinie + zeskrobiny
Histologia, mikologia.
Skóra - profil 3
tkanka w formalinie + wymaz + zeskrobiny
Histopatologia, bakteriologia (posiew tlenowo), mikologia.
Skóra - profil 4
(pies)
tkanka w formalinie + 1 ml surowicy
Histopatologia, przeciwciała przeciwko świerzbowcom (Sarcoptes sp.).
Skóra - profil 5
(koń)
tkanka w płynie fizjologicznym
+ tkanka w formalinie
Histopatologia, sporządzenie autoszczepionki (w przypadku rozpoznania sarkoidu; wykonalne również w przypadku brodawczycy koni).
Uwaga:
Skóra - profil 6
(pies, bydło)
do wykonania szczepionki potrzeba 3-5 g tkanki.
tkanka w płynie fizjologicznym + tkanka w formalinie
Histologia, sporządzenie autoszczepionki (w przypadku rozpoznania brodawczycy).
Uwaga:
Skóra - profil 7
(pies, kot)
do wykonania szczepionki potrzeba 3-5 g tkanki.
Zamówienie szczepionek dla innych gatunków zwierząt - po
wcześniejszej konsultacji.
tkanka w formalinie + 0,5 ml surowicy,
osocze z heparyną, osocze z EDTA
Histopatologia, test alergiczny (Screening-Test).
40
Manual_new_2012.indb 40
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo
3.2.1 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – PIES
Nazwa testu
Panel „podróżny” 1
(okres wczesny choroby,
pies)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
2 ml surowicy, osocza z EDTA, osocza z heparyną +
0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi
Wykrywanie przeciwciał przeciwko Ehrlichia canis, Leishmania sp. oraz Babesia canis;
badanie mikroskopowe w kierunku pasożytów krwi oraz bakterii hemotroficznych.
Panel „podróżny” 2
3 ml surowicy, osocza z EDTA, osocza z heparyną
(okres późny choroby, pies)
Wykrywanie przeciwciał przeciwko Ehrlichia canis, Leishmania sp. oraz Babesia canis;
wykrywanie antygenu makrofilarii (Dirofilaria immitis),
badanie skriningowe w kierunku Borrelia (oznaczanie przeciwciał, w tym p-ciał anty-C6,
badanie jakościowe).
Panel „podróżny” 3
3 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi
(faza ostra choroby, pies)
Wykrywanie Ehrlichia sp. (DNA) – PCR, Anaplasma sp. (DNA) – PCR, Babesia sp. (DNA) –
PCR, Hepatozoon canis (DNA) – PCR, badanie mikroskopowe w kierunku pasożytów krwi
oraz bakterii hemotroficznych, obraz ogólny krwi.
Profil eksportowy
2 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz
Afryka Południowa (pies)
Brucella canis (przeciwciała, SAT), Trypanosoma evansi – barwienie metodą Giemsy, Trypanosoma evansi (przeciwciała, test aglutynacji dla świdrowców, CATT), Babesia gibsoni
(przeciwciała, IF), Babesia gibsoni – barwienie metodą Giemsy, Leishmania (przeciwciała,
ELISA).
Profil eksportowy
Australia (pies)
2 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz
Ehrlichia canis (przeciwciała, IF), Brucella canis (przeciwciała, SAT).
Leishmania (przeciwciała, ELISA), Leptospira (przeciwciała, MAR).
Profil eksportowy
Nowa Zelandia (pies)
2 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz
Diofilaria immitis (mikrofilarie) – metoda filtracji, Diofilaria immitis (antygen, ELISA), Brucella canis (przeciwciała, SAT), Leptospira Canicola (przeciwciała, MAR), Ehrlichia canis
(przeciwciała, IF), Babesia gibsoni (przeciwciała, IF), Babesia gibsoni – barwienie metodą
Giemsy.
41
Manual_new_2012.indb 41
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.1 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – PIES
Nazwa testu
Profil “kleszczowy” 1
(badanie serologiczne)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy lub osocza z EDTA, (badanie serologiczne)
lub osocza z heparyną
Badanie skriningowe w kierunku Borrelia (oznaczanie przeciwciał, w tym p-ciał anty-C6,
badanie jakościowe),
oznaczanie przeciwciał przeciwko Anaplasma phagocytophilum.
Profil “kleszczowy” 2
(badanie serologiczne)
2 ml surowicy lub osocza z EDTA, (badanie serologiczne)
lub osocza z heparyną
Badanie skriningowe w kierunku Borrelia (oznaczanie przeciwciał, w tym p-ciał anty-C6,
badanie jakościowe), oznaczanie przeciwciał przeciwko Anaplasma phagocytophilum,
Ehrlichia canis oraz Babesia canis.
Profil “kleszczowy” 3
2 ml krwi z EDTA
(PCR)
(materiałem jest krew)
Wykrywanie DNA Babesia sp., Ehrlichia sp., Anaplasma sp.
oraz Hepatozoon canis (PCR).
Profil “kleszczowy” 4
kleszcz
(PCR)
(materiałem jest kleszcz)
Wykrywanie DNA Babesia sp., Ehrlichia sp., Anaplasma sp., Hepatozoon canis i Borrelia
burgdorferi sensu lato (PCR) oraz RNA wirusa FSME (PCR).
Profil chorób górnych wymaz suchy (gardło, spojówki)
dróg oddechowych (pies)
(PCR)
Wykrywanie:
- adenowirusa typu 2 psów (CADV-2) (DNA),
- wirusa nosówki (CDV) (RNA),
- herpeswirusa 1 psów (CHV-1) (DNA),
- wirusa parainfluenzy typu 3 psów (RNA),
- wirusa grypy psów (RNA),
- koronawirusa oddechowego psów (CRCoV) (RNA).
42
Manual_new_2012.indb 42
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.1 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – PIES
Nazwa testu
Profil biegunkowy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1g kału, wymaz suchy z prostnicy
(RT-PCR)
(pies)
Wykrywanie:
- koronawirusa jelitowego psów (RNA),
- parwowirusa typu 2 psów (CPV-2) (DNA),
- wirusa nosówki (CDV) (RNA),
- genu kodującego enterotoksynę A Clostridium perfringens.
Profil bezpłodności/
ronień (pies)
Po jednym wymazie: z podłożem i bez podłoża
(PCR)
z pochwy/szyjki macicy, napletka; lub poroniony płód,
lub łożysko, lub wody płodowe; lub nasienie
Wykrywanie:
- herpeswirusa 1 psów (CHV-1) (DNA),
- Chlamydia/Chlamydophila sp. (DNA),
- Brucella sp. (DNA),
+ badanie bakteriologiczne (tlenowo).
Profil neurologiczny
płyn mózgowo-rdzeniowy
(PCR)
(pies)
Wykrywanie:
- Bartonella sp. (DNA),
- Borrelia burgdorferi (DNA),
- wirusa nosówki (CDV) (RNA),
- Cryptococcus neoformans/C.gattii (DNA),
- Neospora sp. (DNA),
- Toxoplasma gondii (DNA).
43
Manual_new_2012.indb 43
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.2 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – KOT
Nazwa testu
Monitoring FIP
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy lub osocza z heparyną
+ 1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi
Miano przeciwciał przeciwko FIPV/koronawirusom,
ALT (GPT), bilirubina,
elektroforeza białek surowicy,
„Duża”morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy).
Monitoring FeLV/FIV
+ FIP
1-2 ml surowicy lub osocza z heparyną +
1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi
Jak monitoring FIP + wykrywanie antygenu FeLV + wykrywanie przeciwciał przeciwko FIV.
Profil „okulistyczny”
wymaz (spojówka, rogówka)
diagnostyka zapalenia spojówek
(PCR)
Wykrywanie:
- Clamydophila felis, (DNA),
- Mycoplasma felis, (DNA),
- (herpeswirusa (FHV 1) (DNA).
Profil chorób górnych
dróg oddechowych
wymaz bez podłoża (gardło, spojówki)
(PCR)
Wykrywanie:
- Chlamydophila felis (DNA),
- kaliciwirusa kotów (RNA),
- herpeswirusa kotów (FHV-1) (DNA),
- Mycoplasma felis (DNA).
Profil biegunkowy Plus 1g kału lub wymaz z prostnicy
(PCR)
Najbardziej wartościowy w połączeniu z Profilem biegunkowym C.
Wykrywanie:
koronawirusa kotów (RNA),
parwowirusa kotów (DNA),
Trichomonas foetus (DNA),
genu kodującego enterotoksynę A Clostridium perfringens.
44
Manual_new_2012.indb 44
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.2 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – KOT
Nazwa testu
Profil Mykoplazm
hemotroficznych
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml krwi z EDTA
Metoda
PCR
- Mycoplasma haemofelis (DNA),
- Candidatus Mycoplasma haemominutum, (DNA),
- Candidatus Mycoplasma turicensis (DNA).
45
Manual_new_2012.indb 45
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo
– MAŁE ZWIERZĘTA DOMOWE/GADY
Nazwa testu
Profil królik/
świnka morska
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy + 0,5 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi
Nerki
Mocznik (BUN), kreatynina, fosforany.
Wątroba
Białko całkowite, AST (GOT), GLDH, γ-GT.
Mięśnie
CK, LDH, wapń.
Metabolizm
Glukoza, trój glicerydy,
fruktozamina (tylko królik).
Hematologia
„Duża”morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy).
Gady
– profil szczegółowy
0,5 ml surowicy + 0,5 ml krwi z heparyną + rozmaz krwi
Nerki
Kwas moczowy, mocznik (BUN),
fosforany.
Wątroba
(ALT (GPT), AST (GOT), białko całkowite,
albuminy, glukoza.
Metabolizm
Wapń, LDH, CK.
Hematologia
Morfologia (leukocyty, erytrocyty, hemoglobina, hematokryt, obraz różnicowy).
Gady
profil podstawowy
0,5 ml surowicy
Jak „Gady – profil szczegółowy”, jednak bez badania rozszerzonego krwi
(„dużej”morfologii).
46
Manual_new_2012.indb 46
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.3 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo
– MAŁE ZWIERZĘTA DOMOWE/GADY
Nazwa testu
Fretki – profil
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy + 0,5 ml krwi z heparyną + rozmaz krwi
Obraz ogólny+obraz różnicowy krwi, mocznik (BUN), kreatynina,
białko całkowite, albuminy, globuliny, γ-GT, AST, glukoza, CK,
LDH, trój glicerydy, wapń.
Ptaki – Skrining
0,5 ml surowicy
AST (GOT), kwasy żółciowe, białko całkowite, albuminy,
kwas moczowy, CK, LDH, fosforany, wapń, potas, esteraza cholinowa.
Ptaki – profil 1
(podstawowy)
pióra lub 0,1-0,5 ml krwi z EDTA
(PCR)
Wykrywanie wirusa PBFD (DNA) oraz wirusa polyoma (DNA).
Ptaki – profil 2
pióra lub 0,1-0,5 ml krwi z EDTA + wymaz, kał
(PCR)
Profil 1 + Chlamydophila psittaci.
Ptaki – profil 3
pióra lub 0,1-0,5 ml krwi z EDTA
(PCR)
pióra lub 0,1-0,5 ml krwi z EDTA + wymaz, kał
(PCR)
Profil 1 + określanie płci.
Ptaki – profil 4
Profil 1 + Chlamydophila psittaci + określanie płci.
47
Manual_new_2012.indb 47
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.4 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – KOŃ
Nazwa testu
Koń
– profil szczegółowy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
3 ml surowicy, lub osocza z heparyną +
1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (+ NaF)
Nerki
Mocznik (BUN), kreatynina, sód,
potas, fosforany.
Wątroba
Bilirubina całkowita, białko całkowite, fosfataza zasadowa, γ-GT,
AST (GOT), GLDH, albuminy.
Metabolizm
Glukoza, cholesterol,
trójglicerydy.
Mięśnie
CK, LDH, wapń, magnez.
Pierwiastki śladowe
Cynk, miedź, selen.
Hematologia
„Duża” morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy)
Koń
– profil podstawowy
3 ml surowicy, lub osocza z heparyną (+ NaF)
Jak „Koń – profil szczegółowy”, jednak bez „dużej” morfologii”.
EMS/Cushing
Profil 1
1 ml zamrożonego osocza z EDTA +
1 ml zamrożonej surowicy +
1 ml surowicy + 1 ml osocza z NaF
Oznaczanie ACTH, insuliny, glukozy, trójglicerydów, γ-GT.
EMS/Cushing
Profil 2
1 ml zamrożonego osocza z EDTA +
1 ml zamrożonej surowicy + 1 ml surowicy +
1 ml osocza z NaF + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz
Oznaczanie ACTH, insuliny, glukozy, trójglicerydów, γ-GT, „duża” morfologia krwi.
48
Manual_new_2012.indb 48
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.4 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – KOŃ
Nazwa testu
Profil diagnostyczny
guzów z komórek
theca granulosa
Ilość/Materiał
Uwagi
5 ml surowicy
Metoda
(bez śladów hemolizy)
Oznaczanie progesteronu, testosteronu, inhibiny.
Koń
– profil geriatryczny
3 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA
+ rozmaz krwi + krew z NaF
Nerki
Mocznik (BUN), kreatynina, fosforany.
Wątroba
AST (GOT), GLDH, bilirubina całkowita, γ-GT.
Mięśnie
Wapń.
Metabolizm
Glukoza, trójglicerydy.
Pierwiastki śladowe
Cynk, selen.
Elektroforeza białek surowicy
Hematologia
„Duża” morfologia (obraz ogólny + rozmaz).
Koń
3 ml surowicy, osocza z heparyną + 1 ml krwi z NaF
profil geriatryczny mały
Jak „Koń – profil geriatryczny”, jednak bez morfologii.
49
Manual_new_2012.indb 49
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.4 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – KOŃ
Nazwa testu
Źrebię – profil
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
3 ml surowicy, osocza z heparyną + 1 ml krwi z EDTA
+ rozmaz krwi (+NaF)
Nerki
Mocznik (BUN), kreatynina, sód, potas.
Wątroba
Bilirubina całkowita, białko całkowite, fosfataza zasadowa, γ-GT, AST (GOT).
Mięśnie
Wapń, magnez, CK.
Metabolizm
Glukoza, trójglicerydy.
Pierwiastki śladowe
Żelazo.
Hematologia
„Duża morfologia” (obraz ogólny + obraz różnicowy).
Inne
Oznaczanie poziomu IgG w surowicy.
Koń
profil wydolnościowy
2 ml surowicy lub osocza z heparyną +
0,5 ml krwi z NaF
Nerki
Mocznik (BUN), sód, potas, fosforany.
Wątroba
Bilirubina całkowita, γ-GT, AST (GOT).
Trzustka
Glukoza.
Mięśnie
CK, LDH, mleczany.
Uwaga:
Do pomiaru stężenia mleczanów należy stosować probówki
z dodatkiem substancji hamującej glikolizę. Krew proszę
pobierać do probówek z fluorkiem sodu. W miarę możliwości, w ciągu 15 min. od pobrania krwi należy ją poddać
wirowaniu, a osocze odpipetować. W celu odróżnienia tej
próbki od innych, radzimy odpowiednio oznaczyć probówkę
zawierającą osocze z NaF. „Zwykła” surowica do tego celu
nie nadaje się.
50
Manual_new_2012.indb 50
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.4 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – KOŃ
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Profil eksportowy
2 ml surowicy
Stany Zjednoczone (koń)
Piroplazmoza – cELISA, niedokrwistość zakaźna koni – test Cogginsa, zaraza stadnicza
(Trypanosoma equiperdum) – OWD, nosacizna (Burkholderia mallei) – OWD.
Profil S (koń)
3 ml surowicy
Pierwiastki śladowe
Cynk, miedź, selen.
Elektrolity
Sód, potas, wapń, magnez, fosforany, chlorki.
Profil diagnostyczny
wymaz z nosa
zakażeń
dróg oddechowych (koń)
(PCR)
Wykrywanie:
- wirusa influenzy koni (RNA),
- wirusa zapalenia tętnic koni (RNA),
- herpeswirusa typu 1 koni (EHV-1) (DNA),
- herpeswirusa typu 4 koni (EHV-4) (DNA).
Profil diagnostyczny
wymaz z nosa +
zakażeń dróg
wypłuczyny z tchawicy / oskrzeli
oddechowych u źrebiąt
(PCR)
Wykrywanie:
- herpeswirusa typu 1 koni (EHV-1) (DNA),
- herpeswirusa typu 4 koni (EHV-4) (DNA),
- Rhodococcus equi (DNA).
51
Manual_new_2012.indb 51
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.5 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – BYDŁO
Nazwa testu
Bydło - profil
szczegółowy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
3 ml surowicy + 2 ml krwi z EDTA + 10 ml moczu
+ włosy (+ krew z NaF)
Nerki/metabolizm białek
Mocznik (BUN), kreatynina,
białko całkowite, sód,
chlorki, potas, fosforany.
Wątroba
Bilirubina całkowita, fosfataza zasadowa,
AST (GOT), esteraza cholinowa,
γ-GT, GLDH, kwasy żółciowe.
Metabolizm
Glukoza, fruktozamina,
cholesterol, trójglicerydy,
kwas ß-hydroksymasłowy.
Mięśnie
CK, wapń, magnez.
Tarczyca
T4
Pierwiastki śladowe
Cynk (w surowicy i we włosach), miedź, selen,
mangan (w surowicy i we włosach), sód (w moczu).
Witaminy
Biotyna, kwas foliowy,
wit. A, β-karoten, wit. B1, wit. B12, wit. E.
Bydło – profil
3 ml surowicy + 3 ml krwi z EDTA
„miedziowy” rozszerzony
Miedź, cynk, selen, molibden.
Bydło – profil
3 ml surowicy + 3 ml krwi z EDTA
„miedziowy” podstawowy
Miedź, molibden.
52
Manual_new_2012.indb 52
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.5 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – BYDŁO
Nazwa testu
Bydło - profil
podstawowy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
2 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA
Nerki/metabolizm białek
Mocznik (BUN), kreatynina,
białko całkowite, sód,
chlorki, potas, fosforany.
Wątroba
Bilirubina całkowita, fosfataza zasadowa,
AST (GOT), esteraza cholinowa,
γ-GT, GLDH, kwasy żółciowe.
Metabolizm
Glukoza, fruktozamina,
cholesterol, kwas ß-hydroksymasłowy.
Mięśnie
CK, wapń, magnez.
Pierwiastki śladowe
Cynk, miedź, selen.
Witaminy
β-karoten
Bydło - profil
1 ml surowicy (+ NaF)
diagnostyczny zalegania
Nerki/metabolizm białek
Mocznik (BUN), białko całkowite,
fosforany.
Wątroba
AST (GOT), γ-GT.
Metabolizm
Glukoza, cholesterol.
Mięśnie
CK, wapń, magnez.
Uwaga:
proszę wysyłać surowicę bez śladów hemolizy! Nie wysyłać
krwi z EDTA ani z heparyną!
53
Manual_new_2012.indb 53
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.5 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – BYDŁO
Nazwa testu
Profil S (bydło)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
3 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA
Pierwiastki śladowe
Cynk, miedź, selen.
Elektrolity
Sód, potas, wapń, magnez, fosforany, chlorki.
Bydło - program
1 ml surowicy
diagnostyczny
zaburzeń płodności – 1
Nerki/metabolizm białek
Mocznik (BUN), białko całkowite, sód, potas, fosforany.
Wątroba
AST (GOT).
Mięśnie
Wapń, magnez.
Bydło - program
3 ml surowicy
diagnostyczny
zaburzeń płodności – 2
Jak program diagnostyczny zaburzeń płodności 1 + β-karoten.
Bydło - program
3 ml surowicy
diagnostyczny
zaburzeń płodności – 3
Jak program diagnostyczny zaburzeń płodności 2 + wit. E, selen.
54
Manual_new_2012.indb 54
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.6 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – TRZODA CHLEWNA
Nazwa testu
Trzoda chlewna
- profil diagnostyczny
szczegółowy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
3 ml surowicy, lub osocza z heparyną +
1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi
Nerki
Mocznik (BUN), kreatynina, sód, potas, fosforany.
Wątroba
Bilirubina całkowita, bilirubina bezpośrednia, białko całkowite,
fosfataza zasadowa, γ-GT,
AST (GOT), GLDH.
Trzustka
α-amylaza, lipaza, cholesterol.
Mięśnie
CK, LDH, wapń, magnez.
Metabolizm
Trójglicerydy
Pierwiastki śladowe
Cynk, miedź, selen.
Hematologia
„Duża”morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy).
55
Manual_new_2012.indb 55
12-12-18 09:13
3 Profile diagnostyczne
3.2.7 Profile diagnostyczne swoiste gatunkowo – WIELBŁĄDOWATE
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Wielbłądowate
1 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi
- profil diagnostyczny
Nerki
Mocznik (BUN), kreatynina, sód, potas, fosforany.
Wątroba
Bilirubina, białko całkowite, fosfataza zasadowa, γ-GT,
AST (GOT), GLDH, albuminy.
Trzustka
Cholesterol
Mięśnie
CK, LDH, wapń, magnez.
Metabolizm
Glukoza, trójglicerydy.
Pierwiastki śladowe
Cynk, miedź, selen, żelazo.
Hematologia
„Duża”morfologia (obraz ogólny + obraz różnicowy).
56
Manual_new_2012.indb 56
12-12-18 09:13
4 Hematologia
4.1 Hematologia
Nazwa testu
Obraz ogólny krwi
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml krwi z EDTA
Cytometria przepływowa (1)
(morfologia)
Leukocyty, erytrocyty, hemoglobina, hematokryt
MCV, MCH, MCHC, płytki krwi.
Obraz różnicowy
(rozmaz)
0,5 ml krwi z EDTA
+ rozmaz krwi
Cytometria przepływowa,
badanie mikroskopowe (1)
Granulocyty zasadochłonne, granulocyty kwasochłonne,
granulocyty obojętnochłonne z jądrem pałeczkowatym
granulocyty obojętnochłonne z jądrem segmentowanym,
limfocyty, monocyty,
anizocytoza, polichromazja.
„Duża” morfologia
1 ml krwi z EDTA + rozmaz krwi (1)
Obraz ogólny + obraz różnicowy.
Retikulocyty
1 ml krwi z EDTA)
Cytometria przepływowa,
badanie mikroskopowe (1)
(pies, kot)
U psów i kotów liczba retikulocytów jest miarą zdolności regeneracyjnych szpiku kostnego w przypadku anemii.
Program
diagnostyczny
niedokrwistości
krew z EDTA + rozmazy krwi
p.
Badanie cytologiczne
Rozdział 3.1.3 Specjalne profile skriningowe.
krew z EDTA + rozmazy krwi
Obraz ogólny + cytologia.
„Mała” morfologia
0,5 ml krwi z EDTA
- obraz ogólny – PTAKI lub krwi z heparyną
Liczenie w komorze, fotometria,
wirówka do hematokrytu (1)
Leukocyty, erytrocyty, hematokryt, hemoglobina.
57
Manual_new_2012.indb 57
12-12-18 09:13
4 Hematologia
4.1 Hematologia
Nazwa testu
0braz różnicowy
(Rozmaz) – PTAKI
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,5 ml krwi z EDTA
Badanie mikroskopowe (1)
lub krwi z heparyną + rozmaz krwi
Granulocyty zasadochłonne, granulocyty kwasochłonne, heterofile,
limfocyty, monocyty, anizocytoza, polichromazja.
„Duża” morfologia
Badanie rozszerzone
– PTAKI
0,5 ml krwi z EDTA lub krwi z heparyną +
rozmaz krwi
(1)
Obraz ogólny + obraz różnicowy.
„Mała” morfologia
obraz ogólny – GADY
0,5 ml krwi z heparyną Liczenie w komorze, fotometria,
+ rozmaz krwi
wirówka do hematokrytu (1)
Leukocyty, erytrocyty, hematokryt, hemoglobina.
Obraz różnicowy
(Rozmaz) – GADY
0,5 ml krwi z heparyną
+ rozmaz krwi
Badanie mikroskopowe (1)
Granulocyty zasadochłonne, granulocyty kwasochłonne, heterofile, limfocyty,
monocyty, azurofile, anizocytoza, polichromazja.
Uwagi:
1/ Erytrocyty i trombocyty ptaków i gadów posiadają jądro
komórkowe. Z tego powodu nie jest możliwe automatyczne
liczenie krwinek.
2/ W przypadku zastosowania EDTA jako antykoagulantu
dla krwi gadów, może dojść do lizy erytrocytów. Dlatego
antykoagulantem z wyboru jest heparyna.
„Duża” morfologia
Badanie rozszerzone
– GADY
1 ml krwi z heparyną
+ rozmaz krwi
Liczenie w komorze, fotometria,
wirówka do hematokrytu (1)
Obraz ogólny + obraz różnicowy.
58
Manual_new_2012.indb 58
12-12-18 09:13
4 Hematologia
4.2 Parametry krzepnięcia krwi
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Powierzchnia kontaktu
Tromboplastyna tkankowa
F XII
F VII
F XI
F IX
F VIII
Układ
Układ
wewnątrz-
Układ wspólny
zewnątrz-
pochodny
FX
pochodny
aPTT
Czas
Protrombina
trombinowy
PT
Trombina (Quick-Test)
Fibrynogen
Czas trombinowy
Kaskada krzepnięcia krwi
PT (Quick-Test)
(czas tromboplastynowy,
czas protrombinowy)
Wskazanie:
Oznaczanie
antytrombiny III (pies)
Skrzep
0,5 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Koagulometria (1)
test skriningowy przy podejrzeniu zaburzeń w układzie
zewnątrzpochodnym i w układzie wspólnym krzepnięcia,
np. przy niedoborze czynnika VII, zatruciu kumaryną,
hepatopatiach oraz DIC (rozsianym krzepnięciu śródnaczyniowym, disseminated intravascular coagulation).
0,5 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Chromogenic assay (2)
Antytrombina III jest jednym z najważniejszych inhibitorów układu krzepnięcia oraz antagonistą trombiny. Jej działanie jest wzmacniane i przyspieszane przez heparynę.
Oznaczanie antytrombiny III ma znaczenie przede wszystkim w ramach terapii heparyną
oraz we wczesnej diagnostyce DIC.
aPTT (activated partial
thromboplastin time)
Wskazanie:
0,5 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Koagulometria (1)
test skriningowy przy podejrzeniu zaburzeń w układzie
wewnątrzpochodnym i w układzie wspólnym krzepnięcia,
np. przy hemofilii (niedobór czynnika VIII lub IX), zatruciu
kumaryną, hepatopatiach, DIC, jak również przy podawaniu
heparyny.
59
Manual_new_2012.indb 59
12-12-18 09:13
4 Hematologia
4.2 Parametry krzepnięcia krwi
Nazwa testu
Czas trombinowy
Wskazanie:
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Koagulometria (1)
przy podejrzeniu niedoboru fibrynogenu lub zaburzeń
powstawania fibryny, kontrola terapii preparatami rozpuszczającymi zakrzepy oraz terapii heparyną.
Oznaczanie D-dimerów 0,5 ml zamrożonego
(tylko pies)
Metoda
osocza cytrynianowego
Immunologiczny
test zmętnieniowy (2)
D-dimery są produktami rozpadu fibryny. Ich oznaczanie służy do wykazania podwyższonej aktywności fibrynolitycznej. Zwiększone stężenia D-dimerów występują przede
wszystkim u psów z DIC i chorobą zakrzepowo-zatorową, a ponadto w fazie terminalnej
niewydolności nerek, nowotworach, niedokrwistościach na tle immunologicznym i innych
schorzeniach.
Fibrynogen
Wskazanie:
Stan ogólny
układu krzepnięcia
– profil podstawowy
0,5 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Koagulometria (1)
DIC, hepatopatie, niedobór fibrynogenu. Jako białko ostrej
fazy, fibrynogen może osiągać wyższy poziom przy stanach zapalnych.
1 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Koagulometria (1)
Fibrynogen, aPTT, Quick-Test, czas trombinowy.
Stan ogólny
1 ml zamrożonego
układu krzepnięcia
osocza cytrynianowego
– profil rozszerzony (pies)
Koagulometria (1)
Stan ogólny układu krzepnięcia-profil podstawowy + oznaczanie D-dimerów i antytrombiny III.
Czynnik VIII
(pies)
Wskazanie:
0,5 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Koagulometria (1)
rozpoznanie hemofilii A (niedobór czynnika VIII).
60
Manual_new_2012.indb 60
12-12-18 09:13
4 Hematologia
4.2 Parametry krzepnięcia krwi
Nazwa testu
Czynnik IX
(pies)
Wskazanie:
Antygen czynnika
von Willebranda
(pies)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Metoda
Koagulometria (1)
rozpoznanie hemofilii B (niedobór czynnika IX).
1 ml zamrożonego
osocza cytrynianowego
Immunologiczn test
zmętnieniowy (1)
Czynnik von Willebranda pośredniczy w adhezji trombocytów do śródbłonka naczyń krwionośnych i jest białkiem
nośnikowym dla czynnika VIII. Zespół von Willebranda
opisywany jest u wielu ras, najczęściej jednak występuje
u dobermanów i terierów szkockich.
Test jest wskazany przy przedłużonym czasie krwawienia
z błon śluzowych; również może być przedłużony aPTT.
Czynnik
von Willebranda 1-3
1ml krwi z EDTA
p.
PCR (3)
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
61
Manual_new_2012.indb 61
12-12-18 09:13
4 Hematologia
4.3 Grupy krwi
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Oznaczenie grupy krwi 0,5 ml krwi z EDTA
(pies, kot)
Metoda
Reakcja aglutynacji (1)
Pies
U psów opisano do tej pory 13 grup krwi, które określane
są jako DEA (Dog erythrocyte antigene) 1.1, 1.2, itd. Nie
występują istotne klinicznie naturalne alloprzeciwciała (tj.
przeciwciała skierowane przeciwko antygenom innego
osobnika tego samego gatunku). Badana jest grupa DEA
1.1, ponieważ transfuzja krwi od zwierzęcia DEA 1.1–dodatniego do osobnika nie posiadającego tej grupy, wywołuje
powstawanie przeciwciał, które po 1–2 tygodniach prowadzi do opóźnionej hemolizy. Przy ponownej transfuzji krwi
od psa DEA 1.1–dodatniego do uczulonego zwierzęcia DEA
1.1–ujemnego istnieje ponadto niebezpieczeństwo ostrej
potransfuzyjnej reakcji hemolitycznej.
Kot
U kotów znane są grupy krwi A, B i AB. Najczęściej występuje grupa A (96 %). Grupę B stwierdza się z różną częstością, zależnie od rasy, np. często u Devon Rex lub British
Shorthair (20 - 45 %). Grupa AB jest wyjątkowo rzadka.
U kotów występują alloprzeciwciała przeciwko innym
grupom krwi, z tego powodu wskazane jest przed trnsfuzją zbadanie grup krwi u dawcy i biorcy. Ponadto u tych
zwierząt istnieje ryzyko wystąpienia hemolitycznej choroby
noworodków (izoerytrolizy), gdy kocięta z grupą krwi A (lub
AB) urodzone są przez kotkę z grupą B.
62
Manual_new_2012.indb 62
12-12-18 09:13
4 Hematologia
4.4 Pasożyty krwi oraz bakterie hemotroficzne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie pasożytów 0,5 ml krwi z EDTA,
krwi, oraz bakterii
rozmaz krwi
hemotroficznych
Metoda
Badanie mikroskopowe (1)
Mikroskopowe badanie rozmazu krwi barwionego metodą
Giemzy, np. w kierunku: Babesia, Ehrlichia, Anaplasma,
Hepatozoon.
Bezpośrednie wykazanie pasożyta/bakterii nie zawsze jest
możliwe – tylko w fazie parazytemii/bakteriemii.
p.
p.
Profile podróżne 1 – 3
Rozdział 13, Choroby zakaźne.
Wykrywanie
0,5 ml krwi z EDTA,
mykoplazm
rozmaz krwi
hemotroficznych (wcześniej: Haemobartonella sp.)
Badanie mikroskopowe (1)
Mikroskopowe badanie rozmazu krwi barwionego metodą
Giemzy. W porównaniu do badania metodą PCR, badanie
mikroskopowe wykazuje wyraźnie mniejszą czułość i swoistość.
p.
p.
rozdział 13 – Choroby zakaźne.
rozdział 15 – Badania z użyciem technik biologii
molekularnej.
Bezpośrednie
1 ml krwi z EDTA
wykazywanie mikrofilarii
Metoda filtracji,
badanie mikroskopowe (1)
Mikrofilarie można stwierdzić w mikroskopie optycznym po
wcześniejszym zagęszczeniu (metoda filtracji). Pobranie
krwi włośniczkowej powinno mieć miejsce późnym popołudniem lub wieczorem (po 18.00). Wykazanie pasożytów
jest możliwe najwcześniej 6 mies. po zarażeniu; czułość
metody wynosi ok. 60 %. Dlatego nie zawsze jest możliwe
bezpośrednie stwierdzenie obecności pasożytów. Ujemne
wyniki badania zdarzają się również w przypadku inwazji
jednopłciowych form dojrzałych pasożyta.
rozdział 13 – Choroby zakaźne.
p.
Wykazywanie
1ml surowicy
ELISA (1)
antygenu makrofilarii
p.
rozdział 13 – Choroby zakaźne.
63
Manual_new_2012.indb 63
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Albuminy
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Fotometria (1)
Wskazania:
hepatopatie,
nefropatie,
określanie stosunku albumin do globulin (diagnostyka FIP).
Występowanie:
syntetyzowane w wątrobie.
Spadek poziomu:
Obniżenie zawartości albumin w surowicy może mieć miejsce przy niedoborach białka na tle żywieniowym, braku
apetytu, wadliwym przyswajaniu produktów trawienia w
przewodzie pokarmowym, hepatopatiach, przy utratach
białek przez nerki (nerczyca, zespół nerczycowy), w przebiegu enteropatii, którym towarzyszy utrata białek, przy
FIP, oparzeniach, utracie krwi, wysiękach do jam ciała,
niedoczynności kory nadnerczy, schorzeniach układu nerwowego, hipergamaglobulinemii; względny niedobór jest
skutkiem nadmiernego nawodnienia.
Wzrost poziomu:
przy odwodnieniu.
64
Manual_new_2012.indb 64
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
ALT (GPT)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
lub osocza z heparyną
fotometria (1)
Wskazania:
hepatopatie.
Występowanie:
wątroba (w cytoplazmie hepatocytów) – szczególnie
u psów i kotów,
nerki, mięśnie szkieletowe i sercowy – szczególnie u koni,
bydła, świń i owiec.
Wzrost poziomu:
ma miejsce szczególnie przy następujących hepatopatiach:
ostre zapalenie wątroby, ostry rzut przy przewlekłym zapaleniu wątroby, zwyrodnienie i martwica hepatocytów (ostra i
przewlekła), uszkodzenia na tle niedotlenienia, zwłóknienie
lub marskość wątroby (ostry rzut), zatkanie przewodów żółciowych poza wątrobą, zapalenie przewodów żółciowych,
zapalenie przewodów żółciowych i wątroby, zwyrodnienie
tłuszczowe wątroby, amyloidoza wątroby, upośledzenie
odpływu krwi żylnej (wątroba zastoinowa), ostra martwica
spowodowana toksynami lub lekami (po podwyższeniu
poziomu szybki spadek); przy podawaniu niektórych leków
(np. przeciwdrgawkowych, glikokortykosterydów); przy
gorączce (wzrost nieznaczny); w przypadku procesów
ograniczonych (np. guzy, ropnie) – brak wzrostu poziomu
lub jest on nieznaczny.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza, lipemia.
65
Manual_new_2012.indb 65
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Amoniak
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml zamrożonego osocza z EDTA
Metoda
Fotometria (3)
Wskazanie:
hepatopatie,
hepatoencefalopatie.
Występowanie:
(toksyczny) produkt metabolizmu białek, syntetyzowany
w jelicie, w wątrobie metabolizowany do mocznika.
Wzrost poziomu:
żylne zespolenie wrotno-systemowe, ciężkie przewlekłe hepatopatie (zwłóknienie, marskość), ciężkie ostre hepatopatie (ostre zapalenie wątroby, ostra martwica hepatocytów),
mocznica, pierwotna hyperamonemia (rzadko).
Uwaga:
krew pobierać do wcześniej schłodzonych naczyń, zaraz
zamknąć, wirować i osocze zamrozić; przesyłać w stanie
głębokiego zamrożenia. Pacjent musi być min. 12 godz. na
czczo !
Amonowe związki
– test tolerancji
2 x 1 ml zamrożonego osocza z EDTA
Fotometria (3)
Zasada testu:
poprzez podanie chlorku amonu następuje zwiększone wytwarzanie amoniaku w jelicie; ten ostatni jest metabolizowany w wątrobie do mocznika. Przy zaburzeniach czynności
wątroby proces ten jest upośledzony i amoniak może być
stwierdzany we krwi w dużej ilości.
Przeprowadzenie testu:
1. Pierwsza próba krwi = wartość spoczynkowa.
2. Podanie chlorku amonu, rozpuszczonego w wodzie,
w ilości 100 mg/kg masy ciała, per os (sondą żołądkową).
3. Druga próba krwi - 30 min. po podaniu NH4Cl = wartość
po obciążeniu.
Ocena:
w stanie fizjologicznym nie dochodzi do wzrostu poziomu
amoniaku powyżej wartości referencyjne lub jest on nieznaczny;
poziom graniczny: 60 – 70 μmol/l
stan patologiczny: > 70 μmol/l
Uwaga:
krew pobierać do wcześniej schłodzonych naczyń, zaraz
zamknąć, wirować i osocze zamrozić; przesyłać w stanie
głębokiego zamrożenia. Przy 1. pobraniu krwi pacjent musi
być min. 12 godz. na czczo !
66
Manual_new_2012.indb 66
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
α-Amylaza:
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
lub osocza z heparyną
fotometria (1)
Wskazanie:
diagnostyka chorób trzustki (zaburzenia funkcji zewnątrzwydzielniczej).
Występowanie:
trzustka, wątroba, jelito cienkie, ślinianki, nerki (pies).
Wzrost poziomu:
ostre zapalenie trzustki (p. też specyficzna lipaza trzustkowa – pies, kot), martwica trzustki, nowotwór trzustki,
zatkanie przewodu trzustkowego, nefropatie, hepatopatie
(rak), niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej, zapalenie
pęcherzyka żółciowego, choroby jelita cienkiego, nadczynność kory nadnerczy; po podaniu niektórych leków (np.
glikokortykosterydów).
AST (GOT)
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
lub osocza z heparyną
fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka miopatii (u wszystkich gatunków zwierząt),
diagnostyka hepatopatii (koń, bydło, owca, koza, świnia,
pies, kot).
Występowanie:
szczególnie mięśnie szkieletowe i sercowy, wątroba
(w cytoplazmie i mitochondriach hepatocytów).
Wzrost poziomu
ma miejsce przy hepatopatiach, miopatiach (ewentualnie
też kardiomiopatiach, w celu różnicowania określić dodatkowo poziomy CK i ALT); po podaniu leków (np. przeciwdrgawkowych, estrogenow), po wysiłku fizycznym.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza, lipemia.
67
Manual_new_2012.indb 67
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
β-Karoten
Ilość/Materiał
Uwagi
2 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Fotometria (1),
HPLC (3)
Wskazania:
diagnostyka zaburzeń płodności u bydła i świń (cicha
ruja, opóźniona owulacja, częste latowanie/lochanie się,
obumieranie zarodków) zwiększona podatność na infekcje
u noworodków.
Występowanie:
jest to prowitamina A (wyjątek: koty nie są w stanie przekształcać β-karotenu w wit.A). Głównym organem gromadzącym β-karoten jest wątroba.
Spadek poziomu:
spowodowany jest przez błędy żywieniowe, np. podawanie
długo składowanych kiszonek.
Białko całkowite
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka hepatopatii, schorzeń żołądkowo-jelitowych,
nefropatii, FIP, odwodnienia, hiperhydratacji.
Występowanie:
syntetyzowane w wątrobie (z wyjątkiem immunoglobulin).
Wzrost poziomu:
(dotyczy głównie globulin!)
przy odwodnieniu, przewlekłych chorobach zakaźnych
i pasożytniczych (np. erlichiozie, FIP, leiszmaniozie, nużycy,
świerzbie, dirofilariozie), przewlekłych zakażeniach bakteryjnych, nowotworach, szpiczaku mnogim, chorobach z
autoagresji, procesach hemolitycznych.
Spadek poziomu:
ma miejsce przy zaburzeniach wchłaniania z jelita,
zaburzeniach trawienia, gdy pożywienie jest zbyt ubogie
w białka, przy przewlekłych hepatopatiach, nefropatiach
(zwłaszcza przy zespole nerczycowym), chorobach jelit
prowadzących do utraty białek, utracie krwi, wysiękach do
jam ciała, niedoczynności kory nadnerczy, oparzeniach;
względne obniżenie poziomu białek stwierdza się przy
nadmiernym nawodnieniu organizmu.
p. też
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga:
elektroforeza białek surowicy.
hemoliza
U młodych zwierząt stwierdza się niższe stężenia białek
(fizjologicznie).
68
Manual_new_2012.indb 68
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Bilirubina (całkowita)
Wskazania:
Występowanie:
Czynniki wpływające
negatywnie:
Bilirubina
(bezpośrednia)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Fotometria (1)
zastój żółci,
hepatopatie,
anemia, hemoliza.
powstaje głównie z rozkładu hemoglobiny (bilirubina I,
bilirubina niesprzężona); w wątrobie (u psów również
bilirubina II (bilirubina
w nerkach) następuje sprzęganie
sprzężona, bilirubina bezpośrednia).
hemoliza, lipemia, światło.
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Fotometria (1)
Z wartości bilirubiny całkowitej i bilirubiny bezpośredniej
(sprzężonej) można wyliczyć poziom bilirubiny pośredniej
(niesprzężonej).
C-reaktywne
białko (CRP)
1 ml surowicy
Turbidometria (2)
Wskaźnik:
stanów zapalnych.
Występowanie:
białko ostrej fazy.
Wzrost poziomu:
przy szczególnie ostrych zakażeniach bakteryjnych,
zaostrzeniu zakażeń przewlekłych, zawałach mięśnia sercowego, nowotworach złośliwych.
69
Manual_new_2012.indb 69
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Cardiopet® proBNP
1 ml osocza z EDTA
(Nt-proBNP) (pies / kot) w próbówce ze stabilizatorem
Metoda
ELISA (1)
BNP jest peptydem natriuretycznym (tj. stymulującym wydzielanie sodu z moczem),
wydzielanym przez komórki mioendokrynowe serca w stanach zmienionego napięcia
ścian miocardium. Reakcja komórek mioendokrynowych odznacza się wysoką czułością
i następuje bardzo szybko. BNP zwiększa wydzielanie sodu i wody, a przez to obniża
ciśnienie wewnątrzsercowe i działa bezpośrednio na mięśniówkę gładką naczyń (wazodilatacja). Prohormon proBNP ulega rozpadowi na biologicznie aktywny BNP oraz NtproBNP. Do oceny aktywności całego układu BNP wykorzystywany jest pomiar stężenia
tego ostatniego elementu z uwagi na jego dłuższy okres półtrwania. Poziom Nt-proBNP
jest skorelowany ze stężeniem BNP.
Wcześniejsza terapia preparatami nasercowymi może prowadzić do zmniejszenia się
poziomu Nt-proBNP. Z kolei arytmie oraz nadciśnienie płucne i układowe mogą być
przyczyną podwyższenia stężenia Nt-proBNP we krwi. Podobnie, psy z azotemią mogą
wykazywać zwiększony poziom Nt-proBNP. Natomiast wysięk w worku osierdziowym
wcale nie musi koniecznie wiązać się z podwyższeniem stężenia Nt-proBNP.
Wskazania u psów:
Wskazania u kotów:
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga!
– pomoc przy decyzji, czy w przypadku danego pacjenta
potrzebne jest dalsze postępowanie kardiologiczne,
– u psów ze szmerami serca do różnicowania przyczyn
tych zaburzeń (przyczyny wewnątrzsercowe i pozasercowe),
– u psów ze schorzeniem zwyrodnieniowym zastawki
mitralnej (dwudzielnej) bez objawów klinicznych – do
oceny ryzyka wystąpienia zastoinowej niewydolności
serca w ciągu następnych 12 miesięcy.
– badanie skriningowe u wszystkich kotów (zarówno z objawami, jak i bez): jako test kontrolny przed znieczuleniem; w ramach badania profilaktycznego; u kotów
należących do jednej z ras predysponowanych do chorób serca,
– u kotów z objawami klinicznymi, jak np. szmery serca,
rytm cwałowy, arytmia, kaszel, duszność, sinica, osłabienie, ospałość, niedowład/porażenie kończyn tylnych.
hemoliza, lipemia.
Stabilność Nt-proBNP jest ograniczona. Aby materiał kliniczny był wysłany w sposób optymalny, oferujemy Państwu
bezpłatnie specjalną próbówkę Cardiopet® proBNP z czynnikiem stabilizującym. Instrukcja dotycząca właściwego
pobierania materiału dołączona jest do próbówki.
70
Manual_new_2012.indb 70
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Chlorki
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
Elektroda
lub osocza z heparyną
jonoselektywna (1)
Wskazania:
diagnostyka zaburzeń gospodarki elektrolitowej.
Występowanie:
najważniejszy anion przestrzeni pozakomórkowej; przy
fizjologicznej równowadze kwasowo-zasadowej zawartość
Cl – w surowicy zachowuje się odpowiednio do stężenia
jonów Na+.
Wzrost poziomu:
występuje przy: odwodnieniu (utrata płynów, zmniejszony
pobór płynów), zwiększonej ilości soli kuchennej w pożywieniu, cukrzycy (po terapii insuliną), moczówce prostej,
podawaniu mineralokortykoidów (zatrzymanie sodu), nefropatiach, kwasicy, biegunkach (typu cienkojelitowego).
Spadek poziomu:
ma miejsce wskutek zwiększonej utraty soli (przy wymiotach, biegunce, intensywnych potach), niedostatecznego
poboru NaCl z pokarmem, zwiększonego poboru wody;
występuje też przy niedoczynności kory nadnerczy, diurezie osmotycznej (np. przy cukrzycy), zastoinowej niewydolności serca (obrzęki), nefropatiach, zmniejszonym ciśnieniu koloidoosmotycznym (hypoalbuminemii), zasadowicy
metabolicznej; ponadto po podaniu leków moczopędnych
pętlowych (np. Furosemidu) i antagonistów aldosteronu
(np. spironolaktonu).
71
Manual_new_2012.indb 71
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Cholesterol
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
lub osocza z heparyną
fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka zaburzeń przemiany materii, diagnostyka
endokrynopatii.
Występowanie:
cholesterol pobierany jest z pożywieniem oraz syntetyzowany w wątrobie; jest produktem wyjściowym do syntezy
hormonów sterydowych i kwasów żółciowych.
Wzrost poziomu:
po posiłkach, na tle żywieniowym, przy niedoczynności
tarczycy, cukrzycy, nadczynności kory nadnerczy, zespole
nerczycowym, hepatopatiach, zatkaniu przewodów żółciowych poza wątrobą, zespole hyperlipemicznym (np. często
u pewnych linii sznaucerów miniaturowych i beagle’ów),
ostrym zapaleniu trzustki i martwicy trzustki, idiopatycznej hypercholesteronemii u dobermanów i rottweilerów,
zwyrodnieniu tłuszczowym u koników pony oraz wskutek
podawania leków (np. glikokortykosterydów).
Spadek poziomu:
wskutek złego wchłaniania w przewodzie pokarmowym,
zaburzonej funkcji wątroby (np. przy marskości, żylnym
zespoleniu wrotno-systemowym; przy kacheksji, niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki, enteropatiach
prowadzących do utraty białek, nadczynności tarczycy.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza.
Uwaga:
do oznaczania pacjent musi być na czczo !
Cholinesteraza
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
lub osocza z heparyną
fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka hepatopatii,
podejrzenie zatrucia związkami fosforoorganicznymi,
przed podaniem środków zwiotczających mięśnie, jeśli
dane z wywiadu wskazują na istniejącą hepatopatię.
Występowanie:
mózg, nerwy, erytrocyty; syntetyzowana w wątrobie.
Spadek poziomu:
przy ciężkich hepatopatiach, zatruciach organicznymi
estrami kw. fosforowego i fosforanami alkilowymi (np. Parationem, E-605), leczeniu pochodnymi kwasu karbaminowego (np. neostygminą), silnym niedoborze białek, kacheksji,
przewlekłych zakażeniach.
Wzrost poziomu:
ma miejsce przy nefropatiach i wysiękowych enteropatiach.
72
Manual_new_2012.indb 72
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
CK (Kinaza
kreatynowa, CPK)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
fotometria (1)
lub osocza z heparyną
Wskazania:
diagnostyka pierwotnych i wtórnych miopatii.
Występowanie:
mięsnie szkieletowe, mięsień sercowy, mózg, pęcherz
moczowy (kot).
Wzrost poziomu:
przy miopatiach, zapaleniach mięśni (na tle zakaźnym,
immunologicznym, hormonalnym), iniekcjach domięśniowych, ciężkim wysiłku fizycznym, tężcu, miopatii wysiłkowej, miopatii niedoborowej, wstrząsie, zatkaniu pęcherz
moczowego (u kotów).
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga:
Cynk
(nie używać systemu
Vacutainer
ani probówek szklanych)
hemoliza, bilirubinemia.
U psów poziom tego enzymu jest zależny od wieku. Nowonarodzone szczenięta mogą wykazywać nawet pięciokrotnie
wyższe wartości niż zwierzęta dorosłe.
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną, włosy, tkanki
ICP-AES (1)
ICP-MS (1)
W przypadku ptaków:
wystarczy mniejsza ilość surowicy (≤ 400 μl).
Wskazania:
parakeratoza i hiperkeratoza skóry, zmniejszona wydajność, upośledzona płodność i wzrost, złe gojenie się ran,
osłabiona odpowiedź immunologiczna; u ptaków – podejrzenie zatrucia cynkiem.
Znaczenie:
uczestniczy w procesach metabolicznych z udziałem
białek, lipidów i wit. A; bierze udział w procesach immunologicznych.
Spadek poziomu:
na tle żywieniowym, przy obecności antagonistów cynku,
przy zmniejszonym wchłanianiu cynku.
Wzrost poziomu (ptaki):
u ptaków trzymanych w wolierach z ocynkowanego drutu.
Uwaga:
Przy wartościach > 2000 μg/l istnieje podejrzenie zatrucia
cynkiem.
73
Manual_new_2012.indb 73
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Cystatyna C
Wskaźnik:
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Nefelometria (3)
niewydolności nerek.
Polipeptyd cystatyna C produkowana jest w stałych
ilościach przez wszystkie komórki posiadające jądro
komórkowe, następnie przesączana jest w całości przez
kłębuszki nerkowe i wchłaniana zwrotnie w kanalikach.
Dlatego może służyć, podobnie jak kreatynina, jako marker
w celu rozpoznawania niewydolności nerek.
p.
rozdział 8, Nerki i drogi wyprowadzające mocz, Zmodyfikowany klirens egzogennej kreatyniny.
Cystyna
5 ml moczu
HPLC (3)
Wskazanie:
diagnostyka cystynurii i kamicy cystynowej.
Występowanie:
przy cystynurii chodzi o dziedziczne zaburzenie reabsorpcji
cystyny (a również innych aminokwasów – lizyny, ornityny
i argininy) w kanalikach bliższych nerek. Ponieważ cystyna
jest nierozpuszczalna w moczu o pH kwaśnym i obojętnym (przy pH 5,5 – 7,0), w takich warunkach zwiększone
stężenie tego aminokwasu może prowadzić do wytrącania się kryształków cystyny albo tworzenia się kamieni
cystynowych w nerkach lub pęcherzu moczowym. Objawy
kliniczne obserwowane są często dopiero przy wysoko
zaawansowanej kamicy albo, gdy mają miejsce zakażenia
bakteryjne dróg moczowych (krwiomocz, zaburzenia w oddawaniu moczu).
Cystynuria opisywana była u wielu ras psów: bokserów,
Cairn terierów, Welsh Corgi, owczarków niemieckich,
dogów, terierów irlandzkich, nowofundlandów, terierów
szkockich, mastifów, bulmastifów, Basenji, Chihuahua,
Bichon Frise.
U nowofundlandów i landseerów możliwe jest wykazanie cystynurii metodami genetycznymi – p. rozdział 15,
Badania z użyciem technik biologii molekularnej / choroby
dziedziczne.
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej/choroby dziedziczne.
74
Manual_new_2012.indb 74
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Elektroforeza białek
0,3 ml surowicy
surowicy (żel agarozowy)
Wskazania:
Metoda
Elektroforeza strefowa (1)
diagnostyka zaburzeń w składzie białek surowicy (dysproteinemii), np. rozpoznawanie i ocena przebiegu stanów
zapalnych, zakażeń, hepatopatii, niedoborów przeciwciał,
gammopatii itd.
Stosunek albumin do globulin
Zwiększenie:
hipogamaglobulinemia (np. u nowonarodzonych zwierząt,
w związku z niedostatecznym pobraniem siary, rzadko), wrodzony niedobór immunologiczny, nabyty niedobór immunologiczny (np. przy nosówce u nowonarodzonych szczeniąt,
zakażeniu parwowirusem psim, infekcjach FeLV i FIV).
Obniżenie:
p.
p.
p.
wzrost ilości globulin,
spadek ilości albumin,
FIP.
Albuminy
Obniżenie:
zawartości albumin w surowicy może mieć miejsce przy
niedoborach białka na tle żywieniowym, braku apetytu,
wadliwym przyswajaniu produktów trawienia w przewodzie pokarmowym, hepatopatiach; przy utratach białek
przez nerki (nerczyca, zespół nerczycowy), w przebiegu
enteropatii, którym towarzyszy utrata białek, przy FIP, oparzeniach, utracie krwi, wysiękach do jam ciała, niedoczynności kory nadnerczy, schorzeniach układu nerwowego,
hipergamaglobulinemii; względny niedobór jest skutkiem
nadmiernego nawodnienia.
Wzrost:
przy odwodnieniu.
75
Manual_new_2012.indb 75
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
α1-Globuliny
Wzrost:
przy ostrych i podostrych stanach zapalnych (np. ostre zapalenie wątroby), gorączce, uszkodzeniach tkanek (w tym
pooperacyjnych), złośliwych nowotworach (np. przewlekłej
białaczce limfatycznej), zapaleniu kłębuszków nerkowych,
amyloidozie nerek, reumatoidalnym zapaleniu stawów, chorobach zakaźnych (p. albuminy), nadczynności tarczycy,
oparzeniach, siatkowicach (retikulozach); po przebytych
zakażeniach; przy leczeniu cytostatykami; w przebiegu
tocznia rumieniowatego (lupus erythematosus), oraz
bakteryjnego zapalenia wsierdzia; przy ciąży; fizjologiczny
wzrost poziomu α1-globulin występuje u noworodków.
Spadek:
przy wysiękowym zapaleniu jelit, zespole nerczycowym
oraz ciężkich hepatopatiach.
α2-Globuliny
Wzrost:
przy ostrych stanach zapalnych, oparzeniach, nowotworach złośliwych, białaczce limfatycznej, stłuszczeniu wątroby, zatkaniu przewodów żółciowych, zespole nerczycowym, przewlekłym odmiedniczkowym- i śródmiąższowym
zapaleniu nerek, zaawansowanej niewydolności nerek,
hiperlipoproteinemii, toczniu rumieniowatym, ciąży; po
operacjach.
Spadek:
w ostrym wirusowym zapaleniu wątroby, przewlekłym czynnym zapaleniu wątroby, zespole nerczycowym, niedokrwistości hemolitycznej.
β-Globuliny
Wzrost:
przy ostrych stanach zapalnych, hepatopatiach, zastoju
żółci, nowotworach (szczególnie wątroby), ropnych zapaleniach skóry (piodermiach), zespole nerczycowym, mięsaku
limfatycznym, toczniu rumieniowatym, ciąży; wskutek
przewlekłej utraty krwi oraz hemolizy.
Spadek:
po operacjach; przy niedokrwistościach hemolitycznych,
zaburzeniach krzepnięcia, hemofilii, chorobach autoimmunologicznych.
76
Manual_new_2012.indb 76
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
γ- Globuliny
Wzrost:
przy podostrych i przewlekłych stanach zapalnych, nowotworach (raku wątroby, mięsaku limfatycznym), chorobach zakaźnych i pasożytniczych (FIP, FIV, leiszmaniozie,
erlichiozie), chorobach autoimmunologicznych (układowym toczniu rumieniowatym, reumatoidalnym zapaleniu
stawów), kłębuszkowym zapaleniu nerek, amyloidozie
nerek, ropnych zapaleniach skóry (piodermiach), oparzeniach, białaczce mieloidalnej, hepatopatiach, nefropatiach,
niewydolności serca z objawami zastoju krwi (szczególnie
w wątrobie), niedoczynności tarczycy.
Spadek:
przy nerczycy, zespole nerczycowym, białaczkach limfatycznych, niedoborze- i braku γ-globulin (hipo- i agammaglobulinemia), immunosupresji (np. wskutek długotrwałej terapii
glikokortykosterydami, nadczynności kory nadnerczy).
77
Manual_new_2012.indb 77
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Fosfataza zasadowa
(AP)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy,
lub osocza z heparyną
Metoda
Kinetyka enzymów,
fotometria (1)
Wskazania:
hepatopatie,
nadczynność kory nadnerczy,
osteopatie.
Występowanie:
wątroba (enzym związany z błonami nabłonków dróg żółciowych),
błona śluzowa jelita cienkiego, kości, nerki, łożysko, śledziona,
leukocyty, erytrocyty.
Zwiększenie poziomu
(fizjologiczne):
Zwiększenie poziomu
związane z wątrobą:
Niespecyficzne
zwiększenie poziomu
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga!
Fosfataza zasadowa,
termostabilna
podczas wzrostu organizmu.
przy hepatopatiach z wewnątrz- i zewnątrzwątrobowym
zastojem żółci (u kotów i przeżuwaczy reakcja słaba i opóźniona), nowotworach wątroby, toksycznych hepatopatiach,
zapaleniu trzustki.
występuje przy nadczynności kory nadnerczy (gł. u psów),
nadczynności tarczycy, cukrzycy, nadczynności przytarczyc, osteopatiach, nowotworach, ciąży (szczególnie u
kotów), w procesach gojenia tkanki kostnej; po podaniu
niektórych leków (np. glikokortykosterydów, leków przeciwdrgawkowych, barbituranów, różnych antybiotyków).
hemoliza, EDTA, silna lipemia i bilirubinemia.
Zwierzęta młode wykazują wyraźnie wyższy poziom fosfatazy zasadowej, niż dorosłe !
0,5 ml surowicy,
lub osocza z heparyną
Kinetyka enzymów,
fotometria (1)
Wskazanie:
diagnostyka zespołu Cushinga u psów.
Oznaczanie:
indukowanej przez sterydy (termostabilnej) frakcji fosfatazy
zasadowej: poprzez endogenne lub egzogenne glikokortykosterydy indukowana jest przede wszystkim termostabilna
frakcja fosfatazy zasadowej, podczas gdy FZ z kości, wątroby
i nerek jest termolabilna. Termostabilną fosfatazę zasadową
można wykryć poprzez ogrzanie surowicy do 65°C.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza, EDTA, silna lipemia i bilirubinemia.
78
Manual_new_2012.indb 78
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Fosforany
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka osteopatii, nefropatii, niedoczynności – i nadczynności przytarczyc;
p.
niżej.
Występowanie:
przeważnie w układzie kostnym oraz erytrocytach.
Wzrost poziomu:
u młodych zwierząt; przy nefropatiach (ograniczona wydajność sączenia kłębuszkowego), pierwotnej niedoczynności
przytarczyc, hiperwitaminozie D, wtórnej nadczynności
przytarczyc, na tle alimentarnym, nowotworach prowadzących do osteolizy, nadczynności tarczycy (u kotów),
urazach tkanek miękkich, kwasicy, niedrożności dróg
moczowych poza nerkami; po lekach (np. anabolikach,
furosemidzie).
Spadek poziomu:
przy pierwotnej nadczynności przytarczyc, upośledzonym
wchłanianiu jelitowym; po lekach (np. glikokortykosterydach, insulinie); przy złośliwej hiperkalcemii, hipowitaminozie D, rozmiękaniu kości, porażeniu poporodowym, zespole
Fanconiego (genetycznie uwarunkowanym upośledzeniu
funkcji cewek nerkowych), nadczynności kory nadnerczy,
zasadowicy.
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga:
Frakcjonowane
wydzielanie
elektrolitów (FE) (koń)
hemoliza, krew pełna.
Zwierzęta w okresie wzrostu mają wyraźnie wyższe poziomy
fosforanów niż zwierzęta dorosłe.
2 ml surowicy+ 5 ml moczu
Fotometria (2)
Badanie:
stanowi część postępowania diagnostycznego mającego
na celu wyjaśnienie zaburzeń czynnościowych kanalików
nerkowych. Wraz z utratą zdolności kanalików do resorpcji
wzrasta wydzielanie określonego elektrolitu i jego wartość
FE. Zaburzenia równowagi gospodarki elektrolitowej mogą
mieć negatywny wpływ na metabolizm mięśni, tak, że test
ten może być również wykorzystywany do diagnostyki
różnicowej zaburzeń dotyczących układu mięśniowego.
Badany:
jest poziom wydzielania Na, K, P i Cl.
79
Manual_new_2012.indb 79
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Fruktozamina
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Fotometria (1)
Wskazania:
różnicowanie przewlekłej hiperglikemii, monitorowanie
terapii cukrzycy.
Występowanie:
fruktozaminy są białkami surowicy glikozylowanymi (sprzęganymi z glukozą w procesie zwanym glikacją) w sposób
insulinozależny. Występują w ilości proporcjonalnej do
stężenia glukozy we krwi w okresie 1 – 3 tygodni poprzedzających badanie.
Wzrost poziomu:
ma miejsce przy cukrzycy oraz dłużej trwających hiperglikemiach spowodowanych innymi przyczynami.
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwagi:
hemoliza, silna bilirubinemia.
Hipoalbuminemia może prowadzić do obniżenia poziomu
fruktozaminy.
Jeśli jednocześnie ma miejsce niedoczynność- lub nadczynność tarczycy, mogą być uzyskiwane wyniki fałszywie
podwyższone (przy niedoczynności) lub fałszywie zaniżone
(przy nadczynności).
γ -GT
(γ-glutamylo-transpeptydaza, GGTP)
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka hepatopatii, zastój żółci (test ten u koni, bydła,
świń i owiec jest bardziej przydatny, niż określanie fosfatazy zasadowej), ocena stopnia pobrania siary przez cielęta.
Występowanie:
wątroba (enzym związany z błonami komórkowymi nabłonków dróg żółciowych), nerki, trzustka, jelito cienkie.
Wzrost poziomu
(specyficzny):
przy hepatopatiach przebiegających z zastojem żółci (wewnątrz- i pozawątrobowym).
Wzrost poziomu
(niespecyficzny):
przy zapaleniu trzustki/jelita (obejmującym również wątrobę), morzyskach (koń), cukrzycy, niewydolności serca
prawego, białaczce.
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga:
hemoliza, lipemia.
U kotów poziom tego enzymu wzrasta wyjątkowo powoli
i nieznacznie !
80
Manual_new_2012.indb 80
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
GLDH
(dehydrogenaza
glutaminianowa)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
lub osocza z heparyną
fotometria (1)
Wskazanie:
diagnostyka hepatopatii.
Występowanie:
wątroba (mitochondria, w części centralnej płacików).
Wzrost poziomu
(małego stopnia):
nie ma znaczenia patologicznego; klinicznie istotny jest
wzrost 3-krotny i wyższy, szczególnie przy następujących
zaburzeniach dotyczących wątroby: zastoju żółci, niedotlenieniu, ostrym zapaleniu wątroby, martwicy hepatocytów,
przewlekłym zapaleniu wątroby, zwłóknieniu i marskości
wątroby, zatruciach oraz przy wątrobie zastoinowej wskutek schorzeń mięśnia sercowego.
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga:
hemoliza, lipemia.
U koni występuje średniego stopnia wzrost aktywności tego
enzymu również bez zmian w wątrobie.
81
Manual_new_2012.indb 81
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Glukoza
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy, lub krwi z NaF,
lub osocza z heparyną
Metoda
Fotometria (1)
Wskazanie:
diagnostyka cukrzycy oraz wyspiaka (insulinoma).
Wzrost poziomu:
pierwotny
ma miejsce przy cukrzycy.
wtórny
po posiłkach (do 150 mg/dl), podczas stresu (u kota do
400 mg/dl), przy nadczynności kory nadnerczy, nadczynności tarczycy, akromegalii, chorobach centralnego
układu nerwowego, drgawkach, zapaleniu trzustki, ciężkich
urazach; po podaniu niektórych leków (glukozy, glikokortykosterydów, ACTH, gestagenów, morfiny, adrenaliny, leków
moczopędnych tiazydowych).
Spadek poziomu:
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga:
pierwotny
występuje przy nadprodukcji insuliny przez trzustkę oraz
wyspiaku (insulinoma).
wtórny
stwierdza się przy cukromoczu pochodzenia nerkowego,
hepatopatiach, chorobach spichrzania glikogenu (glikogenozach), zaburzeniach przyswajania w przewodzie
pokarmowym, w okresie wstrzymania żywienia, przy idiopatycznym syndromie hipoglikemicznym (u małych ras),
niedoczynności tarczycy, posocznicy, niedoczynności kory
nadnerczy, czerwienicy (policytemii) znacznego stopnia,
hipoglikemii noworodków, hipoglikemii psów myśliwskich,
zespole paraneoplastycznym; po podaniu niektórych leków
(np. β-blokerów, preparatów przeciwhistaminowych).
hemoliza, krew pełna jako materiał.
Proszę przesyłać krew z NaF lub surowicę całkowicie wolną
od erytrocytów bądź śladów hemolizy, nie pełną krew !
82
Manual_new_2012.indb 82
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Immunoglobulina G
(IgG) u źrebiąt
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml surowicy,
lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Elektroforeza strefowa (1),
fotometria (1)
Niedostateczne zaopatrzenie w IgG siarową jest jednym
z najważniejszych czynników predysponujących do chorób
zakaźnych u źrebiąt. Określanie poziomu IgG we krwi
jednodniowych źrebiąt (u zwierząt podwyższonego ryzyka
nawet od 8. – 12. godziny życia) pozwala na wczesne rozpoznanie i wdrożenie środków zaradczych.
Kreatynina
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Fotometria (1)
Wskazanie:
diagnostyka nefropatii.
Występowanie:
produkt przemiany materii w mięśniach (młodsze zwierzęta
mają niższe stężenia kreatyniny w surowicy, niż zwierzęta
dorosłe, dobrze umięśnione).
Wydalanie:
następuje głównie przez sączenie kłębuszkowe.
Wzrost stężenia:
stężenia jest niezależny od pożywienia!
Wzrost poziomu:
specyficzny
ma miejsce przy nefropatiach (przy upośledzeniu czynności co najmniej 70 % nefronów) oraz przy azotemii pozanerkowej.
niespecyficzny
przy odwodnieniu, zachwianiu równowagi elektrolitowej,
niewydolności sercowo-naczyniowej, niedoczynności kory
nadnerczy, hipoalbuminemii; po podawaniu leków: (np.
glikokortykosterydów, tetracyklin, cymetydyny, cefalosporyn, trimetoprimu), przy cukrzycowej kwasicy ketonowej,
stanach katabolicznych tkanek (przy gorączce, urazach
mięśni, stanach zapalnych mięśni).
Spadek poziomu:
przy wyniszczeniu.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza.
p.
Rozdział 8, Nerki i drogi wyprowadzające mocz.
83
Manual_new_2012.indb 83
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Kwas
β-hydroksymasłowy
Wskazania:
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Fotometria (1)
pomiar stężenia kwasu β-hydroksymasłowego jest bardzo
czułą metodą wykrywania ketonemii.
Występowanie:
płyny ustrojowe (surowica, mleko, mocz).
Wzrost poziomu:
występuje przy: kwasicy ketonowej u psów i kotów (np.
przy nie leczonej cukrzycy), ketozie (bydło), zatruciu ciążowym (owce), gorączce, stanach głodu.
Kwas foliowy
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
ECLIA (1)
Wskazania:
kontrola wydajności wchłaniania w jelicie cienkim, wykazanie przerostu bakterii w jelicie, przy zaburzeniach obrazu
krwi i zaburzeniach funkcji układu immunologicznego.
Występowanie:
w postaci kwasu tetrahydrofoliowego – jako koenzym przy
syntezie związków purynowych.
Wzrost poziomu:
przy dysbakteriozie, niewydolności trzustki.
Spadek poziomu:
w przypadku zaburzeń resorpcji w jelitach; jako efekt hamowania bakteryjnej syntezy kw. foliowego przez sulfonamidy.
Kwas moczowy
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka tzw. Bronzing Syndrome u dalmatyńczyków
oraz kamicy moczanowej.
Występowanie:
u dalmatyńczyków poziom kwasu moczowego w surowicy wynosi ok. 2 mg/dl; wydalanie: 400 – 600 mg moczanów na dobę.
U innych psów kwas moczowy metabolizowany jest w wątrobie do alantoiny (przez enzym urykazę), dlatego poziom
kwasu moczowego jest mniejszy niż 1mg/dl, a wydzielanie
dobowe moczanów – poniżej 100 mg.
U ptaków określanie kwasu moczowego we krwi jest
istotniejsze niż mocznika czy kreatyniny. Kwas moczowy u ptaków jest wskaźnikiem czynności nerek i przy
uszkodzeniach nabłonków nerkowych (wywołanych przez
niedobór witaminy A, zakażenia, brak dostępu do wody
itd.) jego poziom wzrasta. Szczególnie przy dnie moczanowej stwierdza się wyraźnie podwyższone poziomy kwasu
moczowego.
84
Manual_new_2012.indb 84
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Kwasy tłuszczowe
wolne (bydło)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml schłodzonej surowicy,
lub schłodzonego osocza z EDTA
Metoda
Fotometria (2)
Wolne kwasy tłuszczowe (WKT lub NEFA – niezestryfikowane kwasy tłuszczowe) we krwi uważane są za dobry
wskaźnik bilansu energetycznego u bydła (tylko w dłuższych okresach czasu). WKT pojawiają się we krwi wtedy,
gdy krowa musi sięgnąć do swych rezerw energetycznych
w celu podtrzymania normalnych czynności życiowych.
Tak więc podwyższone stężenie WKT w osoczu wskazuje
na zbyt niskie zaopatrzenie w energię, nie odpowiadające
zapotrzebowaniu organizmu. Badania terenowe wykazały
liniową zależność pomiędzy nasilaniem się różnych zaburzeń czynnościowych i schorzeń (takich jak zatrzymanie
łożyska, ketoza, przemieszczenie trawieńca oraz mastitis),
a podwyższonym poziomem WKT u krów w okresie zasuszenia. Poza tym stwierdzono ścisłą korelację pomiędzy
koncentracją WKT w osoczu krwi oraz stężeniem WKT
w pęcherzykach jajnikowych. Podwyższony poziom WKT
we krwi ma negatywny wpływ na rozwój pęcherzyków.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza, lipemia, żółtaczka.
85
Manual_new_2012.indb 85
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Kwasy żółciowe
– test stymulacyjny
Ilość/Materiał
Uwagi
2 x 0,3 ml surowicy,
lub osocza z EDTA
Metoda
Fotometria (1)
Wskazania:
rozpoznanie zaburzeń czynnościowych wątroby,
podejrzenie żylnego zespolenia wrotno-systemowego.
Zasada testu:
w warunkach fizjologicznych, po spożyciu pokarmu bogatego w tłuszcze, wzrasta stężenie kwasów żółciowych we
krwi. Gdy występują zaburzenia czynnościowe wątroby lub
ma miejsce zespolenie żylne pomiędzy żyłą wrotną a żyłą
główną, wzrost ten jest nadmiernie wysoki.
Przeprowadzenie testu:
1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy kwasów
żółciowych (krew pobierać od pacjenta na czczo!).
2. Posiłek obciążający (bogaty w tłuszcze).
3. Drugie pobranie krwi – 2 godz. po posiłku = poziom
poposiłkowy kwasów żółciowych.
albo:
1. Pierwsze pobranie krwi = poziom podstawowy kwasów
żółciowych (krew pobierać od pacjenta na czczo!
2. Podanie preparatu Takus® (Pharmacia) – 0,3 μg/kg m.c.
i.m.
3. Drugie pobranie krwi – 20 min. po iniekcji = poziom
kwasów żółciowych po stymulacji.
Ocena:
poziom podstawowy < 20 μmol/l i poziom poposiłkowy
zakres fizjologiczny,
< 40 μmol/l
poziom podstawowy > 20 μmol/l i poziom poposiłkowy
20-40 μmol/l
wartości graniczne,
poziom poposiłkowy > 40 μmol/l
stan patologiczny.
86
Manual_new_2012.indb 86
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
LDH
(dehydrogenaza
mleczanowa)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy,
lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Kinetyka enzymów,
fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka miopatii, (hepatopatii).
Występowanie:
we wszystkich tkankach, szczególnie w mięśniach, wątrobie, erytrocytach.
Wzrost poziomu:
stwierdza się przy schorzeniach mięśni szkieletowych
i sercowego, hepatopatiach, martwicy komórek, hemolizie,
nowotworach złośliwych.
Czynniki wpływające
negatywnie:
Lipaza
hemoliza, krew pełna.
0,3 ml surowicy,
lub osocza z heparyną
Kinetyka enzymów,
fotometria (1)
Wskazania:
diagnostyka schorzeń trzustki (części zewnątrzwydzielniczej).
Występowanie:
trzustka, błona śluzowa żołądka.
Wzrost poziomu:
przy ostrym zapaleniu trzustki (p. też specyficzna lipaza
trzustkowa), martwicy trzustki, zatkaniu przewodu trzustkowego (spowodowanym przez guz trzustki), nefropatiach,
hepatopatiach (rak), zatkaniu jelit, zapaleniu otrzewnej,
zapaleniu pęcherzyka żółciowego, nadczynności kory nadnerczy; po niektórych lekach (np. glikokortykosterydach).
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza, bilirubinemia.
87
Manual_new_2012.indb 87
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Magnez
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy,
lub osocza z heparyną
Metoda
Kinetyka enzymów,
fotometria (1)
Wskazanie:
diagnostyka zaburzeń gospodarki elektrolitowej.
Występowanie:
we wszystkich tkankach (przede wszystkim w kościach);
pierwiastek istotny dla metabolizmu komórek oraz przewodnictwa bodźców w układzie nerwowym i mięśniowym
(zmniejszenie stężenia prowadzi do skurczów, podwyższenie – do porażeń wiotkich).
Wzrost poziomu:
przy niedoczynności kory nadnerczy oraz niewydolności
nerek (ze skąpomoczem lub bezmoczem).
Spadek poziomu:
ma miejsce przy zaburzeniach wchłaniania w przewodzie
pokarmowym, tężyczce, zaburzeniach funkcji nerek, niedoczynności przytarczyc, hiperkalcemii, hiperkaliemii; po
niektórych lekach (np. aminoglikozydach, amfoterycynie B,
insulinie).
Czynniki wpływające
negatywnie:
Mangan
hemoliza, hiperbilirubinemia, EDTA.
0,5 ml surowicy, lub włosy, lub tkanki
Bydło: 3 ml krwi z EDTA, lub włosy
ICP-AES (1)
ICP-MS (1)
Wskazania:
przy osłabionym tempie wzrostu zwierzęcia, zaburzeniach
płodności, ronieniach, rodzeniu martwych płodów, zaburzeniach ze strony układu ruchu.
Spadek poziomu:
na tle alimentarnym.
88
Manual_new_2012.indb 88
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Miedź
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml surowicy, lub włosy, lub tkanki
Bydło: 3 ml krwi z EDTA lub z heparyną,
lub włosy
Metoda
ICP-AES (1)
ICP-MS (1)
Wskazania (przede
wszystkim u przeżuwaczy):
zmniejszenie wydajności, zahamowanie wzrostu zwierząt,
zmiany dotyczące runa (owce), niezborność enzootyczna
(jagnięta), diagnostyka hepatopatii oraz niedokrwistości
hemolitycznej.
Występowanie:
składnik wielu enzymów; pierwiastek istotny w procesie
hematopoezy; magazynowany w wątrobie.
Wzrost poziomu:
choroba spichrzania miedzi (u Bedlington terierów, West
Highland White terierów, Cocker spanieli oraz pinczerów
– rzadko jednak ma wtedy miejsce wzrost poziomu miedzi
w surowicy; potwierdzenie poprzez badanie histologiczne),
przy zatkaniu dróg żółciowych, z przyczyn alimentarnych
(zatrucie miedzią, szczególnie u owiec- nie zawsze jednak
dochodzi do podwyższenia poziomu miedzi).
Spadek poziomu:
pierwotny niedobór miedzi – wskutek zmniejszonego pobierania z pożywieniem,
wtórny niedobór miedzi – przy zaburzeniach wchłaniania,
w obecności antagonistów miedzi, np. molibdenu.
89
Manual_new_2012.indb 89
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Mleczany
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml krwi z NaF
Metoda
Fotometria (3)
Wskazania:
kontrola stopnia wytrenowania (koń); miopatie.
Występowanie:
kwas mlekowy powstaje w tkankach (mięśniach) poprzez
beztlenowy rozkład glukozy; wytwarzany przez bakterie
jelitowe w przypadku ich silnego namnożenia się przy
podawaniu pasz bogatych w węglowodany.
Wzrost poziomu:
ma miejsce przy wzmożonej glikolizie w warunkach beztlenowych, przy upośledzonym metabolizmie w wątrobie (np.
w wyniku wstrząsu), oparzeniach, białaczce, u noworodków
w pierwszych 24 godzinach życia, po dużych wysiłkach
fizycznych, przy skrętach-, zapętleniach- i pęknięciach jelit
(koń); po operacjach.
Czynniki wpływające
negatywnie:
Uwaga:
krew pełna.
Do pomiaru stężenia mleczanów należy stosować probówki
z dodatkiem substancji hamującej glikolizę. Krew proszę
pobierać do probówek z fluorkiem sodu. W miarę możliwości, w ciągu 15 min. od pobrania krwi należy ją poddać
wirowaniu, a osocze odpipetować. W celu odróżnienia tej
próbki od innych, radzimy odpowiednio oznaczyć probówkę
zawierającą osocze z NaF. „Zwykła” surowica do tego celu
nie nadaje się.
90
Manual_new_2012.indb 90
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Mocznik (jako azot
mocznika – BUN)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
lub osocza z heparyną
fotometria (1)
Azot mocznika (mg/dl) x 2,14 = mocznik (mg/dl)
Wskazanie:
diagnostyka nefropatii / (hepatopatii).
Występowanie:
produkt przemiany materii białek, powstaje w wątrobie;
wydalanie następuje głównie poprzez nerki.
Wzrost poziomu:
jest zależny od pożywienia!
specyficzny wzrost poziomu
ma miejsce przy nefropatiach (przy upośledzeniu czynności co najmniej 75 % nefronów) oraz przy azotemii pozanerkowej.
niespecyficzny wzrost poziomu
stwierdzany jest po posiłkach bogatych w białko, przy
odwodnieniu, niewydolności sercowo-naczyniowej, krwawieniach do światła żołądka i jelit, zwiększonej przemianie
materii (np. przy gorączce, zakażeniach), urazach mięśni
i znacznych wysiłkach fizycznych, po podaniu pewnych
leków (np. glikokortykosterydów, tetracyklin, tyroksyny), przy
nadczynności tarczycy oraz niedoczynności kory nadnerczy.
Spadek poziomu:
specyficzny spadek poziomu
przy ciężkich hepatopatiach oraz żylnym zespoleniu wrotno-systemowym.
niespecyficzny spadek poziomu
występuje przy diecie ubogiej w białka, wskutek stosowania sterydów anabolicznych oraz przy znacznego stopnia
wielomoczu (polyuria) i wzmożonym pragnieniu (polydipsia) - np. przy nadczynności kory nadnerczy oraz moczówce prostej.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza.
91
Manual_new_2012.indb 91
12-12-18 09:13
5 Biochemia
Nazwa testu
Potas
Wskazanie:
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy,
lub osocza z heparyną
Metoda
Elektroda jonoselektywna (1)
diagnostyka zaburzeń gospodarki elektrolitowej.
Niedobór potasu we krwi prowadzi do porażeń mięśni
gładkich i poprzecznie prążkowanych (obniżenie odcinka
ST w EKG).
Nadmiar potasu we krwi prowadzi do objawów nerwowomięśniowych i uszkodzenia mięśnia sercowego.
Występowanie:
96 – 98 % potasu występuje wewnątrzkomórkowo.
Wzrost poziomu:
może wynikać ze zmniejszonego wydalania potasu, stwierdzany jest przy niedoczynności kory nadnerczy (stosunek
sodu do potasu mniejszy niż 27:1 przemawia za chorobą
Addisona), nefropatiach (przebiegających ze skąpomoczem lub bezmoczem), pęknięciu pęcherza moczowego,
zatkaniu dróg moczowych poza nerkami, cukrzycowej kwasicy ketonowej, uszkodzeniach tkanek (wydostawanie się
potasu z komórek), niedotlenieniu, stanach hemolitycznych
(gł. u Akita Inu i Shiba Inu), kwasicy.
Spadek poziomu:
spowodowany jest żywieniem karmą ubogą w potas,
nasilonym wydalaniem (np. przy przewlekłej biegunce
lub/i wymiotach), zwiększoną diurezą, przewlekłymi schorzeniami wątroby, nadczynnością kory nadnerczy (spadek
niewielkiego stopnia), podawaniem leków (np. glikokortykosterydów, leków moczopędnych, insuliny), schorzeniami
nerek (przebiegających z wielomoczem) oraz zasadowicą.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza, lipemia, EDTA jako antykoagulant, b. silna hiperproteinemia.
92
Manual_new_2012.indb 92
12-12-18 09:14
5 Biochemia
Nazwa testu
Selen
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml surowicy, lub
włosy, lub tkanki
Metoda
ICP-AES (1)
ICP-MS (1)
Wskazania:
zaburzenia gospodarki selenowej, charłactwo, obumieranie zarodków, spadek wydajności, zaburzenia płodności,
zwiększona podatność na zachorowania, osłabiona odporność.
Występowanie:
antyoksydant, funkcje metaboliczne przy syntezie prostaglandyn i przemianach związków sterydowych oraz
cholesterolu.
Spadek poziomu:
: na tle alimentarnym, przy zwiększonym zapotrzebowaniu
(w czasie wzrostu, stresu, u krów o wysokiej wydajności
mlecznej), przy niedoborze witaminy E; w związku z obecnością antagonistów selenu (cynku i siarki).
Sód
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
Elektroda
lub osocza z heparyną
jonoselektywna (1)
Wskazanie:
diagnostyka zaburzeń gospodarki elektrolitowej.
Występowanie:
śródkomórkowo oraz w przestrzeni pozakomórkowej (odpowiedzialny za ciśnienie osmotyczne płynu pozakomórkowego).
Wzrost poziomu:
przy odwodnieniu (utracie płynów, zmniejszonym przyjmowaniu płynów), zwiększonym spożywaniu chlorku sodu,
nadczynności kory nadnerczy, (biegunkach i wymiotach),
gorączce, cukrzycy (po terapii insuliną), moczówce prostej;
przy podawaniu mineralokortykosterydów (zatrzymanie
sodu), nefropatiach, niedrożności dróg moczowych poza
nerkami.
Spadek poziomu:
ma miejsce przy zwiększonej utracie chlorku sodu (spowodowanej przez wymioty, biegunkę, intensywne poty), niedostatecznej ilości chlorku sodu w pożywieniu, po pobraniu
dużej ilości wody, niedoczynności kory nadnerczy, diurezie
osmotycznej (np. w cukrzycy), niewydolności serca prowadzącej do zastojów krwi (obrzęki), nefropatiach, stosowaniu
leków – diuretyków pętlowych (np. furosemidu) oraz antagonistów aldosteronu (np. spironolaktonu); przy obniżonym
ciśnieniu onkotycznym (hipoalbuminemii).
Czynniki wpływające
negatywnie:
lipemia, b. silna hiperproteinemia.
93
Manual_new_2012.indb 93
12-12-18 09:14
5 Biochemia
Nazwa testu
Spec cPL®
Psia specyficzna
lipaza trzustkowa
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy
ELISA (1)
W tym teście immunologicznym mierzona jest wyłącznie
lipaza we krwi; jest ona syntetyzowana przez komórki
acinarne części zewnątrzwydzielniczej trzustki. Dlatego test
ten jest obecnie najbardziej niezawodnym, przy minimalnej
inwazyjności, sposobem rozpoznawania stanów zapalnych
trzustki. Metoda odznacza się wysoką swoistością (>95 %)
oraz czułością (>95%).
Zmiany zapalne w obrębie trzustki prowadzą do podwyższenia poziomu specyficznej lipazy trzustkowej, natomiast
wcześniejsze spożycie pokarmu takiego wpływu nie ma.
W przeciwieństwie do zwykłych lipaz, na wynik oznaczania specyficznej lipazy trzustkowej nie mają także wpływu
nefropatie, hepatopatie, stany zapalne żołądka, zespół
Cushinga oraz podawanie glikokortykosterydów.
Badanie jest wskazane przy diagnostyce stanów bólowych
brzucha, wymiotach, podejrzeniu ostrego bądź przewlekłego zapalenia trzustki oraz w celu wyjaśnienia podwyższonego poziomu lipazy.
Występowanie:
Spec fPL®
Kocia specyficzna
lipaza trzustkowa
trzustka.
0,5 ml surowicy
ELISA (1)
Test ten, podobnie jak Spec cPL® u psów, wykrywa wyłącznie specyficzną lipazę trzustkową u kotów.
Test przeznaczony jest do rozpoznawania zarówno przypadków przewlekłych zapalenia trzustki (częstszych u
kotów), jak i stanów ostrych i odznacza się dość wysoką
swoistością (86 %) oraz czułością (83%).
Wskazania: ospałość, zmniejszony apetyt, odwodnienie,
utrata masy ciała, żółtaczka, cukrzyca, schorzenia wątroby
lub przewodu pokarmowego.
Występowanie:
trzustka.
94
Manual_new_2012.indb 94
12-12-18 09:14
5 Biochemia
Nazwa testu
cTLI (pies)
fTLI (kot)
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml surowicy
1 ml surowicy
Metoda
CLIA (1)
RIA (3)(USA)
Test TLI (Trypsin-Like-Immunoreactivity) mierzy poziom
specyficznych dla trzustki enzymów: trypsyny i trypsynogenu we krwi. Na wynik testu nie ma wpływu podawanie
uzupełniające enzymów trzustkowych per os.
Zmiany zapalne poszczególnych odcinków wydzielniczych
trzustki, jak również uprzednie spożycie pokarmu, mogą
prowadzić do podwyższenia stężenia TLI w surowicy,
a przez to do błędnej interpretacji wyników. Przed pobraniem krwi zwierzęta powinny być głodzone przez co
najmniej 6 godzin. Proszę zwrócić uwagę, że np. niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki (EPI) spowodowana
zatkaniem przewodów trzustkowych, nie będzie wykryta za
pomocą tej metody (W takim przypadku radzimy określać
poziom elastazy 1 w kale u psów).
Wskazanie:
diagnostyka niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki
(EPI).
Występowanie:
trzustka.
Wzrost poziomu:
ostre zapalenie trzustki (wzrost krótkotrwały), ostry rzut
przewlekłego, nawracającego zapalenia trzustki (w celu
wyjaśnienia polecamy określanie specyficznej lipazy trzustkowej).
Spadek poziomu:
przy zewnątrzwydzielniczej niedoczynności trzustki.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza.
Troponina I
0,3 ml surowicy (schłodzonej)
CLIA (1)
Wskazanie:
rozpoznanie (ostrych) uszkodzeń mięśnia sercowego.
Występowanie:
mięsień sercowy, (mięsnie szkieletowe).
Podwyższenie poziomu:
ma miejsce przy kardiomiopatiach z uszkodzeniem komórek mięśnia sercowego.
95
Manual_new_2012.indb 95
12-12-18 09:14
5 Biochemia
Nazwa testu
Trójglicerydy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA, Kinetyka enzymów,
lub osocza z heparyną
fotometria (1)
Wskazanie:
diagnostyka zaburzeń przemiany materii.
Występowanie:
dostarczone z pokarmem (lipidy egzogenne) lub tworzone
w wątrobie (lipidy endogenne).
Wzrost poziomu:
pierwotna hiperlipemia (wrodzona):
hiperlipemia idiopatyczna (może być częściej stwierdzana
u określonych linii takich ras, jak sznaucery miniaturowe
i beagle); hipelipemia u koników pony; zespół mobilizacji
tłuszczu u bydła.
·
wtórna hiperlipemia (nabyta):
po posiłkach (do 12 godzin po spożyciu pokarmu można
stwierdzać podwyższony poziom lipidów we krwi), przy
cukrzycy, niedoczynności tarczycy, nadczynności kory
nadnerczy, zastoju żółci, ostrym zapaleniu trzustki, martwicy trzustki, wysiękowych enteropatiach, zespole nerczycowym; po podaniu glikokortykosterydów; wzrost poziomu
trójglicerydów stwierdza się także w okresie „odchudzania”
zwierząt otyłych.
Czynniki wpływające
negatywnie:
spożycie pokarmu (przed pobieraniem krwi pacjent powinien nie jeść przez 12 godzin).
96
Manual_new_2012.indb 96
12-12-18 09:14
5 Biochemia
Nazwa testu
Wapń
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy, lub osocza z heparyną
Metoda
Fotometria (1)
Wskazania:
p. niżej.
Występowanie:
głównie w kościach.
Wzrost poziomu:
ma miejsce przy pierwotnej i trzeciorzędowej nadczynności przytarczyc, hiperwitaminozie D, niedoczynności kory
nadnerczy, kwasicy, nowotworach (lymphoma, adenocarcinoma), guzach z towarzyszącą osteolizą, zapaleniu
kości i szpiku kostnego, zrzeszotnieniu kości, schorzeniach
nerek, hiperalbuminemii (wzrost frakcji wapnia związanej
z białkami), złośliwej hiperkalcemii.
Spadek poziomu:
obserwuje się przy niedoczynności przytarczyc, wtórnej
(nerkowej) nadczynności przytarczyc, nefropatiach, hipoalbuminemii, hipowitaminozie D, (martwiczym) zapaleniu trzustki, tężyczce, rzucawce (eclampsia), porażeniu
poporodowym, zaburzeniach wchłaniania jelitowego,
podwyższonym poziomie kalcytoniny, zatruciu glikolem
etylenowym.
Czynniki wpływające
negatywnie:
Witamina A
hemoliza, lipemia, EDTA jako antykoagulant.
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
HPLC (2)
Wskazania:
–
–
–
–
–
–
metaplastyczne rogowacenie nabłonków,
zwiększona podatność na zakażenia,
różne objawy dotyczące oczu,
zaburzenia płodności,
osteopatie,
neuropatie.
Występowanie:
właściwą formą czynną jest retinol, powstający z przekształcenia β-karotenu (z wyjątkiem kotów); głównym
miejscem magazynowania jest wątroba.
Spadek poziomu:
na tle żywieniowym, przy niedoborze białek transportowych, biegunkach, zakażeniach i inwazjach pasożytniczych
(zwiększone zużycie), hepatopatiach (zaburzenia w magazynowaniu), upośledzonej przemianie karotenu (wysoki
poziom azotanów, niedobór fosforanów i witaminy E).
Wzrost poziomu:
na tle żywieniowym.
Uwaga:
Przesyłać materiał schłodzony i zabezpieczony przed światłem !
97
Manual_new_2012.indb 97
12-12-18 09:14
5 Biochemia
Nazwa testu
Witamina B1 (tiamina)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml krwi z EDTA
HPLC (2)
Wskazanie:
diagnostyka zaburzeń centralnego układu nerwowego.
Występowanie:
koenzym w metabolizmie ketokwasów (przekształcanie
pirogronianu w acetylo-CoA).
Spadek poziomu:
wskutek działania bakterii wytwarzających tiaminazę, na tle
żywieniowym (przy podawaniu wyłącznie surowych ryb),
przy martwicy kory mózgowej (CCN) u owiec.
Uwaga:
Krew z EDTA musi być zabezpieczona przed światłem !
Witamina B2
(ryboflawina)
0,5 ml krwi z EDTA
HPLC (2)
Wskazania:
–
–
–
–
–
–
–
Występowanie:
uczestniczy w procesach utleniania.
Spadek poziomu:
na tle żywieniowym.
Uwaga:
Krew z EDTA musi być zabezpieczona przed światłem !
Witamina B6
(pirydoksyna)
zahamowanie wzrostu,
zaburzenia płodności,
schorzenia skóry i wytworów rogowych,
niedokrwistość,
zmniejszona odporność,
zapalenie spojówek/zapalenie rogówki,
miopatie.
0,3 ml krwi z EDTA
HPLC (2)
Wskazania:
– niedokrwistości, wychudzenie (małe zwierzęta, koń,
bydło).
– drgawki (małe zwierzęta),
– zaburzenia wzrostu, biegunka, atrofia mięśni (świnia).
Występowanie:
koenzym w metabolizmie aminokwasów; szczególnie duże
zapotrzebowanie wykazują koty.
Spadek poziomu:
po lekach (np. penicylaminie), na tle żywieniowym (skrzyp
polny).
Uwaga:
Materiał musi być zabezpieczony przed światłem !
98
Manual_new_2012.indb 98
12-12-18 09:14
5 Biochemia
Nazwa testu
Witamina B12
(kobalamina)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
ECLIA (1)
Wskazanie:
diagnostyka schorzeń żołądkowo-jelitowych.
Wskazania:
– rozkład kwasu propionowego,
– resynteza z metioniny.
Zmniejszenie poziomu:
ma miejsce przy upośledzonej sprawności resorpcyjnej
jelita, niewydolności trzustki (brakujący czynnik wewnątrzpochodny) oraz przy zmniejszonej podaży kobaltu.
Witamina D3
(1,25-di-OH)
Witamina D3
(25-OH)
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
RIA (3)
RIA (3)
Wskazanie:
diagnostyka osteopatii.
Występowanie:
wytwarzana w skórze z 7-dehydrocholesterolu lub wchłaniana w jelicie cienkim (z pokarmu); w wątrobie ulega hydroksylacji do 25-hydroksy-cholekalcyferolu, a w nerkach
przekształcana w 1, 25-dihydroksy-cholekalcyferol.
Spadek poziomu:
przy hepatopatiach, nefropatiach, nadmiernej podaży
fosforanów, intensywnym wzroście, niedoborze promieniowania UV, przewlekłych biegunkach.
Zwiększenie poziomu:
na tle jatrogennym (10-krotne przedawkowanie wit. D) lub
żywieniowym.
Witamina E
(tokoferol)
0,5 ml surowicy,lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
HPLC (2)
Wskazania:
diagnostyka miopatii, zatrzymanie łożyska, zaburzenia
płodności, „yellow fat disease” (koń, kot).
Znaczenie:
przeciwutleniacz.
Spadek poziomu:
przy niskiej zawartości wit. E w pokarmie (karma źle
składowana lub zepsuta), przy dużej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych w pokarmie, niedoborze wit.
A i karotenu, zwiększonym zapotrzebowaniu (u zwierząt
wysokowydajnych, przy stresie, hepatopatiach); przy niedoborze selenu.
99
Manual_new_2012.indb 99
12-12-18 09:14
5 Biochemia
Nazwa testu
Witamina H
(biotyna)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,3 ml surowicy,
lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
Enzymbindungsassay (3)
Wskazania:
diagnostyka schorzeń skóry, włosów i rogów, zaburzenia
wzrostu, zaburzenia płodności.
Znaczenie:
uczestniczy w licznych procesach karboksylacji; syntetyzowana w jelicie.
Zmniejszenie poziomu:
(rzadko)
na tle żywieniowym.
Żelazo
0,3 ml surowicy, lub osocza z heparyną
Fotometria (1)
Wskazanie:
diagnostyka różnicowa niedokrwistości i schorzeń niedoborowych.
Występowanie:
pobierane z pożywieniem, uwalniane przy rozpadzie hemoglobiny.
Wzrost poziomu:
przy niedokrwistości hemolitycznej, hepatopatiach, hemochromatozie.
Spadek poziomu:
ma miejsce przy przewlekłych utratach krwi, u młodych
zwierząt żywionych wyłącznie mlekiem, przy zakażeniach,
nowotworach i nefropatiach.
Czynniki wpływające
negatywnie:
hemoliza.
100
Manual_new_2012.indb 100
12-12-18 09:14
6 Toksykologia oraz wykrywanie leków
6.1 Leki
Nazwa testu
Bromki
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
ICP-MS (1)
Do kontroli poziomu substancji czynnej w ramach terapii
bromkiem potasu. Pobranie krwi powinno być wykonane
po ok. 1-4 miesiącach od rozpoczęcia terapii lub jej przestawienia, na krótko przed podaniem leku. Następnie co
6-9 mies. należy wykonać badanie kontrolne.
Digoksyna
1 ml surowicy
CLIA (1)
(nie używać probówek
z żelem rozdzielającym
do analizy surowicy)
Do badania poziomu substancji czynnej w ramach terapii
digoksyną. Pobranie krwi powinno być wykonane najwcześniej po 10 dniach od rozpoczęcia terapii lub jej przestawienia, po 8 godzinach od podania preparatu.
Fenobarbital
1 ml surowicy
fotomeria (1)
(nie używać probówek
z żelem rozdzielającym
do analizy surowicy)
Do badania poziomu substancji czynnej w ramach terapii
fenobarbitalem. Pobranie krwi powinno być wykonane
najwcześniej 10 dni od rozpoczęcia terapii lub jej przestawienia, na krótko przed podaniem leku.
101
Manual_new_2012.indb 101
12-12-18 09:14
6 Toksykologia oraz wykrywanie leków
6.2 Toksykologia
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Arsen
0,5 ml surowicy/moczu lub tkanka
Chrom
1 ml surowicy lub tkanka
Kadm
0,5 ml surowicy lub tkanka
ICP-MS (1)
Kobalt
0,5 ml surowicy lub tkanka
ICP-MS (1)
Molibden
1 ml surowicy lub tkanka
Nikiel
0,5 ml surowicy/moczu lub tkanka
ICP-MS (1)
Ołów
0,5 ml krwi z EDTA, lub tkanka
ICP-MS (1)
Tal
0,5 ml surowicy, lub tkanka
ICP-MS (1)
Tal (w moczu)
0,5 ml moczu, lub tkanka
ICP-MS (1)
Tal (we włosach)
włosy, lub tkanka
ICP-MS (1)
ICP-MS (1)
ICP-AES (1)
ICP-AES (1)
Inne pierwiastki – na życzenie
Profil metali ciężkich,
duży
1ml surowicy+1 ml krwi z EDTA
+ 5 ml moczu
ICP-MS (1),
ICP-AES (1)
Obejmuje badania w kierunku
następujących pierwiastków: As, Cd, Cr, Ni, Pb, Tl.
Wskazanie:
podejrzenie zatrucia związkami nieorganicznymi, spożycie
trucizn lub farb.
Objawy:
– ostre: kolka, wymioty, biegunka, drgawki, niezborność,
porażenia, anemia,
– przewlekłe: zmiany skórne, bezobjawowo.
102
Manual_new_2012.indb 102
12-12-18 09:14
6 Toksykologia oraz wykrywanie leków
6.3 Wykrywanie leków
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Badanie przy zakupie koni.
Oferujemy Państwu możliwość wykrywania, przy użyciu najnowocześniejszych metod,
różnych preparatów leczniczych oraz innych substancji w materiałach pobranych od koni.
Stosowanie leków i innych preparatów przed- lub w czasie zawodów (doping) podlega
odpowiednim przepisom i regulacjom – krajowym oraz międzynarodowym – dla dobra
zwierząt, w imię zasad uczciwej konkurencji, a także dla bezpieczeństwa uczestników
zawodów.
W ramach tej usługi możliwy jest monitoring następujących preparatów leczniczych:
Monitorowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych (NSAID)
Badanie w kierunku NSAID obejmuje wykrywanie fenylobutazonu, fluniksyny, ketoprofenu, kwasu salicylowego, meloksykamu i innych.
Monitorowanie glikokortykosteroidów
Badanie obejmuje wykrywanie metyloprednizolonu, betametazonu, deksametazonu,
triamcinolonu, kortyzolu i innych.
Monitorowanie leków uspokajających
Badanie obejmuje wykrywanie acepromazyny, morfiny, flufenazyny, propranololu, diazepamu i innych.
Monitorowanie leków znieczulających miejscowo
Badanie obejmuje wykrywanie lidokainy, prokainy, bupiwakainy, mepiwakainy, benzokainy i innych.
Monitorowanie sterydów anabolicznych
Uwaga!
Jako materiał do badania pobierany jest wyłącznie mocz!!!
Badanie w kierunku anabolików obejmuje wykrywanie nandrolonu, boldenonu, mesterolonu, metandriolu, stanozololu i innych.
Uwaga:
nie są tu potrzebne specjalnie zabezpieczone naczynia –
materiał poddawany jest badaniu bezpośrednio po jego
otrzymaniu. W przypadku gdy chcieliby Państwo wykonać
testy nie wyszczególnione w poniższym zestawieniu, prosimy o kontakt telefoniczny z naszym laboratorium.
103
Manual_new_2012.indb 103
12-12-18 09:14
6 Toksykologia oraz wykrywanie leków
6.3 Wykrywanie leków
Nazwa testu
Badanie skriningowe
substancji
obcego pochodzenia
Ilość/Materiał
Uwagi
20 ml surowicy/ moczu
Metoda
GC/MS, LC/MS (3)
Monitorowanie:
glikokortykosterydów: kortyzol, prednizolon, betametazon,
deksametazon, flumetazon, triamcynolon i inne.
Monitorowanie:
niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ): fenylobutazon, fluniksyna (megluminian), Rofecoxib, Celecoxib,
kwas meklofenamowy, ketoprofen, Vedaprofen, salicylany
i inne.
Monitorowanie:
leków uspokajających/trankwilizerów: diazepam, acepromazyna, detomidyna, romifidyna, flufenazyna, ksylazyna
i inne.
Monitorowanie:
leków pobudzających: teofilina, teobromina, amfetamina,
kofeina i inne.
Monitorowanie:
leków znieczulających miejscowo: lidokaina, prokaina,
mepiwakaina, tetrakaina, benzokaina i inne.
Monitorowanie:
innych substancji: clenobuterol, furosemid, barbiturany,
opiaty i inne.
Monitorowanie leków
przeciwzapalnych
15 ml surowicy/moczu
GC/MS, LC/MS (3)
Glikokortykosterydy + niesterydowe leki przeciwzapalne (p. wyżej).
Monitorowanie leków
pobudzających
8 ml surowicy/moczu
GC/MS, CEDIA (3)
Teofilina, teobromina, amfetamina, kofeina.
Monitorowanie NSAID
10 ml surowicy/moczu
GC/MS, LC/MS (3)
Fenylobutazon, fluniksyna (megluminian),
Rofecoxib, Celecoxib, kwas meklofenamowy,
Ketoprofen, Vedaprofen, salicylany i inne.
Monitorowanie
10 ml surowicy/moczu
glikokortykosteroidów
LC/MS, MS (3)
Kortyzol, prednizolon, betametazon, deksametazon,
flumetazon, triamcynolon i inne.
104
Manual_new_2012.indb 104
12-12-18 09:14
6 Toksykologia oraz wykrywanie leków
6.3 Wykrywanie leków
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Monitorowanie
10 ml surowicy/moczu
leków uspokajających /
/ trankwilizerów
Metoda
LC/MS, MS (3)
Diazepam, acepromazyna, detomidyna,
Romifidyna, flufenazyna, ksylazyna i inne.
Monitorowanie leków
znieczulających
miejscowo
10 ml surowicy/moczu
LC/MS, MS (3)
Prokaina, lidokaina mepiwakaina, tetrakaina, benzokaina i inne.
Monitorowanie
10 ml surowicy/moczu
trójpierścieniowych
leków przeciwdepresyjnych
LC/MS, MS (3)
Doksepina, Imipramina, Clomipramina,
Amitriptylina, Trimipramina i inne.
105
Manual_new_2012.indb 105
12-12-18 09:14
7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka
7.1 Schorzenia żołądkowo-jelitowe
Nazwa testu
Biegunki - profil B
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
3 ml surowicy
(pies, kot)
cTLI/fTLI, kwas foliowy, wit. B12.
Biegunki - profil C
kał (co najmniej 1 pełna próbówka)
(1)
(pies, kot, fretka)
p.
Biegunki - profil E
(pies)
rozdział 16, Mikrobiologia.
kał (co najmniej
1 pełna próbówka)
p.
rozdział 16, Mikrobiologia.
Wykrywanie
kał, wymaz z prostnicy
enteropatogenów jelitowych
p.
Wykrywanie
pałeczek Salmonella
Wykrywanie laseczek
Clostridium sp.
Badanie hodowlane (1)
rozdział 16, Mikrobiologia.
kał, wymaz z prostnicy
p.
(1)
Badanie hodowlane (1)
rozdział 16, Mikrobiologia.
kał
Badanie hodowlane (1)
(badanie ilościowe, bez różnicowania drobnoustrojów)
p.
rozdział 16, Mikrobiologia.
Wykrywanie
kał
enterotoksyny
Clostridium perfringens
p.
Kwas foliowy
ELISA (2)
rozdział 16, Mikrobiologia.
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
p.
ECLIA (1)
rozdział 5, Biochemia.
106
Manual_new_2012.indb 106
12-12-18 09:14
7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka
7.1 Schorzenia żołądkowo-jelitowe
Nazwa testu
Witamina B12
(kobalamina)
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml surowicy lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
p.
Krew utajona
Wirusologiczne
badanie kału
CLIA (1)
rozdział 5, Biochemia.
kał, 1/3 próbówki kałowej
p.
Uwaga:
Metoda
Chromatografia (2)
rozdział 16, Mikrobiologia.
aby nie zafałszowywać wyniku badania, na 3 dni przed
pobraniem materiału nie należy podawać mięsa surowego.
kał, co najmniej
½ próbówki kałowej
Mikroskop elektronowy (3)
Wydalone z kałem wirusy są wykrywane i klasyfikowane za
pomocą mikroskopu elektronowego.
też rozdział 13, Choroby zakaźne, wykrywanie korop.
nawirusów, rotawirusów i parwowirusów.
Badanie ilościowe
jaj pasożytów
kał (min. 2 pełne probóki)
(koń, przeżuwacze, wielbłądowate Nowego świata)
p.
Komora do liczenia,
flotacja (1)
(metoda McMastera)
rozdział 17, Parazytologia.
Profil
1 ml surowicy
Trzustkowo-Jelitowy (pies, kot)
Chromatografia (2)
Spec cPL® / Spec fPL®, kwas foliowy,
witamina B12, cTLI (pies).
p.
opis poszczególnych parametrów.
Pasożyty wewnętrzne
kał, co najmniej ½ próbówki kałowej Metoda flotacji (1)
(pies, kot, małpy, świnia, ptaki, małe ssaki)
p.
Uwaga:
rozdział 17, Parazytologia.
Do badania na pasożyty proszę zebrać materiał z różnych
miejsc !
107
Manual_new_2012.indb 107
12-12-18 09:14
7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka
7.1 Schorzenia żołądkowo-jelitowe
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Pasożyty wewnętrzne
kał, co najmniej
1 pełna próbówka kałowa
(koń, wielbłądowate Nowego świata)
p.
Pasożyty wewnętrzne
(przeżuwacze)
Pasożyty wewnętrzne
(gady)
Pasożyty wewnętrzne
(jeż)
Pasożyty płucne
(wszystkie zwierzęta z
wyj. ptaków)
Metoda flotacji/
metoda sedymentacji/
larwoskopia (1)
rozdział 17, Parazytologia.
kał, co najmniej
1 pełna próbówka kałowa
p.
Preparat bezpośr.
barwiony i nie barwiony
metoda flotacji (1)
rozdział 17, Parazytologia.
kał, co najmniej
1 pełna próbówka kałowa
p.
Metoda flotacji/
metoda sedymentacji/
larwoskopia (1)
rozdział 17, Parazytologia.
kał, co najmniej
½ próbówki kałowej
p.
Metoda flotacji /
metoda sedymentacji (1)
rozdział 17, Parazytologia.
kał, co najmniej
1 pełna próbówka kałowa
p.
Metoda
Larwoskopia (met.
Baermann-Wetzela)(1)
rozdział 17, Parazytologia.
Wykrywanie jaj przywr kał, co najmniej
Metoda sedymentacji (1)
1 pełna próbówka kałowa
p.
Wykrywanie antygenu
lamblii (Giardia sp.)
rozdział 17, Parazytologia.
kał, porcja wielkości grochu
p.
ELISA (1)
rozdział 17, Parazytologia.
108
Manual_new_2012.indb 108
12-12-18 09:14
7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka
7.1 Schorzenia żołądkowo-jelitowe
Nazwa testu
Wykrywanie antygenu
Cryptosporidium sp.
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
kał, porcja wielkości grochu
ELISA (1)
p.
rozdział 17, Parazytologia.
Diagnostyka parwowirozy/panleukopenii.
Wykrywanie antygenu
parwowirusów
(pies, kot)
kał (porcja
wielkości grochu),
wymaz z prostnicy
kał (pies)
p.
Immunochromatografia (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
parwowirusom (pies, kot)
p.
EIA (1)
Odczyn zahamowania
hemaglutynacji (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Diagnostyka zakażeń rotawirusami.
Wykrywanie antygenu
rotawirusów
kał (porcja wielkości grochu)
p.
Immunochromatografia (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Diagnostyka zakażeń Helicobacter sp.
Wykrywanie DNA
Helicobacter
p.
rozdizał 13, Choroby zakaźne.
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
bioptat żołądka, kał
p.
PCR (1)
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
109
Manual_new_2012.indb 109
12-12-18 09:14
7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka
7.2 Choroby wątroby
Nazwa testu
Profil wątrobowy 1
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy
Mocznik (BUN), bilirubina,
ALT (GPT), AP, γ-GT, GLDH,
AST (GOT), kwasy żółciowe, albuminy.
Profil wątrobowy 2
(pies, kot)
1 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA +
1 ml osocza cytrynianowego zamrożonego +
rozmaz krwi
Profil wątrobowy 1 + morfologia „mała”,
Quick-Test (PT), aPTT, elektroforeza białek surowicy.
Diagnostyka zakaźnego zapalenia wątroby u psów
(hepatitis contagiosa canum).
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał
przeciwko adenowirusom (pies)
p.
OWD (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Diagnostyka leptospirozy.
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko Leptospira
1 ml surowicy
p.
Wykrywanie DNA
Leptospira
MAR (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
2 ml krwi z EDTA,
PCR (1)
5 ml moczu, płyn wodnisty oka,
ciało szkliste
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
110
Manual_new_2012.indb 110
12-12-18 09:14
7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka
7.3 Schorzenia części zewnątrzwydzielniczej trzustki
Nazwa testu
Profil biegunkowy B
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
3 ml surowicy
(pies, kot)
cTLI/fTLI, kwas foliowy, wit. B12.
p. – rozdział 5, Biochemia, opis poszczególnych parametrów.
Profil biegunkowy E
kał (co najmniej 1 pełna próbówka)
(1)
(pies)
p.
cTLI
(pies)
1 ml surowicy
(osocza z EDTA, osocza z heparyną)
p.
fTLI
(kot)
rozdział 16, Mikrobiologia.
rozdział 5, Biochemia.
1 ml surowicy,
osocza z EDTA, osocza z heparyną
p.
ELISA (1)
rozdział 5, Biochemia.
Specyficzna lipaza
0,5 ml surowicy
trzustkowa (Spec fPL®) (kot)
p.
RIA (3)
rozdział 5, Biochemia.
Specyficzna lipaza
1 ml surowicy
trzustkowa (Spec cPL®) (pies)
p.
CLIA (1)
ELISA (1)
rozdział 5, Biochemia.
Profil
1 ml surowicy
Trzustkowo-Jelitowy (pies, kot)
Spec cPL®/ Spec fPL®, kwas foliowy,
witamina B12, cTLI (pies).
p.
rozdział 5, Biochemia.
111
Manual_new_2012.indb 111
12-12-18 09:14
7 Schorzenia żołądkowo-jelitowe, wątroba, trzustka
7.3 Schorzenia części zewnątrzwydzielniczej trzustki
Nazwa testu
Elastaza
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
kał, porcja wielkości grochu
ECLIA (1)
p.
Kwas foliowy
1 ml surowicy, osocza
z EDTA, osocza z heparyną
p.
Witamina B12
(kobalamina)
rozdział 16, Mikrobiologia.
rozdział 5, Biochemia.
1 ml surowicy, osocza
z EDTA, osocza z heparyną
p.
CLIA (1)
rozdział 5, Biochemia.
Stopień trawienia
kał (porcja wielkości grochu)
pokarmu (test strawności)
p.
ECLIA (1)
Badanie
mikroskopowe (1)
rozdział 16, Mikrobiologia.
112
Manual_new_2012.indb 112
12-12-18 09:14
8 Nerki oraz przewody wyprowadzające mocz
8.1 Badania krwi
Nazwa testu
Profil nerkowy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy
(1)
Mocznik (BUN), kreatynina, białko całkowite,
sód, potas, wapń, fosforany.
Wykrywanie
DNA Leptospira
0,5 ml krwi z EDTA, lub 5 ml moczu,
lub płyn wodnisty oka, lub ciało szkliste
p.
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko Leptospira
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
1 ml surowicy
p.
PCR (1)
MAR (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Zmodyfikowany klirens 4 x 0,5 ml surowicy
kreatyniny egzogennej
Fotometria (1)
Postępowanie to służy ocenie wydolności filtracyjnej
kłębuszków nerkowych. Wyliczenie opiera się na szybkości
usuwania z surowicy substancji wskaźnikowej pochodzenia
egzogennego – kreatyniny. Po pobraniu krwi dla określenia
stężenia podstawowego kreatyniny endogennej w surowicy
oraz iniekcji markera (kreatyniny egzogennej), pobierane
są w czasie 3 – 8 godzin 3 dalsze próbki krwi. W celu zamówienia markera (kreatyniny), jak również dla dokładniejszych wskazówek odnośnie przeprowadzenia testu, proszę
zwrócić się do laboratorium.
Diagnostyka
1 ml surowicy + 1 ml krwi z EDTA
wielomoczu/
+ rozmaz krwi + 10 ml moczu
wzmożonego pragnienia (polidypsja/poliuria)
Obraz różnicowy krwi, kreatynina, wapń, sód, potas,
glukoza, fruktozamina, ALT, fosfataza zasadowa, kwasy żółciowe,
białko całkowite, albuminy,
badanie ogólne moczu, badanie osadu moczu,
stosunek białek do kreatyniny,
stosunek kortyzolu do kreatyniny (pies), FT4 (kot).
113
Manual_new_2012.indb 113
12-12-18 09:14
8 Nerki oraz przewody wyprowadzające mocz
8.2 Badania moczu
Nazwa testu
Badanie
ogólne moczu
Ilość/Materiał
Uwagi
5 ml moczu
Metoda
Paski diagnostyczne, refraktometr (1)
pH, białko, glukoza, azotyny, ciała ketonowe,
krew, bilirubina, urobilinogen, ciężar właściwy.
Badanie
osadu moczu
Wykrywanie leukocytów,
erytrocytów, nabłonków,
kryształów, cylindrów.
5 ml moczu
Badanie mikroskopowe (1)
Przechowywanie moczu prowadzi do zmian w obrębie komórek oraz namnażania się bakterii. Do momentu wysłania
mocz powinien być przechowywany w lodówce; jednak
chłodzenie może prowadzić z kolei do tworzenia się kryształów, które nie występowały w świeżo oddanym moczu.
W przypadku stwierdzenia obecności azotynów albo bakterii w osadzie, powinno być dodatkowo wykonane badanie
bakteriologiczne. W tym celu prosimy o ponowne nadesłanie jałowo pobranego moczu.
Stosunek białek
do kreatyniny
Wskazania:
1 ml moczu
Fotometria (1)
nefropatie, różnicowanie białkomoczu.
Z uwagi na dobrą korelację ilorazu białko/kreatynina z
dobowym wydalaniem białek, test ten służy do ustalania
przyczyny białkomoczu. Z powodu swej wysokiej czułości
może być on zastosowany do wczesnego wykrywania
nieprawidłowości dotyczących kłębuszków nerkowych.
Kreatynina służy jedynie jako wartość odniesienia.
Zwiększenie ilorazu:
białko/kreatynina ma miejsce przy białkomoczu nerkowym
i pozanerkowym.
Wzros dużego stopniat:
stwierdza się przy kłębuszkowym zapaleniu nerek i amyloidozie nerek.
Wzrost średniego stopnia:
przy śródmiąższowym zapaleniu nerek i przewlekłych
nefropatiach.
Czynniki wpływające
negatywnie:
ropomocz, krwiomocz.
114
Manual_new_2012.indb 114
12-12-18 09:14
8 Nerki oraz przewody wyprowadzające mocz
8.2 Badania moczu
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Elektroforeza
5 ml moczu
SDS-PAGE
(elektroforeza białek moczu)
Wskazanie:
Metoda
Elektroforeza SDS-PAGE (3)
dla dalszego różnicowania białkomoczu.
Za pomocą tej techniki może być oceniany nie tylko profil
białek występujących w moczu, ale również stwierdzenie
wydalania obecności poszczególnych białek o określonych
masach cząsteczkowych. Ilość i skład białek pojawiających
się w moczu pozwalają na wnioski co do lokalizacji oraz
wielkości uszkodzenia nerek (różnicowanie uszkodzeń
dotyczących kłębuszków i cewek nerkowych). Można przy
tym odróżnić pozanerkowe przyczyny białkomoczu.
W warunkach fizjologicznych: białka o m.cz. > 67000 D są zatrzymywane przez błonę
podstawną kłębuszków nerkowych; tylko niewielka część
ulega filtracji. Białka o m.cz. < 40000 D przechodzą przez
błonę filtracyjną, jednak większa ich część ulega wtórnej
resorpcji w kanalikach nerkowych.
W przypadku białkomoczu
przednerkowego:
dochodzi do wzrostu ilości białek drobnocząsteczkowych
(np. białka Bence-Jonesa, mioglobina, hemoglobina, α1mikroglobulina).
Białkomocz kłębuszkowy:
polega na zwiększeniu ilości białek wielkocząsteczkowych:
- filtracja w kłębuszkach jest – upośledzona,
- wchłanianie zwrotne w kanalikach – niezaburzone.
Dopiero przy przekroczeniu zdolności kanalików do resorpcji zwrotnej dochodzi do białkomoczu kłębuszkowego.
W elektroforegramie występują albuminy i ewent. IgG.
Białkomocz cewkowy:
wzrost ilości białek drobnocząsteczkowych:
- filtracja w kłębuszkach jest – prawidłowa,
- wchłanianie zwrotne w kanalikach – upośledzone.
W elektroforegramie stwierdza się albuminy, α1- mikroglobuliny.
Białkomocz
kłębuszkowo-cewkowy:
wzrost ilości białek drobnocząsteczkowych i wielkocząsteczkowych:
- filtracja w kłębuszkach jest – upośledzona,
- wchłanianie zwrotne w kanalikach – również upośledzone.
Stwierdza się IgG, albuminy, α1- mikroglobuliny.
Białkomocz zanerkowy:
wzrost białek wielkocząsteczkowych o m.cz.> 250000 D
– w przypadku krwawienia w odcinkach położonych za kłębuszkami nerkowymi oraz stanów zapalnych przewodów
wyprowadzających mocz.
W elektroforegramie stwierdza się: IgG, albuminy.
115
Manual_new_2012.indb 115
12-12-18 09:14
8 Nerki oraz przewody wyprowadzające mocz
8.2 Badania moczu
Nazwa testu
Określanie ciśnienia
osmotycznego
Obniżenie:
Analiza
kamieni moczowych
Ilość/Materiał
Uwagi
2 ml moczu
Metoda
Pomiar obniżenia
punktu zamrażania (3)
ma miejsce przy przewlekłej niewydolności nerek (rzadko
przy ostrej niewydolności nerek).
kamień moczowy
FT-IR (1)
Określa się wielkość, kształt, wygląd oraz skład chemiczny
(spektrometria w podczerwieni).
Badanie
mocz (jałowy)
bakteriologiczne
(w warunkach tlenowych)
Badanie hodowlane (1)
Hodowla w warunkach tlenowych umożliwia wykazanie
przeważającej większości patogennych gatunków bakterii.
W badaniu bakteriologicznym określa się i podaje gatunek
bakterii oraz ich liczbę w moczu. Dodatkowo wykonywane
wykrywanie substancji hamujących daje wskazówkę odnośnie wydalania z moczem związków przeciwbakteryjnych.
p.
rozdział 16, Mikrobiologia.
116
Manual_new_2012.indb 116
12-12-18 09:14
8 Nerki oraz przewody wyprowadzające mocz
8.2 Badania moczu
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Badanie monitorujące 1 ml moczu
w kierunku raka
z komórek przejściowych
moczowodu (T-cell carcinoma, TCC) (tylko pies)
Metoda
Aglutynacja lateksowa (2)
Test ten służy jako badanie skriningowe u psów, które są
(np. genetycznie) predysponowane do nowotworów układu
moczowego. Przy już rozpoznanych guzach test nadaje się
tylko wtedy, gdy nie występuje krwiomocz!
Rak komórek przejściowych (TCC, Transitional Cell Carcinoma) stanowi największą część nowotworów złośliwych
dolnych odcinków układu moczowego u psów. Występuje
on w postaci pojedynczych lub licznych guzów i odznacza
się przy zaawansowanym stanie przerzutami do okolicznych
węzłów chłonnych i innych narządów. Za pomocą testu aglutynacji biernej (z przeciwciałami opłaszczonymi na cząstkach lateksu) wykrywane są w moczu kompleksy białkowe
związane z TCC (czułość 90 %, specyficzność 78 %).
Uwaga:
Wyniki fałszywie dodatnie są możliwe przy:
- krwiomoczu,
- znacznym białkomoczu,
- znacznym cukromoczu,
- ropomoczu.
Stabilność próbki: 48 godz. (jeśli nie ma gwarancji, że próbka dotrze w tym czasie do laboratorium, proszę nadesłać ją
w stanie głębokiego zamrożenia).
117
Manual_new_2012.indb 117
12-12-18 09:14
9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy
9.1 Choroby zakaźne układu mięśniowego
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Toksoplazmoza.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Bezpośrednie
kał (co najmniej
wykazanie toksoplazm ½ próbówki kałowej)
p.
Wykazywanie
Toxoplasma gondii
(wykrywanie DNA)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
punktat, płyn mózgowo-rdzeniowy
bioptat mięśni
p.
PCR (1)
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Toxoplasma
p.
Metoda flotacji (1)
IF (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Zarażenia wywołane przez Neospora.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Neospora
p.
IF (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
118
Manual_new_2012.indb 118
12-12-18 09:14
9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy
9.2 Choroby niezakaźne układu mięśniowego
Nazwa testu
Profil mięśniowy
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy
CK, LDH, AST (GOT), wapń, żelazo.
p.
Mleczany
0,3 ml krwi z NaF
p.
Witamina E
(tokoferol)
Fotometria (1)
rozdział 5, Biochemia.
2 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
HPLC (3)
lub osocza z heparyną
p.
Selen
rozdział 13, Choroby zakaźne.
rozdział 5, Biochemia.
1 ml surowicy, włosy
p.
ICP-AES (1), ICP-MS (1)
ICP-AES (2)
rozdział 5, Biochemia.
Diagnostyka myasthenia gravis.
p.
rozdział 14, Immunologia i alergia.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał
lub osocza z heparyną
przeciwko receptorowi
acetylocholinowemu
p.
RIA (3)
rozdział 14, Immunologia i alergia.
HYPP (Hyperkalemic periodic paralysis).
HYPP
1 ml krwi z EDTA
p.
PCR (1)
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
119
Manual_new_2012.indb 119
12-12-18 09:14
9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy
9.3 Choroby niezakaźne układu kostnego
Nazwa testu
Witamina D3
(1,25-di-OH)
Witamina D3
(25-OH)
Ilość/Materiał
Uwagi
3 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
2 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
p.
Metoda
RIA (3)
RIA (3)
rozdział 5, Biochemia.
120
Manual_new_2012.indb 120
12-12-18 09:14
9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy
9.4 Choroby zakaźne stawów
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Maź stawowa.
Maź stawowa jest z reguły klarowna i uboga w komórki. Przy schorzeniach stawów określanie rodzaju komórek oraz zawartości białka w mazi może wyjaśnić charakter i genezę
choroby. Pozwala na rozróżnienie przyczyn urazowych, ostrych procesów zapalnych lub
zakaźnych oraz schorzeń zwyrodnieniowych stawów.
Badanie mazi
stawowej – profil 1
1 ml mazi stawowej
Liczba komórek, białko całkowite, barwa, lepkość, zmętnienie.
Badanie mazi
stawowej – profil 2
2 ml mazi stawowej
Profil 1 + cytologia.
Uwaga:
Już w ciągu kilku godzin po pobraniu mazi stawowej może
dochodzić w niej do zmian, które mają wyraźny wpływ na
wynik badania (m.in. poprzez lizę komórek). Do badań cytologicznych można ewentualnie przygotować również rozmaz
osadu (po 3-5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.).
W przypadku występowania drobnoustrojów chorobotwórczych przeprowadzana jest zasadniczo ich identyfikacja
oraz badanie wrażliwości na antybiotyki.
Diagnostyka boreliozy.
Diagnostyka Borrelia
płyn mózgowo-rdzeniowy,
burgdorferi sensu lato punktat, tkanki, kleszcz
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
p.
Wykrywanie
przeciwciał (IgM, IgG)
przeciwko Borrelia
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
p.
ELISA (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
121
Manual_new_2012.indb 121
12-12-18 09:14
9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy
9.4 Choroby zakaźne stawów
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Borrelia
p.
Metoda
Immunoblot (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
C6 Borrelia
ELISA (1)
(badanie jakościowe)
p.
Borrelia Quant C6®
rozdział 13, Choroby zakaźne.
1 ml surowicy
ELISA (1)
(pies)
Wykrywanie przeciwciał przeciwko C6 Borrelia (badanie ilościowe).
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
122
Manual_new_2012.indb 122
12-12-18 09:14
9 Układ mięśniowy, układ kostny, stawy
9.5 Choroby niezakaźne stawów
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Reumatoidalne zapalenie wielostawowe
(Polyarthritis rheumatoides).
Czynniki
reumatoidalne
1 ml surowicy
p.
Odczyn aglutynacji (1)
rozdział 14, Immunologia i alergia.
Układowy toczeń rumieniowaty (SLE).
Przeciwciała
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwjądrowe (ANA)
p.
IF (1)
rozdział 14, Immunologia i alergia.
123
Manual_new_2012.indb 123
12-12-18 09:14
10 Ośrodkowy układ nerwowy
10.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Bornaska choroba.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko wirusowi
choroby bornaskiej
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
IF (3)
lub osocza z heparyną,
lub płynu mózgowo-rdzeniowego
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne
Borelioza.
Diagnostyka Borrelia
płyn mózgowo-rdzeniowy,
burgdorferi sensu lato punktat, tkanki, kleszcz
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
p.
Wykrywanie
przeciwciał (IgM, IgG)
przeciwko Borrelia
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Borrelia
p.
ELISA (1)
Immunoblot (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
C6 Borrelia
ELISA (1)
(badanie jakościowe)
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
124
Manual_new_2012.indb 124
12-12-18 09:14
10 Ośrodkowy układ nerwowy
10.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego
Nazwa testu
Borrelia Quant C6®
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml surowicy
ELISA (1)
(pies)
Wykrywanie przeciwciał przeciwko C6 Borrelia (badanie ilościowe).
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
CAE (Caprine Arthritis and Encephalitis
– zapalenie stawów i mózgu kóz).
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
wirusowi CAE
p.
ELISA (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Encephalitozoonoza/Nosematoza.
Wykrywanie
Encephalitozoon
cuniculi
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną oraz/lub
3 ml moczu
p.
IF (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
FIP (Zakaźne zapalenie otrzewnej kotów).
Wykrywanie
punktat, lub płyn mózgowo-rdzeniowy,
PCR (1)
koronawirusów
lub 1ml krwi z EDTA, lub kał / wymaz z prostnicy
kotów (wykrywanie RNA)
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
koronawirusowi kociemu
(przeciwciała przeciwko FIP)
p.
IF (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
125
Manual_new_2012.indb 125
12-12-18 09:14
10 Ośrodkowy układ nerwowy
10.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
FSME (Wiosenno-letnie zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego).
Wykrywanie wirusa
0,5 ml płynu mózgowo-rdzeniowego;
wiosenno-letniego
kleszcz
zapalenia mózgu
i rdzenia kręgowego (RNA)
p.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi FSME
p.
PCR (1)
OWD (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Herpeswirus psów (CHV 1) – zakażenia.
Wykrywanie CHV 1
(DNA)
suche wymazy: z pochwy, nosa, gardła
PCR (1)
lub tkanki, lub poronione płody/błony płodowe
p.
p.
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko CHV 1
rozdział 13, Choroby zakaźne.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
1 ml surowicy
p.
Odczyn seroneutralizacji (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Herpeswirus koni – zakażenia.
Wykrywanie
(Wykrywanie DNA
EHV-1/2/4/5)
suche wymazy: z nosa, gardła, spojówek
PCR (1)
lub wydzielina z tchawicy, lub 2 ml krwi z EDTA,
lub wody płodowe, lub płyn mózgowo-rdzeniowy
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
126
Manual_new_2012.indb 126
12-12-18 09:14
10 Ośrodkowy układ nerwowy
10.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko EHV-1/4
p.
Metoda
Odczyn seroneutralizacji (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Herpeswirus kotów (FHV 1) – zakażenia.
Wykrywanie FHV 1
(DNA)
suche wymazy: z nosa, gardła,
rogówki/spojówki, pochwy,
lub poroniony płód/łożysko
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
p.
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko FHV 1
PCR (1)
1 ml surowicy
p.
Odczyn seroneutralizacji (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Maedi/Visna.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
wirusowi choroby Maedi-Visna
p.
ELISA (3)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Neospora sp. – zakażenia.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Neospora caninum
p.
Wykrywanie
Neospora sp.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
0,5 ml płynu mózgowo-rdzeniowego,
kał
p.
IF (3)
RT-PCR (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
127
Manual_new_2012.indb 127
12-12-18 09:14
10 Ośrodkowy układ nerwowy
10.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Toksoplazmoza.
Bezpośrednie
Kał (co najmniej
wykazanie toksoplazm ½ probówki kałowej)
p.
Wykrywanie
Toxoplasma gondii
(DNA)
metoda flotacji (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
1 ml krwi z EDTA,
lub płun mózgowo-rdzeniowy,
lub suchy wymaz z pochwy,
lub wypłuczyny z oskrzeli, lub łożysko/płód
p.
PCR (1)
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał
lub osocza z heparyną
przeciwko Toxoplasma
p.
IF (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.
Prosimy zwrócić uwagę, że już po 4 godz. po pobraniu może dojść do zmian mających
znaczny wpływ na wynik badania. Do badania cytologicznego można ewentualnie przygotować rozmaz osadu płynu mózgowo-rdzeniowego (po wirowaniu 5 min. przy 1000
obr./min.)
Przy użyciu metody PCR można wykryć w płynie mózgowo-rdzeniowym różnorodne
czynniki zakaźne.
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
PMR – profil 1
ok. 3 ml PMR
(płyn mózgowo-rdzeniowy)
Liczba komórek (leukocyty, erytrocyty), białko całkowite.
Uwaga:
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe (najpóźniej do 4 godz. od pobrania materiału), ponieważ komórki bardzo szybko ulegają lizie
w ubogim w białka środowisku PMR. Transport ma negatywny wpływ na wynik.
128
Manual_new_2012.indb 128
12-12-18 09:14
10 Ośrodkowy układ nerwowy
10.1 Choroby zakaźne centralnego układu nerwowego
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
PMR – profil 2
ok. 3 ml PMR
(płyn mózgowo-rdzeniowy)
Profil 1 + cytologia.
Uwaga:
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe (najpóźniej do 4 godz. od pobrania materiału), ponieważ komórki bardzo szybko ulegają lizie
w ubogim w białka środowisku PMR. Transport ma negatywny wpływ na wynik.
PMR – profil 3
ok. 3 ml PMR
(płyn mózgowo-rdzeniowy)
Profil 2 + bakteriologia (tlenowo i beztlenowo).
Uwaga:
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe (najpóźniej do 4 godz. od pobrania materiału), ponieważ komórki bardzo szybko ulegają lizie
w ubogim w białka środowisku PMR. Transport ma negatywny wpływ na wynik.
W przypadku stwierdzenia drobnoustrojów patogennych
przeprowadzana jest zwykle ich identyfikacja oraz antybiogram.
129
Manual_new_2012.indb 129
12-12-18 09:14
10 Ośrodkowy układ nerwowy
10.2 Choroby niezakaźne centralnego układu nerwowego
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Zespół wątrobowo-mózgowy.
Amoniak
1 ml zamrożonego osocza z EDTA
p.
Uwaga:
Test tolerancji na
związki amonowe
Fotometria (1)
rozdział 5, Biochemia.
krew pobierać do wcześniej schłodzonych naczyń, zaraz
zamknąć, wirować i osocze zamrozić; przesyłać w stanie
głębokiego zamrożenia. Pacjent musi być przez 12 godz na
czczo !
2 x 1 ml zamrożonego osocza z EDTA
Wykonanie i interpretacja – p.
Fotometria (1)
rozdział 5, Chemia kliniczna
Badanie stężenia czynnego preparatów przeciwpadaczkowych.
Bromki
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
p.
Fenobarbital
ICP-MS (1)
rozdział 6, Toksykologia i wykrywanie leków.
1 ml surowicy
p.
CLIA (1)
rozdział 6, Toksykologia i wykrywanie leków.
130
Manual_new_2012.indb 130
12-12-18 09:14
11 Choroby skóry
11.1 Zakaźne choroby skóry
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Świerzb wywołany przez Sarcoptes sp.
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko Sarcoptes
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
ELISA (1)
lub osocza z heparyną
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Ektopasożyty.
Ektopasożyty
zeskrobiny, włosy, strupy
p.
Badanie mikroskopowe (1)
rozdział 17, Parazytologia.
Mikrobiologia
Badanie
bakteriologiczne
wymaz i/lub tkanka
Badanie hodowlane (1)
(hodowla w warunkach tlenowych)
p.
Badanie w kierunku
dermatofitów
/grzybów skórnych
rozdział 16, Mikrobiologia.
zeskrobiny skóry, włosy
p.
rozdział 16, Mikrobiologia.
Badanie w kierunku
wymaz i/lub tkanka
grzybów
drożdżopodobnych i pleśniowych
p.
Uwaga:
Badanie mikroskopowe (1)
Badanie mikroskopowe (1)
rozdział 16, Mikrobiologia.
Wymazy bakteriologiczne z przewodu słuchowego są
zawsze poddawane przez nas badaniu mikologicznemu
w kierunku drożdżaków (w ramach jednej opłaty za badanie
bakteriologiczne). Należy na skierowaniu zaznaczyć miejsce
pobrania wymazu.
131
Manual_new_2012.indb 131
12-12-18 09:14
11 Choroby skóry
11.1 Zakaźne choroby skóry
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Leiszmanioza.
Wykrywanie
Leishmania sp. (DNA)
bioptaty: ze skóry, wątroby, śledziony,
lub punktat z węzłow chłonnych,
lub suchy wymaz z nosa
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał
lub osocza z heparyną
przeciwko Leishmania
p.
RT- PCR (1)
IF (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
132
Manual_new_2012.indb 132
12-12-18 09:14
11 Choroby skóry
11.2 Alergiczne/niezakaźne choroby skóry
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Diagnostyka alergii.
p.
rozdział 14, Immunologia i alergia.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał
lub osocza z heparyną
przeciwjądrowych (ANA)
p.
Witamina H (biotyna)
(surowica, włosy)
rozdział 5, Biochemia.
0,5 ml surowicy, lub włosy, lub mocz
p.
Cynk
rozdział 14, Immunologia i alergia.
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
immunologiczna
lub osocza z heparyną
reakcja enzymatyczna (3)
p.
Tal (włosy, mocz)
IF (1)
rozdział 6, Toksykologia i wykrywanie leków.
1 ml surowicy, lubosocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
p.
ICP-MS (1)
ICP-AES (1, 2)
rozdział 5, Biochemia.
Choroby skóry na tle hormonalnym
p.
rozdział 12, Endokrynologia.
Badanie histologiczne skóry
p.
rozdział 18, Histologia.
133
Manual_new_2012.indb 133
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Nadczynność kory nadnerczy (zespół Cushinga).
Zespół Cushinga jest jednym z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych u psów,
rzadko natomiast występuje u kotów. Schorzenie występuje na ogół u starszych zwierząt
(powyżej 6. roku), z mniej więcej równą częstością u obu płci. Rasami predysponowanymi są pudle, jamniki, beagle, boksery, teriery, owczarki niemieckie oraz labradory.
Ze względu na etiologię, wyróżnia się:
a.
Postać przysadkową zespołu Cushinga (Pituitary Dependent Hyperadrenocorticism, PDH). Spowodowany jest przez gruczolaka przysadki (rzadziej przez gruczolakoraka); wskutek stale zwiększonego wydzielania ACTH dochodzi do obustronnego
rozrostu kory nadnerczy i wzmożonej sekrecji kortyzolu. Ta forma powoduje u psów
ok. 80 – 85 % przypadków zespołu Cushinga.
b.
Postać nadnerczową zespołu Cushinga Cushinga (Functional Adrenocortical
Tumor, FAT). W ok. 15 – 20% przypadków choroby do nadmiernej produkcji kortyzolu
prowadzą autonomiczne gruczolaki lub gruczolakoraki kory nadnerczy.
c.
Jatrogenny zespół Cushinga
Wskutek długotrwałego podawania egzogennych glikokortykosterydów dochodzi do
wystąpienia typowych dla schorzenia objawów.
Wskutek nadmiernego uwalniania kortyzonu dochodzi do zwiększonej glukoneogenezy, immunosupresji, działania przeciwzapalnego, katabolizmu białek oraz zwiększonej
lipolizy.
Częstymi objawami klinicznymi są:
–
polyuria/polydipsia,
–
polyphagia,
–
otyłość brzuszna,
–
obwisły brzuch (powiększenie wątroby, osłabienie mięśni, gromadzenie się
tłuszczu w obrębie jamy brzusznej),
–
przerzedzenie włosów, wyłysienia (po wystrzyżeniu włosy odrastają b. słabo)
–
cienka skóra,
–
sapanie,
–
osłabienie mięśni, zanik mięsni.
U koni zespół Cushinga stanowi jedyną często występującą i znaczącą endokrynopatię
i jest schorzeniem starych koni. Powodem jest dysfunkcja części pośredniej przysadki.
Typowymi zmianami klinicznymi są nadmierne owłosienie (hirsutismus), zanik mięśni,
nieprawidłowe rozmieszczenie tkanki tłuszczowej, zmniejszenie wydolności, polydipsia/
polyuria, często nawracający ochwat.
Aby wyniki wszystkich testów były miarodajne, podczas pobierania krwi koń musi stać
spokojnie i nie wykazywać objawów bólowych. Ból (np. związany z ochwatem) lub
sytuacje stresowe przed- lub w trakcie pobierania materiału mogą prowadzić do wyników
fałszywie dodatnich.
Sezonowa zmienność aktywności układu przysadka-nadnercza w okresie jesiennym u
zdrowych koni może również prowadzić do wyników fałszywie dodatnich we wszystkich
niżej omówionych testach. Wynik ujemny badania przeprowadzonego w jesieni z dużym
prawdopodobieństwem wyklucza syndrom Cushinga, podczas gdy wynik dodatni u koni
134
Manual_new_2012.indb 134
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
z niewyraźnymi objawami klinicznymi powinien być zweryfikowany przez ponowne badanie w okresie pomiędzy styczniem a sierpniem.
Do diagnostyki zespołu Cushinga wykorzystuje się różne niespecyficzne parametry,
jak również endokrynologiczne testy czynnościowe.
Kortyzol
0,5 ml surowicy,
ECLIA (1)
Wskutek epizodycznego wydzielania u psów oraz b. silnego wpływu stresu na sekrecję u kotów, jednorazowe
określanie poziomu kortyzolu nie nadaje się do diagnostyki
zespołu Cushinga, ani do monitorowania terapii.
U koni z zespołem Cushinga poziom tego hormonu może
być zarówno zbyt niski, normalny, jak i zbyt wysoki, ponieważ w tym schorzeniu zaburzony jest przede wszystkim
dobowy rytm wydzielania. Określanie stężenia kortyzolu
samo w sobie nie ma większego znaczenia przy rozpoznawaniu zespołu Cushinga u koni; istotne jest jedynie wtedy,
gdy stanowi element specyficznych testów hormonalnych.
Testy czynnościowe do rozpoznawania nadczynności kory nadnerczy / zespołu Cushinga u koni (ECS).
Test hamowania małą dawką deksametazonu
(Dexamethason low-dose Test) (test skriningowy, LDDS)
2 oznaczenia
poziomu kortyzolu
3 oznaczenia
poziomu kortyzolu
2 x 0,5 ml surowicy
ECLIA (1)
3 x 0,5 ml surowicy
ECLIA (1)
Zasada testu:
produkowany w przysadce ACTH stymuluje pod kontrolą
podwzgórza korę nadnerczy do produkcji kortyzolu. Wzrost
poziomu tego ostatniego, poprzez ujemne sprzężenie zwrotne, prowadzi do zmniejszenia sekrecji ACTH. Ma to również
miejsce przy podaniu egzogennego deksametazonu.
Fizjologicznie:
wskutek ujemnego sprzężenia zwrotnego, po ok. 2 – 3
godzinach dochodzi do supresji wydzielania ACTH, trwającej ok. 24 – 48 godzin. Kora nadnerczy produkuje mniej
kortyzolu; jego poziom we krwi spada.
135
Manual_new_2012.indb 135
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Postać nadnerczowa
zespołu Cushinga:
guzy kory nadnerczy produkują kortyzol w sposób autonomiczny (niezależny od stymulacji ACTH). Deksametazon
hamuje wydzielanie ACTH, nie prowadzi jednak do zmniejszenia wydzielania kortyzolu – stąd jego poziom nie spada
lub tylko nieznacznie.
Postać przysadkowa
zespołu Cushinga:
w odróżnieniu od zwierząt zdrowych, podanie deksametazonu pacjentom z zespołem Cushinga nie ma żadnego
lub tylko nieznaczny wpływ na przysadkę. Sekrecja ACTH
nie jest wstrzymana lub jest zahamowana tylko na krótko,
potem ACTH jest wydzielany w dalszym ciągu, stymulując
korę nadnerczy do produkcji kortyzolu. Poziom tego ostatniego nie spada wcale lub tylko nieznacznie, albo na krótki
czas.
Czułość tego testu wynosi 85 – 95 %, swoistość określana jest na 70 – 75 %.
Wykonanie testu (pies, kot)
1. Pierwsze pobranie krwi
poziom podstawowy kortyzolu.
2. Iniekcja deksametazonu dożylnie, w dawce 0,01 mg/kg
m.c. (pies) lub 0,1 mg/kg m.c. (kot).
3. Drugie pobranie krwi po 8 godz. od iniekcji
poziom
supresyjny kortyzolu.
4. (Ewentualnie dodatkowe pobranie krwi po 4 godz. po
iniekcji).
Interpretacja wyników
(pies, kot)
-
-
poziom po 4 godz. oraz po 8 godz. < 1,0 μg/dl:
stan fizjologiczny,
poziom po 4 godz. oraz po 8 godz. > 1,4 μg/dl: podejrzenie zespołu Cushinga (postać przysadkowa lub
nadnerczowa),
poziom po 4 godz. < 1,4 μg/dl a po 8 godz. > 1,4 μg/dl
lub: poziom po 4 godz. < 50 % poziomu podstawowego, a po 8 godz. > 1,4 μg/dl: podejrzenie zespołu
Cushinga (bardziej prawdopodobna jest postać przysadkowa, ale nie wykluczona postać nadnerczowa),
poziom po 8 godz. < 50 % poziomu podstawowego,
lecz > 1,4 μg/dl: podejrzenie zespołu Cushinga (bardziej prawdopodobna jest postać przysadkowa, ale
nie wykluczona postać nadnerczowa).
136
Manual_new_2012.indb 136
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Wykonanie testu (koń)
1. Pierwsze pobranie krwi (godz. 17.00)
poziom podstawowy kortyzolu.
2. Iniekcja deksametazonu w dawce 0,04 mg/kg (4 mg/100
kg) m.c. domięśniowo lub dożylnie.
3. Następnego dnia drugie pobranie krwi 19-24 godz. po
iniekcji (ok. 12.00)
poziom supresyjny kortyzolu.
(Ewentualnie dodatkowe pobranie krwi po 15 godz. po
iniekcji – godz. 8.00).
Uwaga:
próbówki opisać jako „próba 1” i „próba 2” (ewent. „próba
3”).
Interpretacja wyników (koń)
U zdrowych koni glikokortykosterydy egzogenne powodują
obniżenie sekrecji kortyzolu do poziomu 1,0 – 0,5 μg/dl
(supresja wskutek ujemnego sprzężenia zwrotnego). U koni
z zespołem Cushinga deksametazon nie indukuje ujemnego sprzężenia zwrotnego i nie dochodzi do istotnego
spadku stężenia kortyzolu.
Test supresji deksametazonem jest u psów, kotów oraz koni testem z wyboru do diagnostyki nadczynności kory nadnerczy.
137
Manual_new_2012.indb 137
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Test stymulacji przy użyciu ACTH (pies, kot)
2 oznaczenia
poziomu kortyzolu
2 x 0,5 ml surowicy,
ECLIA (1)
Zasada testu:
za pomocą tego testu można zbadać zdolność sekrecyjną
kory nadnerczy.
U psów i kotów test stymulacyjny ACTH jest metodą z wyboru do diagnostyki jatrogennego zespołu Cushinga, do
kontroli leczenia nadczynności kory nadnerczy, jak również
do rozpoznawania niedoczynności kory nadnerczy.
Wykonanie testu:
1. Pierwsze pobranie krwi
poziom podstawowy kortyzolu.
2. Iniekcja ACTH (np. Synacthen®) dożylnie lub domięśniowo, w dawce: kot – 0,125 mg/zwierzę; pies – 0,25 mg/
zwierzę (0,125 mg = 12,5 j.m., 0,25 mg = 25 j.m.).
3. Drugie pobranie krwi po 1 godz. od iniekcji
poziom
kortyzolu po stymulacji.
Ocena (pies):
-
Kontrola terapii:
Przeprowadzając opisany test dla kontroli terapii preparatem zawierającym Trilostan należy uwzględnić odpowiedni
protokół producenta leku.
poziom podstawowy kortyzolu < 0,5 – 2 μg/dl
oraz poziom po stymulacji < 0,5 – 2 μg/dl: jatrogenny
zespół Cushinga lub podejrzenie choroby Addisona.
138
Manual_new_2012.indb 138
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Współczynnik kortyzol/kreatynina (pies, kot)
1 oznaczenie
1 x 3 ml moczu
2 oznaczenia
2 x 3 ml moczu
3 oznaczenia
3 x 3 ml moczu
Zasada testu:
Metoda
ECLIA (1)
ECLIA (1)
ECLIA (1)
Zwierzęta z zespołem Cushinga mają podwyższony
poziom kortyzolu w surowicy oraz wydalają większe jego
ilości z moczem. Kreatynina służy jako relatywna wartość
odniesienia, ponieważ ilość kortyzolu w moczu może
również wzrastać przy fizjologicznym zwiększeniu tempa
metabolizmu. Ten test skriningowy cechuje się dużą czułością (95 – 99 %), tak, że znakomicie nadaje się do wykluczania zespołu Cushinga. Ponieważ jednak nieprawidłowe
wartości współczynnika kortyzol/kreatynina mogą być
stwierdzane także przy innych schorzeniach (np. cukrzycy,
moczówce prostej, ropomaciczu, hiperkalcemii, chorobach
nerek, chorobach wątroby i in.), swoistość tego testu nie
jest wysoka (20 – 77 %). Z tego powodu zaleca się, aby
przy podwyższonym współczynniku kortyzol/kreatynina
przeprowadzić następnie jeden z testów czynnościowych
(np. test hamowania małą dawką deksametazonu).
Mocz powinien być pobierany rano, w warunkach powodujących jak najmniejszy stres, tj. przez właściciela, a nie
lekarza wet., w miejscu normalnego bytowania zwierzęcia.
Wykonanie testu:
a) do diagnostyki zespołu Cushinga (monitoring),
- pierwszego dnia – zebranie moczu porannego =
= 1. próba.
- (ewentualnie, na drugi dzień – zebranie moczu porannego = 2. próba).
(jest to wskazane, aby zminimalizować wpływ dobowych wahań poziomów mierzonych parametrów).
b) do diagnostyki oraz różnicowania między przysadkowym i nadnerczowym zespołem Cushinga.
- pierwszego dnia – zebranie moczu porannego =
= 1. próba.
- (ewentualnie, na drugi dzień – zebranie moczu porannego = 2. próba).
(jest to wskazane, aby zminimalizować wpływ dobowych wahań poziomów mierzonych parametrów).
• podanie deksametazonu 3 x 0,1 mg/kg m.c. per os
w odstępach 8-godzinnych.
• na 3. dzień – zebranie moczu porannego = 3. próba.
139
Manual_new_2012.indb 139
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Ocena testu:
przy jednorazowym oznaczaniu:
stosunek kortyzol/kreatynina:
4 – 10 x 10 6 - wartość fizjologiczna,
11 – 16 x 10 6 - wartość graniczna,
powyżej 16 x 10 6 - podejrzenie zespołu Cushinga.
przy dwukrotnym oznaczaniu:
z wartości współczynników z 2 pierwszych dni obliczana
jest średnia; ocena jak wyżej.
przy trzykrotnym oznaczaniu: współczynnik obliczony dla
3. dnia służy do rozpoznawania lub różnicowania między
przysadkowym i nadnerczowym zespołem Cushinga:
- jeśli stosunek kortyzol/kreatynina jest mniejszy niż 50
% średniej wartości współczynników dla pierwszych
dwóch dni
przysadkowy zespół Cushinga,
- jeśli stosunek kortyzol/kreatynina jest większy niż 50
% średniej wartości współczynników dla pierwszych
dwóch dni
nadnerczowy lub przysadkowy zespół
Cushinga.
Test hamowania dużą dawką deksametazonu
(Dexamethason high -dose Test) (test supresyjny, HDDS)
2 oznaczenia
poziomu kortyzolu
2 x 0,5 ml surowicy,
ECLIA (1)
Zasada testu:
przy formie przysadkowej zespołu Cushinga ujemne
sprzężenie zwrotne nie jest całkowicie zniesione, podczas
gdy przy formie nadnerczowej wydzielanie glikokortykosterydów nie podlega wpływom sterydów egzogennych.
To znaczy, małe dawki deksametazonu (0,01 mg/kg) nie
powodują spadku poziomu kortyzolu (lub nieznaczny
spadek), zarówno przy nadnerczowym-, jak i przysadkowym zespole Cushinga; natomiast duże dawki deksametazonu (0,1 mg/kg) prowadzą w większości przypadków do
wyraźnej supresji poziomu kortyzolu przy przysadkowym
zespole Cushinga, natomiast nie dochodzi do supresji tego
hormonu (lub jest on niewielki) przy formie nadnerczowej.
Uwaga: ok. 15 – 20 % zwierząt z przysadkowym zespołem
Cushinga reaguje małym spadkiem poziomu kortyzolu
również przy dużej dawce deksametazonu.
Wykonanie testu (pies):
poziom podstawowy kortyzolu.
1. Pierwsze pobranie krwi
2. Iniekcja dożylna deksametazonu w dawce 0,1 mg/kg m.c.
3. Drugie pobranie krwi - po 8 godz. od iniekcji deksametazonu
poziom supresyjny kortyzolu.
140
Manual_new_2012.indb 140
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Ocena:
a) poziom supresyjny < 50 % poziomu podstawowego,
względnie < 1,4 μg/dl
przysadkowy zespół Cushinga,
b) poziom supresyjny > 50 % poziomu podstawowego,
względnie > 1,4 μg/dl
nadnerczowy zespół Cushinga.
Oznaczanie
poziomu ACTH
1 ml zamrożonego osocza z EDTA
CLIA (1)
Ze względu na niestabilność tego hormonu, bezpośrednio po pobraniu krwi (z EDTA)
wskazane jest jej wirowanie, a następnie odpipetowanie i zamrożenie osocza. Próbkę
należy wysyłać w stanie głębokiego zamrożenia, tak, aby dotarła ona zamrożona do laboratorium.
Koń:
Pobranie materiału (do probówek plastikowych z EDTA)
najlepiej wykonać rano (w godz. 8-10). Materiałem jest 1ml
osocza z EDTA. Koń powinien mieć zapewniony spokój
w czasie nocy oraz w trakcie pobierania krwi. Ponieważ
ACTH jest bardzo niestabilny, natychmiast po pobraniu
należy próbkę odwirować. Jeżeli natychmiastowe wirowanie nie jest możliwe, krew pełną można przechować
w temp. poniżej 4oC maksymalnie przez 8 godz. Materiał
w postaci krwi pełnej z EDTA nie może ulec zamrożeniu! Po
odwirowaniu osocze należy natychmiast głęboko zamrozić
i w specjalnych pojemnikach na materiał zamrożony wysłać
do laboratorium.
Zasada testu (pies):
Oznaczanie ACTH służy do różnicowania pomiędzy postacią nadnerczową oraz przysadkową zespołu Cushinga.
Podczas gdy guzy kory nadnerczy powodują hamowanie
wydzielania ACTH wskutek ujemnego sprzężenia zwrotnego, przy przysadkowym zespole Cushinga ma miejsce
nadmierna sekrecja ACTH.
Z powodu nierównomiernego wydzielania ACTH oraz
dużego wpływu czynników stresowych na poziom tego
hormonu, interpretacja wyników jest często utrudniona.
Ocena (pies):
-
poziom ACTH w zakresie 9 – 67 pg/ml: wartość fizjologiczna,
poziom ACTH < 10 pg/ml: podejrzenie postaci nadnerczowej zespołu Cushinga lub podejrzenie wtórnej
niedoczynności kory nadnerczy,
poziom ACTH w zakresie 45 – 450 pg/ml: podejrzenie
przysadkowego zespołu Cushinga lub pierwotnej
niedoczynności kory nadnerczy,
poziom ACTH > 450 pg/ml: podejrzenie pierwotnej
niedoczynności kory nadnerczy.
141
Manual_new_2012.indb 141
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Zasada testu (koń):
Oznaczanie poziomu endogennego ACTH zalecane jest
wtedy, gdy miejsce pobytu zwierzęcia znajduje się w dużej
odległości od lecznicy (kilkukrotne dojeżdżanie staje się
kłopotliwe), jak również jako alternatywa dla testu supresji
deksametazonem u koni z ochwatem.
Interpretacja:
u koni z zespołem Cushinga poziomy ACTH są w części przypadków znacznie podwyższone (> 100 pg/ml).
Oznaczanie ACTH warunkowo nadaje się również do oceny
terapii ora kontrolowania przebiegu schorzenia.
Uwaga:
Przy otrzymywaniu osocza z EDTA należy koniecznie
przeprowadzić wirowanie próbki krwi. Nie wystarczy zwykłe
„odstawienie” krwi pełnej do pozyskania osocza.
Skojarzony test supresji deksametazonem oraz stymulacji TRH
4 oznaczenia
poziomu kortyzolu
4 x 0,5 ml surowicy
ECLIA (1)
Do dalszej diagnostyki zespołu Cushinga u koni – u pacjentów z wynikami wątpliwymi
testu supresji deksametazonem.
Wykonanie testu:
poziom podstawowy kortyzolu.
1. Pierwsze pobranie krwi
2. Iniekcja dożylna deksametazonu w dawce 40 μg/kg m.c.
(4 mg/100 kg m.c.).
3. Drugie pobranie krwi po 3 godz. od iniekcji
poziom
supresyjny (1) kortyzolu.
4. Iniekcja 1 mg TRH i.v.
5. Trzecie pobranie krwi po 30 min. od iniekcji
poziom
postymulacyjny kortyzolu.
6. Czwarte pobranie krwi po 24 godz. od iniekcji
poziom
supresyjny (2) kortyzolu.
Interpretacja:
Test opiera się na założeniu, że deksametazon powoduje
supresję wydzielania ACTH przez pars distalis przysadki.
Stąd każdy wzrost poziomu kortyzolu po podaniu TRH
wynika z nadmiernego wyrzutu ACTH z komórek melanotropowych części pośredniej (pars intermedia). Wzrost stężenia kortyzolu o ≥ 66 % po 30 min. od podania TRH i/lub
stężenie kortyzolu większe niż 1 μg/dl 24 godz. po podaniu
deksametazonu wskazują na zespół Cushinga koni.
142
Manual_new_2012.indb 142
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Syndrom metaboliczny/pre-Cushing (koń).
Syndrom metaboliczny koni (Equine Metabolic Syndrome, EMS) jest stanem patologicznym koni i kuców charakteryzującym się otyłością, tzw. opornością na insulinę oraz
ochwatem. Zwierzęta z EMS są na ogół w wieku pomiędzy 8 i 20 rokiem życia. Badania
laboratoryjne odnoszą się do wykazania oporności na insulinę. Konie dotknięte EMS
wykazują regularnie podwyższone stężenie insuliny („oporność na insulinę”) z- lub bez
jednoczesnego podwyższenia stężenia glukozy. Obraz kliniczny EMS może się nakładać
na ten obserwowany przy zespole Cushinga. Dlatego istotne jest specyficzne i w porę
przeprowadzone różnicowanie obu jednostek chorobowych za pomocą ukierunkowanych
testów diagnostycznych.
Ważne wskazówki odnośnie przeprowadzenia testu.
Przy wszystkich testach koń musi być spokojny oraz nie wykazywać objawów bólowych.
Ból (np. związany z ochwatem) lub sytuacje stresowe przed- lub w trakcie pobierania
materiału mogą prowadzić do wyników fałszywie dodatnich, ponieważ zwiększone
wydzielanie endogennego kortyzolu i adrenaliny mogą prowadzić do przejściowego podwyższenia stężenia glukozy i insuliny. Najlepiej, aby materiał pobierany był w godzinach
8.00 – 10.00 rano. Przy wszystkich przedstawionych poniżej testach pacjent powinien
być na czczo na ok. 6 godz. przed pobraniem krwi; jeśli ten okres bez posiłku miałby
być czynnikiem stresogennym dla konia, albo byłoby to trudne do zrealizowania z innych
względów, istnieje taka możliwość, żeby zwierzę przez kilka dni przyzwyczajać do kilkugodzinnej głodówki lub wyjątkowo karmić sianem, z odpowiednią interpretacją wyników.
W okresie tym nie należy podawać paszy treściwej ani zielonki. W przypadku testu tolerancji glukozy (GTT) oraz skojarzonego testu na glukozę i insulinę (KGIT) idealnie byłoby
już poprzedniego wieczoru założyć koniowi wenflon, aby uniknąć u zwierzęcia stresu
związanego z wielokrotnym dokonywaniem wkłuć. Proszę oznaczać próbki odpowiednimi numerami (1, 2, 3 itd.) żeby mieć pewność uzyskiwania wyników badań we właściwej
kolejności. Należy unikać przesyłania zamrożonych próbek w soboty. Powyższe dane
odnoszą się do aktualnie obowiązujących zaleceń.
EMS/Cushing – Profil 1 1 ml zamrożonego osocza z EDTA,
1 ml zamrożonej surowicy,
1 ml surowicy,
1 ml osocza z NaF.
Oznaczanie ACTH, insuliny, glukozy, trójglicerydów, γ-GT.
EMS/Cushing – Profil 2 1 ml zamrożonego osocza z EDTA,
1 ml zamrożonej surowicy,
1 ml surowicy, 1 ml osocza z NaF,
1 ml krwi z EDTA, rozmaz.
Oznaczanie ACTH, insuliny, glukozy, trójglicerydów, γ-GT, „duża” morfologia.
143
Manual_new_2012.indb 143
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Oznaczanie insuliny
1 ml zamrożonej surowicy (insulina)
i glukozy na czczo (koń) 1 ml krwi z NaF (glukoza)
Metoda
RIA (3)
Fotometria (1)
Przeprowadzenie testu.
Wcześnie rano należy pobrać 2 próbki krwi, jedną do
oznaczania glukozy (w probówce z NaF) oraz drugą (na
surowicę), do oznaczania insuliny. Tą drugą próbkę należy
poddać wirowaniu w czasie 30 – 60 min. po pobraniu. Uzyskaną surowicę należy zamrozić i przesłać do laboratorium
w specjalnym pojemniku na materiał mrożony.
Interpretacja testu:
Stężenia insuliny powyżej zakresu referencyjnego wskazują na oporność na insulinę. Pacjenci z EMS wykazują
najczęściej skompensowaną oporność na insulinę. Stan
ten charakteryzuje się podwyższonymi wartościami stężenia insuliny przy jednoczesnych prawidłowych lub lekko
podwyższonych wartościach stężenia glukozy.
Insulina p.
Glukoza p.
rozdział 12.4, Inne hormony.
rozdział 5, Biochemia.
Skojarzony test)
na glukozę i insulinę
(KGIT) (koń)
Każdorazowo 1 ml osocza z NaF
(łącznie 14 próbek)
Fotometryczne
oznaczanie
glukozy (1)
Test ten ma takie same wskazania diagnostyczne co test tolerancji glukozy (GTT, str. 145).
Dodatkowo ma tę zaletę, że trwa krócej i oferuje możliwość oceny wrażliwości tkanek na
insulinę.
Przeprowadzenie testu.
1. Pobranie próbki krwi w celu oznaczenia stężenia podstawowego glukozy.
2. Bezpośrednio po tym wlew dożylny roztworu glukozy
w ilości 150 mg/kg m.c.
3. Bezpośrednio po tym podanie insuliny dożylnie, w dawce 0,1 j./ kg m.c. *
4. Pobranie próbek krwi po 1, 5, 15, 25, 35, 45, 60, 75, 90,
105, 120, 135 i 150 minutach po podaniu insuliny. W warunkach polowych test może być skrócony do 60 minut.
Wskazane jest jednak zawsze, by ustalić czas potrzebny
zwierzęciu do przywrócenia poziomu podstawowego
glukozy, tak aby można było później ocenić odpowiedź
na terapię.
Interpretacja.
Utrzymywanie się stężenia glukozy powyżej poziomu
podstawowego po 45 min. sugeruje istniejącą oporność na
insulinę.
* Proszę przestrzegać ogólnych wskazówek dotyczących
testów. Podanie insuliny może prowadzić do hipoglike-
144
Manual_new_2012.indb 144
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
mii. Należy mieć przygotowane 2 strzykawki po 60 ml
roztworu glukozy gdyby pojawiły się objawy osłabienia,
fascykulacje (drżenia pęczkowe mięśni) lub poziom
glukozy we krwi spadł poniżej 40 mg/dl.
Uwaga:
Proszę opisać we właściwej kolejności wszystkie probówki.
Test tolerancji glukozy Każdorazowo 1 ml plazmy z NaF
(GTT) (koń)
(łącznie 7 próbek)
Fotometryczne
oznaczanie
glukozy (1)
Jest to dynamiczny test do rozpoznania tolerancji glukozy w związku z EMS. Może on być
zastosowany u koni z objawami klinicznymi przy jednoczesnym prawidłowym poziomie
glukozy i insuliny.
Przeprowadzenie testu:
Wszystkie próbki krwi pobierane są do probówek z NaF.
1. Pobranie krwi w celu określenia poziomu podstawowego glukozy (próbka nr 1).
2. Podanie w ciągu 5 min. roztworu glukozy w dawce 0,5
g/kg m.c. dożylnie.
3. Kolejne pobrania krwi co 30 min. przez ogółem 3 godziny (próbki nr 2 do 7).
Interpretacja:
Oporność na insulinę jest prawdopodobna, gdy poziom
glukozy po 3 godzinach nie powraca do stężenia wyjściowego.
Proszę przestrzegać ogólnych wskazówek dotyczących testów.
Uwaga:
Proszę opisać we właściwej kolejności wszystkie probówki.
145
Manual_new_2012.indb 145
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Nieswoiste parametry określane w ramach diagnostyki
zespołu Cushinga.
Niektóre parametry z zakresu chemii klinicznej, jak również zmiany w obrazie krwi oraz
składzie chemicznym moczu, mogą jedynie sugerować istnienie zespołu Cushinga; pewne rozpoznanie możliwe jest jedynie na podstawie wyżej wymienionych testów czynnościowych lub diagnostyki obrazowej. W przypadku zespołu Cushinga mogą występować
następujące zmiany:
Wzrost poziomu:
Spadek poziomu:
-
-
fosfataza zasadowa (frakcja termostabilna)
Endogenne lub egzogenne glikokortykosterydy indukują przede wszystkim wzrost frakcji termostabilnej tego
enzymu. Fosfataza wątrobowa, nerkowa oraz produkowana w kościach są termolabilne.
Termostabilną fosfatazę zasadową można wykrywać
poprzez ogrzanie surowicy do 65°C.
transaminaza alaninowa (ALT),
trójglicerydy,
glukoza (we krwi),
kwasy żółciowe,
insulina,
glukoza (w moczu),
białko (w moczu).
-
mocznik,
T4,
ciężar właściwy (mocz).
Niedoczynność kory nadnerczy (pies, koń).
Niedoczynność kory nadnerczy jest stosunkowo rzadko występującym zaburzeniem
wewnętrznego wydzielania, którego przyczyna może leżeć albo w samej korze nadnerczy (niedoczynność pierwotna, choroba Addisona), albo w zmniejszonej sekrecji ACTH
względnie CRH (niedoczynność wtórna). Przy niedoczynności pierwotnej zaburzona jest
na ogół synteza zarówno glikokortykosterydów, jak i mineralokortykosterydów, przy niedoczynności wtórnej – z reguły tylko glikokortykosterydów. Suki są bardziej predysponowane do tego schorzenia (ok. 70 % przypadków), ponadto występuje ono częściej u psów
średniej wielkości i dużych oraz w średnim wieku.
U zwierząt najczęstszą formą schorzenia jest jednak niedoczynność jatrogenna, spowodowana długotrwałym stosowaniem glikokortykosterydów egzogennych lub podawaniem
preparatu o,p’-DDD (Mitotane) w ramach leczenia zespołu Cushinga.
Oprócz zmian niespecyficznych, ewentualnie stwierdzanych w badaniach laboratoryjnych, jak np. łagodnej niedokrwistości, azotemii, hiperkalcemii i/lub hipoglikemii, stosunkowo często stwierdza się przesunięcie współczynnika Na/K (tylko przy upośledzeniu
syntezy mineralokortykosterydów). Normalnie ma on wartość 27:1 – 40:1, przy niedoczynności kory nadnerczy wynosi zwykle poniżej 27:1.
146
Manual_new_2012.indb 146
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Na podstawie jednorazowego określania poziomu kortyzolu można jedynie wykluczyć
niedoczynność kory nadnerczy, ponieważ również u zdrowych zwierząt jego poziom
może być niższy niż 0,5 μg/dl.
U koni niedoczynność kory nadnerczy występuje również stosunkowo rzadko. Podobne
jak u psów choroba ta polega na zaburzeniu czynności kory nadnerczy (niedoczynność
pierwotna, odpowiednik choroby Addisona), albo na zmniejszonej sekrecji ACTH względnie CRH (niedoczynność wtórna). Również u koni postać jatrogenna, spowodowana
długotrwałym stosowaniem glikokortykosterydów egzogennych, spotykana jest najczęściej. Jednorazowe określanie poziomu kortyzolu nie ma dużej wartości diagnostycznej.
Istotnych sugestii odnośnie niedoczynności nadnerczy mogą natomiast dostarczyć test
stymulacji ACTH oraz jednorazowe oznaczanie poziomu ACTH. Ostateczne rozpoznanie
może być postawione na podstawie wywiadu, objawów klinicznych oraz testów diagnostycznych.
Test stymulacji
przy użyciu ACTH
2 oznaczenia poziomu kortyzolu
2 x 0,5 ml surowicy
ECLIA (1)
Wykonanie testu:
Interpretacja:
138.
p. str.
poziom podstawowy kortyzolu zwykle < 0,5 – 2 μg/dl,
poziom po stymulacji zwykle < 0,5 – 2 μg/dl Podejrzenie
choroby Addisona.
Wykonanie testu (koń)
1. Pierwsze pobranie krwi (o godz. 9.00)
poziom podstawowy kortyzolu.
2. Iniekcja 100 j.m. ACTH (np. Synacthen®) dożylnie.
poziom
3. Drugie pobranie krwi po 2 godz. od iniekcji
kortyzolu po stymulacji.
U zdrowych koni poziom kortyzolu wzrasta o około 80%.
U koni z niedoczynnością kory nadnerczy wartości podstawowe kortyzolu są na ogół bardzo niskie, a po stymulacji
ACTH jego wydzielanie jest nieznaczne lub nawet brak.
147
Manual_new_2012.indb 147
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.1 Hormony/zaburzenia czynnościowe kory nadnerczy
Nazwa testu
Oznaczanie poziomu
aldosteronu (pies, kot)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml surowicy (schłodzonej)
Metoda
RIA (3)
Jednorazowe oznaczanie aldosteronu ma niewielką wartość diagnostyczną. Wyniki należy interpretować po stymulacji za pomocą ACTH.
p.
Test stymulacji przy użyciu ACTH.
Wskazania:
-
Występowanie:
Podwyższenie poziomu
(względnie nadmierny
wzrost po stymulacji):
aldosteron produkowany jest w strefie kłębkowatej (zona
glomerulosa) kory nadnerczy; jego poziom regulowany jest
przez układ renina-angiotenzyna-aldosteron oraz stężenie
potasu w surowicy.
-
Obniżenie poziomu
(względnie niewielki wzrost
albo brak wzrostu
po stymulacji):
wybiórczy niedobór aldosteronu (hiponatriemia i hiperkaliemia przy prawidłowym poziomie podstawowym
kortyzolu, względnie prawidłowym poziomie kortyzolu
po stymulacji przez ACTH),
pierwotny hiperaldosteronizm.
-
pierwotny hiperaldosteronizm: nadczynność kory nadnerczy.
(wtórny hiperaldosteronizm: zaburzenia procesu rozkładu aldosteronu).
hipoaldosteronizm.
148
Manual_new_2012.indb 148
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Niedoczynność tarczycy
Pierwotna niedoczynność tarczycy u psów powodowana jest przez limfocytarne zapalenie tarczycy (thyreoiditis), idiopatyczny zanik pęcherzyków, a rzadko także przez
nowotwory tarczycy. Rzadziej opisywana jest niedoczynność wtórna (spowodowana
niedoborem TSH) oraz trzeciego rzędu (wskutek niedoboru TRH).
Objawy kliniczne wywołane są niedoborem krążących we krwi hormonów tarczycy. Predysponowane są psy ras dużych oraz średniej wielkości.
Poniższe niespecyficzne parametry, określane w ramach diagnostyki laboratoryjnej,
mogą wskazywać na istnienie niedoczynności tarczycy:
-
wzrost poziomu cholesterolu w surowicy,
niedokrwistość małego- lub średniego stopnia (na ogół
normobarwliwa, normocytarna, rzadziej niedobarwliwa
mikrocytarna),
- podwyższenie poziomu fruktozaminy,
- nieznaczny wzrost poziomu enzymów wątrobowych,
- nieznaczny wzrost poziomu kinazy kreatynowej.
U kotów niedoczynność tarczycy występuje b. rzadko.
U koni pierwotne schorzenia tarczycy są rzadkie. Ewentualne wtórne postacie niedoczynności tarczycy u tych zwierząt mogą być następstwem syndromu metabolicznego koni
lub zespołu Cushinga. Źrebięta mogą wykazywać fizjologiczne wyraźnie wyższe wartości
hormonów tarczycy.
Oznaczanie poszczególnych hormonów tarczycy
U psów i kotów może mieć miejsce tzw. Euthyroid Sick Syndrome (dyshormonoza tarczycowa z eutyreozą). Zjawisko to polega na występowaniu obniżonego stężenia hormonów
tarczycy we krwi w przebiegu różnych chorób, które pierwotnie nie dotyczą tarczycy (tzw.
NTI) lub w wyniku stosowania pewnych leków.
p. też
Profil tarczycowy u koni.
Uwaga:
możliwe jest obniżenie stężenia poszczególnych hormonów wskutek chorób niedotyczących tarczycy (NTI) lub
w wyniku stosowania leków.
NTI:
cukrzyca, nadczynność kory nadnerczy, niedoczynność
kory nadnerczy, choroby nerek, choroby wątroby, ostre
infekcje, schorzenia nerwowo-mięśniowe, ropne zapalenie
skóry, hipoproteinemia, zastoinowa niewydolność serca i in.
Psy cierpiące na któreś z tych schorzeń nietarczycowych
nie powinny być badane. Jeśli podejrzewana jest nadczynność kory nadnerczy, należy to najpierw wyjaśnić.
Leki:
niesterydowe leki przeciwzapalne, glikokortykosterydy, leki
przeciwdrgawkowe, sulfonamidy i in. Leki te nie powinny być
podawane na ok. 4 – 6 tyg. przed planowanym badaniem.
149
Manual_new_2012.indb 149
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy
Nazwa testu
Oznaczanie
tyroksyny (T4)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,5 ml surowicy
ECLIA (1)
Tyroksyna całkowita składa się z frakcji wolnej (FT4) oraz
frakcji związanej z białkami. Przy oznaczaniu tego hormonu
uwzględnia się obie frakcje. Endogenna T4 wytwarzana jest
wyłącznie w tarczycy i dlatego jest wartościowym wskaźnikiem, pozwalającym na rozpoznanie nadczynności tarczycy u kotów oraz na wykluczenie niedoczynności tarczycy
u psów – ponieważ tylko u nielicznych psów z hipotyreozą
stężenia T4 mieszczą się w zakresach referencyjnych.
Normalne stężenia T4 mogą występować u psów z niedoczynnością tarczycy w początkowym okresie schorzenia.
Ponadto, zdarzają się niekiedy (ok. 1,5 % przypadków) psy
z hipotyreozą, u których pojawiają się przeciwciała anty-T4,
mogące dawać fałszywie wysokie wartości pomiaru T4. U
takich zwierząt zalecamy oznaczanie poziomu FT4 metodą
dializy i/lub wykrywanie przeciwciał anty-T4.
Na wynik pomiaru stężenia T4 mogą mieć wpływ różne
schorzenia (NTI) oraz leki (p. wyżej).
Oznaczanie FT4
0,5 ml surowicy
ECLIA (1)
Mierzone jest tylko stężenie frakcji wolnej tyroksyny.
Uwaga:
możliwe jest nieswoiste obniżenie poziomu FT4 przez NTI
oraz leki (p. wyżej).
Oznaczanie FT4
1 ml surowicy
metodą dializy
(Equilibriums-Dialyse)
RIA (3)
W metodzie tej rozdziela się FT4 od białek surowicy oraz
od frakcji T4 związanej z białkami, a następnie mierzy jej
stężenie. Wynik nie zależy od ilości białek wiążących T4, ani
od obecności przeciwciał anty-T4.
150
Manual_new_2012.indb 150
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy
Nazwa testu
Oznaczanie
trójjodotyroniny (T3)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,5 ml surowicy
ECLIA (1)
Trójjodotyronina powstaje głównie poprzez wewnątrzkomórkowe odjodowanie tyroksyny. Jeśli synteza T4 jest
zmniejszona, często dochodzi do kompensacyjnego
nasilenia procesu przekształcania T4 w T3. Dlatego, mimo
istnienia stanu hipotyreozy, stwierdzane wartości T3 mogą
mieścić się w zakresach referencyjnych. Z tego względu
oznaczanie T3 ma mniejszą wartość diagnostyczną przy
rozpoznawaniu niedoczynności tarczycy u psów.
Wolna, niezwiązana z białkami trójjodotyronina (FT3),
odgrywa drugorzędną rolę w diagnostyce niedoczynności
tarczycy u zwierząt domowych.
Profil tarczycowy 1
2 ml surowicy
Do rozpoznawania niedoczynności względnie nadczynności tarczycy, jak również do
oceny skuteczności terapii.
Pies: tyroksyna (T4), FT4, TSH,
Kot: tyroksyna (T4), FT4,
Koń: tyroksyna (T4), FT4, T3.
Profil tarczycowy 2
2 ml surowicy
(pies)
Do rozpoznawania niedoczynności tarczycy na tle autoimmunologicznym oraz jako skrining u ras predysponowanych.
Oznaczane są: TSH, FT4, przeciwciała antytyreoglobulinowe.
151
Manual_new_2012.indb 151
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy
Nazwa testu
Oznaczanie cTSH
(tyreotropiny) (pies)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,5 ml surowicy
CLIA (1)
Obniżony poziom T4, poprzez brak ujemnego sprzężenia
zwrotnego, prowadzi do zwiększonej sekrecji TSH.
Ocena testu:
jeśli stężenia T4 i FT4 są obniżone, a poziom cTSH podwyższony
pierwotna niedoczynność tarczycy.
U ok. 20 (do 40) % psów z hipotyreozą stężenie TSH mieści
się w zakresach referencyjnych (czułość testu wynosi 63
– 82 %). Psy z prawidłową funkcją tarczycy mogą niekiedy
wykazywać podwyższone stężenia TSH, np. przy zaczynającym się stanie hipotyreozy, w okresie rekonwalescencji
po NTI, albo po podawaniu sulfonamidów.
Interpretacja wyników oznaczania T4 oraz cTSH
Stwierdzane wartości
Interpretacja/dalsze postępowanie diagnostyczne
podwyższony poziom
cTSH oraz obniżony
poziom T4
bardzo prawdopodobna niedoczynność tarczycy
(hipotyreoza)
podwyższony poziom
cTSH oraz prawidłowy
poziom T4
najprawdopodobniej brak hipotyreozy
(wyjątek: obecność przeciwciał anty-T4)
oznaczanie FT4 metodą dializy, określanie przeciwciał
anty-T4, rozpoznanie ewentualnej NTI lub stwierdzenie
(na podstawie wywiadu) wcześniejszej terapii określonymi lekami
ponowne oznaczanie cTSH i T4 po wyleczeniu NTI lub
odstawieniu leków
prawidłowy poziom
cTSH oraz obniżony
poziom T4
możliwa hipotyreozai
rozpoznanie ewentualnej NTI lub stwierdzenie (na
podstawie wywiadu) wcześniejszej terapii określonymi
lekami
ponowne oznaczanie cTSH i T4 po wyleczeniu NTI lub
odstawieniu leków
test stymulacji za pomocą TSH
152
Manual_new_2012.indb 152
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy
Nazwa testu
Określanie
współczynnika K
(FT4/cholesterol) (pies)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml surowicy
Metoda
kinetyka enzymów,
ECLIA (1)
Obliczanie współczynnika K wg Larssona.
Psy z hipotyreozą mają często podwyższony poziom cholesterolu w surowicy (mierzony na czczo). Wraz z określaną
wartością FT4 może być on wykorzystany jako wskaźnik
istniejącej niedoczynności tarczycy – zgodnie ze wzorem
podanym przez Larssona. Należy jednak zwrócić uwagę,
że stany hipotyreozy nie muszą koniecznie przebiegać
wraz z hipercholesterolemią, a z drugiej strony wzrost poziomu cholesterolu w surowicy może mieć inną przyczynę
(schorzenia wątroby, spożycie pokarmu itd.).
Wzór na obliczanie
wg Larssona:
K = 0,7 x FT4 (pmol/l) – cholesterol w surowicy (mmol/l)
Współczynniki przeliczeniowe jednostek:
FT4
stara jednostka
cholesterol
stara jednostka
Ocena:
K < -4
K = -4 – 1
K≥1
SI: x 12,78
SI: x 0,02
podejrzenie hipotyreozy
zakres wątpliwy
zakres fizjologiczny
Wykrywanie
0,3 ml surowicy,
przeciwciał anty-tyreo- (lub osocza z EDTA, lub osocza z heparyną)
globulinowych (pies)
ELISA (2)
W przebiegu niedoczynności tarczycy, spowodowanej
przez zapalenie limfocytarne tego gruczołu, tworzą się
m.in. przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie. Wykrywanie
ich ma znaczenie nie tyle dla rozpoznania stanu hipotyreozy, co dla ustalenia etiologii schorzenia. Należy jednak
zwrócić uwagę, że przeciwciała te mogą być również
stwierdzane u nawet 15% zdrowych psów oraz u 25% psów
z chorobami nie związanymi z tarczycą. Podwyższone
stężenie przeciwciał może być ewentualnie wczesną oznaką limfocytarnego zapalenia tarczycy, dlatego wskazana
jest kontrola ich miana w regularnych odstępach czasu.
Jeśli w przebiegu schorzenia tkanka gruczołowa tarczycy
zostanie w mniejszym lub większym stopniu zniszczona,
wskutek braku stymulacji antygenowej może dojść również
do obniżenia stężenia autoprzeciwciał.
153
Manual_new_2012.indb 153
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1,5 ml surowicy
przeciwciał anty-T4 (pies)
Metoda
RIA (3)
Przeciwciała anty-T4, podobnie jak przeciwciała anty-tyreoglobulinowe, mogą występować w przebiegu thyreoiditis
lymphatica. Mogą one mieć wpływ na określanie stężenia
tyroksyny, powodując uzyskiwanie fałszywie wysokich wyników badania poziomu T4. (Nie dotyczy to metody dializy).
Wskazanie do testu:
poziom T4 w zakresie- lub powyżej wartości prawidłowych,
przy objawach klinicznych wyraźnie wskazujących na
niedoczynność tarczycy.
Ograniczenia:
psy z prawidłową funkcją tarczycy mogą także wykazywać
obecność przeciwciał anty-T4, a u zwierząt z hipotyreozą
może być stwierdzany brak tych przeciwciał.
Hormony tarczycy – testy czynnościowe
Test stymulacji przy użyciu rhTSH (pies) (rekombinowanej tyreotropiny człowieka)
2 oznaczania T4
3 oznaczania T4
2 x 0,5 ml surowicy,
(lub osocza z EDTA, lub osocza z heparyną)
3 x 0,5 ml surowicy,
(lub osocza z EDTA, lub osocza z heparyną)
EIA (1)
EIA (1)
Zasada testu:
podanie TSH powoduje maksymalną stymulację tarczycy.
Wykonany następnie pomiar T4 pozwala na uzyskanie informacji odnośnie wydolności tego gruczołu.
Wykonanie:
1. Pierwsze pobranie krwi: do określenia poziomu podstawowego tyroksyny.
2. Iniekcja 75 μg rhTSH dożylnie lub domięśniowo.
3. Drugie pobranie krwi po 6 godz. od iniekcji.
Ocena:
poziom T4 po stymulacji > 2,5 μg/dl
stan prawidłowy,
< 1,5 μg/dl
hipotyreoza.
poziom T4 po stymulacji pomiędzy tymi wartościami
zakres wątpliwy (zaczynająca się hipotyreoza, NTI, leki).
Na wyniki testu stymulacji przy użyciu TSH wyraźnie mniejszy wpływ mają tzw. NTI oraz
leki. Dlatego test ten uznawany jest za „złoty standard” w diagnostyce niedoczynności
tarczycy. Powinien być on wykonywany tylko u tych zwierząt, które nie cierpią na którąś
z w/w NTI, ani nie otrzymywały leków. W przeciwnym razie test nadaje się tylko do wykluczenia hipotyreozy. Wadą testu jest wysoka cena rekombinowanej tyreotropiny człowieka.
154
Manual_new_2012.indb 154
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Test stymulacji przy użyciu TRH (pies)
2 oznaczania T4
3 oznaczania T4
2 x 0,5 ml surowicy,
(lub osocza z EDTA, lub osocza z heparyną)
3 x 0,5 ml surowicy,
(lub osocza z EDTA, lub osocza z heparyną)
EIA (1)
EIA (1)
W tym teście określany jest wzrost T4 w surowicy.
Uwaga:
na stymulację wydzielania tyroksyny mogą mieć negatywny
wpływ pewne schorzenia nie dotyczące tarczycy oraz leki
(p. Oznaczanie poszczególnych hormonów tarczycy), ponadto również u psów zdrowych może niekiedy dochodzić
do niewystarczającego pobudzenia tarczycy. Z tych powodów test stymulacji przy użyciu TRH zalecany jest jedynie do
wykluczenia hipotyreozy.
Wykonanie:
1. Pierwsze pobranie krwi
poziom podstawowy tyroksyny.
2. Iniekcja TRH (200 μg/zwierzę) dożylnie (np. Thyroliberin®-Merck).
3. (Ewentualne pobranie krwi po 2 godz. od iniekcji
poziom postymulacyjny (1) tyroksyny.
4. Pobranie krwi po 4 godz. od iniekcji
poziom postymulacyjny (2) tyroksyny.
Ocena:
-
wielkość stymulacji mieści się w zakresach fizjologicznych (poziom postymulacyjny tyroksyny > 1,5 μg/dl)
stan prawidłowy,
brak lub tylko nieznaczna stymulacja (poziom podstawowy oraz postymulacyjny tyroksyny < 1,5 μg/dl)
hipotyreoza.
155
Manual_new_2012.indb 155
12-12-18 09:14
12 Endokrynologia
12.2 Hormony/schorzenia tarczycy
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Test stymulacji przy użyciu TRH (koń)
2 oznaczania T4
3 oznaczania T4
Wykonanie:
Interpretacja:
2 x 0,5 ml surowicy,
(lub osocza z EDTA, lub osocza z heparyną)
3 x 0,5 ml surowicy,
(lub osocza z EDTA, lub osocza z heparyną)
ECLIA (1)
ECLIA (1)
poziom podstawowy tyrok1. Pierwsze pobranie krwi
syny.
2. Iniekcja TRH (u konia – 1mg, u kuca – 0,5 mg) dożylnie.
3. Drugie pobranie krwi po 4-5 godz. od iniekcji
poziom
postymulacyjny (1) tyroksyny.
4. (Ewentualne trzecie pobranie krwi po ok. 8 godz. od
iniekcji
poziom postymulacyjny (2) tyroksyny.
- w stanach fizjologicznych po 4-5 godz. stężenie T4 istotnie wzrasta do dwukrotnej wartości poziomu podstawowego.
- wzrost maksymalny po 4 – 10 godz. od iniekcji TRH.
156
Manual_new_2012.indb 156
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Actinobacillus zakażenia.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko APP
ELISA (3)
(Actinobacillus pleuropneumoniae)
Ważna z gospodarczego punktu widzenia choroba – pleuropneumonia – wywoływana
jest przez Actinobacillus pleuropneumoniae. Znane są różne serotypy zarazka, różniące
się zjadliwością. Chorują świnie wszystkich klas wiekowych. Jeśli zwierzęta przeżyją zakażenie, wytwarza się trwała odporność. Przeciwciała mogą być wykrywane najwcześniej
7. dnia od momentu infekcji. Prosięta wraz z siarą uzyskują odporność, która w części
przypadków utrzymuje się również u warchlaków.
Adenowirus psów typu 2 - zakażenia.
Wykrywanie DNA
adenowirusa
typu 2 psów
1ml krwi z EDTA,
200 mg bioptatu (wątroba),
wymazy (gardło, nos, spojówka)
RT-PCR (1)
Adenowirus typ 1 u koni - zakażenie.
Koński adenowirus typu 1 może w określonych okolicznościach (u młodych źrebiąt z
niskim poziomem przeciwciał matczynych, w stanach immunosupresji) powodować choroby dróg oddechowych. Zakażenia manifestują się nieżytowym do ropnego zapaleniem
spojówek oraz wypływem z nosa.
Wykrywanie
wymaz ze spojówek,
adenowirusa
wymaz z rogówki
typu 1 koni (wykrywanie DNA)
PCR (1)
157
Manual_new_2012.indb 157
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Afrykański pomór koni (AHSV).
Afrykański pomór koni jest ciężką, wysoce zaraźliwą chorobą wirusową koni i pokrewnych
zwierząt nieparzystokopytnych na ogół o przebiegu ogół śmiertelnym, występującą głównie w południowej części Afryki. Sporadyczne przypadki choroby obserwowane są także w
Afryce północnej, południowej Europie oraz na środkowym Wschodzie. Z reguły choroba
przenoszona jest poprzez owady. Klinicznie rozróżnia się 4 formy choroby: nadostrą albo
płucną („Dunkop”), podostrą obrzękową albo sercową („Dikkop”), ostrą albo mieszaną
oraz tzw. „Horse sickness fever”, której towarzyszą ronienia. Objawy kliniczne zależne są
od postaci choroby i mogą obejmować gorączkę, duszność, obrzęki (płuc, spojówek, podbrzusza i. in. narządów). Do śmierci zwierzęcia dochodzi po 3-5 dniach. Badanie wymagane jest przede wszystkim w przypadku eksportu koni z Afryki. Ewentualne bezpośrednie
przenoszenie choroby z jednego zwierzęcia na inne nie zostało jak dotąd udowodnione.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi afrykańskiego
pomoru koni
CELISA (3)
Anaplazmoza.
p.
Erlichioza
Aujeszky’ego choroba.
Choroba Aujeszky’ego (wścieklizna rzekoma) jest chorobą gorączkową o ostrym przebiegu, wywoływaną przez wirusa z rodziny Herpesviridae, atakującą przede wszystkim
świnie. W zależności od wieku zwierząt, wirus atakuje centralny układ nerwowy, układ
oddechowy lub układ rozrodczy.
Inne gatunki zwierząt mogą ulegać zakażeniu jako gospodarze końcowi; człowiek jest
niewrażliwy na zakażenie. Infekcje centralnego układu nerwowego kończą się śmiercią,
szczególnie wrażliwe są psy (nagła śmierć psów podwórzowych może wskazywać na
chorobę Aujeszky’ego w stadzie świń).
Objawy kliniczne:
-
gorączka,
zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego,
wyciek z nosa, kaszel (u tuczników),
ronienia.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi choroby Aujeszky’ego
ELISA (3)
158
Manual_new_2012.indb 158
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi choroby Aujeszky’ego
Uwaga:
Metoda
odczyn seroneutralizacji (3)
Odczyn seroneutralizacji, wykonywany w celu wykrycia
przeciwciał przeciwko wirusowi choroby Aujeszky’ego,
przeprowadzany jest przeważnie u psów wywożonych za
granicę.
Proszę wyraźnie zaznaczyć na formularzu zleceniowym,
że wymagane jest badanie eksportowe.
Babeszjoza / Piroplazmoza – (pies).
W Europie choroba u psów powodowana jest przeważnie przez „duże” babeszje z grupy
Babesia canis. Znaczenie mają przy tym przede wszystkim B. canis canis oraz B. canis
vogeli. Poszczególne szczepy tego pierwotniaka różnią się od siebie patogennością.
Wysoce patogenny podgatunek B. canis rossi występuje głównie w południowej Afryce,
powodując tam ciężkie schorzenia.
Inwazje spowodowane przez „małe” babeszje (B. gibsoni) występują rzadko w Europie.
W północno-zachodniej Hiszpanii pojawiło się w ostatnich latach wiele doniesień dotyczących inwazji o ciężkim przebiegu, powodowanych przez babeszje małe. Ich przyczyną
jest prawdopodobnie gatunek babeszji podobny do pierwotniaków pasożytujących u
ludzi (B. microti względnie Theileria annae).
Różnicowanie dużych i małych babeszji może mieć znaczenie terapeutyczne, gdyż działanie powszechnie używanych leków, skierowanych głównie przeciwko Babesia canis, nie
obejmuje babeszji małych.
W Europie babeszje przenoszone są za pośrednictwem kleszczy z rodzajów Rhipicephalus i Dermacentor. Obszar występowania pasożyta rozciąga się przez cały basen Morza
Śródziemnego, Węgry i kraje bałkańskie. Babeszjoza u psów była wcześniej typową
„chorobą podróżną”, nabywaną w związku z pobytem zwierzęcia w obszarze śródziemnomorskim. Jednak obecnie coraz częściej pojawiają się również przypadki rodzime
w Niemczech, Austrii i Szwajcarii.
Objawy kliniczne:
Zależnie od patogenności pasożyta oraz stanu układu
immunologicznego, przebieg choroby może być od nadostrego do przewlekłego. Po okresie inkubacji, wynoszącym
od 3 dni do 5 tygodni, rozwijają się z reguły typowe objawy
chorobowe:
- gorączka (ponad 40°C),
- anemia hemolityczna, hemoglobinemia i hemoglobinuria,
- żółtaczka, bilirubinuria,
- obrzęk wątroby i śledziony,
- DIC (rozsiane krzepnięcie śródnaczyniowe),
- brak apetytu, apatia.
159
Manual_new_2012.indb 159
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Bezpośrednie
wykrywanie babeszji
we krwi
Ilość/Materiał
Uwagi
rozmaz krwi + 0,5 ml krwi z EDTA
Metoda
badanie
mikroskopowe (1)
W celu wykrycia merozoitów znajdujących się wewnątrz
erytrocytów, przygotowuje się rozmazy krwi, najlepiej
sporządzone z krwi kapilarnej, a następnie po zabarwieniu
metodą Giemsy ogląda w mikroskopie optycznym.
Możliwe jest przy tym w znacznym stopniu różnicowanie
babeszji dużych i małych.
Parazytemia występuje ok. 5 – 10 dni po inwazji. Przy
przebiegu przewlekłym okresy parazytemii oraz uspokojenia występują naprzemiennie. Dlatego też bezpośrednie
wykazanie pasożyta nie zawsze jest możliwe!
Wykrywanie
DNA babeszji
0,5 ml krwi z EDTA
RT-PCR (1)
Wykrywane są babeszje duże i małe. Przy wyniku dodatnim
badania, w ciągu 1-3 dni roboczych przeprowadzane jest
(bezpłatnie) dodatkowe różnicowanie Babesia canis canis,
B. canis vogeli, B. canis rossi, B. gibsonii i B. conradae.
W porównaniu z badaniem mikroskopowym rozmazu krwi,
metoda PCR charakteryzuje się znacznie większą czułością. Parazytemia występuje ok. 5 – 10 dni po inwazji. Przy
przebiegu przewlekłym wykrywanie babeszji jest często
utrudnione, ponieważ okresy parazytemii oraz uspokojenia
występują naprzemiennie. Dlatego też bezpośrednie wykazanie pasożyta nie zawsze jest możliwe!
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
160
Manual_new_2012.indb 160
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Babesia canis
Metoda
IF (3)
Wykrycie przeciwciał przeciwko Babesia za pomocą odczynu IF możliwe jest najwcześniej 10 – 14 dni od momentu
inwazji. Młode zwierzęta w wieku poniżej 8 mies. często
wykazują niskie miana przeciwciał i mogą być badane
najwcześniej od 3 miesiąca (ponieważ mogą być obecne
u nich przeciwciała matczyne, chroniące szczenięta do 2.
mies. życia) Metoda ta wykazuje przeciwciała przeciwko
Babesia canis.
Jeśli chcieliby Państwo wykryć przeciwciała przeciwko
Babesia gibsoni (np. w związku z planowaną sprzedażą
zwierzęcia za granicę), proszę wcześniej skontaktować się
z laboratorium. Zlecenie takie musi być oddzielnie zaznaczone na formularzu zleceniowym.
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne:
Pasożyty krwi i bakterie hemotroficzne (Badanie mikroskopowe).
Profile „podróżne” i Profile „kleszczowe”.
Babeszjoza / Piroplazmoza – (koń).
Czynniki etiologiczne: Theileria (wcześniej Babesia) equi oraz Babesia caballi.
Piroplazmoza jest przenoszoną przez kleszcze, pasożytniczą chorobą krwi u koni.
Jest ona szeroko rozprzestrzeniona w Ameryce Północnej i Południowej, jak również
w południowej i wschodniej Europie. Z uwagi na nasilający się międzynarodowy obrót
końmi oraz powiększający się zasięg występowania wektorów pasożyta (Dermacentor,
Hyalomma sp.), należy się liczyć z możliwością wystąpienia przypadków klinicznych albo
pojawienia się zwierząt serologicznie dodatnich również w Niemczech.
Choroba może mieć przebieg subkliniczny, nadostry, ostry do przewlekłego. W przypadkach ostrych klinicznie obserwuje się gorączkę, apatię, obrzęki, wylewy krwawe w
obrębie trzeciej powieki, morzysko, żółtaczkę i hemoglobinurię. Możliwe są przypadki
śmiertelne. Badania laboratoryjne wykazują niedokrwistość, leukopenię, podwyższony
poziom bilirubiny oraz przedłużony czas krzepnięcia. W przypadkach przewlekłych można stwierdzić utratę masy ciała i spadek wydajności wraz z łagodną anemią i zwiększonym lub prawidłowym stężeniem bilirubiny. T. equi może być także przenoszona przez
łożysko i powodować ronienia, jak również piroplazmozę źrebiąt-noworodków. Zarażone
zwierzęta mogą przez długi czas (nawet do końca życia) pozostawać nosicielami i stanowić dla kleszczy źródło inwazji.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
babeszjom (koń)
IF (3)
161
Manual_new_2012.indb 161
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
babeszjom (koń)
Metoda
OWD (3)
OWD do wykrywania przeciwciał przeciwko babeszjom
przeprowadzany jest przeważnie w przypadku eksportu
koni.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
babeszjom (koń) - CELISA
CELISA (3)
Metoda obowiązująca w przypadku eksportu do USA.
Bezpośrednie
wykrywanie babeszji
we krwi
rozmaz +
0,5 ml krwi z EDTA
p.
badanie mikroskopowe (1)
Babeszjoza (psy).
Mikroskopowe wykrywanie pasożytów wewnątrz erytrocytów.
Wykrywanie
DNA babeszji
1 ml krwi z EDTA
PCR (1)
Różnicowanie pomiędzy T. equi i B. caballi możliwe jest
poprzez analizę sekwencyjną produktu PCR. Badanie takie
można zlecić dodatkowo w przypadku wykrycia DNA babeszji. Proszę zwrócić uwagę, że wiąże się to z dodatkowymi
kosztami.
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
162
Manual_new_2012.indb 162
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Bartonelloza.
Bartonella sp.
(wykrywanie DNA)
0,5 ml krwi z EDTA,
punktat z węzłów chłonnych
RT-PCR (1)
Omawiana procedura diagnostyczna wykrywa Bartonella
henselae, B. vinsonii, B. quintana, B. clarridgeiae. Zwierzęta
domowe stanowią istotny rezerwuar zarazka, a większość
gatunków z rodzaju Bartonella ma znaczenie epidemiologiczne (zoonozy). Koty stanowią główny rezerwuar dla
Bartonella henselae, B. clarridgeiae i B. koehlerae. Psy
mogą być zakażone przez B. vinsonii subsp. berkhoffii,
B. henselae, B. clarridgeiae, B. washoensis, B. elizabethae
i B. quintana. Zakażenie wywołane przez Bartonella henselae u kotów przebiega z reguły bezobjawowo. Dyskutowany jest ewentualny związek tej infekcji z występowaniem
miejscowej lub uogólnionej limfadenopatii. U zakażonych
kotów przez miesiące, a nawet lata, może występować
bakteriemia, przy czym ilość drobnoustrojów we krwi może
ulegać wahaniom.
Wykrywanie zarazka u kota jest godne uwagi w sytuacji
podejrzenia choroby kociego pazura u osoby mającej kontakt ze zwierzęciem. Zakażenie u ludzi w 90 % przypadków
przebiega jako łagodna, samoistnie ustępująca limfadenopatia i tylko w wyjątkowych sytuacjach, przede wszystkim
u osób z obniżoną odpornością, prowadzi do poważniejszych powikłań, jak np. zapalenia mózgu, stawów oraz
płuc.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi choroby granicznej
odczyn seroneutralizacji (3)
163
Manual_new_2012.indb 163
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Borelioza
W Europie wykryto do tej pory 6 z 11 genogatunków Borrelia (B. burgdorferi sensu stricto,
B. afzelii, B. garinii, B. lusitaniae, B. bissettii oraz B. valaisiana), które należą do grupy
B. burgdorferi sensu lato. Oprócz tego w ostatnim czasie często pojawiają się doniesienia dotyczące występowania nowego, prawdopodobnie patogennego dla ludzi gatunku
B. spielmani. W odniesieniu do większości tych gatunków, jak na razie brak jest pewnych
wiadomości o ewentualnym znaczeniu patogennym u zwierząt.
Transmisja zarazka w naszych szerokościach geograficznych odbywa się głównie
za pośrednictwem kleszczy Ixodes ricinus. Zasięg występowania borelii pokrywa się
w znacznym stopniu z zasięgiem kleszcza, tak że zakażeń można spodziewać się w całych Niemczech. Jako wrażliwe na zakażenie (oprócz człowieka) uważane są przede
wszystkim psy. Inne gatunki zwierząt wydają się być rzadziej dotknięte infekcją, również
dyskutowane jest znaczenie kliniczne zakażeń u koni.
U ludzi przebieg choroby można podzielić na 3 fazy. Najpierw dochodzi do wystąpienia
objawów zakażenia miejscowego – najczęściej w formie rumienia wędrującego (erythema
migrans). Następnie ma miejsce rozprzestrzenienie się zakażenia w organizmie, czemu
towarzyszy szerokie spektrum różnorodnych objawów klinicznych. Często występują
przy tym objawy neurologiczne (np. limfocytarne zapalenie opon i korzonków nerwów
rdzeniowych – meningoradiculitis, limfocytarne zapalenie opon mózgowych). W trzecim,
przewlekłym stadium choroby, dominują przede wszystkim zapalenia stawów oraz chroniczne stany zapalne skóry. Rzadziej dochodzi do przewlekłych objawów nerwowych.
U psów powyższego podziału na fazy nie stwierdza się, albo jest on b. słabo zaznaczony.
Objawy kliniczne:
U chorych zwierząt, zależnie od stopnia nasilenia infekcji,
mogą występować następujące objawy:
- gorączka,
- brak apetytu, apatia,
- okresowe kulawizny,
- zapalenie jedno- lub wielostawowe.
Ponadto, z boreliozą mogą mieć związek następujące
objawy (jest to przedmiotem dyskusji):
- zapalenie mięśnia sercowego,
- zaburzenia neurologiczne (porażenia, skurcze),
- zapalenie błony naczyniowej (uveitis), naczyniówki i siatkówki (chorioretinitis) oraz spojówek (conjunctivitis),
- zapalenie nerek (nephritis), zapalenie kłębuszkowe
nerek (glomerulonephritis), niewydolność nerek –
przeważnie u określonych ras psów (np. berneński pies
pasterski, labrador, golden retriever).
Wykrywanie DNA
Borrelia burgdorferi
sensu lato
p.
RT- PCR (1)
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
164
Manual_new_2012.indb 164
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał IgG
lub osocza z heparyną
przeciwko Borrelia (pies i koń)
Metoda
ELISA (1)
Wykazanie IgG możliwe jest około 4–6 tygodni po zakażeniu. Odsetek zwierząt seropozytywnych w populacji psów
jest stosunkowo wysoki, tak że stwierdzenie dodatniego
miana przeciwciał nie świadczy jeszcze o klinicznej postaci
boreliozy.
Poza tym można uzyskiwać wyniki fałszywie dodatnie
wskutek reakcji krzyżowych w przypadku zakażeń innymi
krętkami, a także spowodowanymi obecnością przeciwciał
poszczepiennych. Dlatego wynik dodatni lub wątpliwy powinien być potwierdzony metodą immunoblot (diagnostyka
dwustopniowa).
Wysokie miana przeciwciał IgG mogą się utrzymywać bardzo długo nawet w przypadku pomyślnej terapii, dlatego
metoda ta nie pozwala na kontrolę skuteczności leczenia
boreliozy.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał IgM
lub osocza z heparyną
przeciwko Borrelia (pies)
ELISA (1)
Przeciwciała klasy IgM u ludzi wykrywalne są z reguły od 3.
tygodnia po zakażeniu i wskazują na fazę ostrą boreliozy.
U psów przeciwciała IgM wydają się utrzymywać przez długi czas, nawet jeśli nie występuje ostry proces chorobowy.
Poza tym przy reinfekcji nie zawsze dochodzi do ponownej
odpowiedzi immunologicznej w postaci przeciwciał IgM.
Z tych powodów na podstawie dodatniego miana IgM nie
można jednoznacznie wnioskować o toczącej się ostrej postaci boreliozy. Nie da się też całkowicie wykluczyć reakcji
krzyżowych.
Wykrywanie
przeciwciał IgG
przeciwko Borrelia
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Immunoblot (1)
Technika western-blot powinna być przeprowadzana jako
test potwierdzający w przypadku dodatniego lub wątpliwego wyniku badania w kierunku przeciwciał IgG/IgM
anty-Borrelia metodą ELISA.
165
Manual_new_2012.indb 165
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
atygenowi C6 Borrelia (badanie jakościowe)
Metoda
ELISA (1)
Wykrywanie przeciwciał anty-C6 -Borrelia burgdorferi jest
nową metodą diagnostyczną boreliozy i powinno znaleźć
zastosowanie jako badanie skriningowe. Zaletą metody jest
jej specyficzność – nie stwierdza się reakcji krzyżowych
z przeciwciałami przeciwko innym krętkom, jak również z
przeciwciałami poszczepiennymi. Oznacza to, że wynik
dodatni badania nie musi być już potwierdzany za pomocą
testu immunoblot i wskazuje na czynną infekcję spowodowaną przez Borrelia.
Wykazanie przeciwciał możliwe jest często począwszy od
3. tygodnia po zakażeniu. Przy tym wydaje się, że poziom
przeciwciał anty-C6 skorelowany jest z ilością krętków
u badanego zwierzęcia. Miano to wzrasta znacznie od
momentu zakażenia, a wyraźnie obniża się bezpośrednio
po przeprowadzonej terapii. Z tych względów u zwierząt,
które w ciągu ostatnich miesięcy były leczone antybiotykami skutecznymi przeciwko Borrelia (np. amoksycylina
i doksycyklina) powinno być przeprowadzona klasyczna
diagnostyka dwustopniowa (p. wyżej). Antybiotykoterapia
wprowadzona kilka tygodni przed pobraniem krwi do badania nie ma wpływu na wynik testu w kierunku przeciwciał
anty-C6. Zwierzęta z kliniczną formą boreliozy mogą wykazywać miana dodatnie anty-C6 mimo stosowanej terapii.
Proszę zwrócić również uwagę na
1 i 2 oraz Profil „podróżny” 2.
Profile „kleszczowe”
166
Manual_new_2012.indb 166
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
antygenowi C6 Borrelia (badanie ilościowe)
(Borrelia Quant C6®) (pies)
Metoda
ELISA (1)
Ponieważ poziom przeciwciał anty-C6 Borrelia burgdorferi
wydaje się być skorelowany z ilością krętków u zwierzęcia,
badanie ilościowe tych immunoglobulin może być przeprowadzone w celu sprawdzenia skuteczności terapii.
W tym celu, bezpośrednio po stwierdzeniu obecności
przeciwciał w badaniu jakościowym, należy określić ich
miano wyjściowe za pomocą ilościowego testu ELISA. Jeśli
zwierzę wykazuje odpowiednie, wskazujące na boreliozę
objawy kliniczne, powinno być leczone. Wyraźny spadek
poziomu przeciwciał anty-C6 Borrelia burgdorferi przy ponownym badaniu po 6 miesiącach, wskazuje na pomyślnie
przeprowadzoną terapię.
Uwaga:
Test ten może być przeprowadzony tylko u psów i tylko
z surowicą jak materiałem.
Bornaska choroba (Borna Disease, BD).
Wirus choroby bornaskiej (BDV) jest czynnikiem etiologicznym nieropnego zapalenia
mózgu i rdzenia, prowadzącego do objawów neurologicznych i zaburzeń w zachowaniu.
Przebieg choroby może być nadostry, ostry i podostry. Większość zakażeń przebiega jednak bezobjawowo. Jeśli dochodzi już do wyraźnych objawów klinicznych, wtedy choroba
ma na ogół przebieg śmiertelny. Okres inkubacji nie jest znany, przypuszcza się, że waha
się on od 2 tygodni do kilku miesięcy. Obserwowane było sezonowe nasilenie przypadków
klinicznych w okresie wiosennym i jesiennym. Przypadki kliniczne występują najczęściej
u koni i owiec, przy czym w pewnych rejonach Niemiec, Austrii, Księstwa Liechtenstein
oraz Szwajcarii ich częstotliwość jest znacznie większa. Nowsze badania wykazują, że
BDV może występować zasadniczo również poza obszarami endemicznymi. Bezpośrednia
transmisja wirusa pomiędzy końmi nie została jak dotąd stwierdzona.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną, lub płynu m.r.
wirusowi choroby bornaskiej
IF (3)
Jednorazowe stwierdzenie przeciwciał we krwi za pomocą testu immunofluorescencji
nie świadczy o aktualnie przebiegającej chorobie. Na infekcję czynną wskazuje dopiero
badanie par surowic przeprowadzone w odstępie 10-14 dni. Serokonwersja (pojawienie
się przeciwciał) lub 3-krotny wzrost miana przeciwciał świadczą o niedawnym kontakcie
zwierzęcia z zarazkiem. Wykazanie obecności przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym możliwe jest z reguły tylko u zwierząt chorujących klinicznie.
167
Manual_new_2012.indb 167
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie wirusa
choroby bornaskiej
(wykrywanie RNA)
p.
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
1 ml płynu m.r., pośmiertnie: siatkówka
(przysyłać nieuszkodzoną gałkę oczną,
nie w formalinie)
PCR (3)
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Jeśli chodzi o materiał, płyn mózgowo-rdzeniowy jest
odpowiedni do badania równocześnie za pomocą testu
immunofluorescencji, jak i PCR. Wynik dodatni wskazuje na
zakażenie wirusem choroby bornaskiej.
BRSV Zakażenia syncytialnym wirusem oddechowym bydła.
Syncytialny wirus oddechowy bydła (BRSV – Bovine Respiratory Syncytial Virus),
pneumowirus należący do rodziny Paramyxoviridae, jest jednym z czynników etiologicznych enzootycznej bronchopneumonii u bydła (a również u innych przeżuwaczy). Mogą
występować bezobjawowe zakażenia BRSV, z długotrwałym lub okresowym siewstwem
zarazka. Zwiększona presja czynników środowiskowych, jak również obecność innych
drobnoustrojów patogennych, wzmagają podatność na chorobę, manifestującą się gorączką i objawami oddechowymi. Bydło dorosłe posiada przeważnie przeciwciała, które
wprawdzie chronią przed zachorowaniem, jednak nie przed infekcją oraz namnażaniem
się i wydalaniem wirusa. Przeciwciała matczyne przekazywane są noworodkom wraz z
siarą. Szczególnie wrażliwe są jednak cielęta w wieku 2 – 5 miesięcy. Od czasu do czasu
choroba może również pojawić się u młodego bydła i zwierząt dorosłych.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
BRSV (bydło)
ELISA (3)
Bruceloza
Do rodzaju Brucella należą następujące ważne gatunki: B. abortus (czynnik etiologiczny
brucelozy bydła), B. melitensis (bruceloza owiec i kóz), B. suis (bruceloza świń), B. ovis
oraz B. canis. Bakterie te nie wykazują swoistości gatunkowej dla określonych gospodarzy; możliwe jest zakażenie innych gatunków zwierząt, jak również człowieka. Przenoszenie zarazka odbywa się zarówno drogą alimentarną, jak i płciową. Głównymi źródłami
infekcji są bezobjawowo zakażeni siewcy zarazka.
Objawy kliniczne:
-
gorączka,
brak apetytu, apatia,
ronienia w ostatnim trymestrze ciąży,
zapalenie jąder i najądrzy,
niepłodność u samców.
168
Manual_new_2012.indb 168
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Brucella canis
Metoda
aglutynacja szkiełkowa (3)
Jest to badanie jakościowe, pozwalające na wykrycie przeciwciał przeciwko Brucella canis u psów. Nie można w ten
sposób ustalić miana przeciwciał.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Brucella canis
SLA (3)
Wykrywanie przeciwciał przeciwko Brucella canis metodą
powolnej aglutynacji wykonywane jest przede wszystkim
przed planowanym eksportem psów.
Proszę zaznaczyć wyraźnie na formularzu zleceniowym, że
ma być wykonane badanie eksportowe.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Brucella abortus
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Brucella suis
ELISA (3)
SLA (3)
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Brucella melitensis
ELISA (3)
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Brucella ovis
ELISA (3)
Wykrywanie DNA
Brucella sp.
Wymaz (z pochwy, napletka), krew z EDTA, RT- PCR (1)
mocz, tkanki (wątroba, śledziona, serce,
płuca, jądra, szpik kostny)
169
Manual_new_2012.indb 169
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
(BVD/MD – Bovine Virusdiarrhoe/Mucosal Disease)
Wirusowa biegunka bydła.
Czynnikiem etiologicznym wirusowej biegunki i choroby błon śluzowych bydła jest wirus
z rodzaju Pestivirus, należącego do rodziny Flaviviridae. W zależności od właściwości
obserwowanych w hodowli komórkowej, wyróżnia się szczepy acytopatogenne oraz
cytopatogenne wirusa BVD.
Zakażenia wirusem BVD przebiegają w większości przypadków subklinicznie. W zależności od zjadliwości zarazka oraz stanu zdrowia zwierzęcia, może nieć również miejsce postać ostra infekcji, objawiająca się leukopenią, trombocytopenią, gorączką, lekką biegunką, trudnościami w oddychaniu i/lub obniżeniem odporności. Raczej rzadko dochodzi do
zakażeń szczepami o dużej zjadliwości, prowadzących do zachorowań przebiegających
z dużą śmiertelnością, zwłaszcza u cieląt, określanych jako zespół krwotoczny. Choroba
charakteryzuje się silną trombocytopenią oraz krwotokami w różnych narządach.
Największe znaczenie mają jednak w dalszym ciągu zakażenia wewnątrzmaciczne, które,
w zależności od okresu ciąży, mogą powodować obumieranie płodów, ronienia i urodzenia martwych lub słabych cieląt; możliwe jest jednak też rodzenie się cieląt zdrowych.
W przypadku zakażenia płodu pomiędzy 40. i 120. dniem ciąży, spowodowanego przez
szczep acytopatogenny, dochodzi do wystąpienia stanu nabytej tolerancji immunologicznej wobec wirusa; zwierzę pozostaje zakażone przez całe życie i wydala stale duże
ilości zarazka. Na ogół w wieku od 6 miesięcy do 2 lat, wskutek mutacji szczepu niecytopatogennego, powstaje u zakażonego zwierzęcia wirus cytopatogenny, który w ciągu 2
tygodni powoduje kończącą się śmiercią chorobę błon śluzowych.
Wykrywanie
antygenu wirusa BVD
2 ml surowicy, lub krwi z EDTA,
lub osocza z heparyną
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi BVD
ELISA (3)
AGT (3)
170
Manual_new_2012.indb 170
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
CAE (Caprine Arthritis and Encephalitis).
Czynnikiem etiologicznym zapalenia stawów i mózgu kóz jest lentiwirus. Zarazek charakteryzuje się niską zaraźliwością; przenoszony jest on głównie poprzez mleko, rzadziej
przez kontakt bezpośredni. Choroba występuje przede wszystkim u starszych zwierząt
pomiędzy 2. i 9. rokiem życia.
Objawy kliniczne:
-
zapalenie stawów,
wyniszczenie,
zapalenie wymienia,
objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
wirusowi CAE
ELISA (3)
Przeciwciała pojawiają się po kilku tygodniach lub nawet
kilku latach po zakażeniu. Dlatego wynik ujemny badania
nie wyklucza istnienia infekcji w sposób całkowicie pewny.
Chlamydie – zakażenia.
Chlamydie są obligatoryjnymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi i z tego powodu trudnymi do rozpoznawania. Zakażenie następuje z reguły przez błonę śluzową jamy ustnej
i nosa, u owiec również podczs aktu krycia.
Objawy kliniczne:
są bardzo różne, zależnie od gatunku zwierzęcia oraz indywidualnych predyspozycji. Często występują zakażenia
latentne.
Owce:
ronienia
Koty:
zapalenie spojówek; drobnoustrój współuczestniczący
w zespole chorobowym zw. kocim katarem
Ptaki:
wyciek z oczu i nosa, biegunka, wychudzenie
171
Manual_new_2012.indb 171
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie
Ilość/Materiał
Uwagi
Materiał – zależnie od objawów
Metoda
PCR (1)
DNA chlamydii
Wyniki o największej wartości diagnostycznej można
uzyskać wtedy, gdy materiał pobierany jest przy pierwszym
wystąpieniu objawów chorobowych. Ponieważ chlamydie żyją wewnątrzkomórkowo, należy zwracać uwagę by
wymazy zawierały materiał możliwie bogaty w komórki.
Dodatni wynik PCR potwierdza udział chlamydii w obserwowanym procesie chorobowym, jednak wynik ujemny
testu wcale ich nie wyklucza. PCR ukierunkowany na
wykrywanie fragmentu genu 16S rRNA dotychczasowego
gatunku Chlamydia psittaci, nie pozwala na różnicowanie
Chlamydophila psittaci, Chl. abortus, Chl. felis i Chl. Caviae.
Do odróżniania w/w gatunków Chlamydophila można jednak wykorzystać fakt wysokiego stopnia przystosowania
poszczególnych gatunków chlamydii do określonych gospodarzy. I tak, Chlamydophila psittaci występuje u ptaków,
Chl. abortus przeważnie u owiec, Chl. felis u kotów a Chl.
caviae u świnek morskich.
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
chlamydiom
OWD (3)
Wykrycie przeciwciał przeciwko chlamydiom możliwe jest
u wszystkich zwierząt z wyjątkiem ptaków, badanie serologiczne nie pozwala jednak na rozróżnienie poszczególnych
gatunków tych bakterii.
Wykrywanie DNA
Chlamydophila felis
p.
wymaz z nosa, gardła, spojówek
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie DNA
wymaz ze spojówek, kloaki, kał
Chlamydophila psittaci
p.
RT-PCR (1)
RT-PCR (1)
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej
172
Manual_new_2012.indb 172
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Cirkowirusy - zakażenia.
p.
Wirus choroby dzioba i piór u papug (PBFD).
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Cirkowirus prosiąt typu 2 - zakażenia.
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Clostridium perfringens.
Wykrywanie genu
Kał
dla enterotoksyny A
Clostridium perfringens (wykrywanie DNA)
RT-PCR (1)
Cryptococcus sp. - zakażenia.
Wykrywanie DNA
Cryptococcus
neoformans/C. gattii
płyn mózgowo-rdzeniowy,
wymaz (oko, gardło)
RT-PCR (1)
173
Manual_new_2012.indb 173
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Dirofilarioza
Dirofilaria immitis jest czynnikiem etiologicznym dirofilariozy sercowo-naczyniowej. Poza
psami i kotami, zarażenia patentne znane są u psów dingo, kojotów, lisów rudych i szarych, wilków rudych, tchórzy i fretek. W przypadku stwierdzonej parazytemii (wykrycia mikrofilarii), należy w ramach diagnostyki różnicowej uwzględnić mikrofilarie innych nicieni
– patogennych (Dirofilaria repens) oraz niepatogennych (Acanthocheilonema reconditum/
dracunculoides i Acanthocheilonema grassi). Wektorami pasożyta są komary (Culex,
Aedes, Anopheles). D. immitis występuje endemicznie w większości regionów tropikalnych i subtropikalnych, jak również w całym basenie Morza Śródziemnego.
Objawy kliniczne:
są różne, w zależności od intensywności inwazji.
Inwazja ostra:
-
Inwazja przewlekła:
-
syndrom Vena cava: osłabienie, brak apetytu, duszność, wodobrzusze, żółtaczka, anemia hemolityczna,
wstrząs hypowolemiczny,
alergiczne zapalenie płuc: kaszel, duszność, brak apetytu, utrata masy ciała, sinica.
stadium I: stan ogólny bez zmian, brak objawów.
stadium II: spadek wydolności, sporadyczny kaszel,
niedokrwistość.
stadium III: ospałość, przewlekły kaszel, utrata masy
ciała, duszność, przyspieszenie oddechów,
krwioplucie (haemoptysis), omdlenia (synkope), niedokrwistość, szmery płucne przy
wdechu, powiększenie wątroby, wodobrzusze, niewydolność nerek.
Bezpośrednie
1 ml krwi z EDTA
wykrywanie mikrofilarii
metoda filtracji,
badanie mikroskopowe (1)
Mikrofilarie wykrywane są w mikroskopie optycznym po
uprzednim zagęszczeniu (metoda filtracji). Za pomocą tej
techniki nie jest możliwe odróżnienie mikrofilarii D. immitis
od mikrofilarii innych gatunków, dlatego po wykazaniu
obecności pasożytów powinien być zastosowany test PCR
do ich identyfikacji.
Powinno się badać krew pobraną późnym popołudniem
albo wieczorem (po 18.00). Mikrofilarie udaje się wykazać
najwcześniej po 6 miesiącach od momentu zarażenia. Wiele przypadków inwazji przebiega w sposób utajony, dlatego
często nie można stwierdzić obecności mikrofilarii.
174
Manual_new_2012.indb 174
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie DNA filarii 1 ml krwi z EDTA
Metoda
PCR (3)
Za pomocą tego testu PCR jest możliwe różnicowanie
mikrofilarii stwierdzonych uprzednio w badaniu metodą
filtracji lub w rozmazie krwi. W ten sposób można ustalić,
czy w danym przypadku mamy do czynienia z gatunkami
patogennymi czy niepatogennymi filarii, przez co można
zastosować optymalny sposób terapii.
Omawiana metoda pozwala także różnicować dojrzałe
formy pasożytów, pochodzące np. z guzka podskórnego
(Dirofilaria repens lub Acanthocheilonema reconditum), serca (D. immitis) oraz jamy otrzewnowej (Acanthocheilonema
dracunculoides). Każda próba poddawana jest pojedynczym testom PCR dla D. immitis i D. repens oraz jednemu
testowi multiplex-PCR dla 6 gatunków. Ta ostatnia metoda
uwzględnia 4 dalsze gatunki, które występują jednak dość
rzadko: Acanthocheilonema reconditum i A. dracunculoides, jak również Brugia malayi i B. pahangi.
Wykrywanie
antygenu makrofilarii
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
ELISA (1)
lub osocza z heparyną
Wykrycie antygenu makrofilarii (Dirofilaria immitis) możliwe
jest najwcześniej po 5 – 6 miesiącach od momentu inwazji.
Mogą się zdarzyć wyniki fałszywie ujemne (zarażenie małego stopnia, obecność obumarłych pasożytów, nietypowa
lokalizacja, obecność tylko samców i.in.).
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne:
Pasożyty krwi i bakterie hemotroficzne – badanie mikroskopowe (rozdział 17),
Profil „podróżny” 2.
175
Manual_new_2012.indb 175
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Encephalitozoonoza/Nosematoza
Encephalitozoon cuniculi jest pierwotniakiem pasożytującym wewnątrzkomórkowo,
mogącym powodować inwazję u królików, innych zwierząt domowych oraz człowieka.
Zarażenie następuje drogą alimentarną, za pośrednictwem spor wydalanych z moczem
i w pewnym stopniu z kałem.
Objawy kliniczne:
Choroba może mieć różny przebieg – oprócz inwazji bezobjawowych, spotyka się przypadki o przebiegu od ostrego
do przewlekłego.
Obserwuje się:
-
skręty szyi (torticollis), przeprostowanie głowy (opisthotonus),
niedowłady i porażenia,
oczopląs (nystagmus),
zapalenie nerek,
wzmożone pragnienie/wielomocz (polidypsja/poliuria),
brak apetytu oraz apatię.
Wykrywanie
3 ml moczu
antygenu spor
Encephalitozoon cuniculi
IF (1)
Wykrycie spor w moczu możliwe jest w okresie ich wydalania, tj. z reguły 1-3 mies. po inwazji. Jedynie przy wyniku
dodatnim test ma dużą wartość diagnostyczną, ponieważ
spory wydalane są nieregularnie i wtedy, gdy doszło do
zajęcia nerek. Dlatego pewniejszą metodą rozpoznawania
zarażenia jest badanie serologiczne w kierunku przeciwciał.
176
Manual_new_2012.indb 176
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
0,5 ml surowicy, lub osocze z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Encephalitozoon cuniculi (królik)
Metoda
IF (1)
Przeciwciała w surowicy wykrywalne są od 3. – 4. tygodnia
po zarażeniu, osiągają wysokie miana po 8-12 tygodniach,
po czym ich ilość stopniowo, choć z pewnymi wahaniami,
spada. Metoda pozwala na wykrycie przeciwciał do 3 lat
po zarażeniu. Natomiast przeciwciała matczyne u młodych
królików stwierdzane są najpóźniej do 6. – 7. tygodnia
życia. Wykrywanie przeciwciał nie pozwala na odróżnianie
zwierząt z czynną inwazją pasożyta od tych zarażonych
latentnie oraz królików, które wytworzyły przeciwciała, ale
nie są już zarażone. Wynik ujemny badania wskazuje, że
E. cuniculi nie uczestniczy w aktualnie toczącym się procesie chorobowym. Gdyby jednak objawy kliniczne typowe
dla encefalitozoonozy utrzymywały się w dalszym ciągu,
zalecamy ponowne określanie miana przeciwciał po 3-4
tygodniach
Enzootyczna białaczka bydła (EBL).
Zespół białaczkowy u bydła można podzielić na 4 formy kliniczne. W przeciwieństwie do
białaczki skórnej, białaczki u młodego bydła oraz siatkowicy komórek tucznych, które
wszystkie pojawiają się spontanicznie, w przypadku enzootycznej białaczki limfatycznej
czynnikiem etiologicznym jest retrowirus. Zakażenie następuje z reguły krótko po porodzie, poprzez siarę i mleko. Możliwe jest także rozprzestrzenianie się choroby w sposób
horyzontalny.
Objawy kliniczne:
-
apatia, brak apetytu,
obrzęki,
niedokrwistość, leukocytoza,
powiększenie węzłów chłonnych,
powiększenie śledziony.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi enzootycznej
białaczki bydła
ELISA (3)
177
Manual_new_2012.indb 177
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Erlichioza
W przypadku diagnostyki erlichiozy (anaplazmozy) u psów konieczne jest różnicowanie
pomiędzy infekcjami występującymi w regionach tropikalnych i subtropikalnych (jak
erlichioza monocytarna i trombocytarna) oraz formą granulocytarną zakażenia, rozprzestrzenioną w rejonach północnych.
Jako czynnik etiologiczny erlichiozy monocytarnej u psów znaczenie ma przede wszystkim Ehrlichia canis. W Europie zarazek ten przenoszony jest przez kleszcza Rhipicephalus
sanguineus. E. canis jest szeroko rozprzestrzeniony w regionach tropikalnych i subtropikalnych, a w Europie występuje w całym basenie M. Śródziemnego. Również w Niemczech należy się liczyć z możliwością wystąpienia pojedynczych przypadków infekcji.
Inne zakażenia monocytarne, jak np. wywołane przez E. chaffeensis, występują przeważnie w Stanach Zjednoczonych.
W Europie południowej zdarzają się ponadto zakażenia wywołane przez Anaplasma
platys, która może wywoływać tzw. cykliczną trombocytopenię u psów.
Rośnie znaczenie infekcji powodowanych przez Anaplasma phagocytophilum, która jest
czynnikiem etiologicznym anaplazmozy granulocytarnej u psów. Tą formę choroby spotyka się przede wszystkim w północnej i środkowej Europie. Wektorem zarazka jest kleszcz
Ixodes ricinus.
Erlichioza monocytarna u psów, wywołana przez E. canis, może cechować się szerokim
spektrum objawów klinicznych.
Po okresie inkubacji trwającym do 3 tygodni, następuje ostra faza choroby utrzymująca
się przez 2 – 4 tygodnie. Na ogół występują wtedy łagodne, nieswoiste objawy chorobowe, jednak mogą pojawić się również poważne objawy zagrażające życiu.
U zakażonych psów stwierdza się często gorączkę, utratę apetytu, senność, limfadenopatię oraz powiększenie śledziony. Możliwa jest też zwiększona skłonność do krwawień.
Zdarzają się objawy oftalmologiczne oraz neurologiczne. Diagnostyka laboratoryjna
wykazuje trombocytopenię, jak również łagodną niedokrwistość, leukopenię i hipergamaglobulinemię. Poziomy ALT i fosfatazy zasadowej są podwyższone.
Po okresie choroby o przebiegu subklinicznym, o różnym czasie trwania, schorzenie
może przejść w stadium przewlekłe, przy którym skuteczność postępowania terapeutycznego jest bardzo ograniczona. Jednak nie u wszystkich zwierząt rozwija się faza
chroniczna. Przyczyna tego nie jest jeszcze wyjaśniona.
Stadium to charakteryzuje się uogólnioną skłonnością do krwawień. Występują m.in.
obrzęki, utrata apetytu, przewlekła utrata masy ciała, objawy neurologiczne i powiększenie węzłów chłonnych. Wskutek hipoplazji szpiku kostnego dochodzi do pancytopenii.
178
Manual_new_2012.indb 178
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Bezpośrednie
wykrywanie Ehrlichia
/Anaplasma we krwi
Ilość/Materiał
Uwagi
rozmaz krwi + 1 ml krwi z EDTA
Metoda
badanie
mikroskopowe (1)
Bezpośrednie wykrycie zarazka w rozmazie krwi możliwe jest na ogół tylko podczas ostrego stadium choroby,
najlepiej we krwi kapilarnej. Preparaty barwione są metodą
Giemsy i oglądane w mikroskopie optycznym.
Uwaga:
Wykrywanie DNA
Ehrlichia sp.
Wynik negatywny badania absolutnie nie wyklucza zakażenia!
2 ml krwi z EDTA,
bioptat śledziony, lub szpiku kostnego
RT-PCR (1)
Metoda bardziej czuła, niż badanie mikroskopowe rozmazów krwi. Jednak wynik ujemny również nie wyklucza
istnienia infekcji.
Różnicowanie Ehrlichia canis, E. ewingii i E. chaffeensis za
pomocą real time-PCR jest zawsze możliwe (po wcześniejszym zapytaniu).
p.
Wykrywanie DNA
Ehrlichia sp.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
2 ml krwi z EDTA,
bioptat śledziony, lub szpiku kostnego
RT-PCR (1)
Bezpośrednie wykazanie zarazka techniką PCR może mieć
miejsce już po 4 – 6 dniach od momentu infekcji. Metoda
jest z reguły bardziej czuła, niż badanie mikroskopowe rozmazów krwi. Zaleca się jednak, aby również ona przeprowadzana była w fazie ostrej choroby, ponieważ w późniejszych stadiach zarazek często nie jest już stwierdzany we
krwi. Także w tym przypadku wynik negatywny badania nie
wyklucza zakażenia.
Technika PCR w pewnym stopniu pozwala na kontrolę
skuteczności terapii.
179
Manual_new_2012.indb 179
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Ehrlichia
Metoda
IF (1)
Wykrycie przeciwciał przeciwko Ehrlichia canis możliwe jest
z reguły od 14. dnia infekcji. Jednak u niektórych psów serokonwersja ma miejsce dopiero po 28 dniach od zakażenia.
Czterokrotny wzrost miana przeciwciał przy badaniu par surowic pobranych w odstępie 2-3 tygodni wskazuje na ostry
proces chorobowy. Ponieważ podwyższone miano przeciwciał utrzymuje się miesiącami, dodatni wynik badania jednej
próbki surowicy nie musi być równoznaczny z faktem, że
mamy do czynienia z kliniczną postacią erlichiozy.
Możliwe są reakcje krzyżowe z innymi gatunkami z rodzaju
Ehrlichia.
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne:
Badanie ogólne w kierunku pasożytów krwi (rozdział 4),
Profil „podróżny” 1 i 2.
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Anaplasma
phagocytophilum (pies, koń)
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne:
Wykrywanie DNA
Anaplasma sp.
IF (3)
Wykrywanie tych przeciwciał ma duże znaczenie diagnostyczne. Czterokrotny wzrost miana przeciwciał przy
badaniu par surowic pobranych w odstępie 2-3 tygodni
wskazuje na ostry proces chorobowy. Natomiast dodatni wynik badania jednej próbki surowicy nie pozwala na
stwierdzenie momentu zakażenia, ponieważ na terenach
endemicznych odsetek zwierząt serologicznie dodatnich
sięga ok. 20 %. Miano dodatnie przeciwciał nie musi więc
mieć związku z aktualnie toczącym się i manifestującym się
kliniczne procesem chorobowym.
Profil „kleszczowy” 1 i 2.
2 ml krwi z EDTA,
bioptat śledziony, lub szpiku kostnego,
maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy
RT-PCR (1)
Test ten wykrywa Anaplasma phagocytophilum i A. platys.
Różnicowanie obu gatunków jest możliwe po wcześniejszej
konsultacji z laboratorium.
180
Manual_new_2012.indb 180
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
FeLV - Białaczka kotów.
VeLV należy do rodziny Retroviridae. Istnieją różne typy wirusa, określane jako FeLV-A,
-B oraz - C, przy czym zakażenia wywołane przez typy B i C występują tylko wspólnie
z FeLV-A. Ekstensywność zakażenia w populacji kotów w Europie waha się, w zależności
od rejonu, od 1 do 8 %.
Przenoszenie wirusa następuje zarówno drogą poziomą, poprzez ślinę i inne płyny
ciała (m.in. mocz oraz krew), jak i drogą pionową przez łożysko i mleko matki. Przebieg
choroby zależny jest od stanu odporności zwierzęcia, a także od dawki wirusa oraz jego
zjadliwości. Tylko niewielka część kotów zakażonych wirusem białaczki wykazuje objawy
chorobowe związane z infekcją. U większości zwierząt zakażenie wygasa albo przechodzi
w formę utajoną. Tak więc wydaje się, że większa część zakażonych kotów dysponuje
sprawnie działającym układem immunologicznym i jest w stanie wyeliminować zarazek
z organizmu, zanim dojdzie do wiremii (zakażenie poronne). Stwierdzenie obecności
antygenu FeLV we krwi u tych kotów nie jest możliwe. U części zwierząt rozwija się
przejściowa wiremia, trwająca do 16 tygodni. W tym czasie następuje wydalanie wirusa,
a we krwi może być wykrywany antygen znajdujący się pozakomórkowo. W zależności od
stanu odporności dochodzi przy tym prawdopodobnie albo do eliminacji, do zahamowania proliferacji wirusa, albo do trwałej wiremii.
Nawet jeśli proces replikacji wirusa zostaje przerwany, w zakażonych komórkach może
zostawać DNA wirusa zintegrowany z genomem komórki jako prowirus (progenom). Zwierzęta pozostają zakażone latentnie lub regresywnie. Stwierdzenie wewnątrz- lub zewnątrzkomórkowego antygenu FeLV we krwi zwykle nie jest wtedy możliwe. Zależnie od ilości
zakażonych komórek, prowirus może być natomiast wykazany w szpiku kostnym lub krwi
metodą PCR. Może też mieć miejsce uaktywnienie wirusa, a następnie wiremia. U niektórych zwierząt z czasem dochodzi prawdopodobnie do całkowitej eliminacji zarazka.
W przypadku, gdy zakażony kot nie jest w stanie wytworzyć przeciwciał neutralizujących
w dostatecznej ilości, ma wtedy miejsce stała proliferacja wirusa (permanentna wiremia). Taki progresywny przebieg zakażenia stwierdza się mniej więcej u jednej trzeciej
dotkniętych nim kotów. U zwierząt tych rokowanie jest złe; giną one z reguły w ciągu
kilku lat w wyniku schorzeń związanych z FeLV. Zwykle wydalają one duże ilości wirusa,
stanowiąc źródło zakażenia dla innych kotów. Z kolei u małej części zakażonych zwierząt
dochodzi do atypowego przebiegu choroby, przy którym replikacja wirusa występuje
tylko miejscowo, np. w pęcherzu moczowym, oku i gruczole mlekowym. Procedury diagnostyczne stosowane rutynowo mogą nie wykryć tej formy zakażenia.
Objawy kliniczne:
nowotwory: chłoniaki, białaczka, guzy mieloidalne, włókniakomięsaki,
choroby związane z FeLV: gorączka, brak apetytu, apatia,
zapalenie jamy ustnej, zapalenie dziąseł, ropnie, objawy ze
strony układu oddechowego oraz pokarmowego,
supresja szpiku kostnego: leukopenia, neutropenia,
niedokrwistość aregeneratywna, trombocytopenia,
181
Manual_new_2012.indb 181
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
choroby na tle immunologicznym: niedokrwistość
autoimmunohemolityczna, zapalenie kłębków nerkowych,
zapalenie błony naczyniowej oka, zapalenia wielostawowe,
zaburzenia rozrodu: ronienia, urodzenia martwych płodów, „fading-kitten syndrome”.
Wykrywanie
antygenu FeLV
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
ELISA (1)
lub osocza z heparyną
Wykrycie pozakomórkowego (wolnego) antygenu FeLV-p27
możliwe jest od mniej więcej 3. tygodnia po zakażeniu.
Wynik dodatni badania wskazuje z reguły na wiremię.
Nie można całkowicie wykluczyć tego, że w rzadkich przypadkach stwierdzane są tylko cząstki defektywne wirusa i
dlatego też nie odbywa się replikacja.
Aby odróżnić wiremię przejściową (krótkotrwałą) od trwałej
wiremii oraz uzyskać wskazówki dotyczące rokowania,
zaleca się powtórzenie badania po 6 tygodniach. Jeśli
w ponownym badaniu uzyskamy również wynik dodatni,
wskazane jest wykonanie jeszcze jednego badania po
dalszych 10 tygodniach. Ponowne stwierdzenie antygenu
wirusa wskazuje z bardzo dużym prawdopodobieństwem
na trwała wiremię.
Wynik ujemny drugiego badania (po 6 tyg.) lub trzeciego
badania (po 10 tyg.) przemawia albo za eliminacją zarazka,
albo za przejściem zakażenia w fazę utajoną.
Alternatywnie, po 6 tygodniach od pierwszego stwierdzenia
antygenu, można przeprowadzić wykrywanie wewnątrzkomórkowego antygenu p27 za pomocą odczynu immunofluorescencji. Jeśli również ten test da wynik dodatni, wtedy
zachodzi bardzo duże prawdopodobieństwo, że mamy do
czynienia ze zwierzęciem zakażonym trwale.
Szczepienie nie prowadzi do wiremii, dlatego nie są z tego
powodu możliwe odczyny fałszywie dodatnie.
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne i kombinacje:
Profil szczegółowy u kotów oraz kombinacje,
FeLV/FIV/FIP, FeLV/FIP, FeLV/FIV, FeLV/FIV
+ badanie monitorujące w kierunku FIP.
182
Manual_new_2012.indb 182
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
2 ml krwi z EDTA, szpik kostny
progenomu wirusa
białaczki kotów (wykrywanie DNA)
Metoda
RT-PCR (1)
Zintegrowany z genomem gospodarza wirusowy DNA
określany jest jako progenom lub prowirus. Może być on
wykryty za pomocą techniki PCR. Test jest wysoce specyficzny i dlatego może być zastosowany do potwierdzania
wyników wątpliwych uzyskiwanych za pomocą innych metod diagnostycznych. Badanie metodą PCR krwi lub szpiku
kostnego pozwala również w pewnym stopniu na rozpoznawanie zakażeń latentnych lub regresywnych, w przypadku
których wykrywanie antygenu testem ELISA i IF wypada
z reguły negatywnie. Czułość metody zależy jednak w dużym stopniu od liczby zakażonych komórek (provirusload).
Dlatego ujemny wynik badania nie wyklucza infekcji.
Proszę zwrócić uwagę, że na podstawie omawianej metody
nie można wysuwać wniosków odnośnie zdolności wirusa
do replikacji.
183
Manual_new_2012.indb 183
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Koronawirus kotów/FIP
(Zakaźne zapalenie otrzewnej kotów).
Infekcje wywołane przez koronawirus koci (FCoV) są szeroko rozprzestrzenione w populacji kotów. Około 50 % tych zwierząt posiada przeciwciała przeciwko FCoV, natomiast
w hodowlach kotów i schroniskach – nawet do 100 %. Wydalanie wirusa odbywa się wraz
z kałem, a zakażenie – drogą doustną i donosową, w sposób bezpośredni i pośredni.
Różnicowanie FCoV oraz mutantów wirusa powodujących zakaźne zapalenie otrzewnej
jest w wielu momentach niemożliwe (zgodność genetyczna wynosi ponad 99 %). Nie jest
też prawdziwa teoria, że niepatogenne koronawirusy zlokalizowane są wyłącznie w jelicie,
a tylko patogenne mutanty przedostają się do tkanek. Ponieważ przy każdej replikacji
mają miejsce błędy dotyczące kopiowanego materiału genetycznego, zasadniczo z każdego koronawirusa mogą powstawać warianty patogenne. Dlatego do najważniejszych
czynników sprzyjających powstawaniu FIP, oprócz stanu układu immunologicznego kotów, należy przebywanie wielu zwierząt na stosunkowo niewielkiej powierzchni. Poprzez
stałe wzajemne reinfekcje dochodzi do namnożenia się koronawirusów w takiej populacji.
Związane z tym jest zwiększenie ilości wirusa u poszczególnych kotów, co powoduje
też wzrost ryzyka mutacji. Występowanie patogennych wariantów wirusa oraz działanie
czynników upośledzających układ immunologiczny sprzyjają namnażaniu się zarazka
w makrofagach i przenoszenie go do wszystkich narządów. Wytwarzane przeciwciała
mogą nie wyeliminować wirusa, wskutek czego dochodzi do objawów chorobowych
związanych z tworzeniem się kompleksów immunologicznych.
Objawy kliniczne:
Objawy są dlatego
bardzo różnorodne:
kliniczne: poprzez odkładanie się kompleksów antygenprzeciwciało rozwija się zapalenie naczyń (vasculitis) i
zapalenie błon surowiczych (polyserositis) (forma wysiękowa), oraz/albo dochodzi do zapalenia ziarniniakowego
(forma sucha).
-
nawracająca gorączka oporna na leczenie,
apatia, brak apetytu,
wodobrzusze (ascites), płyn w jamie opłucnowej (hydrothorax) i worku osierdziowym (hydropericardium),
duszność,
kłębkowe zapalenie nerek,
uszkodzenie wątroby,
objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego,
zapalenie błony naczyniowej oka.
Diagnostyka zakaźnego zapalenia otrzewnej jest problematyczna, a postawienie rozpoznania z reguły niemożliwe w przypadku żywego zwierzęcia. Poprzez kombinację
różnych metod diagnostycznych można jednak zwiększyć
184
Manual_new_2012.indb 184
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko FCoV
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
Metoda
IF (1)
Znaczenie diagnostyczne wykrywania przeciwciał przeciwko FCoV jest problematyczne, z uwagi na częste występowanie osobników serologicznie dodatnich w populacji
kotów. Miano pozytywne wskazuje jedynie, że zwierzę
miało kontakt z koronawirusem. Dodatkowo, wytwarzanie
przeciwciał może być indukowane przez psiego koronawirusa oraz przez szczepienie kotów przeciwko FIP. Dlatego
w przypadku podejrzenia zakaźnego zapalenia otrzewnej
jednorazowe stwierdzenie obecności przeciwciał absolutnie nie jest wystarczające do rozpoznania choroby. Zalecamy Państwu w takich sytuacjach przeprowadzenie badania
skriningowego w kierunku FIP – często stwierdza się wtedy
hiperproteinemię, hipergamaglobulinemię, obniżenie
stosunku albumin do globulin, podwyższenie parametrów
wątrobowych, neutrofilię oraz niedokrwistość.
Wynik ujemny badania serologicznego również nie wyklucza FIP, ponieważ przy znacznym namnożeniu się wirusa
występuje nadmiar antygenu, co powoduje, że nie można
stwierdzić wolnych przeciwciał.
W przypadku zwierząt nie wykazujących objawów klinicznych, wykrywanie przeciwciał może jednak służyć do
identyfikacji zwierząt serologicznie dodatnich, a przez to
potencjalnych siewców. Ma to duże znaczenie przy tworzeniu hodowli, w których poszczególne koty są serologicznie
ujemne.
Przed szczepieniem kotów przeciwko FIP również może
być wskazane określanie przeciwciał koronawirusowych
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne i kombinacje:
Profil szczegółowy u kotów oraz kombinacje,
FeLV/FIV/FIP, FeLV/FIP, FeLV/FIV, FeLV/FIV
+ badanie monitorujące w kierunku FIP.
185
Manual_new_2012.indb 185
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie kociego
koronawirusa
(FIP/FECV)
(wykrywanie RNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
wysięk w jamach ciała: 0,5 ml punktatu
RT-PCR (1)
objawy ze strony o.u.n.: 0,5 ml płynu m.-r.
gorączka (faza wiremii): 0,5 ml krwi z EDTA
identyfikacja
siewców wirusa:
kał/wymaz z prostnicy
Różnicowanie wirusa zakaźnego zapalenia otrzewnej kotów
(FIPV) oraz kociego koronawirusa jelitowego (FECV), który
w organizmie zwierzęcia w pewnych okolicznościach może
mutować do FIPV, jest obecnie niemożliwe za pomocą
techniki PCR. Wykrycie koronawirusa kociego (FCoV)
w punktacie lub płynie mózgowo-rdzeniowym przemawia
za FIP, zwłaszcza jeśli wskazują na to objawy kliniczne
oraz wyniki badań laboratoryjnych (badanie serologiczne
i z zakresu chemii klinicznej). W rzadkich przypadkach,
np. z powodu nowotworów lub procesów zapalnych, może
dochodzić do przechodzenia koronawirusów jelitowych do
płynu wysiękowego w jamach ciała. Dlatego wynik dodatni
badania techniką PCR nie zawsze jest równoznaczny z zakaźnym zapaleniem otrzewnej.
Natomiast wykrycie FCoV w kale (badanie jakościowe)
dowodzi jedynie, że ma miejsce infekcja tym wirusem
i nie wskazuje na FIP. Służy za to do wykrywania siewców
wirusa, ponieważ jednak wydalanie zarazka może następować okresowo, przy wyniku ujemnym test powinien być
powtórzony. Badanie ilościowe siewstwa wirusa z kałem
za pomocą PCR (w opracowaniu) mogłoby być w przyszłości wartościową metodą diagnostyczną do identyfikacji
siewców wydalających duże ilości zarazka, którzy z jednej
strony stanowią poważne źródło infekcji w populacji kotów,
z drugiej mogą znacznie zwiększać ryzyko pojawienia
się FIP wskutek większego prawdopodobieństwa mutacji
wirusa.
Zakażenie monocytów i makrofagów jest istotnym elementem patogenezy zapalenia otrzewnej. Dlatego wykazanie
FCoV we frakcji monocytów/makrofagów we krwi z EDTA
(Buffy Coat – tzw. „kożuszek”) uważane jest za specyficzne
dla FIP.
186
Manual_new_2012.indb 186
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
FIV (Wirus niedoboru immunologicznego kotów).
FIV należy do rodzaju Lentivirus i rodziny Retroviridae. Ekstensywność zakażenia
populacji kotów w Europie wynosi, zależnie od regionu, od 0,7 do 11 %. Przenoszenie
następuje przede wszystkim poprzez rany kąsane. Opisywane są też zakażenia poprzez
mleko matki, a ponadto podejrzewa się transmisję wirusa podczas aktu krycia oraz przez
łożysko. Podobnie jak w przypadku infekcji HIV u człowieka, mimo powstawania przeciwciał neutralizujących, nie dochodzi do eliminacji zarazka z organizmu. Wirus namnaża się
przede wszystkim w limfocytach CD4+, co z czasem, oprócz innych czynników, prowadzi
do wyraźnej immunosupresji.
Objawy kliniczne.
Zakażenie wirusem niedoboru immunologicznego kotów można podzielić na 4 fazy:
I. Faza ostra:
czas trwania:
kilka tygodni do kilku miesięcy
- gorączka,
- neutropenia,
- lymphadenopatia.
II. Faza bezobjawowa:
czas trwania:
III. Faza objawów
niespecyficznych:
czas trwania:
zmiennie
- gorączka,
- lymphadenopatia,
- leukopenia, niedokrwistość, trombocytopenia,
- apatia, brak apetytu, wyniszczenie,
- zapalenie jamy ustnej, dziąseł, nosa, jelit,
- zmiany w zachowaniu się.
3 do 7 lat.
IV. Faza podobna do AIDS: czas trwania:
~ 1 roku
- zakażenia oportunistyczne,
- nowotwory,
- objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
187
Manual_new_2012.indb 187
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko FIV
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
ELISA (1)
Jako badanie skriningowe używane w diagnostyce rutynowej, wykrywanie przeciwciał przeciwko FIV stanowi metodę
z wyboru. Stosowany test wykrywa przeciwciała przeciwko
białku rdzenia p24 oraz białku transbłonowym gp40. Około
95 % zakażonych kotów wykazuje serokonwersję (powstawanie przeciwciał) po 2 – 4 tyg. od zakażenia. Jednak niektóre zwierzęta wytwarzają przeciwciała wyraźnie później.
W końcowym stadium choroby przeciwciała często w ogóle
nie są wykrywalne.
Wynik dodatni w teście ELISA, jako badaniu skriningowym,
powinien być potwierdzony metodą immunoblot. Ponowny
wynik dodatni w sposób jednoznaczny świadczy o infekcji.
U kociąt poniżej 6. miesiąca życia mogą jeszcze występować przeciwciała matczyne. W celu potwierdzenia dodatniego wyniku badania serologicznego u tych zwierząt, zaleca się wykrywanie progenomu za pomocą techniki PCR,
albo dodatkowe badanie metodą ELISA u kotów starszych
niż 6-miesięczne. Nie jest możliwe odróżnienie przeciwciał
powstałych w wyniku naturalnej infekcji od przeciwciał
poszczepiennych (w USA dostępna jest szczepionka komercyjna).
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne i kombinacje:
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko FIV
Profil szczegółowy u kotów oraz kombinacje,
FeLV/FIV/FIP, FeLV/FIP, FeLV/FIV, FeLV/FIV
+ badanie monitorujące w kierunku FIP.
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
Immunoblot (3)
lub osocza z heparyną
Metoda ta, z uwagi na wysoką specyficzność, służy do
potwierdzania dodatniego wyniku badania serologicznego
metodą ELISA. Nie jest możliwe odróżnienie przeciwciał
powstałych w wyniku naturalnej infekcji od przeciwciał
poszczepiennych (w USA dostępna jest szczepionka komercyjna).
188
Manual_new_2012.indb 188
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie
progenomu
i RNA wirusa FIV
Ilość/Materiał
Uwagi
2 ml krwi z EDTA
Metoda
RT-PCR (1)
Wykrycie wirusowego RNA oraz prowirusowego DNA jest
wysoce specyficzne i w przypadku progenomu możliwe
z reguły począwszy od 5. dnia po zakażeniu. Natomiast
czułość testu zależna jest od ilości zakażonych limfocytów.
Ponadto, prawdopodobnie nie wszystkie szczepy FIV, a
także nie wszystkie podtypy powstałe wskutek częstych
mutacji, mogą być wykryte tą metodą. Wynik ujemny badania nie wyklucza więc zakażenia, natomiast wynik dodatni
świadczy z dużym prawdopodobieństwem o infekcji.
Test polecany jest przede wszystkim jako badanie potwierdzające u tych zwierząt, u których wynik dodatni badania
serologicznego może być spowodowany obecnością przeciwciał matczynych, a także przy wynikach wątpliwych oraz
gdy inne metody diagnostyczne dają wyniki różniące się od
siebie.
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
FSME (wiosenno-letnie zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego).
Czynnikiem etiologicznym wiosenno-letniego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego jest
Flavivirus, który w Europie środkowej przenoszony jest głównie przez kleszcza Ixodes
ricinus. Przebieg kliniczny choroby u zwierząt domowych opisywany był jak dotąd przeważnie u psów. Spotyka się również pojedyncze doniesienia dotyczące koni i małych
przeżuwaczy. Tereny endemiczne choroby, z reguły o zasięgu lokalnym, znajdują się
w różnych państwach Europy, m.in. w Szwajcarii, Austrii, Francji, Czechach, Słowacji,
Polsce, Rosji, Słowenii oraz na Węgrzech. Zakażenia stwierdzane są również w południowej Szwecji i Finlandii. W Niemczech większe nasilenie przypadków choroby notuje się
przede wszystkim w Badenii-Württembergii, Bawarii i Południowej Hesji.
Choroba ma przeważnie przebieg ostry i postępujący. Możliwa jest również forma
nadostra – letalna, jak również podostra do przewlekłej. Obserwuje się często gorączkę,
apatię, brak apetytu, zmiany w zachowaniu się zwierzęcia – jak lękliwość, agresywność,
skurcze napadowe, niedowłady, niezborność, przeczulicę (hyperaesthesia), nadwrażliwość bólową (hyperalgesia).
189
Manual_new_2012.indb 189
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
kleszcz, 0,5 ml płynu m.r.
wirusa FSME (wykrywanie RNA)
Metoda
PCR (1)
Jeśli dochodzi do pojawienia się wyraźnych objawów
klinicznych, zalecana jest próba bezpośredniego wykrycia
zarazka w płynie mózgowo-rdzeniowym.
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi FSME
OWD (3)
Odczyn wiązania dopełniacza nadaje się do wykrywania
zwierząt serologicznie dodatnich. Należy liczyć się z tym,
że na terenach endemicznych przeciwciała mogą występować nawet u 30 % psów, które przy tym wcale nie muszą
wykazywać objawów klinicznych. Dlatego w przypadku
stwierdzenia obecności przeciwciał nie należy wyciągać
wniosków odnośnie stanu klinicznego pacjenta. Na ostrą
infekcję wskazuje znaczny wzrost miana przeciwciał przy
badaniu pary surowic. Jest bardzo prawdopodobne, że
przeciwciała wiążące dopełniacz pozostają wykrywalne
jeszcze przez długi czas po kontakcie zwierzęcia z zarazkiem. Przy uzasadnionym podejrzeniu klinicznym choroby
wskazane jest w każdym przypadku badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.
Gorączka Q
Czynnikiem etiologicznym gorączki Q jest Coxiella burnetii. Infekcja ma z reguły niewielkie znaczenie dla zwierzęcia, jednak zakażone zwierzęta stanowią poważne niebezpieczeństwo jako źródło infekcji dla człowieka. Wrażliwe na zakażenie są, oprócz przeżuwaczy, również konie, psy i koty.
Objawy kliniczne:
-
gorączka, apatia, brak apetytu,
zapalenie spojówek,
odoskrzelowe zapalenie płuc,
zapalenia stawów,
ronienia.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Coxiella burnetii
OWD (3)
190
Manual_new_2012.indb 190
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Graniczna choroba (border disease) (owce).
Zaklasyfikowany do pestiwirusów wirus choroby granicznej należy do RNA-wirusów
i odgrywa ważną rolę przy zakażeniach wewnątrzmacicznych u jagniąt. Dorosłe zwierzęta
(owce i kozy) chorują rzadziej, jednak wydalają znaczne ilości zarazka. Wirus jest ściśle
spokrewniony z wirusem BVD bydła, jak również wirusem europejskiego pomoru świń.
Głównym rezerwuarem wirusa choroby granicznej są jednak owce. W przypadku infekcji
przed 60. dniem ciąży i przed uruchomieniem mechanizmów odporności płodowej,
dochodzi do ronienia. Przy zakażeniu pomiędzy 50. i 70. dniem rozwija się typowy obraz
choroby – tzw. „hairy shakers”. Jeśli infekcja ma miejsce pomiędzy 60. i 85. dniem,
pojawiają się ciężkie deformacje w obrębie mózgu i/lub szkieletu. Po 85. dniu ciąży płody
przeżywają, są zdrowe i posiadają znaczne ilości przeciwciał. Owce, które przebyły zakażenie, posiadają długotrwałą odporność i rodzą zdrowe jagnięta.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi choroby granicznej
odczyn seroneutralizacji (3)
Haemobartonelloza/zakażenia wywołane
przez mykoplazmy hematotroficzne
p.
Mycoplasma haemofelis, candidatus Mycoplasma haematoparvum,
candidatus Mycoplasma haemominutum, candidatus Mycoplasma turicensis,
Mycoplasma haemocanis.
Helicobacter sp. - zakażenia.
Co do znaczenia patogennego zakażeń wywołanych przez Helicobacter sp. u zwierząt,
opinie badaczy są w pewnym stopniu podzielone. Z jednej strony, bakterie z tego rodzaju
izolowane są od psów i kotów ze stanami zapalnymi żołądka oraz i jelit oraz przewlekłymi
wymiotami. Z drugiej strony drobnoustroje te stwierdzane są również u zdrowych zwierząt
i wiele przemawia za tym, że ekstensywność zakażenia w populacji psów i kotów wynosi
od 40 do 100 %. Wydaje się, że chodzi tu głównie o Helicobacter bizzozeronii i H. felis. Ponadto u kotów bardzo rzadko stwierdzany był też H. pylori. Różnicowanie tych gatunków
możliwe jest tylko na podstawie analizy sekwencyjnej genomu.
Sprzeczne opinie dotyczą również potencjalnej roli zwierząt domowych jako źródła zakażenia dla człowieka; jest to przedmiot ożywionych dyskusji w ostatnim czasie.
Objawy kliniczne.
Uwzględniając wyżej wymienione wątpliwości, dyskutowane są następujące objawy występujące u zwierząt,
u których stwierdzono bakterie z rodzaju Helicobacter:
- wymioty,
- biegunka,
- wrzody żołądka,
- rak żołądka.
191
Manual_new_2012.indb 191
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie DNA
kał, bioptat z żołądka
Helicobacter sp. (uwzględnia różnicowanie gatunkowe)
p.
Metoda
PCR (1)
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Hepatozoon - zakażenia.
Wykrywanie
Hepatozoon canis
1 ml krwi z EDTA, kleszcz
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Herpeswirus u bydła (IBR/IPV/IBP) - zakażenia.
Herpeswirus typu 1 u bydła (BHV-1) powoduje manifestację kliniczną dwóch różnych zespołów objawów – dotyczących układu oddechowego oraz układu rozrodczego. Podobnie jak w przypadku wszystkich infekcji powodowanych przez herpeswirusy, raz zakażone
zwierzęta pozostają nosicielami zarazka przez całe życie i mogą go wydalać okresowo
wraz z wydzielinami oraz kałem.
Objawy kliniczne:
Wykrywanie
przeciwciał
przeciwko BHV-1
-
gorączka,
ślinotok, wypływ z nosa,
kaszel,
zapalenie mózgu i opon mózgowych (cielęta),
zapalenie pochwy, zapalenie żołędzi prącia i napletka
(balanoposthitis), ronienia.
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
ELISA (3)
lub osocza z heparyną
Różnicowanie
2ml surowicy
szczepów terenowych
i szczepionkowych BHV-1
ELISA (3)
Odróżnianie wirusa terenowego od wirusa znakowanego
u zwierząt szczepionych szczepionką z wirusem znakowanym.
192
Manual_new_2012.indb 192
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Herpeswirus u psów - zakażenia.
Psi herpeswirus typu 1 (CHV-1) powoduje u szczeniąt uogólnione zakażenie, kończące się
najczęściej śmiercią. Starsze zwierzęta wykazują zaledwie słabo wyrażone objawy ze strony układu oddechowego lub zakażenia układu rozrodczego, mogące powodować obniżenie płodności. Możliwy jest też zupełny brak objawów klinicznych; zwierzęta takie są wtedy
siewcami wirusa odgrywającymi dużą rolę w rozprzestrzenianiu się zarazka. CHV-1 może
być również wykrywany w przypadkach kaszlu kenelowego. Zakażenie następuje drogą
doustną lub donosową, na ogół już w drogach rodnych. Czas inkubacji wynosi 4-6 dni.
Zwierzęta, które przebyły zakażenie, pozostają nosicielami wirusa przez całe życie.
Objawy kliniczne:
Wykrywanie
(wykrywanie DNA)
-
brak apetytu, apatia,
ślinotok i wypływ z nosa,
skomlenie,
biegunka,
objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego,
ronienia.
nagła śmierć szczeniąt:
zakażenie ukł. rozrod.:
ronienia:
objawy ze strony
ukł.oddechowego:
płuca, wątroba, nerki RT-PCR
wymaz z pochwy
(1)
poronione płody,
błony płodowe
wymaz z nosa i gardła
Z epidemiologicznego punktu widzenia, dla właścicieli
hodowli psów jest bardzo ważne, aby w przypadku nagłej
śmierci u szczeniąt poniżej 3. tygodnia życia wykazać
ewentualne zakażenie herpeswirusem jako przyczynę
choroby. Bezpośrednie wykrywanie antygenu CHV-1 jest
w takich przypadkach metodą z wyboru.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko CHV-1
odczyn seroneutralizacji (1)
Odczyn seroneutralizacji wirusa jest metodą z wyboru dla rozpoznawania bezobjawowych nosicieli zarazka. Wykrycie przeciwciał udaje się po ok. 3 – 4 tygodniach po zakażeniu. Przy
zakażeniach latentnych badanie może dawać wynik negatywny, by w późniejszym okresie ponownie wypaść dodatnio.
W przypadku podejrzenia klinicznego choroby i ujemnego
wyniku badania serologicznego, zalecamy diagnostykę metodą PCR. Szczepienie również prowadzi do serokonwersji. Nie
jest przy tym możliwe różnicowanie przeciwciał poszczepiennych od przeciwciał powstających w wyniku infekcji. W celu
rozpoznania ostrej infekcji u szczeniąt, zalecamy bezpośrednie wykrywanie wirusa za pomocą PCR.
193
Manual_new_2012.indb 193
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Herpeswirus u koni - zakażenia.
U koniowatych opisano do tej pory 9 gatunków herpeswirusów. Pięć z nich ma związek
z objawami klinicznymi.
EHV-4 jest czynnikiem etiologicznym zapalenia nosa i płuc (rhinopneumonitis) koni, przy
czym u zwierząt młodszych schorzenia układu oddechowego powodowane są również
przez EHV-1. Oba serotypy, samodzielnie lub wspólnie, mogą wywoływać postać nerwową, manifestującą się niedowładami i porażeniami. Natomiast ronienie (stosunkowo
późne, bo pod koniec ciąży) powodowane jest zwykle przez EHV-1. Herpeswirusy typu 2
i 5 są przypuszczalnie przyczyną zapaleń rogówki. EHV-3 jest czynnikiem etiologicznym
otrętu. Zakażone konie pozostają nosicielami wirusa przez całe życie.
Koński herpeswirus
typu 1 (EHV-1)
Koński herpeswirus
typu 4 (EHV-4)
(wykrywanie DNA)
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
infekcja ostra, gorączka:
zapalenie spojówek:
ronienia:
objawy ze strony o.u.n.:
PCR (1)
wymaz z nosa i gardła,
popłuczyny z tchawicy
1 ml krwi z EDTA
PCR (1)
wymaz ze spojówek
wody płodowe,
łożysko, poroniony płód
0,5 ml płynu m.r.,
wymaz z nosa i gardła
Wykrycie DNA wirusa możliwe jest tylko w materiale zawierającym komórki. Różnicowanie pomiędzy EHV-1 oraz
EHV-4 wykonywane jest rutynowo.
p.
Koński herpeswirus
typu 2 (EHV-2)
(wykrywanie DNA)
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
objawy oczne:
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
wymaz ze spojówek, PCR (1)
oraz rogówki
wymaz z nosa i gardła,
popłuczyny z tchawicy
Wykrywanie DNA przede wszystkim w zawierających
komórki wymazach ze spojówek i rogówki, ewentualnie
w wymazach z nosa.
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
194
Manual_new_2012.indb 194
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Koński herpeswirus
Materiał: p. wykrywanie EHV-2
typu 5 (EHV-5) (wykrywanie DNA)
p.
PCR (1)
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał
przeciwko EHV-1 i EHV-4
odczyn seroneutralizacji (1)
Różnicowanie przeciwciał poszczepiennych oraz wytworzonych pod wpływem zakażenia nie jest możliwe. Pojawienie się przeciwciał albo wzrost ich miana w przeciągu 2 – 3
tygodni o co najmniej 3 rozcieńczenia, wskazują na ostrą
fazę infekcji. Pierwsza próbka surowicy musi być pobrana
we wczesnej fazie choroby.
Herpeswirus u kotów - zakażenia.
Koci herpeswirus typu 1 (FHV-1, wirus zapalenia nosa i tchawicy) uczestniczy w patogenezie zespołu chorobowego zw. katarem kocim. Zakażenie następuje przede wszystkim
poprzez bezpośredni kontakt ze śliną lub wydzieliną z nosa.
Czas inkubacji wynosi 2 - 5 dni. Po ok. 1 – 3 tygodniowym okresie choroby większość
zakażeń przechodzi w fazę rekonwalescencji. Ciężki przebieg choroby obserwowany jest
przede wszystkim u kociąt. Przewlekłe formy kliniczne występują relatywnie rzadko. Duża
część zakażonych kotów po kontakcie z zarazkiem wykazuje przebieg latentny i może
okresowo wydalać wirusa.
Objawy kliniczne:
-
gorączka,
brak apetytu, apatia,
zapalenie rogówki i spojówki (keratoconjunctivitis),
zapalenie błony śluzowej nosa,
odoskrzelowe zapalenie płuc,
ronienia (rzadko).
Wykrywanie kociego
wymaz z nosa, gardła, spojówki,
herpeswirusa typu
pochwy, poroniony płód, łożysko
1 (FHV-1) (wykrywanie DNA)
p.
RT- PCR (1)
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
195
Manual_new_2012.indb 195
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko FHV-1
Metoda
odczyn seroneutralizacji (3)
Odczyn seroneutralizacji wirusa jest metodą z wyboru do
identyfikacji bezobjawowych nosicieli zarazka. Wykazanie
przeciwciał możliwe jest po 3 – 4 tygodniach po zakażeniu.
Nie da się odróżnić przeciwciał wytworzonych wskutek
zakażenia od poszczepiennych, jak również od przeciwciał
matczynych. W celu rozpoznania ostrej infekcji, zalecamy
bezpośrednie wykrywanie wirusa za pomocą PCR.
IBR/IPV
p.
Zakażenia herpeswirusowe u bydła (IBR/IPV/IBP).
Influenza koni.
Influenza koni jest ostro przebiegającą, wysoce zaraźliwą chorobą wirusową, dotyczącą
przede wszystkim układu oddechowego. Rozróżnia się 2 podtypy wirusa: A equi 1 i A
equi 2. Przenoszenie zarazka odbywa się drogą kropelkową.
Objawy kliniczne:
-
gorączka,
brak apetytu,
kaszel oraz odoskrzelowe zapalenie płuc.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
influenzie koni
odczyn seroneutralizacji (3)
Badanie par surowic pobranych w odstępie 2-3 tygodni
może dostarczyć informacji, czy ma miejsce zakażenie
czynne. Pojawienie się przeciwciał lub wyraźny wzrost
miana wskazują na niedawny kontakt z zarazkiem. Pierwsza próbka surowicy musi być pobrana we wczesnej fazie
choroby. Rozróżniane są następujące szczepy: Praga,
Miami, Fontainbleau, Kentucky oraz Solvalla. Odróżnienie
przeciwciał wytworzonych wskutek zakażenia od przeciwciał poszczepiennych nie jest możliwe.
196
Manual_new_2012.indb 196
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie wirusa
influenzy koni
(wykrywanie RNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
wymaz z nosa/gardła,
popłuczyny z tchawicy
p.
Metoda
RT-PCR (1)
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Influenza świń.
Influenza świń powodowana jest przez Influenzavirus A świń (Orthomyxoviridae). Wirus
posiada dwa, wyrażone w różnym stopniu, antygeny powierzchniowe, które są podstawą
podziału na podtypy. Cały szereg takich podtypów może powodować wzajemne zakażenia pomiędzy ludźmi, trzodą chlewną, ptakami i ewentualnie końmi.
Rozpoznanie choroby na podstawie objawów klinicznych nie jest pewne. Diagnostyka
influenzy świń wymaga izolacji wirusa z wymazów z nosa lub gardła, albo stwierdzenia
wzrostu miana przeciwciał, swoistych dla danego podtypu, w 2 próbach surowic pobranych w odstępie 3 tygodni.
Wykrywanie
2 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi influenzy świń
odczyn hemaglutynacji (3)
Kaliciwirus – zakażenia.
Koci kaliciwirus jest czynnikiem etiologicznym zespołu chorobowego zwanego kocim
katarem. Zakażenie następuje poprzez bezpośredni kontakt ze śliną lub wydzieliną
z nosa chorego zwierzęcia. Okres inkubacji wynosi 3 – 5 dni; przebieg infekcji zależy od
stanu odporności i może być bezobjawowy do ostrego. Koty, które przebyły zakażenie,
pozostają często przez długi czas siewcami wirusa.
Objawy kliniczne:
-
gorączka,
brak apetytu, apatia,
zapalenie spojówek,
zapalenie błony śluzowej nosa,
zapalenie oraz owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej,
odoskrzelowe zapalenie płuc,
„forma reumatyczna” z kulawizną i obrzękiem stawów.
197
Manual_new_2012.indb 197
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
kaliciwirusowi
Metoda
odczyn seroneutralizacji (3)
Po około 14 dniach po zakażeniu mogą być stwierdzane
przeciwciała zobojętniające. Odróżnianie przeciwciał naturalnych oraz poszczepiennych nie jest możliwe.
Wykrywanie RNA
kaliciwirusa
wymaz (z gardła, błony śluzowej,
jamy ustnej, spojówek)
ostra faza zakażenia: 1 ml krwi z EDTA
p.
RT-PCR (3)
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Koronawirusy - zakażenia.
Koronawirus koci.
p.
FIP.
Koronawirus świń.
p.
Transmissible Gastroenteritis (TGE, zakaźne zapalenie żołądka i jelit świń)
Wykrywanie antygenu
koronawirusa bydła
kał (porcja wielkości
ziarna grochu)
Immunochromatografia (1)
Koronawirusy powodują biegunki u nowonarodzonych cieląt
w pierwszych 14 dniach życia. Choroba występuje częściej
w okresie zimowym, ponieważ wirus lepiej przeżywa w klimacie zimnym i wilgotnym. Zwierzęta dorosłe są zwykle bezobjawowymi siewcami, stanowiąc źródło zakażenia dla młodych.
Test wykrywa antygeny koronawirusa bydła.
Objawy kliniczne:
-
półpłynny, żółty kał od 2. dnia po zakażeniu przez 3 – 6 dni,
apatia,
brak apetytu,
gorączka,
odwodnienie.
198
Manual_new_2012.indb 198
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Koronawirus jelitowy
psów (CECoV)
Ilość/Materiał
Uwagi
Gastroenteritis: wymaz z prostnicy,
kał, tkanki
Metoda
RT-PCR (1)
(wykrywanie RNA)
Wymaz z prostnicy powinien być pobrany przy pojawieniu się pierwszych objawów klinicznych, ponieważ już po
tygodniu po zakażeniu szybko maleje ilość wydalanego
wirusa, a od 15. dnia po zakażeniu zarazka nie daje się już
stwierdzić. Ponieważ infekcja wywołana przez CCV objawia
się przeważnie łagodnym i samoistnie ustępującym zapaleniem żołądka i jelit, główną rolą diagnostyki za pomocą
techniki PCR jest wczesne wykrycie chorych zwierząt oraz
bezobjawowo zakażonych siewców w hodowli. Wykazanie
obecności koronawirusa w kale nie wyklucza oczywiście
innych przyczyn biegunki.
p.
Koronawirus
oddechowy psów
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
wymaz (gardlo, nos)
RT-PCR (1)
(wykrywanie RNA)
199
Manual_new_2012.indb 199
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Lawsonia intracellularis/Rozrostowa enteropatia u źrebiąt
Lawsonia intracellularis jest czynnikiem etiologicznym enteropatii rozrostowych u różnych
gatunków ssaków i ptaków. Zwykle chodzi o infekcje u pojedynczych osobników. W przypadku koni, chorują zwykle źrebięta w wieku do 12. mies. życia, najczęściej pomiędzy
4. i 6. miesiącem. Transmisja zarazka odbywa się przypuszczalnie drogą doustną, przy
czym młode zwierzęta, będące bezobjawowymi siewcami zarazka, mogą wydalać go
wraz z kałem. Bakteria ta jest obligatoryjnym patogenem wewnątrzkomórkowym, namnażającym się w cytoplazmie enterocytów (przede wszystkim środkowych oraz dystalnych
odcinków jelit) i powodującym zaburzenia proliferacji komórek, zwykle bez reakcji zapalnej. W efekcie dochodzi do postępującego rozrostu komórek jelita z ich niedostatecznym
różnicowaniem oraz upośledzonymi zdolnościami enzymatycznymi i resorpcyjnymi (enteropatia rozrostowa). Patogeneza choroby nie jest jednak całkowicie wyjaśniona.
Najważniejszymi objawami klinicznymi są ospałość, brak apetytu, spadek masy ciała,
obrzęki (podbrzusze, napletek, kończyny, głowa), morzysko oraz biegunka (wskutek
złego wchłaniania oraz zwiększonego przenikania płynów do jelita cienkiego). Zarazek
wydalany jest okresowo wraz z kałem. Przy ujemnym wyniku jednego badania wskazane
jest badanie dodatkowe materiału pobranego ponownie. L. intracellularis jest rozpowszechniony na całym świecie, a zachorowania u źrebiąt opisywane były w Ameryce
Północnej, Australii i Europie. Drobnoustrój nie stanowi zagrożenia zoonotycznego.
Wykrywanie
Kał
Lawsonia intracellularis
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
Leiszmanioza
Czynnikiem etiologicznym leiszmaniozy psów jest Leishmania infantum (syn. L. chagasi w
przypadku szczepów z Ameryki Południowej i Środkowej). Rzadziej dochodzi do inwazji
wywołanych przez L. tropica. Choroba przenoszona jest przez moskity z rodzaju Phlebotomus (L. chagasi przez gatunki z rodzaju Lutzomyia). W Europie leiszmanie rozprzestrzenione są w całym basenie Morza Śródziemnego i występują przeważnie na terenach
przybrzeżnych oraz na dużych wyspach.
Objawy kliniczne.
Okres inkubacji wynosi od kilku miesięcy do nawet kilku
lat. Zróżnicowanie choroby na formę trzewną oraz skórną,
występujące u człowieka, nie jest na ogół obserwowane u
psów.
Odpowiada temu duża różnorodność objawów klinicznych:
- wychudzenie,
- brak apetytu, apatia, zapalenie jelit,
- hiperkeratoza, wyłysienie (rozpoczynające się wokół
oczu), zapalenie skóry, szczeliny w obrębie opuszek łap,
- wydłużenie pazurów, paronychia,
- pancytopenia,
200
Manual_new_2012.indb 200
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
-
Metoda
obrzęk węzłów chłonnych,
hiperproteinemia, hipoalbuminemia, hipergamaglobulinemia,
powiększenie wątroby i śledziony,
zapalenie kłębków nerkowych,
zapalenie wielostawowe,
zapalenie rogówki i spojówki (keratoconjunctivitis), zapalenie błony naczyniowej (uveitis), zapalenie tęczówki
(iritis), ślepota.
Bezpośrednie
rozmaz
wykrywanie leiszmanii
badanie mikroskopowe (1)
Bezpośrednie wykrywanie leiszmanii ma sens tylko w przypadku rozmazów z punktatów węzłów chłonnych, szpiku
kostnego lub skóry (czułość 30–50%). Próba wykazania
pasożytów w rozmazie krwi z reguły kończy się niepowodzeniem.
Uwaga:
Wykrywanie DNA
Leishmaia sp.
(badanie ilościowe)
Wynik negatywny badania bezpośredniego w żadnym wypadku nie wyklucza inwazji !
Szpik kostny, krew z EDTA,
punktat z węzłów chłonnych,
wymaz ze spojówek, mocz,
bioptat ze skóry.
RT- PCR (1)
Za pomocą metody Real time–PCR można precyzyjnie ocenić ilość pasożytów w wyżej wymienionych materiałach.
Wiedza na temat intensywności zarażenia pozwala przede
wszystkim na dokładną ocenę statusu inwazji, w przypadkach gdy:
- wyniki testu ELISA nie są miarodajne,
- psy wykazują wprawdzie objawy kliniczne, ale nie doszło jeszcze u nich do serokonwersji,
- psy nie wykazują żadnych objawów klinicznych, ale
pochodzą z terenów endemicznych.
Badania wykazały, że psy, u których koncentracja leiszmanii w szpiku kostnym lub krwi jest średnia lub wysoka,
albo już są chore na leiszmaniozę albo zachorują z dużym
prawdopodobieństwem. Badanie ilościowe pasożytów jest
przy tym bardzo dobrą metodą monitorowania skuteczności terapii.
p. też
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii
molekularnej.
201
Manual_new_2012.indb 201
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Leishmania
Metoda
Pies: ELISA (1)
Kot: IF (1)
Stwierdzenie przeciwciał przeciwko leiszmaniom (L. infantum) udaje się często dopiero po wielu tygodniach, względnie miesiącach, od momentu inwazji. Natomiast zwierzęta
zarażone bezobjawowo często w ogóle nie wykazują
przeciwciał.
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne:
Pasożyty krwi i bakterie hemotroficzne – badanie mikroskopowe,
Profil „podróżny” 1 i 2.
Leptospiroza
Czynnikami etiologicznymi leptospirozy są m.in. serotypy: Leptospira Australis, L. Autumnalis, L. Canicola, L. Copenhageni (Icterohaemorrhagiae), L. Grippotyphosa, L. Pomona,
L. Saxkoebing, L. Sejroe oraz L. Tarassovi.
Zakażenie następuje bezpośrednio, poprzez kontakt z wydalinami (mocz), lub pośrednio,
przez zanieczyszczoną wodę. W organizmie bakterie roznoszone są wraz z krwią, zwłaszcza do wątroby i nerek.
Objawy kliniczne:
Po 4 – 12 -dniowym okresie inkubacji mogą wystąpić następujące objawy kliniczne:
- gorączka,
- brak apetytu, wymioty, zapalenie jelit,
- wzmożone pragnienie/wielomocz,
- hemoliza, żółtaczka,
- skaza krwotoczna,
- przewlekłe schorzenia wątroby i nerek,
- zapalenie naczyniówki i siatkówki.
Leptospiroza należy do chorób odzwierzęcych.
Ślepota miesięczna koni – nawracające zapalenie jagodówki u koni.
Jest udowodnione, że przyczyną ślepoty miesięcznej jest długotrwałe zakażenie oka spowodowane przez bakterie Leptospira. Kluczowe znaczenie dla rozpoznania choroby ma
stwierdzenie – w płynie z komory oka lub w ciele szklistym – przeciwciał albo antygenu.
Dodatnie miano przeciwciał w surowicy nie dowodzi udziału leptospir w schorzeniu oka.
202
Manual_new_2012.indb 202
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Leptospira
Metoda
MAR (1)
Wykrywanie przeciwciał przeciwko Leptospira za pomocą
aglutynacji mikroskopowej jest z reguły metodą z wyboru
dla potwierdzenia przypuszczalnej infekcji. Test powinien
być przeprowadzony najwcześniej 14 dni po zakażeniu.
U psów wykrywane są przeciwciała przeciwko w/w 9
serotypom, natomiast u koni – jedynie przeciwko Leptospira Australis, L. Autumnalis, L. Bratislava, L. Copenhageni,
L. Grippotyphosa i L. Pomona. U innych gatunków zwierząt mogą być badane dalsze, istotne dla nich serotypy.
Różnicowanie przeciwciał wytworzonych po zakażeniu od
przeciwciał poszczepiennych możliwe jest tylko w ograniczonym stopniu (wysokość miana). Do szczepień profi laktycznych u psów stosuje się jedynie L. Canicola oraz
L. Copenhageni (Icterohaemorrhagiae); możliwe są jednak
reakcje krzyżowe z innymi serotypami.
U koni: badanie par surowic pobranych w odstępie 2-3 tygodni może dostarczyć informacji, czy ma miejsce zakażenie
czynne. Pojawienie się przeciwciał lub wyraźny wzrost miana
(o dwa rzędy rozcieńczeń, względnie wzrost czterokrotny)
wskazują na niedawny kontakt z zarazkiem. Pierwsza próbka
surowicy musi być pobrana we wczesnej fazie choroby. Przy
jednorazowym badaniu, miano dodatnie powyżej 1:800
w połączeniu z odpowiednimi objawami klinicznymi, wskazuje na fazę ostrą zakażenia leptospirami.
203
Manual_new_2012.indb 203
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie
Leptospira sp.
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
2 ml krwi z EDTA, 5 ml moczu,
RT-PCR (1)
płyn z komory oka, materiał z ciała szklistego
Ronienie: łożysko, sznur pępowinowy,
płód (nerka, wątroba).
Wykazanie leptospir bezpośrednio we krwi możliwe jest
jedynie krótko po wniknięciu bakterii do organizmu.
Wydalanie zarazka z moczem zaczyna się od mniej więcej
7. dnia po zakażeniu i może trwać miesiące, a nawet lata.
Wykrywanie bakterii w płynie z komory oka polecane jest
przede wszystkim u koni.
Za pomocą techniki PCR wykrywane są wszystkie serotypy; różnicowanie nie jest możliwe.
p. też
Uwaga:
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii
molekularnej.
Wynik ujemny przy bezpośrednim wykrywaniu zarazka nie
wyklucza infekcji!
204
Manual_new_2012.indb 204
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Listerioza
Listerie są bakteriami powszechnie występującymi w środowisku, przenoszonymi na
zwierzęta domowe za pośrednictwem bezobjawowo zakażonych gryzoni. Aby doszło do
zakażenia, niezbędne są bardzo duże ilości komórek bakteryjnych, a namnażanie się
bakterii ma miejsce w kiszonkach (szczególnie w warstwach powierzchniowych) lub innych paszach. Listeria monocytogenes należy do bakterii fakultatywnie wewnątrzkomórkowych (pałeczka Gram-dodatnia). Wnika ona do różnych typów komórek zwierzęcych,
a namnaża się np. w makrofagach, komórkach nabłonkowych lub fibroblastach. Istotnym
czynnikiem zjadliwości jest toksyna cytolityczna – listeriolizyna – niezbędna do wydostania się bakterii z fagosomu do cytoplazmy.
Jeśli dochodzi do manifestacji objawów klinicznych, u koni, bydła i owiec na pierwszy
plan wysuwają się objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego – niepokój, zaburzenia koordynacji ruchów i inne oznaki zapalenia mózgu, oraz gorączka. Opisywano
również postać metrogenną, prowadzącą do ronień w późnym okresie ciąży, przedwczesnych porodów lub do urodzeń słabych źrebiąt/cieląt/jagniąt. Ogólnie rzecz biorąc,
kliniczne znaczenie listeriozy nie jest jeszcze ostatecznie wyjaśnione.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko Listeria
Wykrywanie
Listeria
monocytogenes
1 ml krwi z EDTA, 0,5 ml płynu m.r.,
poronione płody/błony płodowe, kał
p.
OWD (3)
PCR (1)
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
205
Manual_new_2012.indb 205
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Maedi/Visna
Wirus Maedi-Visna prowadzi u owiec do śródmiąższowego zapalenia płuc lub do demielinizującego zapalenia mózgu. Niemcy należą do krajów o największym odsetku zakażeń.
Objawy kliniczne:
-
duszność, kaszel,
niezborność ruchów, kulawizny,
spadek wydajności mlecznej,
wyniszczenie,
powiększenie śledziony, ewentualnie powiększenie
wątroby.
Wykrywanie
1 ml surowicy, osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko osocza z heparyną
wirusowi Maedi/Visna
ELISA (3)
Przeciwciała pojawiają się po okresie kilku tygodni do
nawet kilku lat od momentu infekcji.
Uwaga:
Należy zwrócić uwagę, że wynik ujemny badania nie wyklucza infekcji w sposób całkowicie pewny.
Makrofilarie/mikrofilarie (dirofilarioza).
p.
Dirofilarioza
206
Manual_new_2012.indb 206
12-12-18 09:14
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
„Megabakterie”
Tzw. megabakterie (syn. Macrorhabdus ornithogaster, Avian gastric yeast) są grzybami powodującymi zmiany zapalne w obrębie żołądka gruczołowego ptaków. Były one
izolowane od różnych gatunków ptaków – papug, wróblowatych, kuraków, kaczek oraz
ptaków brodzących. U papug schorzenie określane jest jako „Going light syndrome”. Jest
to zespół chorobowy o charakterze polietiologicznym. W diagnostyce różnicowej należy
wykluczyć inne zakażenia, inwazje pasożytnicze oraz nowotwory.
Objawy kliniczne:
-
wymioty/cofanie się pokarmu,
biegunka,
ospałość,
wychudzenie,
nastroszenie piór.
Bezpośrednie
kał (porcja wielkości grochu)
barwienie metodą PAS,
wykrywanie „megabakterii”
badanie mikroskopowe (1)
Zarazek wydalany jest okresowo, dlatego zaleca się badanie zbiorczych próbek kału z 5 dni.
Uwaga:
Mimo ujemnego wyniku badania rozmazów kału, nie można
wykluczyć zakażenia „megabakteriami”.
207
Manual_new_2012.indb 207
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Mycoplasma haemofelis, Candidatus Mycoplasma haemominutum,
Candidatus Mycoplasma turicensis, Mycoplasma haemocanis,
oraz Candidatus Mycoplasma haematoparvum.
Bakterie te, określane wcześniej jako Haemobartonella, w wyniku reklasyfikacji zostały
zakwalifikowane do rodzaju Mycoplasma. Szczep Ohio Haemobartonella felis został
przemianowany na Mycoplasma haemofelis, natomiast szczep California – na Candidatus
Mycoplasma haemominutum. Gatunek Haemobartonella canis zakwalifikowany został
również do rodzaju Mycoplasma, jako M. haemocanis.
M. haemofelis wydaje się być bardziej patogenna niż Candidatus Mycoplasma haemominutum i może wywoływać zakażenie również u kotów z prawidłowo funkcjonującym
układem immunologicznym. Infekcja wywołana przez Candidatus M. haemominutum
przebiega najczęściej łagodnie lub bezobjawowo. Przy jednoczesnej immunosupresji
(np. spowodowanej wirusem białaczki kotów), u zakażonych zwierząt choroba może mieć
cięższy przebieg. U psów objawy kliniczne obserwowane są na ogół wyłącznie u zwierząt
z supresją układu immunologicznego, z usuniętą śledzioną, albo u których występują
równocześnie inne zakażenia.
Drogi zakażenia nie są jeszcze całkowicie poznane; przypuszczalnie mogą tu mieć znaczenie kleszcze, wszy i pchły, a ponadto transfuzje krwi oraz rany kąsane. Również drogę
pionową zakażenia uznaje się za prawdopodobną.
W zależności od zjadliwości zarazka oraz statusu immunologicznego zwierzęcia, choroba
ma przebieg od ostrego, poprzez subkliniczny do przewlekłego-bezobjawowego.
Objawy kliniczne:
-
gorączka (powyżej 40°C),
niedokrwistość hemolityczna,
żółtaczka, bilirubinuria,
powiększenie wątroby i śledziony,
brak apetytu, apatia.
208
Manual_new_2012.indb 208
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Bezpośrednie
0,5 ml krwi z EDTA +
krywanie
rozmaz krwi
mykoplazm
hematotroficznych (Haemobartonella)
Metoda
badanie mikroskopowe (1)
Drobnoustroje, znajdujące się na powierzchni komórek,
wykrywane są w rozmazach krwi barwionych metodą
Giemsy. Udaje się je wykazać na ogół tylko w ostrej fazie
choroby. Liczba zakażonych erytrocytów we krwi obwodowej podlega przy tym znacznym wahaniom okresowym.
Dlatego bezpośrednie wykrycie zarazka jest nie zawsze
możliwe!
Ponieważ bakterie te mogą być łatwo pomylone z ciałkami
Howell-Jolly’ego, ciałkami Heinza lub artefaktami, w przypadku wyniku dodatniego zalecamy potwierdzenie tego
metodą PCR (materiałem jest krew z EDTA).
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne:
Pasożyty krwi i bakterie hemotroficzne – badanie mikroskopowe,
Profil „podróżny” 1 i 2.
Profil diagnostyczny
1 ml krwi z EDTA
mykoplazm
hemotroficznych u kotów
RT-PCR (1)
Wykrywanie Mycoplasma haemofelis, Candidatus Mycoplasma haemominutum oraz Candidatus Mycoplasma
turicensis.
Wykrywanie
1 ml krwi z EDTA
Mycoplasma haemofelis,
i Candidatus Mycoplasma haemominutum (wykrywanie DNA)
RT-PCR (1)
209
Manual_new_2012.indb 209
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Wykrywanie
1 ml krwi z EDTA
Mycoplasma haemocanis
i Candidatus Mycoplasma haematoparvum (wykrywanie DNA)
RT-PCR (1)
Wykrywanie
0,5 ml krwi z EDTA
Candidatus
Mycoplasma turicensis (wykrywanie DNA)
RT-PCR (1)
Prawdopodobieństwo wykrycia mykoplazm hematotroficznych za pomocą PCR jest wyższe niż w przypadku badania
bezpośredniego rozmazów krwi.
Jednak również w tej metodzie, przy postaciach przewlekłych lub subklinicznych choroby, zarazek może nie zostać
wykryty. W wyniku okresowych wahań liczby zakażonych
erytrocytów, stwierdzenie bakterii nie zawsze jest możliwe
nawet podczas ostrej fazy choroby.
Również w czasie odpowiedniej antybiotykoterapii metoda
Prawdopodobieństwo wykrycia mykoplazm hemotroficznych za pomocą PCR jest wyższe niż w przypadku badania
bezpośredniego rozmazów krwi. Jednak również w tej
metodzie, przy postaciach przewlekłych lub subklinicznych
choroby, zarazek może nie zostać wykryty. W wyniku okresowych wahań liczby zakażonych erytrocytów, stwierdzenie bakterii nie zawsze jest możliwe nawet podczas ostrej
fazy choroby. Również w czasie odpowiedniej antybiotykoterapii metoda PCR daje z reguły wyniki ujemne. Ponieważ
jest b. prawdopodobne, że może nie dochodzić do całkowitej eliminacji zarazka z organizmu, dodatni wynik badania
nie musi być związany z aktualnie występującymi objawami
klinicznymi. W celu właściwej interpretacji wyniku należy
uwzględnić obraz kliniczny choroby i badanie hematologiczne, jak również patogenność stwierdzonego szczepu.
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
210
Manual_new_2012.indb 210
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Mycoplasma sp.
Mikoplazmy są najmniejszymi bakteriami zdolnymi do samodzielnego namnażania się;
należą do klasy Mollicutes. Są to drobnoustroje pasożytujące pozakomórkowo, będące
przyczyną licznych chorób u zwierząt, roślin i człowieka (np. zapalenia spojówek u kotów,
enzootycznego zapalenia płuc u świń, schorzeń układu oddechowego, „rolling disease”
u myszy). Mykoplazmy, jako typowe pasożyty powierzchni komórki, szczególnie błon śluzowych, wywołują z reguły reakcje zapalne o charakterze przewlekłym. Często obserwowane są infekcje mieszane, w których uczestniczą też inne bakterie lub wirusy.
Wykrywanie
Mycoplasma sp.
wymazy (ze spojówek, nosa, ukł. rozrodczego) PCR (1)
wydzieliny (oczy, nos)
(wykrywanie DNA uwzględnia różnicowanie gatunkowe)
p.
Wykrywanie
Mycoplasma felis
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Zapalenie spojówek: wymazy ze spojówek.
Objawy ze strony u. oddechowego:
wymaz z nosa i gardła.
PCR (1)
Mycoplasma felis kojarzona jest z jedno- lub obustronnym
zapaleniem spojówek, przewlekłym zapaleniem nosa i zatok przynosowych, zapaleniem płuc i opłucnej oraz zapaleniem stawów. M. felis rzadziej wywołuje choroby górnych
dróg oddechowych. Zakażenie może ulec spontanicznemu wyleczeniu w ciągu 2-4 tygodni. To, czy mikoplazmy
uczestniczą jako czynniki pierwotne czy wtórne w manifestacji wyżej wymienionych objawów, nie zostało jeszcze
wyjaśnione.
211
Manual_new_2012.indb 211
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Mycoplasma hyopneumoniae.
Odkryta w 1965 roku jako wyłączny czynnik etiologiczny enzootycznego zapalenia płuc
(enzootic pneumonia, EP) świń, Mycoplasma hyopneumoniae może powodować zakażenia o różnorodnym obrazie klinicznym – od infekcji subklinicznych do postaci ostrej
choroby, komplikowanej przez zakażenia wtórne – i powoduje na całym świecie duże
straty. Patogeneza EP nie została do tej pory w pełni poznana. Mycoplasma hyopneumoniae uszkadza migawki znajdujące się na powierzchni komórek oskrzeli i płuc, przez co
utrudnione jest mechaniczne usuwanie śluzu i zanieczyszczeń, jak również skuteczne
funkcjonowanie mechanizmów obronnych w obrębie dróg oddechowych. Pewną rolę
przy rozprzestrzenianiu się zakażenia odgrywa obrót zwierzętami, jednak istotnie większe
znaczenie ma przenoszenie zarazka drogą aerogenną. Izolacja i namnażanie M. hyopneumoniae wymagają wciąż dużych nakładów kosztów i nie stanowi metody stosowanej rutynowo w diagnostyce choroby. Szczególnie trudne do wykluczenia są zakażenia
latentne, ponieważ ani metody serologiczne, ani hodowlane, nie dostarczają miarodajnych wyników w odniesieniu do poszczególnych zwierząt, jak również do całego stada.
Istotny udział w postępowaniu diagnostycznym może mieć, obok wspomnianych metod,
technika PCR.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Mycoplasma hyopneumoniae (świnia)
ELISA (3)
212
Manual_new_2012.indb 212
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Neospora - zakażenia.
Neospora caninum uważany jest na całym świecie za najczęstszy czynnik etiologiczny ronienia u bydła. U młodych psów powoduje on schorzenia nerwowo-mięśniowe. Jedynymi
znanymi do tej pory żywicielami ostatecznymi są kojoty i psy. Te ostatnie mogą być również żywicielami pośrednimi N. caninum. Po 5 dniach od spożycia cyst wraz z bradyzoitami, znajdujących się w tkankach żywicieli pośrednich (bydła, owiec, kóz, jeleni), żywiciele
ostateczni wydalają oocysty przez okres 2 – 3 tygodni (a nawet do 4 miesięcy). U psów
wiejskich częściej stwierdza się obecność przeciwciał, niż u zwierząt w miastach. U bydła
i psów możliwe jest zarażenie zarówno drogą wertykalną (pionową), jak i horyzontalną
(poziomą). Psy zarażają się częściej po urodzeniu, niż wewnątrzmacicznie. Natomiast
większość inwazji u bydła odbywa się drogą wertykalną (w okresie płodowym).
Objawy kliniczne.
u bydła:
- ronienia,
- zatrzymanie łożyska,
- zaburzenia płodności,
- zapalenie mózgu i rdzenia u żywo urodzonych cieląt
(osłabienie, niezborność ruchów, przeprostowanie
[hyperextensio] oraz nadmierne zginanie [hyperflexio]
kończyn, zaleganie, wytrzeszcz oczu).
u psów:
- atrofia mięśni,
- spastyczne przeprostowania kończyn,
- porażenia,
- nienaturalne trzymanie głowy,
- trudności w połykaniu (dysphagia),
- nietrzymanie moczu i/lub kału.
postać uogólniona:
- zapalenie mięśni,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- wrzodziejące zapalenie skóry,
- zapalenie płuc,
- zapalenie mózgu i opon mózgowych,
- zmiany w zachowaniu się (agresywność, apatia) – występują u zwierząt starszych oraz chorujących przewlekle,
- szczenięta zarażone wewnątrzmacicznie cierpią na
zespół chorobowy cechujący się zapaleniem korzonków
nerwowych i mięśni (polyradiculitis-myositis-syndrom).
213
Manual_new_2012.indb 213
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Wykrywanie
1 ml surowicy, lu osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Neospora caninum (pies)
IF (3)
Test może być przeprowadzony najwcześniej 14 dni po
zarażeniu. Nie można całkowicie wykluczyć reakcji krzyżowych z Toxoplasma gondii.
Przeciwciała przeciwko Neospora caninum u psów mogą
utrzymywać się latami. Dlatego miano dodatnie nie musi
oznaczać, że aktualnie toczący się proces chorobowy
spowodowany jest inwazją tego pierwotniaka.
Wykrywanie
Neospora sp.
0,5 ml płynu mózgowo-rdzeniowego,
kał
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
Niedokrwistość zakaźna koni.
Choroba wywoływana przez wirusa z rodzaju Lentivirus, występuje na całym świecie
i ogranicza się do zwierząt koniowatych. Zarazek przenosi się wraz z krwią, za pośrednictwem krwiopijnych owadów, drogą jatrogenną oraz śródmaciczną. Objawami zakażenia
są nawracająca gorączka, trombocytopenia, niedokrwistość, szybka utrata wagi ciała
oraz obrzęki dystalnych części ciała. Przebieg choroby jest różny – od ostrego, śmiertelnego do przewlekłego o charakterze nawracającym. Krew zakażonych koni przez całe
życie jest źródłem zakażenia.
Test Cogginsa
1 ml surowicy
(wykrywanie przeciwciał)
odczyn dyfuzji w agarze (1)
W pierwszych 2–3 tygodniach po zakażeniu zwierzęta
z reguły nie posiadają jeszcze wykrywalnych przeciwciał.
Jednak u większości koni serokonwersja ma miejsce
najpóźniej 45 dni po infekcji – z tego względu w sytuacjach
wątpliwych należy wykonywać dodatkowe badania (w razie
potrzeby również kilkakrotnie) co 3–4 tygodnie. Czas do
momentu pojawienia się przeciwciał może w rzadkich przypadkach wynosić nawet 90 dni.
214
Manual_new_2012.indb 214
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Nosacizna/Burkholderia mallei.
Uważa się, że nosacizna nie występuje już w Europie, zdarza się jeszcze tylko w niektórych krajach w Azji, Afryki i Ameryki Pd. Nosacizna ma przebieg ostry (zwłaszcza u osłów
i mułów) lub przewlekły (szczególnie u koni), a w jej trakcie dochodzi do powstawania
guzków i owrzodzeń na błonach śluzowych (postać nosowa), skórze (postać skórna), płucach (postać płucna) oraz w innych narządach wewnętrznych. Choroba może przenosić
się na człowieka.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Burkholderia mallei
OWD (3)
Nosówka
Zakażenie wirusem nosówki powoduje u psów wysoce zaraźliwą chorobę zakaźną o przebiegu ostrym, podostrym lub przewlekłym. Czynnikiem etiologicznym jest wirus z rodzaju
Morbillivirus, który oprócz psów występuje u dziko żyjących psowatych, kunowatych,
szopów oraz fok. Zakażenie następuje drogą kropelkową. Siewstwo wirusa odbywa się za
pośrednictwem wszystkich wydzielin i wydalin. Okres inkubacji wynosi 3 – 7 dni.
Objawy kliniczne:
Nosówka może mieć różnorodny przebieg, zależnie od
szczepu wirusa oraz stanu układu immunologicznego.
Wiele objawów spowodowanych jest przy tym wtórnymi
zakażeniami bakteryjnymi, co ma związek z właściwościami immunosupresyjnymi wirusa.
- gorączka,
- objawy żołądkowo-jelitowe (wymioty, biegunka),
- objawy ze strony układu oddechowego (zapalenie nosa
i spojówek, kaszel, zapalenie płuc),
- objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego
(drgawki, niezborność, porażenia),
- „zgryz nosówkowy”,
- choroba twardej łapy, zapalenie skóry,
- starcze encephalitis u psów.
215
Manual_new_2012.indb 215
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie wirusa
nosówki (CDV)
(wykrywanie RNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
RT- PCR (1)
faza gorączkowa:
2 ml krwi z EDTA
zapalenie spojówek:
wymaz ze spojówek
objawy nerwowe:
0,5 ml płynu m.r.
zapalenie żołądka i jelit: wymaz z prostnicy
objawy ze strony ukł. oddechowego wydzielina z nosa
Wirus nosówki psów (canine distemper virus, CDV) namnaża się, począwszy od 8. dnia po zakażeniu, w komórkach
nabłonka różnych narządów (drogi oddechowe, przewód
pokarmowy, drogi moczowe, skóra) oraz w ośrodkowym
układzie nerwowym, przy czym miejsce replikacji wirusa determinuje objawy kliniczne choroby. Od tego momentu wirus
daje się wykrywać w zajętych narządach za pomocą techniki
PCR. Z wyjątkiem postaci przewlekłych nosówki, siewstwo
wirusa kończy się wraz z ustępowaniem objawów klinicznych. Wirus nie jest już wtedy wykrywalny. W przeciwieństwie
do badania serologicznego, wysoki odsetek psów szczepionych przeciwko nosówce nie stanowi istotnego problemu dla
diagnostyki metodą PCR, ponieważ wirus szczepionkowy
stwierdzany jest tylko 8 do maksymalnie 21 dni, a jego występowanie ograniczone jest do tkanki limfatycznej.
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
216
Manual_new_2012.indb 216
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie wirusa
nosówki (CDV)
Ilość/Materiał
Uwagi
wymaz (gardło, spojówki)
Metoda
RT-PCR (1)
(wykrywanie RNA, badanie ilościowe)
Wiele szczepionek przeciwko nosówce zawiera atentowane
szczepy wirusa. Po szczepieniu wirusy te wywołują rodzaj
łagodnej infekcji, replikując się w organizmie zwierzęcia,
lecz ich zjadliwość jest bardzo ograniczona – stąd do objawów klinicznych (o łagodnym przebiegu) dochodzi tylko
w rzadkich przypadkach.
Dla wysoce czułej metody, jaką stanowi PCR, potencjał
replikacyjny tych wirusów jest jednak wystarczająco duży,
aby były one wykrywane. Może dochodzić do tak zwanej
interferencji z wirusem szczepionkowym, co negatywnie
wpływa na skuteczność diagnostyczną metody PCR.
Określanie ilościowe wirusa nosówki w wymazach z gardła
i spojówek pozwala teraz przy dodatnim wyniku PCR
(badania jakościowego, p. wyżej) na rozróżnienie wirusa
szczepionkowego od wirusa terenowego. Miano, jakie uzyskuje wirus szczepionkowy w organizmie różni się wyraźnie
od tego, jakie stwierdzane jest w wyniku infekcji naturalnej.
Badanie ilościowe wirusa nosówki jest obecnie możliwe
tylko w przypadku wymazów z gardła i spojówek. Test ten
jest wykonywany automatycznie także w ramach profilu
diagnostycznego górnych dróg oddechowych u psów,
a jego wynik podawany zlecającemu badania.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi nosówki
odczyn seroneutralizacji (3)
Wykrycie przeciwciał przeciwko wirusowi nosówki psów za
pomocą odczynu seroneutralizacji możliwe jest najwcześniej 10 – 14 dni po zakażeniu. Nie da się rozróżnić przeciwciał poszczepiennych od wytworzonych wskutek infekcji.
Psy chorujące na ostrą postać nosówki z reguły wcale nie
wykazują przeciwciał lub tylko niewielkie ich miana, jedynie
w postaci przewlekłej poziom przeciwciał powoli rośnie.
Zaleca się w takich przypadkach potwierdzić wzrost miana
po 14 dniach. W celu określenia poziomu odporności
poszczepiennej wystarczy jednorazowe badanie. Uważa
się, że wartość ochronną ma miano ≥ 1:100 (w przypadku
przeciwciał matczynych) oraz ≥ 1:20 (w przypadku przeciwciał poszczepiennych).
217
Manual_new_2012.indb 217
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Parainfluenza
Wirus parainfluenzy należy do rodziny Paramyxoviridae. Zakażenie spowodowane wyłącznie tym wirusem przebiega z reguły łagodnie lub bezobjawowo. Wtórne infekcje bakteryjne mogą powodować poważne schorzenia układu oddechowego. Szczególnie u cieląt
dochodzi przy tym do ciężkiego odoskrzelowego zapalenia płuc (enzootyczna bronchopneumonia, choroba transportowa, shipping fever).
Choroba ta należy do zoonoz.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi parainfluenzy (bydło)
Wykrywanie wirusa
parainfluenzy typu 3
psów (wykrywanie RNA)
odczyn zahamowania
hemaglutynacji (3)
wymaz z gardła i nosa
RT-PCR (1)
Paratuberkuloza (choroba Johnego).
Zakażenie wywołane przez bakterię kwasooporną – Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis występuje u przeżuwaczy i określane jest również jako choroba Johnego. Po
długim, trwającym 2-6 lat okresie inkubacji, u zwierząt rozwija się przewlekłe zapalenie
jelit, które prowadzi do wyniszczenia i śmierci.
Wykrywanie
0,6 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
M. paratuberculosis (bydło)
ELISA (3)
218
Manual_new_2012.indb 218
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Parwowiroza/panleukopenia.
Czynniki etiologiczne parwowirozy u psów (CPV) oraz panleukopenii u kotów (FPV) są
ze sobą bardzo blisko spokrewnione. Nowsze warianty parwowirusa psiego są w stanie
wywołać chorobę również u kotów. Zakażenie następuje drogą per os lub donosowo,
poprzez kontakt z zanieczyszczonym kałem albo za pośrednictwem różnych przedmiotów. Przebieg choroby jest różny – od bezobjawowego do nadostrego – zależnie od wieku
oraz stanu układu immunologicznego zwierzęcia. Wirus namnaża się we wszystkich
tkankach, których komórki cechują się dużą intensywnością podziałów – przede wszystkim w błonie śluzowej jelita, szpiku kostnym, tkance limfatycznej i mięśniu sercowym,
a u kotów również w móżdżku i siatkówce oka.
Objawy kliniczne:
zwierzęta ciężarne:
- ronienia, mumifikacja płodów.
u szczeniąt/kociąt występują z reguły następujące objawy:
- gorączka, hipotermia,
- brak apetytu, apatia,
- wymioty, biegunka (krwawa),
- odwodnienie,
- leukopenia,
- duszność, objawy sercowe,
- hipoplazja móżdżku (kot),
- limfopenia.
Wykrywanie
antygenu
kał (porcja wielkości
immunochromatografia (1)
grochu), wymaz z prostnicy
Kał (pies): EIA (1)
parwowirusa (pies, kot)
U psów i kotów możliwe jest bezpośrednie wykrywanie
antygenu parwowirusa w kale. Wydalanie zarazka zaczyna
się po 3-4 dniach od zakażenia i trwa ok. 7-10 dni (w pojedynczych przypadkach nawet znacznie dłużej). Zastosowanie żywych, atenuowanych szczepionek może również
powodować wydalanie wirusa w pierwszych 10 dniach po
szczepieniu; różnicowanie wirusa terenowego oraz szczepionkowego nie jest możliwe.
Uwaga:
Wynik ujemny badania nie wyklucza infekcji!
219
Manual_new_2012.indb 219
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
kał, wymaz z prostnicy
parwowirusa
(FPV, CPV) (wykrywanie DNA)
Metoda
RT-PCR (1)
U psów i kotów możliwe jest bezpośrednie wykrycie zarazka w kale lub wymazie z prostnicy za pomocą techniki
PCR. Ważne jest przy tym, aby podać gatunek zwierzęcia.
W przypadku materiału pobranego od psów przeprowadzane jest (na życzenie) różnicowanie wirusa szczepionkowego CPV 2 oraz szczepu terenowego CPV 2a/CPV 2b. Ma to
znaczenie diagnostyczne, ponieważ wirus szczepionkowy
może być również wydalany przez 2-12 dni po szczepieniu. Siewstwo wirusa terenowego rozpoczyna się 3-4 dni
po zakażeniu i trwa z reguły 7-10 dni. W pojedynczych
przypadkach możliwe jest wydalanie wirusa przez dłuższy
czas. Negatywny wynik badania metodą PCR nie wyklucza
zakażenia.
220
Manual_new_2012.indb 220
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
parwowirusowi
Metoda
odczyn zahamowania
hemaglutynacji (1)
Wykrycie przeciwciał przeciwko parwowirusowi psów
i kotów za pomocą odczynu zahamowania hemaglutynacji
możliwe jest po ok. 4-6 dniach od infekcji.
Dowodem na to, że doszło do zakażenia, jest pojawienie
się przeciwciał u zwierząt nieszczepionych. Ponieważ jednak nie jest możliwe odróżnianie przeciwciał wytworzonych
wskutek zakażenia, przeciwciał poszczepiennych oraz
matczynych, a profilaktyka swoista parwowirozy prowadzona jest powszechnie, w przypadku podejrzenia choroby
zalecamy jednak bezpośrednie wykrywanie parwowirusa
w kale.
Niskie miana przeciwciał matczynych (z reguły do 1:80)
nie chronią już przed zakażeniem, natomiast mogą jeszcze
reagować z wirusem szczepionkowym („luka immunologiczna”). Zbyt wcześnie wykonane szczepienie może być
nieskuteczne, jeśli atenuowany wirus szczepionkowy zostanie zneutralizowany przez krążące w surowicy przeciwciała
matczyne. Okres półtrwania immunoglobulin otrzymanych
od matki wynosi ok. 10 dni. Ponieważ miana tych przeciwciał u różnych szczeniąt z jednego miotu mają z reguły tą
samą wartość, badanie wykonane u jednego szczenięcia
pozwala na określenie najkorzystniejszego momentu wykonania pierwszego szczepienia u całego miotu.
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne:
„Badanie wirusologiczne kału przy użyciu mikroskopu
elektronowego”.
PBFD
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
221
Manual_new_2012.indb 221
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Pęcherzykowate zapalenie jamy ustnej (stomatitis vesicularis).
Jest to wysoce zaraźliwa infekcja wirusowa u koniowatych, bydła i świń. W rzadkich przypadkach zakażenie może się również przenieść na człowieka. Choroba manifestuje się
występowaniem pęcherzyków w obrębie jamy ustnej, języka, wymienia oraz koronki kopyta. Zakażenie odbywa się przez skórę/błony śluzowe lub za pośrednictwem stawonogów. Choroba występuje głównie w Stanach Zjednoczonych oraz na obszarze pomiędzy
Meksykiem i Ameryką Południową.
Wykrywanie
1 ml surowicy
odczyn seroneutralizacji (3)
przeciwciał przeciwko
wirusowi pęcherzykowatego zapalenia jamy ustnej (koń)
Plamista gorączka Gór Skalistych
(Rocky Mountain Spotted Fever).
Plamista gorączka gór skalistych jest ważną zoonozą. Czynnikiem etiologicznym jest Rickettsia rickettsii, która przenoszona jest przez kleszcze. Choroba występuje w Ameryce
Północnej, Środkowej i Południowej. U psów infekcja przebiega na ogół łagodnie, jednak
możliwe są również cięższe przypadki kończące się śmiercią. Nie opisuje się zakażeń
przewlekłych. Okres inkubacji wynosi 2-14 dni.
Objawy kliniczne:
-
nagle pojawiająca się wysoka gorączka,
brak apetytu,
wymioty, biegunka,
wybroczyny,
obrzęki skóry, dotyczące przede wszystkim moszny,
obrzęki stawów,
bóle mięśni,
duszność,
wynaczynienia krwi do gałek ocznych,
zaburzenia neurologiczne,
często: trombocytopenia.
W Europie południowej występuje Rickettsia conorii, powodująca u ludzi śródziemnomorską gorączkę plamistą (Fièvre Bouttoneuse). Zakażeniu mogą ulegać również psy.
Dochodzi do powstawania u nich przeciwciał, natomiast czy choroba manifestuje się
klinicznie – jest to obecnie przedmiotem dyskusji.
222
Manual_new_2012.indb 222
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
riketsjom (pies)
Metoda
IF (3)
Dowodem na plamistą gorączkę Gór Skalistych jest czterokrotny wzrost miana przeciwciał w przypadku badania par
surowic (faza ostra – okres rekonwalescencji) w odstępie
ok. 3 tygodni, któremu towarzyszą typowe objawy kliniczne.
Polyoma u ptaków - zakażenia.
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
223
Manual_new_2012.indb 223
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Wścieklizna – wykrywanie przeciwciał przeciwko wirusowi
– badanie wyjazdowe.
W przypadku podróży wraz ze zwierzętami domowymi do niektórych krajów obowiązują
specjalne przepisy. Oprócz posiadania identyfikatora, umożliwiającego jednoznaczne
rozpoznanie zwierzęcia oraz odpowiedniej rejestracji w jego paszporcie unijnym, przed
rozpoczęciem podróży musi być określone miano przeciwciał przeciwko wirusowi wścieklizny, jako wskaźnik skuteczności przeprowadzonego wcześniej szczepienia. Badanie
serologiczne może być przeprowadzone wyłącznie przez jedno z laboratoriów posiadających zezwolenie wydane przez Komisję Wspólnot Europejskich. To samo dotyczy wjazdu
na obszar UE z niektórych krajów trzecich.
Vet Med Labor jest laboratorium posiadającym odpowiednią autoryzację Unii Europejskiej.
Aby badanie to mogło być przeprowadzone, należy koniecznie zwrócić uwagę na kilka
punktów.
Należy używać wyłącznie specjalnego formularza zleceniowego przewidzianego dla
badania w kierunku przeciwciał p-wściekliźnie. Można go pobrać z internetu pod adresem
www.idexx.pl lub zamówić bezpośrednio w Biurze Obsługi Klienta. Formularz należy
wypełnić w sposób poprawny, kompletny i czytelny (najlepiej drukowanymi literami).
W przypadku, gdy będzie brakować pewnych danych, nie będziemy niestety mogli
wysłać wyniku. Jako materiał do badania może być zastosowana tylko surowica dobrej
jakości – a więc bez śladów hemolizy i lipemii (użycie krwi z EDTA, cytrynianem bądź
heparyną może prowadzić niekiedy do fałszywych wyników i dlatego materiały te nie są
przez nas badane).
Próbówka z surowicą musi być oznaczona w sposób umożliwiający jednoznaczną
identyfikację. Proszę przy tym przestrzegać instrukcji znajdujących się na formularzu
zleceniowym. Wynik badania zostanie Państwu przesłany pocztą w formie pisemnej jako
stosowny certyfikat. Proszę również zwrócić uwagę, że z nadesłanej próbki nie mogą być
niestety przeprowadzone żadne dodatkowe badania.
Ponieważ przepisy dotyczące wjazdu na obszar poszczególnych państw mogą wykazywać pewne różnice, przed rozpoczęciem podróży należy koniecznie zasięgnąć informacji
odnośnie wymogów obowiązujących w kraju docelowym.
Badanie to w żadnym wypadku nie nadaje się do potwierdzenia lub wykluczenia wścieklizny u zwierząt podejrzanych o tą chorobę. Dlatego prosimy nie przysyłać do nas
materiału od takich zwierząt!
Prosimy ponadto przestrzegać odpowiednich przepisów prawnych.
224
Manual_new_2012.indb 224
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome
– Zespół rozrodczo-oddechowy świń)
Czynnikiem etiologicznym zespołu rozrodczo-oddechowego świń jest wirus z rodzaju
Arterivirus, cechujący się dużą zakaźnością. Choroba przebiega z objawami klinicznymi w postaci ronień oraz zaburzeniami płodności. Również knury mogą wykazywać
zaburzenia stanu ogólnego, przede wszystkim brak apetytu, i wydalać wirus z nasieniem.
Możliwe są jednak również zakażenia bezobjawowe.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi PRRS (świnie)
ELISA (3)
Do wykrywania przeciwciał stosuje się test ELISA. Przeciwciała w surowicy wykrywalne są po tygodniu od zakażenia,
miana maksymalne stwierdzane są po 3-5 tygodniach.
Przeciwciała neutralizujące wirus rozwijają się dopiero po
4-8 tygodniach.
Zalecana minimalna ilość próbek od grupy zwierząt (stada):
5 -10.
Rhodococcus equi.
Wykrywanie
Rhodococcus equi
popłuczyny z tchawicy
błona maziowa, tkanki (płuca), kał
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
225
Manual_new_2012.indb 225
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Rotawirusy - zakażenia.
Rotawirusy występują niemal u wszystkich gatunków zwierząt, wykazując duże powinowactwo do nabłonka jelita cienkiego. W wyniku replikacji wirusa dochodzi do rozległego uszkodzenia nabłonka kosmków jelitowych. Następstwem tego są zaburzenia we
wchłanianiu oraz nadmierna sekrecja, prowadzące do silnej wodnistej biegunki, zwłaszcza u młodych zwierząt. Zakażenie następuje drogą doustną, starsze zwierzęta stanowią
rezerwuar wirusa.
Objawy kliniczne:
Wykrywanie
antygenu rotawirusa
po 1-2 dniowym okresie inkubacji dochodzi do wystąpienia
objawów klinicznych:
- wodnistej biegunki,
- wymiotów,
- odwodnienia.
kał (porcja
wielkości grochu)
immunochromatografia (1)
Wydalanie wirusa z kałem trwa z reguły 3-10 dni. Za pomocą immunochromatografii wykrywany jest antygen
powierzchniowy wirusa. Badanie możliwe jest u wszystkich
gatunków zwierząt.
Uwaga:
Proszę zwrócić również
uwagę na nasze profile
diagnostyczne:
Ujemny wynik jednorazowego badania, przy jednoczesnym
podejrzeniu klinicznym choroby, powinien być potwierdzony
badaniem drugiej próbki kału.
„Badanie wirusologiczne kału przy użyciu mikroskopu
elektronowego”.
Salmonella Abortus equi
Zakażenie następuje głównie per os, możliwe jest jednak również podczas aktu krycia.
W Niemczech serotyp ten nie odgrywa już obecnie żadnej roli jako przyczyna ronień.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Salmonella Abortus equi
aglutynacja powolna (3)
226
Manual_new_2012.indb 226
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Świerzbowiec drążący (Sarcoptes sp.)
U psów świerzb wywoływany jest przez Sarcoptes canis. Typowym objawem tego schorzenia jest silny świąd, słabo lub wcale nie reagujący na glikokortykosterydy. Na początku
inwazja dotyczy takich miejsc predylekcyjnych, jak brzuch, mostek, zewnętrzna strona
kończyn oraz uszy; później dochodzi do uogólnienia objawów skórnych.lnienia objawów
skórnych.
W przypadkach przewlekłych na ogół nie udaje się już wykazać obecności roztoczy
w zeskrobinach skóry, ponieważ pojawia się stan uczulenia, które sprawia, że nawet
inwazja niewielkiego stopnia powoduje utrzymywanie się objawów świądu. Skuteczność
diagnostyczną metody zeskrobin ocenia się na 30 – 50 %.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Sarcoptes (pies)
ELISA (1)
Wykrywanie przeciwciał przeciwko Sarcoptes canis u psów
jest metodą diagnostyczną cechującą się wysoką swoistością (92, 6 %) oraz czułością (83, 3 %). Przeciwciała mogą
być stwierdzane po ok. 3 – 4 tygodniach od momentu zarażenia. Jednak u 5 – 10 % psów nie dochodzi do powstawania immunoglobulin. Dlatego wynik ujemny badania nie
wyklucza inwazji.
Ponieważ poziom przeciwciał utrzymuje się przez długi
czas, metoda ta tylko w ograniczonym zakresie może służyć do kontroli leczenia świerzbu.
Proszę zwrócić również
uwagę na:
p. test diagnostyczny
„Badanie zeskrobin skóry w kierunku ektopasożytów”.
227
Manual_new_2012.indb 227
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Toksoplazmoza
Czynnik etiologiczny toksoplazmozy, Toxoplasma gondii, występuje na całym świecie.
Jedynie koty domowe i spokrewnione z nimi kotowate odgrywają rolę żywicieli ostatecznych, podczas gdy jako żywiciele pośredni wchodzą w grę niemal wszystkie ssaki i ptaki,
a także człowiek.
Forma kliniczna inwazji jest u kotów wyjątkowo rzadka i jeśli w ogóle występuje, to wyłącznie u zwierząt bardzo młodych oraz z obniżoną funkcją układu immunologicznego.
Koty zarażają się albo przez spożycie mięsa żywicieli pośrednich zawierającego cysty,
albo za pośrednictwem kału innych kotów, w którym znajdują się oocysty.
Oprócz zasiedlenia praktycznie wszystkich narządów, u kotów dochodzi do namnażania
się pasożytów w nabłonku jelita. Po ok. 3 – 9 dniach po zarażeniu za pośrednictwem cyst
mięśniowych, rozpoczyna się ograniczone w czasie, okresowe wydalanie oocyst z kałem.
Jeśli natomiast dochodzi do inwazji ulegającymi sporulacji oocystami, u ok. 20 % kotów
ma miejsce wydalanie oocyst, które następuje po 18 – 35 dniach.
Inne zwierzęta stałocieplne oraz człowiek zarażają się poprzez spożycie oocyst z kału
kotów lub spożycie cyst mięśniowych np. wraz z surowym mięsem. Również u nich, po
krótkotrwałej parazytemii, dochodzi do zajęcia prawie wszystkich narządów, nie odbywa
się jednak wydalanie oocyst z kałem.
Objawy kliniczne:
Bezpośrednie
wykrywanie
toksoplazm
Inwazja przebiega na ogół w sposób bezobjawowy, mogą
jednak pojawić się:
- gorączka,
- brak apetytu, apatia,
- zapalenie jelit,
- retinopatie,
- ronienia (człowiek, owca, koza),
- zapalenie mózgu,
- zapalenie płuc,
- obrzęk węzłów chłonnych.
kał
metoda flotacji (1)
Bezpośrednie wykrywanie toksoplazm w kale za pośrednictwem metody flotacyjnej ma sens tylko u kotów. Ponieważ
wydalanie oocyst nie musi odbywać się w sposób ciągły,
tylko okresowo, wskazane jest ewentualne powtórne badanie zbiorczych próbek kału z 3 dni.
Wynik ujemny badania wcale nie wyklucza inwazji!
Uwaga:
Toksoplazmoza jest zoonozą !
228
Manual_new_2012.indb 228
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Wykrywanie DNA
Toxoplasma gondii
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
RT- PCR (1
objawy ze strony o.u.n.:
ronienie (psy,
małe przeżuwacze):
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
objawy oftalmologiczne
(głównie koty):
gorączka:
0,5 ml płynu m.r.
wymaz z pochwy,
łożysko, płód
wypłuczyny z oskrzeli
płyn wodnisty oka
0,5 ml krwi z EDTA
Wykrycie DNA w kale nie jest możliwe. Badanie pozostałych materiałów metodą PCR służy do wykazania toczącej
się choroby. Należy jednak zwrócić uwagę, że nawet dodatni wynik badania nie musi dowodzić fazy ostrej zarażenia
T. gondii. Pasożyt może być np. wykazany zarówno w płynie m.-r., jak i płynie wodnistym oka u klinicznie zdrowych
zwierząt! Dlatego przy interpretacji wyników pozytywnych
zawsze należy uwzględnić objawy kliniczne. Z kolei wynik
ujemny nie wyklucza z całą pewnością inwazji.
p.
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał przeciwko lub osocza z heparyną
Toxoplasma
IF (1)
Wykrywanie przeciwciał przeciwko T. gondii u kotów i psów
za pomocą odczynu IF jest z reguły metodą z wyboru dla
potwierdzenia podejrzewanej inwazji. Przeciwciała klasy
IgG mogą być stwierdzane zwykle po 2 tygodniach po
zarażeniu i mogą się utrzymywać przez wiele lat. Dlatego
do rozpoznania czynnej toksoplazmozy należy wykazać
wzrost miana immunoglobulin (badanie par surowic).
Przeciwciała IgM pojawiają się po 1-2 tygodniach i osiągają
poziom maksymalny po 3-6 tygodniach. U większości
kotów ich stężenie spada ok. 12. tygodnia po zarażeniu do
wartości niewykrywalnych. Wysokie miano przeciwciał IgM,
skojarzone z niskim lub niestwierdzalnym mianem IgG,
przemawia za inwazją czynną.
229
Manual_new_2012.indb 229
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Trichomonas – ptaki.
Pierwotniaki z rodzaju Trichomonas występują u gołębi oraz innych gatunków ptaków
(kury, ptaki drapieżne, papugi) w gardle, przełyku, wolu, a nawet żołądku gruczołowym.
Ponadto mogą być zajęte również wątroba, serce i inne narządy. Choroba występuje
u zwierząt młodych, które zarażają się od starszych – nosicieli bezobjawowych. W dalszych odcinkach przewodu pokarmowego u kur i ptaków wodnych znajdują się inne
gatunki rzęsistków, które uważane są za niegroźne dla żywicieli.
Objawy kliniczne:
-
żółte, serowate naloty w jamie dziobowej oraz gardle
(„żółta główka”),
utrata apetytu,
wychudzenie,
trudności przy piciu wody i pobieraniu pokarmu.
Bezpośrednie
wymaz z wola
wykrywanie rzęsistków
Hodowla,
badanie mikroskopowe (1)
Wymazy z błony śluzowej wola należy pobierać u ptaków
na czczo, po wyprostowaniu szyi zwierzęcia, za pomocą
wacika zwilżonego płynem fizjologicznym. Waciki przesyła
się w probówkach (bez podłoża, z niewielką ilością płynu
fizjologicznego).
Uwaga:
Wynik ujemny nie wyklucza inwazji.
Tritrichomonas - ssaki.
Wykrywanie
Tritrichomonas foetus
Kał
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
Tritrichomonas foetus jest znanym, rozprzestrzenionym na
całym świecie pierwotniakiem, powodującym problemy
w ekstensywnej hodowli bydła. Pasożyt ten przenoszony
jest na samice podczas krycia, powodując tzw. tritrichomonadozę lub zarazę rzęsistkową bydła (inwazji towarzyszą
wczesne ronienia, ropomacicze i zaburzenia płodności).
Dzięki sztucznej inseminacji, oddzielnym trzymaniu
buhajów oraz regularnemu badaniu nasienia, choroba ta
w Europie zachodniej i środkowej została prawie wyeliminowana.
U kotów Tritrichomonas foetus zasiedla przewód pokarmowy. Częściej zaatakowane są zwierzęta młode (poniżej
1 roku życia), pochodzące z gospodarstw i schronisk
230
Manual_new_2012.indb 230
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
w których żyje wiele osobników. Zarażone zwierzęta wykazują przewlekłe biegunki z jelita cienkiego, z domieszką
krwi i śluzu, którym towarzyszy względnie dobry stan ogólny zwierząt. Badania własne, przeprowadzone przez IDEXX
Vet·Med·Labor w Ludwigsburgu w 2006 r. przy użyciu
techniki PCR wykazały, że inwazje Tritrichomonas foetus
mogą występować u młodych kotów z biegunką oporną
na leczenie – odsetek zwierząt pozytywnych wyniósł 16%.
Pierwotniak może być wykazany w kale zarażonych kotów
za pomocą badania mikroskopowego, hodowlanego oraz
techniki PCR. Ta ostatnia metoda uważana jest za najbardziej swoistą i czułą, ponieważ w badaniu mikroskopowym
mogą być też stwierdzane inne wiciowce – patogenne i nie
patogenne – które mogą być pomylone z T. foetus. Natomiast metoda hodowlana jest bardzo praco- i czasochłonna (może trwać nawet 12 dni).
Do badania w kierunku Tritrichomonas foetus przy użyciu
techniki PCR wymagamy 1g świeżego kału. Kał zamrożony
lub wysuszony, jak również próbki zawierające podsypkę
(żwirek) oraz wymazy z odbytu, nie nadają się do badania.
231
Manual_new_2012.indb 231
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Trypanosoma/ świdrowiec
Inwazje świdrowców u zwierząt domowych w naszych szerokościach geograficznych nie
odgrywają praktycznie żadnej roli.
Bezpośrednie
rozmaz krwi
wykrywanie świdrowców
Uwaga.
badanie mikroskopowe (1)
Bezpośrednie wykazanie pasożyta jest nie zawsze możliwe !
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
Trypanosoma equiperdum
OWD (3)
Zaraza stadnicza jest swoistą dla koni, zaraźliwą chorobą
pasożytniczą. Zarażenie ma miejsce podczas aktu krycia.
Klinicznie, w pierwszej fazie (ok. 2-4 tygodnie po zarażeniu) choroba manifestuje się obrzękami zewnętrznych
narządów płciowych. W dalszym przebiegu pojawiają się
charakterystyczne okrągłe zmiany skórne z ogniskami
depigmentacji w obrębie szyi, bioder i podbrzusza (obrzęki
talarowate i plamy bielacze). W trzecim stadium inwazji
dochodzi do zaburzeń czynnościowych nerwów obwodowych. Choroba może zakończyć się śmiercią zwierzęcia.
Trypanosoma equiperdum jest jeszcze wciąż rozprzestrzeniona na świecie, przede wszystkim w Azji oraz Afryce
północnej i południowej. Europa Środkowa uznawana jest
obecnie za rejon wolny od zarazy stadniczej.
232
Manual_new_2012.indb 232
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Wirusowe zapalenie tętnic koni (EAV).
Jest to zakaźna choroba wirusowa koniowatych, powodowana przez EAV (Equine Arteritis
Virus). Wśród koni zarazek jest szeroko rozprzestrzeniony na całym świecie. W ostatnich
latach ekstensywność zakażeń wzrosła, co jest spowodowane zwiększonym obrotem
końmi oraz stosowaniem do inseminacji nasienia zanieczyszczonego wirusem. Infekcja
odbywa się głównie poprzez nasienie, możliwa jest jednak również za pośrednictwem
innych wydzielin (przede wszystkim w formie aerozoli), a także moczu i wód oraz błon
płodowych podczas ronienia. Większość zakażeń naturalnych ma przebieg subkliniczny;
można je rozpoznać wyłącznie poprzez stwierdzenie pojawienia się przeciwciał (serokonwersja).
Jeśli występują
objawy kliniczne,
jest to najczęściej:
-
gorączka,
depresja, brak apetytu,
obrzęki w obrębie kończyn, moszny oraz napletka,
zapalenie spojówek („pinkeye”),
pokrzywkowate wykwity na skórze,
ronienia (szczególnie między 3 i 10 miesiącem),
rzadko u młodych źrebiąt: częste zapalenia płuc lub jelit.
U zakażonych ogierów wirus przebywa w gruczołach płciowych dodatkowych; jest on wydalany wraz z ich wydzieliną. Natomiast klacze, wałachy oraz ogiery przed osiągnięciem
dojrzałości płciowej nie odgrywają roli jako stali siewcy wirusa.
Wykrywanie
1 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
wirusowi zapalenia tętnic koni
odczyn seroneutralizacji (1)
Przebyta infekcja EAV może być rozpoznana pośrednio,
poprzez wykazanie przeciwciał. Miano neutralizujące
surowicy wynoszące 1:4 lub wyższe uważane jest, zgodnie
z ustaleniami międzynarodowymi, za dodatnie. Wzrost
miana przeciwciał o co najmniej 2 rzędy rozcieńczeń w odstępie 3-4 tygodni (badanie par surowic) świadczy o ostrej
fazie zakażenia.
Wykrywanie
wirusa zapalenia
tętnic koni
(wykrywanie RNA)
nasienie (1 ml frakcji bogatej w plemniki)
przy ostrej fazie choroby: mocz,
poroniony płód, błony płodowe,
inne wydzieliny, 1 ml krwi z EDTA
p.
RT- PCR (1)
Rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
233
Manual_new_2012.indb 233
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Zakaźne zapalenie wątroby u psów
(hepatitis contagiosa canis, Hcc).
Czynnikiem etiologicznym zakaźnego zapalenia wątroby jest psi adenowirus typu 1 (CAV
1). Pod względem antygenowym jest on ściśle spokrewniony z adenowirusem typu 2 (wirusem zakaźnego zapalenia krtani i tchawicy), który uczestniczy w patogenezie zespołu
chorobowego, zwanego kaszlem kenelowym. Siewstwo wirusa odbywa się za pośrednictwem wszystkich wydzielin i wydalin; wraz z moczem – do 6 miesięcy.
Objawy:
Po okresie inkubacji trwającym 2 – 7 dni dochodzi do
wystąpienia objawów klinicznych, których nasilenie zależne
jest od stopnia uszkodzenia komórek podczas replikacji
wirusa.
- gorączka,
- brak apetytu, apatia,
- zapalenie gardła i migdałków,
- powiększenie wątroby,
- obrzęki, wodobrzusze,
- skaza krwotoczną,
- zmętnienie rogówki, zapalenie błony naczyniowej oka.
Wykrywanie
0,5 ml surowicy
przeciwciał przeciwko
adenowirusom u psów
OWD (3)
Wykazanie przeciwciał wiążących dopełniacz możliwe jest
najwcześniej 10. – 14. dnia po zakażeniu. Odróżnienie przeciwciał przeciwko CAV I i CAV II, jak również przeciwciał
powstałych w wyniku zakażenia od przeciwciał poszczepiennych, nie jest niestety możliwe. O infekcji świadczy
wzrost miana przeciwciał po 10 – 14 dniach.
234
Manual_new_2012.indb 234
12-12-18 09:15
13 Choroby zakaźne
13 Choroby zakaźne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Zakaźne zapalenie żołądka i jelit u świń (TGE)
Przyczyną jest wirus (TGEV) z rodziny Coronaviridae, powodujący ostrą biegunkę u świń
wszystkich grup wiekowych, jednak najczęściej u prosiąt ssących. Namnażanie wirusa
odbywa się w nabłonku kosmków jelitowych całego jelita. Zarazek wydalany jest z kałem,
u prosiąt zwykle od 1. do 7. dnia, a u tuczników – od 3. do 7. dnia po zakażeniu. Opisano
jednak również siewstwo okresowe wirusa, trwające do 18 miesięcy.
Wykrywanie
wirusa TGE
(wykrywanie RNA)
kał, wymaz z prostnicy,
błona śluzowa jelita
RT-PCR (1)
Wykrywanie zarazka za pomocą techniki PCR umożliwia
rozpoznawanie bezobjawowych siewców wirusa. Ponieważ
wydalanie zarazka odbywa się okresowo i w nieregularnych
odstępach czasu, w przypadku ujemnego wyniku badania
i jednocześnie podejrzenia klinicznego choroby, test należy
powtórzyć. Za pomocą tej metody można też wykryć
koronawirusa oddechowego u świń (PRCV – Porcine Respiratory Coronavirus), będącego mutantem wirusa TGE,
powodującego łagodne lub subkliniczne zakażenia układu
oddechowego.
Zaraza stadnicza.
p.
Trypanosoma equiperdum.
235
Manual_new_2012.indb 235
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.1 Choroby autoimmunologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Miastenia (Myasthenia gravis).
Przy myasthenia gravis ma miejsce upośledzenie przewodnictwa bodźców w płytce
nerwowo-mięśniowej (płytce motorycznej), spowodowane zmniejszeniem się liczby
receptorów dla acetylocholiny.
U psów i kotów można wyróżnić 2 formy miastenii:
1.
Forma wrodzona: niedobór receptorów acetylocholinowych. Forma ta występuje
głównie u Jack Russel terierów, foksterierów i Springer spanieli, jak również u kotów
syjamskich. Objawy pojawiają się na ogół już w wieku 6-8 tygodni.
2.
Forma nabyta: wytwarzanie autoprzeciwciał przeciwko receptorom acetylocholinowym. Jej częstsze występowanie opisywane jest u owczarków niemieckich, Akita
Inu, Labrador Retrieverów, Golden Retrieverów, jamników, wyżłów niemieckich i Chihuahua, jak również u kotów somalijskich i abisyńskich, przy czym zwierzęta zachorowują najczęściej w wieku 2 – 3 lub 7 – 9 lat. Przyczyny powstawania autoprzeciwciał nie są jeszcze wyjaśnione. Opisywano pojawianie się nowotworów, zwłaszcza
grasiczaków (thymoma) w związku z myasthenia gravis.
Objawy kliniczne:
Można wyróżnić 3 postacie kliniczne:
Postać ogniskowa
- stwierdza się trudności przy połykaniu,
- tzw. przełyk olbrzymi (megaoesophagus),
- cofanie się pokarmu,
- zachłystowe zapalenie płuc.
Postać uogólniona ostra
- występuje osłabienie mięśni,
- duszność.
Postać uogólniona przewlekła
- występuje nasilające się osłabienie,
- megaoesophagus,
- cofanie się pokarmu,
- zachłystowe zapalenie płuc.
Przy formie wrodzonej nie obserwuje się rozszerzenia przełyku (megaoesophagus).
Wykrywanie
1 ml surowicy,
przeciwciał przeciwko lub osocza z EDTA,
receptorom
acetylocholinowym (USA)
RIA (3)
Wykrywanie krążących autoprzeciwciał za pomocą immunoprecypitacji (test radioimmunologiczny) jest metodą
z wyboru dla rozpoznania miastenii nabytej. Odczyn ten,
jak na razie, wykonywany jest tylko na uniwersytecie San
236
Manual_new_2012.indb 236
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.1 Choroby autoimmunologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Diego (Kalifornia, USA). W przypadkach nabytej, uogólnionej myasthenia gravis, czułość metody wynosi ok. 98 %.
Brak ma na razie dokładnych informacji odnośnie czułości
testu przy postaci ogniskowej. Opisano przypadki miastenii, przy których nie stwierdzono obecności przeciwciał.
Przy formie wrodzonej autoprzeciwciała są niewykrywalne,
lub ich poziom jest nieznaczny. W tych przypadkach, a także w sytuacjach wątpliwych, zaleca się wykonanie testów
z Tensilonem® lub Mestinonem®.
Niedokrwistość autohemolityczna
Procesy autoimmunologiczne są najczęstszą przyczyną niedokrwistości hemolitycznych
u psów. Wyróżnia się postać pierwotną (idiopatyczną) oraz postać wtórną, spowodowaną
przez inne choroby (np. babesziozę, erlichiozę, dirofilariozę, zakażenia wirusowe i bakteryjne, nowotwory, toczeń rumieniowaty), albo przez podawane leki (penicylinę, sulfonamidy, szczepionki). Opisano predyspozycje rasowe u American Cocker spanieli, Springer
spanieli, seterów irlandzkich i pudli.
U kotów rzadko występują niedokrwistości na tle immunologicznym, na ogół wtórnie
w przebiegu zakażenia wirusem białaczki kotów lub mykoplazm hemotroficznych. Problem dotyczy przede wszystkim zwierząt młodych lub w średnim wieku.
Objawy kliniczne:
Bezpośredni
test Coombsa
-
brak apetytu, apatia, osłabienie,
gorączka, duszność,
niedokrwistość, żółtaczka, hemoglobinuria,
powiększenie śledziony, ewentualnie powiększenie
wątroby.
1 ml krwi z EDTA
Odczyn aglutynacji (1)
Bezpośredni test Coombsa (bezpośredni odczyn antyglobulinowy) służy do wykrywania przeciwciał lub dopełniacza na powierzchni erytrocytów. Przy niskich mianach
przeciwciał możliwe są wyniki fałszywie ujemne. Natomiast
w przypadku wtórnych niedokrwistości hemolitycznych (np.
przy babeszjozie) test Coombsa może wypaść dodatnio.
Dlatego, w celu postawienia rozpoznania należy dodatkowo wykazać obecność sferocytów w rozmazie krwi, jak
również wykonać reakcję autoaglutynacji mikroskopowej,
względnie makroskopowej.
237
Manual_new_2012.indb 237
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.1 Choroby autoimmunologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Reumatoidalne zapalenie wielostawowe
(polyarthritis rheumatoides).
Reumatoidalne zapalenie wielostawowe należy do zapaleń stawów na tle immunologicznym. Zapalenie stawów wywołane przez procesy immunologiczne jest najczęstszym
typem arthritis stwierdzanym w praktyce małych zwierząt. Cechą wspólną tych schorzeń
jest obecność procesu zapalnego w obrębie kilku stawów (2 – 6) oraz występowanie
objawów ogólnych.
Charakterystyczne dla zapaleń reumatoidalnych stawów są zmiany w postaci nadżerek
na ich powierzchni. Schorzenie dotyczy przede wszystkim psów w wieku 5 – 6 lat, chorują
zwłaszcza rasy miniaturowe i psy „do zabawy”. Przyczyną choroby jest tworzenie nieprawidłowych kompleksów antygen-przeciwciało, w których przeciwciała skierowane są
przeciwko własnym immunoglobulinom, czemu towarzyszy odkładanie się kompleksów
immunologicznych w stawach.
Objawy kliniczne:
-
brak apetytu, apatia,
gorączka,
sztywny chód, kulawizny,
nadmierne wypełnienie stawów płynem (zwłaszcza
stawu nadgarstkowego i skokowego),
destrukcja kości położonych pod chrząstką stawową,
w przypadkach przewlekłych dochodzi do deformacji
stawów.
W przypadku diagnostyki weterynaryjnej, czynniki reumatoidalne są wprawdzie charakterystyczne dla tego schorzenia, jednak nie swoiste, gdyż mogą występować również przy
innych chorobach, takich jak np. układowy toczeń rumieniowaty, dirofilarioza, leiszmanioza, ropomacicze. Z tego powodu, wynik pozytywny badania w kierunku czynników
reumatoidalnych jest miarodajny tylko w powiązaniu z typowymi objawami klinicznymi,
zmianami w obrazie rtg oraz, jeśli możliwe, z wynikiem badania mazi stawowej. Czułość
metody jest niższa niż 90 %, możliwe więc są również wyniki fałszywie ujemne. Pobranie
krwi powinno mieć miejsce zawsze podczas fazy zaostrzenia się choroby.
Czynniki
reumatoidalne
0,5 ml surowicy,
Odczyn aglutynacji (1)
osocza z EDTA, osocza z heparyną
Proszę również zwrócić uwagę na nasze profile diagnostyczne: Maź stawowa – profil 1 – 3
rozdział 3, Profile diagnostyczne).
(p.
Układowy toczeń rumieniowaty
(Systemic lupus erythematosus, SLE).
Przy układowym toczniu rumieniowatym wytwarzone są autoprzeciwciała przeciwko licznym strukturom organizmu, szczególnie wyposażonym w jądro komórkowe. Jednak zjawisko to może dotyczyć również erytrocytów, czynników krzepnięcia lub immunoglobulin.
238
Manual_new_2012.indb 238
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.1 Choroby autoimmunologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
U psów SLE występuje najczęściej u owczarków niemieckich, pudli, owczarków szetlandzkich, beagle’ów, seterów irlandzkich, bobtailów i owczarków szkockich. Choroba
może pojawić się w każdym wieku. Predysponowanymi rasami kotów są koty syjamskie,
perskie i himalajskie.
Objawy kliniczne:
U kotów, podobnie jak u człowieka, występuje z reguły jednocześnie wiele zespołów różnych objawów, podczas gdy
u psów w większości przypadków dominuje jeden objaw
kliniczny.
Przy SLE stwierdza się:
-
gorączkę,
zapalenie wielostawowe,
niedokrwistość hemolityczną,
żółtaczkę,
hemoglobinurię,
trombocytopenię i neutropenię,
zapalenie kłębuszków nerkowych,
wodniczkowe zwyrodnienie oraz nadmierne rogowacenie skóry.
Może mieć miejsce łagodna, ograniczona do skóry –
– toczeń rumieniowaty ogniskowy (discoid lupus erythematosus, DLE).
Test na obecność
1 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
przeciwciał
lub osocza z heparyną
przeciwjądrowych
(anti-nuclear antibodies, ANA)
IF (1)
Wykrywanie przeciwciał przeciwjądrowych za pomocą
immunofluorescencji możliwe jest zarówno u psów, jak
i u kotów. Stwierdzane są przeciwciała klasy IgG, jednak
tylko ok. 70 % zwierząt wykazuje wyraźne miano przeciwciał. Wynik dodatni testu ma znaczenie diagnostyczne jedynie przy uwzględnieniu istniejących objawów klinicznych,
ponieważ autoprzeciwciała mogą być również stwierdzane
u zwierząt nie wykazujących żadnych objawów, bądź
w przebiegu innych schorzeń. W każdym przypadku pobieranie krwi powinno następować podczas fazy zaostrzenia
się choroby.
Wykrywanie krążących przeciwciał nie jest miarodajne przy
rozpoznawaniu ogniskowego tocznia rumieniowatego oraz
innych chorób skóry na tle immunologicznym. W takich
przypadkach poleca się wykonać biopsję skóry i materiał
przesłać do badania histologicznego.
239
Manual_new_2012.indb 239
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.2 Diagnostyka alergii
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Alergia
Pod pojęciem alergii rozumie się wrodzoną lub nabytą, swoistą zmianę reaktywności
układu immunologicznego wobec obcych dla organizmu, właściwie nieszkodliwych
substancji, określanych jako alergeny. Schorzenie poprzedza zawsze faza uczulenia,
podczas której ma miejsce wielokrotny kontakt z jednym lub wieloma alergenami.
Zasadniczo wyróżnia się 4 typy reakcji nadwrażliwości, przy czym w medycynie weterynaryjnej znaczenie mają typ I (natychmiastowy, odczyn anafilaktyczny) oraz typ IV
(komórkowy).
Ze względu na przyczynę, u zwierząt można rozróżnić następujące formy alergii:
- alergia na ukąszenia pcheł lub ślinę pcheł,
- atopia,
- alergiczne reakcje skóry na składniki pokarmu,
- alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
- alergiczne reakcje skóry na gronkowce i grzyby Malassezia,
- reakcje alergiczne na alergeny owadów.
Alergia na ukąszenia pcheł (albo alergia na ślinę pcheł) należy do najczęstszych form
nadwrażliwości u psów i kotów. Następuje tu uczulenie na alergeny zawarte w ślinie,
a przypuszczalnie również na substancje wydalane przez te pasożyty. Reakcje alergiczne występują niekoniecznie tylko w miejscu ukąszenia przez pchłę, lecz mogą dotyczyć
prawie całego ciała. Stwierdzenie obecności pcheł jest również nie zawsze możliwe.
U uczulonych zwierząt wystarczy jedno ukąszenie na 10 – 14 dni, aby podtrzymać objawy
kliniczne alergii. Podobne mechanizmy odgrywają przypuszczalnie rolę również przy
inwazji świerzbowców (p. Świerzbowiec drążący).
Pod pojęciem atopii rozumie się reakcję nadwrażliwości typu natychmiastowego na najróżnorodniejsze alergeny znajdujące się w środowisku; u podstaw tego rodzaju alergii
leżą w większości przypadków predyspozycje genetyczne. Alergeny mogą dostawać się
do organizmu zarówno drogą aerogenną (wziewną), jak i przez skórę. W obrębie skóry
alergeny te, poprzez komórki prezentujące antygen (APC), są następnie rozpoznawane
przez układ immunologiczny i dochodzi do syntezy specyficznych przeciwciał IgE, które
wiążą się z powierzchnią komórek tucznych. Przy ponownym kontakcie z alergenem
dochodzi do ich reakcji z przeciwciałami i w konsekwencji do uwolnienia z mastocytów
histaminy i innych amin biogennych, powodujących typowe objawy, jak świąd i zaczerwienienie skóry, jak również wyłysienia.
Choroba pojawia się z reguły między 1. i 3. rokiem życia. Pewne rasy, takie jak West Highland White teriery, bulteriery, Chow Chow, boksery, owczarki niemieckie i in., wykazują
predyspozycje do atopii.
U kotów i koni, natomiast rzadziej u psów, może również dojść do wystąpienia objawów
astmopodobnych, jak również do alergicznego zapalenia nosa i spojówek.
W przypadku alergii pokarmowej dochodzi także do nadwrażliwości typu natychmiastowego z powstawaniem reagin. Jednak reakcję organizmu może wyzwalać również nadwrażliwość typu II, III oraz IV. Przy tym typie alergii granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne
migrują do skóry i uwalniają w niej mediatory zapalenia. Oprócz objawów podobnych do
atopowego zapalenia skóry, mogą również wystąpić objawy żołądkowo-jelitowe.
240
Manual_new_2012.indb 240
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.2 Diagnostyka alergii
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Z uwagi na patogenezę, rozpoznawanie alergii pokarmowej poprzez wykrywanie przeciwciał IgE metodami serologicznymi jest nie zawsze wystarczające. Przy podejrzeniu choroby
zaleca się w każdym przypadku przeprowadzenie diety eliminacyjnej (opracowanej na podstawie wyników badań serologicznych) przez 8 – 10 tygodni, wraz z następującą po niej
dietą prowokacyjną. Najlepiej byłoby, gdyby posiłki w ramach diety eliminacyjnej przygotowywane były samodzielnie przez właściciela i składały się z zaledwie jednego źródła białka
oraz jednego źródła węglowodanów.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry jest również nadwrażliwością typu późnego.
Typowe dla tej reakcji jest to, że objawy występują w tych okolicach ciała, które kontaktują się z substancją wyzwalającą alergię (podbrzusze, okolica głowy itd.). Również w tym
przypadku wykrywanie przeciwciał IgE nie ma większego znaczenia, zaleca się natomiast
usunięcie podejrzanych substancji z otoczenia zwierzęcia.
Reakcje alergiczne na antygeny gronkowców i Malassezia przypuszczalnie występują
często u zwierząt. Wprawdzie oba drobnoustroje należą do normalnej mikroflory skóry
i w prawidłowych warunkach nie mają znaczenia patogennego, jednak przy zmianach
warunków na powierzchni skóry, spowodowanych innymi chorobami, może dochodzić
do nadmiernego namnożenia się tych mikroorganizmów oraz uczulenia na ich antygeny.
Stwierdzenie alergii na gronkowce oraz Malassezia nie jest możliwe metodami serologicznymi. W takich przypadkach zaleca się wykonanie badania hodowlanego.
Reakcje alergiczne na alergeny owadów u psów i kotów mają jedynie znaczenie drugorzędne. Odgrywają natomiast rolę w patogenezie wyprysku letniego u koni.
Badanie skriningowe
w kierunku alergii
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
ELISA (1)
lub osocza z heparyną
Badanie przesiewowe dla psów, kotów i koni, umożliwiające wstępną orientację co do
przyczyny alergii za stosunkowo niewielką cenę. W razie potrzeby może być uzupełnione
o określanie poszczególnych alergenów. Zawiera 3 lub 4 grupy alergenów:
Pies i kot:
1. Pchły, roztocza i grzyby pleśniowe.
2. Pyłki drzew.
3. Pyłki traw i ziół.
Koń:
1.
2.
3.
4.
Roztocza i grzyby pleśniowe.
Pyłki drzew.
Pyłki traw i ziół.
Owady (z wyj. Stomoxys [bolimuszka]. Przy podejrzeniu
tego uczulenia polecamy wykonanie badania skriningowego w kierunku alergii na owady u koni).
241
Manual_new_2012.indb 241
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.2 Diagnostyka alergii
Nazwa testu
Badanie alergiczne
dla poszczególnych
alergenów (zawężone)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
po 0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
ELISA (1)
(na każdą grupę alergenów) (pies, kot)
Roztocza/grzyby pleśniowe/bez śliny
pcheł (6 alergenów)
• Alternaria + Aspergillus
• Cladosporium + Penicillium
• Dermatophagoides farinae
(roztocz kurzu domowego)
• Dermatophagoides pteronyssinus
(roztocz kurzu domowego)
• Tyrophagus putrescentiae
(rozkruszek drobny)
• Acarus siro (rozkruszek mączny)
Pyłki drzew/traw/ziół (8 alergenów)
• mieszanka 6 traw:
- kupkówka (Dactylis glomerata)
- kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis)
- wiechlina łąkowa (Poa pratensis)
- życica trwała (Lolium perenne)
- tymotka łąkowa (Phleum pratense)
- kłosówka wełnista (Holcus lanatus)
• żyto (Secale cereale)
• bylica (Artemisia)
• babka lacetowata (Plantago lanceolata)
• brzoza (Betula)
• wierzba (Salix)
• pokrzywa (Urtica dioica)
• szczaw kędzierzawy (Rumex crispus)
242
Manual_new_2012.indb 242
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.2 Diagnostyka alergii
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Badanie alergiczne
po 0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
dla poszczególnych
lub osocza z heparyną
alergenów (rozszerzone)
ELISA (1)
(na każdą grupę alergenów) (pies, kot, koń)
Roztocza/grzyby pleśniowe/ślina pcheł
(10 – 12 alergenów)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Penicillium notatum.
Aspergillus fumigatus.
Cladosporium herbarum.
Alternaria alternata.
prusak (Blattella germanica).
ślina pcheł (tylko psy i koty).
naskórek kota (tylko psy).
Acarus siro (rozkruszek mączny).
Lepidoglyphus destructor
(roztoczek owłosiony).
• Tyrophagus putrescentiae
(rozkruszek drobny).
• Dermatophagoides farinae
(roztocz kurzu domowego).
• Dermatophagoides pteronyssinus
(roztocz kurzu domowego).
Drzewa (12 alergenów)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
brzoza (Betula)
olcha (Alnus)
dąb (Quercus)
cyprys (Cupressus)
leszczyna (Corylus)
wiąz (Ulmus)
buk (Fagus sylvatica)
topola (Populus)
klon (Acer)
wierzba (Salix)
oliwka (Olea)
cedr (Cedrus)
Trawy/zioła (12 alergenów)
• mieszanka 6 traw:
- kupkówka (Dactylis glomerata)
- kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis)
- wiechlina łąkowa (Poa pratensis)
- życica trwała (Lolium perenne)
- tymotka łąkowa (Phleum pratense)
- kłosówka wełnista (Holcus lanatus)
• mietlica biaława (Agrostis alba)
• cynodon palczasty (Cynodon dactylon)
• sorgo (Sorghum halpense)
• szczaw kędzierzawy (Rumex crispus)
• bylica (Artemisia)
• babka lacetowata (Plantago lanceolata)
• komosa biała, lebioda
(Chenopodium album)
• pokrzywa (Urtica dioica)
• ambrozja (Ambrosia sp.)
• pomurnik (Parietaria jud.)
• solanka kolczysta (Salsola kali)
243
Manual_new_2012.indb 243
12-12-18 09:15
14 Immunologia i alergia
14.2 Diagnostyka alergii
Nazwa testu
Badanie skriningowe
w kierunku alergii
na owady u koni
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
0,5 ml surowicy, lub osocza z EDTA,
lub osocza z heparyną
ELISA (1)
-
Simulium sp. (meszki, mustyki)
Culex sp. (komar)
Tabanus sp. (bąk)
Stomoxys calcitrans (bolimuszka)
Culicoides sp. (kuczman)
Alergia pokarmowa
Nutridexx (pies, kot)
0,5 ml surowicy
ELISA (2)
Badanie w kierunku alergii pokarmowej (16 alergenów) - wykrywanie przeciwciał IgE i IgG.
Pies:
- wołowina
- baranina
- wieprzowina
- mięso kacze
- mięso kurze
- mięso indycze
- pszenica
- soja
- jęczmień
- ziemniaki
- ryż
- kukurydza
- owies
- jaja
- mleko krowie
- ryby karpiowate
Kot:
-
wołowina
wieprzowina
mięso kurze
mięso królicze
tuńczyk
pszenica
ryż
jaja
-
baranina
mięso kacze
mięso indycze
łosoś
ryby karpiowate
soja
kukurydza
mleko krowie
Roztwór alergenów przeznaczony do odczulania. (pies, kot, koń)
Do sporządzenia roztworu odczulającego potrzebna jest nam recepta wystawiona przez
lekarza wet. Zestaw startowy obejmuje 3 roztwory iniekcyjne (w przypadku alergii na owady – 2 roztwory) o wzrastającym stężeniu alergenu i wystarczy na ok. 6 miesięcy. Schemat
dawkowania dołączany jest do przesyłki. W przypadku dalszych pytań prosimy o kontakt z
Działem Obsługi Klienta.
Roztwór alergenów do kontynuacji odczulania.
Z reguły, z jednej porcji roztworu odczulającego można zamówić 2 – 3 roztwory do kontynuacji odczulania, bez potrzeby przesyłania nowego materiału.
244
Manual_new_2012.indb 244
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.1 Ogólne wskazówki dotyczące reakcji PCR
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
PCR (Polimerazowa reakcja łańcuchowa).
Zaletą reakcji PCR jest możliwość zwielokrotniania (amplifikacji) specyficznego fragmentu
kwasu nukleinowego (DNA lub RNA), znajdującego się w badanej próbie, do takiej ilości,
że można go następnie wykrywać lub sekwencjonować w celu dalszej identyfikacji. Chodzi tu o sekwencje DNA lub RNA swoiste dla określonych drobnoustrojów w przypadku
wykrywania czynników patogennych, albo o fragmenty genów, których dotyczą określone mutacje, w przypadku diagnostyki chorób dziedzicznych. Przykładowo, w celu określania płci u ptaków amplifikowany jest fragment genomu, który na skutek polimorfizmu
sekwencji nukleotydów wykazuje różnice w obrębie chromosomu płciowego męskiego
oraz żeńskiego.
Technika PCR – konwencjonalna.
Reakcja PCR przebiega w 3 etapach:
W pierwszym etapie, w wyniku ogrzania do wysokiej temperatury (np. 94°C), amplifikowany kwas DNA ulega rozdzieleniu (denaturacji) na 2 komplementarne nici.
W drugim etapie temperatura obniżana jest na tyle, aby do każdej pojedynczej nici DNA
(matrycy) mógł przyłączyć się swoisty, komplementarny oligonukleotyd (tzw. starter albo
primer). Używa się 2 starterów, które są komplementarne do sekwencji oskrzydlających
docelowy (amplifikowany) fragment DNA. Fragment ten znajduje się pomiędzy obydwoma starterami.
Swoistość primerów, odpowiadających wykrywanemu fragmentowi genomu, zapewnia
się poprzez porównanie ich sekwencji z informacjami znajdującymi się w bankach danych
(GenBank/EMBL database). Startery służą jako miejsca wiązania się termostabilnej polimerazy DNA (np. polimerazy Taq).
W trzecim etapie (polimeryzacji), przy nadmiarze deoksyrybonukleotydów (dNTPs) oraz
w obecności polimerazy DNA, startery ulegają wydłużaniu, tworząc fragmenty komplementarne do matrycy. W wyniku tego procesu powstają 2 nowe, podwójne nici DNA.
Służą one ponownie jako matryce dla starterów, również występujących w nadmiarze
w mieszaninie reakcyjnej.
Cykle: denaturacji, przyłączania starterów oraz polimeryzacji powtarzają się tak długo, aż
powstaje wystarczająca do dalszych analiz ilość produktu.
Opracowano różnorodne modyfikacje opisanego procesu, które rozszerzają zakres stosowania reakcji PCR. Umożliwiają one m.in.:
–
amplifikację RNA w celu wykrywania RNA-wirusów lub produktów ekspresji genów,
–
zwiększenie swoistości i czułości reakcji, poprzez zastosowanie drugiej pary starterów w tzw. wewnętrznym PCR (ang. nested PCR),
–
oznaczanie ilościowe wyjściowego DNA lub RNA za pomocą ilościowego PCR (real
time PCR).
245
Manual_new_2012.indb 245
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.1 Ogólne wskazówki dotyczące reakcji PCR
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Technika PCR - Real Time
Procedura tego badania oparta jest na zasadach konwencjonalnego PCR z wykorzystaniem znacznika fluorescencyjnego (specjalnie zmodyfikowany fragment DNA emitujący
światło). Powyższa technologia umożliwia uzyskanie wyniku ilościowego w czasie
rzeczywistym.
Zalety: • możliwe uzyskanie wyniku ilościowego • system zamknięty • automatyczny pomiar • znacznie obniżenie ryzyka kontaminacji • krótszy czas badania • wyższa czułość
i swoistość • fluorescencja w czasie rzeczywistym badania.
Interpretacja wyników badania.
Pozytywny wynik reakcji PCR wskazuje na to, że w badanym materiale znajduje się
poszukiwany kwas nukleinowy. Jednak nie jest możliwe stwierdzenie, czy drobnoustrój,
którego materiał genetyczny został wykryty, jest żywy i zdolny do namnażania się. Za pomocą zwykłych technik PCR nie da się też określić ilości kwasu nukleinowego w badanej
próbie. Jest to możliwe przy zastosowaniu techniki Real Time PCR. Należy zwrócić
uwagę, że nawet minimalne zanieczyszczenie badanej próby poszukiwanym kwasem
nukleinowym, z uwagi na wysoką czułość techniki PCR może prowadzić do wyników
fałszywie dodatnich. Negatywny wynik reakcji PCR wskazuje na to, że w trakcie przeprowadzania badania nie doszło do amplifikacji poszukiwanego w próbce fragmentu kwasu
nukleinowego. Mogło to być spowodowane tym, że albo go w próbie nie było, albo znajdował się w zbyt małej ilości. Wyniki fałszywie ujemne stwierdza się w przypadku niewłaściwych prób do badania, obecności inhibitorów (np. heparyny) w badanym materiale,
albo przy nieodpowiednim postępowaniu z materiałem przed- i podczas transportu (np.
wielokrotnym zamrażaniu i rozmrażaniu). Inhibitory mogą jednak być wykrywane podczas reakcji PCR i, w miarę możności, usuwane. W ten sposób można całkowicie uniknąć
wyników fałszywie ujemnych spowodowanych obecnością inhibitorów. Jeśli usunięcie
inhibitorów nie jest możliwe, do wyniku badania dodawany jest odpowiedni komentarz.
Materiał do badań z użyciem technik biologii molekularnej.
Do badania metodą PCR nadają się próbki, które zawierają poszukiwane drobnoustroje
w przypuszczalnie wystarczającej ilości. Przed pobraniem materiału należy więc najpierw
zdecydować:
–
czy zwierzę znajduje się jeszcze w fazie wiremii/bakteriemii,
–
czy zarazek osiągnął już narząd docelowy, a jeśli tak, jaka jest jego najbardziej prawdopodobna lokalizacja (na podstawie objawów chorobowych),
–
czy jest jakaś tkanka/narząd, w której drobnoustrój przebywa latentnie, poza ostrą
fazą choroby (np. wirus EHV-1 w leukocytach).
Rodzaje materiałów:
Wymazy:
–
do pobierania wymazów proszę używać jałowych, suchych wacików i przesyłać je
w próbówkach bez żadnych dodatków (również bez podłoża transportowego).
Uwaga: próby te nie nadają się do badania bakteriologicznego! W przypadku zlecania
równocześnie badania bakteriologicznego i z zakresu biologii molekularnej, należy
zawsze pobierać i przesyłać 2 osobne wymazy.
246
Manual_new_2012.indb 246
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.1 Ogólne wskazówki dotyczące reakcji PCR
Nazwa testu
–
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Płyny biologiczne:
(maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy, punktaty z jam ciała, płyn wodnisty oka,
mocz, itd.): transport w sterylnych próbówkach bez dodatków. W zależności od
badanego parametru potrzeba 0,5 – 2,0 ml materiału (5 ml w przypadku próbek
moczu). Jeśli zagwarantowane jest, że próbka dotrze do laboratorium najpóźniej
w trzy dni od momentu pobrania, należy ją przechowywać do czasu wysyłki w temp.
+2 ÷ +8°C i następnie przesłać w stanie niezamrożonym. Natomiast, gdy trzeba
się liczyć z późniejszym terminem dostarczenia materiału, próbkę należy zamrozić
(-20°C) i bez przerywania stanu zamrożenia wysłać do laboratorium (np. stosując
wkłady utrzymujące niską temperaturę i opakowania ze styropianu, albo z użyciem
suchego lodu). Proszę wyraźnie zaznaczyć na kopercie, że chodzi o próbkę zamrożoną. Należy bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.
W celu wykrywania drobnoustrojów znajdujących się wenątrzkomórkowo (np. Listeria) należy jednak generalnie unikać zamrażania, w takim przypadku korzystniejsze
jest przechowywanie materiału w temp. 4 – 8°C.
-
Bioptaty, fragmenty narządów, poronione płody, łożysko, wody płodowe:
transport w sterylnych próbówkach zawierających jałowy płyn fizjologiczny w takiej
ilości, by materiał był dokładnie zakryty. Jeśli nie ma gwarancji, że próbka dotrze
do laboratorium najpóźniej w trzy dni od momentu pobrania, należy ją przesłać bez
dodatku roztworu NaCl w stanie zamrożonym i bez przerywania stanu zamrożenia.
Proszę wyraźnie zaznaczyć na kopercie, że chodzi o próbkę zamrożoną. Należy
bezwzględnie unikać rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.
-
Krew z EDTA orz krew z cytrynianem:
ilość materiału jest różna, zależnie od rodzaju badania i ewentualnie fazy choroby.
W żadnym wypadku proszę nie przysyłać prób zamrożonych. Proszę nie przysyłać
też krwi z heparyną!
-
Kał:
transport w jałowych próbówkach bez dodatków. Z reguły wystarczy 2 g materiału.
Materiał do badań z zakresu diagnostyki chorób dziedzicznych oraz ustalania
pochodzenia zwierzęcia.
Materiałem stosowanym standardowo do badań genetycznych jest krew z EDTA w ilości
1 – 2 ml. Czas transportu nie ma przy tym tak istotnego znaczenia.
Zalecanym materiałem do badań w celu ustalenia pochodzenia jest min. 1 ml krwi
z EDTA. Wymaz z błony śluzowej policzka jest możliwy, ale z uwagi na częstą kontaminację materiału wykonanie badania nie zawsze jest możliwe.
Oddzielny formularz zleceniowy mogą Państwo zamówić u nas lub pobrać ze strony
www.idexx.pl
Wskazówki dotyczące pobierania wymazów z błony śluzowej jamy ustnej.
1.
Przed pobieraniem materiału pacjent nie powinien przyjmować żadnych pokarmów
ani płynów (z wyjątkiem wody).
247
Manual_new_2012.indb 247
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.1 Ogólne wskazówki dotyczące reakcji PCR
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
2.
Za pomocą jałowego wacika (a jeszcze lepiej systemu „Cytobrush”) należy intensywnie pocierać co najmniej 10 razy obie wewnętrzne powierzchnie policzka, obracając
przy tym wymazówkę.
3.
Próbówkę ochronną wymazówki dokładnie opisać, by uniknąć pomylenia prób!
4.
Wacik z pobranym materiałem wysuszyć na powietrzu w temp. pokojowej przez min.
1 – 2 godz. W tym celu wsunąć go częściowo do oznaczonej uprzednio próbówki
i pozostawić w pozycji leżącej.
5.
Po wysuszeniu materiału wacik wsunąć do próbówki.
6.
Próbę przechowywać w suchym i chłodnym miejscu (5 – 8°C) lub niezwłocznie wysłać kurierem do laboratorium.
W żadnym wypadku nie należy dotykać główki wacika do pobierania materiału!
Może to spowodować zafałszowanie wyniku i uniemożliwić poprawne wykonanie badania.
Środki ostrożności podczas przygotowywania materiału.
Z uwagi na wysoką czułość metody PCR proszę koniecznie przestrzegać następujących
wytycznych przy pobieraniu materiału:
–
w celu uniknięcia zanieczyszczenia materiału należy stosować rękawiczki przy jego
pobieraniu,
–
materiał do tych badań musi być pobierany osobno,
–
używać jałowych próbówek oraz narzędzi do pobierania materiału, unikać też
kontaminacji przy późniejszych manipulacjach (np. podczas przelewania płynów,
pakowaniu),
–
jeśli próbka dotrze z pewnością do laboratorium w ciągu 3 dni od momentu pobrania, transport materiału odbywa się w normalnej temperaturze; do czasu wysyłki
materiał przechowuje się w temp. +2 ÷ +8°C,
–
jeśli nie da się uniknąć dłuższego czasu transportu, próbkę należy przesyłać
w stanie zamrożenia (z wyjątkiem krwi z EDTA lub cytrynianem), przy czym musi być
zagwarantowana ciągłość zamrożenia (np. z użyciem wkładów utrzymujących niską
temperaturę i opakowań ze styropianu, albo wysyłka w suchym lodzie). Jeśli nie
jest to możliwe, materiał wysyła się w stanie niezamrożonym. Bezwzględnie unikać
rozmrażania i ponownego zamrażania materiału.
Zlecenia dodatkowe.
Proszę zwrócić uwagę, że w przypadku dodatkowych zleceń wykonania badań molekularnych (wykrywanie drobnoustrojów) za pomocą PCR z materiału diagnostycznego,
który nie był pierwotnie nadesłany w tym celu i który był już użyty do innych testów, nie
można wykluczyć ryzyka kontaminacji materiału, a co za tym idzie, fałszywie dodatnich
wyników testów PCR.
248
Manual_new_2012.indb 248
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Adenowirus
wymaz ze spojówek
typ 1 u koni (wykrywanie DNA)
Metoda
PCR (1)
Zakażenie wywołane przez adenowirusa typu 1 u koni.
p.
p. też
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Adenowirus
typ 2 u psów
wymazy (gardło, nos, spojówki),
RT-PCR (1)
lub krew z EDTA, lub bioptat (wątroba)
(Wykrywanie DNA)
Anaplasma sp.
krew z EDTA, śledziona, szpik kostny,
maź stawowa, płyn mózgowo-rdzeniowy
RT-PCR (1)
(Wykrywanie DNA)
Test ten wykrywa Anaplasma phagocytophilum i A. platys.
Różnicowanie obu gatunków jest możliwe po wcześniejszej
konsultacji z laboratorium.
Babesia sp.
1 ml krwi z EDTA
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
Wykrycie zarażenia wywołanego przez Babesia sp. za
pomocą metod serologicznych możliwe jest najwcześniej
po 10 – 14 dniach po zarażeniu. W niektórych przypadkach
wzrost miana przeciwciał może wcale nie nastąpić. We
wczesnej fazie zarażenia możliwe jest wykrycie pierwotniaków w rozmazie krwi za pomocą mikroskopu. Ponieważ
jednak babeszje często występują tylko w niewielkim odsetku erytrocytów, można uzyskać wyniki fałszywie ujemne. Metoda PCR jest badaniem alternatywnym, cechującym
się wysoką czułością, pozwalającym stwierdzić zarażenie
wywołane przez Babesia również przed pojawieniem się
swoistych przeciwciał w surowicy. W przypadku dodatniego wyniku badania, w ciągu 1-3 dni roboczych przeprowadzane jest (bezpłatnie) dodatkowe różnicowanie Babesia
canis canis, B. canis vogeli, B. canis rossi, B. gibsonii i B.
conradae.
p. też
Babesia felis
rozdział 13, Choroby zakaźne.
1 ml surowicy, lub krwi z EDTA
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
249
Manual_new_2012.indb 249
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Bartonella sp.
(wykrywanie DNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
0,5 ml krwi z EDTA,
punktat z węzłów chłonnych
p.
Borrelia burgorferi
sensu lato
(wykrywanie DNA)
Metoda
RT-PCR (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
kulawizna:
bioptatu ze stawu
RT-PCR (1)
objawy ze str. o.u.n.: 1 ml płynu mózgowo-rdz.
Inne:
kleszcze
Z uwagi na częste występowanie przeciwciał anty-Borrelia
w populacji psów, interpretacja wyników badań serologicznych jest często problematyczna. Jedynie istotny
wzrost miana przeciwciał albo b. wysokie miano wyjściowe
wskazują na postać ostrą infekcji. W przypadku istnienia
objawów klinicznych, wykrycie zarazka za pomocą PCR
stanowi szybką i przekonywującą metodę diagnostyczną,
która potwierdzi podejrzenie boreliozy. Negatywny wynik
reakcji PCR nie wyklucza jednak zakażenia, gdyż bakteria może być umiejscowiona w innych narządach. Wybór
materiału do badania ma dlatego decydujące znaczenie!
Konie z obszarów endemicznych wykazują przeciwciała
przeciwko Borrelia burgdorferi, kontrowersyjne jednak
jest to, czy zakażenie manifestuje się w formie klinicznej. W związku z infekcją Borrelia burgdorferi opisywano
u koni takie objawy, jak kulawizny, zapalenie wielostawowe
oraz zapalenie naczyniówki oka (panuveitis); zasadniczo
możliwe jest wykazanie zarazka w zajętych narządach za
pomocą techniki PCR
p.
Bornaska Choroba
(wykrywanie RNA)
też rozdział 13, Choroby zakaźne.
1 ml płynu mózgowo-rdzeniowego
pośmiertnie: siatkówka
(przysyłać nieuszkodzoną gałkę oczną)
PCR (3)
Co do materiału, pożądane jest jednoczesne badanie płynu
mózgowo-rdzeniowego za pomocą PCR oraz immunofluorescencji.
Brucella sp.
(wykrywanie DNA)
Wymaz (z pochwy, napletka),
krew z EDTA, nasienie, mocz,
tkanki (wątroba, śledziona, serce,
płuca, jądra, szpik kostny)
RT-PCR (1)
250
Manual_new_2012.indb 250
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Chlamydia sp.
(wykrywanie DNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
Conjunctivitis:
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
ronienie:
Metoda
wymaz ze spojówek
RT-PCR (1)
wymaz z nosa i gardła
wymaz z pochwy
Wyniki o największej wartości diagnostycznej można
uzyskać wtedy, gdy materiał pobierany jest przy pierwszym
wystąpieniu objawów chorobowych. Ponieważ chlamydie żyją wewnątrzkomórkowo, należy zwracać uwagę by
wymazy zawierały materiał możliwie bogaty w komórki.
Dodatni wynik PCR potwierdza udział chlamydii w obserwowanym procesie chorobowym, jednak wynik ujemny
testu wcale ich nie wyklucza. PCR ukierunkowany na
wykrywanie fragmentu genu 16S rRNA dotychczasowego
gatunku Chlamydia psittaci, nie pozwala na różnicowanie
Chlamydophila psittaci, Chl. abortus, Chl. felis i Chl. Caviae.
Do odróżniania w/w gatunków Chlamydophila można jednak wykorzystać fakt wysokiego stopnia przystosowania
poszczególnych gatunków chlamydii do określonych gospodarzy. I tak, Chlamydophila psittaci występuje u ptaków,
Chl. abortus przeważnie u owiec, Chl. felis u kotów a Chl.
caviae u świnek morskich.
Chlamydophila felis
(wykrywanie DNA)
Conjunctivitis:
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
wymaz ze spojówek
RT-PCR(1)
wymaz z nosa i gardła
Chlamydioza kotów (zapalenie płuc) powodowane jest
przez bakterię Chlamydophila felis. Choroba występuje
często i ma zasięg światowy. Ch. felis wywołuje przede
wszystkim przewlekłe pęcherzykowe zapalenie spojówek,
któremu towarzyszy wypływ z oczu, również o charakterze
ropnym. Ta postać „oczna” chlamydiozy występuje przede
wszystkim u 5-12 tygodniowych kociąt. Zapalenie płuc jest
raczej rzadkie.
Test Real time-PCR amplifikujący gen ompA Ch. felis pozwala na specyficzne odróżnienie tego gatunku od innych
chlamydii.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
251
Manual_new_2012.indb 251
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Chlamydophila psittaci wymaz z kloaki, kał,
(wykrywanie DNA)
Metoda
RT-PCR (1)
wymaz ze spojówek
Ptaki zakażone przez Chlamydophila psittaci mogą przez
długi czas nie wykazywać żadnych objawów klinicznych,
bądź objawy niespecyficzne. Niekiedy dopiero po latach
dochodzi do rozwoju chlamydiozy. Wydalanie zarazka
z kałem rozpoczyna się ok. 3. dnia po zakażeniu, może ono
trwać miesiącami i nie odbywa się w sposób ciągły. Zwierzęta zakażone latentnie mogą ponownie stać się siewcami
w przypadku immunosupresji (wskutek np. stresu lub choroby). Ilość wydalanych zarazków oraz częstość siewstwa
u zwierząt chorych lub w stanie stresu ulega zwiększeniu.
W celu wykrycia ptaków zakażonych, szczególnie siewców
długoterminowych, którzy stanowią główne źródło infekcji
dla innych ptaków, a także dla ludzi (zoonoza!), najbardziej
przydatne są wymazy z kloaki. Przy klinicznym podejrzeniu
chlamydiozy oraz ujemnym wyniku badania metodą PCR,
z uwagi na okresowe wydalanie zarazka test powinien
być powtórzony. Za pomocą niedawno wprowadzonej
metody real time–PCR (rekomendowanej przez Instytut
Friedricha- Löfflera, centrum referencyjnego dla papuzicy
[psittacosis]), możliwe jest obecnie specyficzne wykrywanie Chlamydophila psittaci oraz odróżnianie tego gatunku
od innych chlamydii.
p.
Cirkowirus – typ 2
u świń (PCV-2)
(wykrywanie DNA)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
węzły chłonne, płuca, wątroba,
śledziona, ewent. wymazy z nosa,
kał, mocz
PCR (3)
Cirkowirus typu 2 jest stosunkowo niedawno (w porównaniu z niepatogennym typem 1) opisanym wirusem (Kanada,
1998 r.), występującym u świń. PCV-2 powoduje najróżniejsze objawy kliniczne u świń odsadzanych oraz tuczników
(np. charłactwo, duszność, obrzęk węzłów chłonnych,
bladość, żółtaczkę, biegunkę), znane również pod nazwą
PMWS (ang. Postweaning Multisystemic Wasting Syndrome – wieloukładowy poodsadzeniowy zespół wyniszczający). Wyraźny obraz kliniczny stwierdzony został jak dotąd
jedynie w kombinacji z wtórnymi zakażeniami (PRRS, PPV).
Z zakażeniem PCV-2 łączony jest też inny zespół chorobowy - PDNS (Porcines Dermatitis und Nephropathie Syndrom – zespół zapalenia skóry i nefropatii u świń). Chodzi
tu przypuszczalnie o chorobę kompleksów immunologicznych, jednak jak na razie niewiele o niej wiadomo.
252
Manual_new_2012.indb 252
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Podobnie, mało jest informacji dotyczących sposobów
siewstwa wirusa; w warunkach doświadczalnych wirus
stwierdzany był w wydzielinie z oczu, ślinie oraz kale. Przechodzenie zarazka przez łożysko jest wprawdzie możliwe,
nie odgrywa jednak przypuszczalnie większej roli. Wirus wykazuje powinowactwo do tkanki limfatycznej i prowadzi do
immunosupresji, która pociąga za sobą zakażenia wtórne.
Pojawieniu się tego zespołu chorobowego sprzyjają błędy
w utrzymaniu zwierząt; śmiertelność może przekroczyć 80
%. Możliwe są zakażenia latentne.
Clostridium
kał
perfringens
Wykrywanie genu dla enterotoksyny A (wykrywanie DNA)
RT-PCR (1)
Cryptococcus
neoformans/C. gattii
płyn mózgowo-rdzeniowy,
wymaz (oko, gardło)
RT-PCR (1)
Ehrlichia canis
2 ml krwi z EDTA, śledziona, szpik kostny,
kleszcz
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
(wykrywanie DNA)
Już od 4. dnia po zakażeniu, a więc wyraźnie przed pojawieniem się pierwszych przeciwciał, można stwierdzić
E. canis we krwi przy użyciu techniki PCR. Metodą tą da
się również sprawdzić redukcję liczby zarazka (w wyniku
antybiotykoterapii) do poziomu poniżej granicy wykrywalności; metody serologiczne są do tego celu mało przydatne z uwagi na długi okres utrzymywania się przeciwciał
w surowicy. Wynik dodatni badania metodą PCR potwierdza podejrzenie infekcji wywołanej przez E. canis, wynik
ujemny nie wyklucza jednak erlichiozy, ponieważ w momencie pobrania krwi zarazki nie były w niej obecne lub
znajdowały się w niewystarczającej do wykrycia ilości, albo
miało miejsce zakażenie innym gatunkiem Ehrlichia.
p.
też rozdział 13, Choroby zakaźne.
253
Manual_new_2012.indb 253
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
2 ml krwi z EDTA, śledziona, szpik kostny
(wykrywanie DNA,
uwzględnia różnicowanie gatunkowe)
RT-PCR (1)
Ehrlichia sp.
Niniejszy test wykrywa Ehrlichia canis, E. ewingii oraz
E. chaffeensis. Ich różnicowanie możliwe jest po uprzedniej
konsultacji z laboratorium.
p.
FeLV Białaczka kotów
też rozdział 13, Choroby zakaźne.
1 ml krwi z EDTA, szpik kostny
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA i RNA)
Za pomocą tzw. wewnętrznego PCR (nested PCR) wykrywany jest wirusowy kwas nukleinowy zintegrowany z genomem
komórki gospodarza. Jest on określany jako progenom lub
prowirus. Wykrywanie progenomu wirusa ma znaczenie
przede wszystkim w rozpoznawaniu zakażeń latentnych lub
regresywnych. Z uwagi na wysoką swoistość testu PCR,
może on służyć jako badanie potwierdzające przy wątpliwych
wynikach uzyskiwanych za pomocą innych metod diagnostycznych. Należy jednak zwrócić uwagę, że czułość opisywanej metody zależy w dużym stopniu od liczby zakażonych
komórek (provirus-load). Dlatego ujemny wynik badania nie
wyklucza infekcji.
Proszę zwrócić również uwagę, że na podstawie omawianej
metody nie można wysuwać wniosków odnośnie zdolności
wirusa do replikacji.
p.
Filarie
rozdział 13, Choroby zakaźne.
1 ml krwi z EDTA
PCR (3)
(wykrywanie DNA)
Za pomocą tego testu PCR jest możliwe różnicowanie
mikrofilarii stwierdzonych uprzednio w badaniu metodą
filtracji lub w rozmazie krwi. W ten sposób można ustalić,
czy w danym przypadku mamy do czynienia z gatunkami
patogennymi czy niepatogennymi filarii, przez co można
zastosować optymalny sposób terapii.
Omawiana metoda pozwala także różnicować dojrzałe
formy pasożytów, pochodzące np. z guzka podskórnego
(Dirofilaria repens lub Acanthocheilonema reconditum), serca (D. immitis) oraz jamy otrzewnowej (Acanthocheilonema
dracunculoides). Każda próba poddawana jest pojedyn254
Manual_new_2012.indb 254
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
czym testom PCR dla D. immitis i D. repens oraz jednemu
testowi multiplex-PCR dla 6 gatunków. Ta ostatnia metoda
uwzględnia 4 dalsze gatunki, które występują jednak dość
rzadko: Acanthocheilonema reconditum i A. dracunculoides, jak również Brugia malayi i B. pahangi.
FIV wirus niedoboru
immunologicznego
(wykrywanie DNA
progenomu i RNA wirusa)
1 ml krwi z EDTA, szpik kostny, punktaty,
płyn mózgowo-rdzeniowy, surowica,
osocze, tkanki, wymazy
RT-PCR (1)
Real time PCR wykrywa zarówno genomowe DNA
z materiałem genetycznym wirusa FIV (progenom), jak też
RNA wolno replikującego się wirusa. Z uwagi na wysoką
swoistość testu (99, 9%), dodatni wynik PCR potwierdza
zakażenie badanego zwierzęcia wirusem FIV. Natomiast
wynik ujemny nie wyklucza w sposób absolutnie pewny zakażenia: z powodu dużej liczby podtypów wirusa, częstych
mutacji, możliwego niewielkiego stopnia integracji z genomem gospodarza, ale też niewielkiego stopnia replikacji
wirusa, może dochodzić do wyników fałszywie ujemnych
u kotów zakażonych. Prowadzi się dlatego dalsze badania
w celu ulepszenia niniejszego systemu, tak aby ograniczyć
do minimum w/w wyniki fałszywie ujemne.
Metoda PCR, jako wartościowe uzupełnienie badania serologicznego, może służyć do weryfikacji wątpliwie dodatnich
lub ujemnych wyników testu ELISA:
– u zwierząt zakażonych, ujemne wyniki badań serologicznych obserwuje się z jednej strony we wczesnym
okresie infekcji, gdyż przeciwciała mogą być wykrywane
z reguły po 2-4 tygodni od zakażenia, a u niektórych
kotów nawet wyraźnie później, z drugiej zaś strony niekiedy w końcowym stadium choroby miano przeciwciał
może spadać poniżej granicy wykrywalności,
– należy zwrócić uwagę, że u kociąt do 6. miesiąca życia
interferencja z przeciwciałami matczynymi może prowadzić do dodatnich wyników badań serologicznych; na
ich podstawie nie można jednak wnioskować o zakażeniu zwierzęcia.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
255
Manual_new_2012.indb 255
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
FSME
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
kleszcz, 0,5 ml płynu m.-r.
PCR (1)
(wykrywanie RNA)
Wykrywanie zarazka w płynie mózgowo-rdzeniowym za pomocą PCR stanowi dodatkową (poza badaniem serologicznym płynu) możliwość rozpoznawania choroby u zwierząt
z obszarów endemicznych wykazujących objawy ze strony
ośrodkowego układu nerwowego. Jest również możliwe
bezpośrednie wykrycie zarazka w organizmie kleszcza.
Haemobartonella felis
p.
Helicobacter sp.
profil Mykoplazmy hemotroficzne kotów + Mycoplasma haemofelis + Candidatus M. haemominutum
+ Candidatus Mycoplasma turicensis.
bioptat z żołądka, kał
PCR (1)
(wykrywanie DNA)
Co do znaczenia patogennego zakażeń wywołanych przez
Helicobacter u zwierząt, dane z piśmiennictwa są po części
sprzeczne. Bakterie tego rodzaju mogą być izolowane
z błony śluzowej żołądka psów i kotów z objawami gastritis
oraz przy przewlekłych wymiotach i zapaleniach jelit. Jednak można stwierdzić ich obecność również u zdrowych
zwierząt, a wiele przemawia za tym, że ekstensywność
zakażenia w populacji psów i kotów wynosi 40 – 100 %.
W przypadku wykrycia DNA Helicobacter u gryzoni, możliwe jest dalsze różnicowanie na gatunki: H. bilis, H. hepaticus i H. muridarum (osobne zlecenie).
p.
Herpeswirus – typ 1
u psów (CHV-1)
(wykrywanie DNA)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
nagłe przypadki
śmierci szczeniąt:
zakaż. ukł. rozrod.:
ronienia:
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
p.
wątroba, płuca,
RT-PCR (1)
śledziona, nerki,
wymaz z pochwy
poronione płody, błony płodowe
wymazy z nosa, gardła lub języka
rozdział 13, Choroby zakaźne.
256
Manual_new_2012.indb 256
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Herpeswirus – typ 1
u kotów (FHV-1)
(wykrywanie DNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
keratokonjunktivitis:
Metoda
wymazy ze zmian
RT-PCR (1)
w obrębie rogówki/spojówki
wymaz z nosa i gardła
rhinotracheitis:
zakażenie
układu rozrodczego: wymaz z pochwy
ronienie:
poroniony płód, łożysko,
wody płodowe
Podczas gdy koty będące w ostrej fazie choroby wydalają
duże ilości wirusa, zwierzęta zakażone przewlekle wydalają
go niewiele i nieregularnie. Poprzez wysoką czułość, PCR
stanowi bardzo dobrą metodę diagnostyczną do rozpoznawania przewlekle zakażonych siewców. Jednak z uwagi na
fakt, że zarazek nie jest wydalany w sposób ciągły, przy
wyniku ujemnym należy badanie powtórzyć.
Herpeswirus – typ 1
u koni (EHV-1)
Herpeswirus – typ 4
u koni (EHV-4)
(wykrywanie DNA)
objawy ze strony
ukł. oddechowego
infekcja ostra,
gorączka:
zapalenie spojówek:
ronienia:
objawy ze strony
o.u.n.:
wymaz z nosa i gardła,
popłuczyny z tchawicy
PCR (1)
PCR (1)
1 ml krwi/osocza z EDTA
wymaz ze spojówek
wody płodowe, łożysko,
poroniony płód
0,5 ml płynu m.-r.
Ocena wyników badań serologicznych jest akurat przy zakażeniach herpeswirusami często problematyczna - z wielu
powodów:
1. Typowe dla herpeswirusów jest długotrwałe utrzymywanie się zarazka po pierwszym zakażeniu; w sytuacji
stresowej dochodzi do reaktywacji wirusa i wznowienia
produkcji przeciwciał.
2. Ponieważ przeciwciała w surowicy nie dają wystarczającej odporności, mimo ich wysokiego poziomu może
dochodzić do reinfekcji.
3. Generalnie, w odpowiedzi immunologicznej przeciwko
EHV główne znaczenie ma odporność komórkowa,
a odpowiedź humoralna odgrywa jedynie rolę drugorzędną. Diagnostyka za pomocą PCR ma tą przewagę,
że poprzez bezpośrednie wykazanie zarazka w zajętych
narządach pozwala ustalić związek etiologiczny pomiędzy ostrą fazą choroby a infekcją herpeswirusem.
Badanie wymazu z nosa nadaje się do rozpoznawania
zwierząt będących siewcami wirusa albo mających niedaw257
Manual_new_2012.indb 257
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
no kontakt z wirusem. Przez około 10 dni od infekcji (lub
reaktywacji u nosicieli zakażonych latentnie) wirus może
być wydalany poprzez drogi oddechowe. Największe ilości
wirusa w górnych drogach oddechowych stwierdza się
często podczas pierwszego szczytu gorączki. Szczególnie
w przypadku ronień, badanie wód płodowych i błony śluzowej macicy jest metodą z wyboru. Poronione płody mogą
jednak nie zawierać wirusa – nawet przy ronieniu na tle
EHV! (ronienie spowodowane jest niedostatecznym odżywieniem łożyska). Najlepiej, aby przy podejrzeniu ronienia
na tle herpeswirusowym badać fragmenty następujących
tkanek: płód (płuca, wątroba, śledziona) + łożysko + wody
płodowe. Proszę nie używać formaliny!
Dodatni wynik badania metodą PCR, w której materiałem
były upostaciowane składniki krwi (leukocyty), wskazuje
na infekcję herpeswirusową, jednak nie dowodzi udziału
herpeswirusa w ostrym procesie chorobowym; nie można
wykluczyć dodatniego wyniku PCR u nosicieli nie wykazujących objawów czynnej infekcji. Wiremia ma zwykle miejsce podczas drugiego szczytu gorączki. W przypadkach
ostrej infekcji idealnie byłoby przesyłać zarówno krew, jak
i wymazy z nosa.
Uwaga:
Herpeswirus – typ 2
u koni (EHV-5)
(wykrywanie DNA)
stosowana tu procedura badawcza pozwala rutynowo na
rozróżnienie pomiędzy EHV-1 i EHV-4.
obj. oczne:
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
wymaz ze spojówki,
oraz rogówki
wymaz z nosa i gardła,
popłuczyny z tchawicy
PCR (1)
Metoda PCR ma tę zaletę, że pozwala na ustalenie związku
przyczynowego pomiędzy zarazkiem a objawami ze strony
narządu docelowego.
Herpeswirus – typ 5
u koni (EHV-5)
p.
wykrywanie EHV-2
PCR (1)
(wykrywanie DNA)
Co raz to podejrzewa się udział herpeswirusów przy
zapaleniach rogówki (keratitis) oraz rogówki i spojówki
(keratoconjunctivitis). Wyniki badań różnych autorów nie są
jednak zgodne, tak że znaczenie EHV-2 i EHV-5 nie zostało
jednoznacznie wyjaśnione. Herpeswirus typu 5 kojarzony
jest z niedawno opisaną chorobą płuc przebiegającą ze
258
Manual_new_2012.indb 258
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
zwłóknieniem. Tak zwana wieloguzkowa fibroza płuc jest
postępującym procesem chorobowym płuc o charakterze
włókniejącym, którego etiopatogeneza nie jest do końca
jasna. Atakowane są najczęściej dorosłe konie, a osobniki
chore wykazują z reguły gorączkę, trudności w oddychaniu, obustronny wypływ z nosa, brak apetytu, kaszel, utratę
masy ciała i typowe zmiany w obrazie rtg. Na podstawie
wstępnych badań wydaje się, że wykrywanie EHV-5 w popłuczynach z tchawicy mogłoby mieć wartość diagnostyczną u koni z odpowiednimi dla opisanej choroby objawami.
Influenza psów
wymaz z nosa i gardła
RT-PCR (1)
wymaz z nosa/gardła,
popłuczyny z tchawicy
RT-PCR (1)
(wykrywanie RNA)
Influenza koni - wirus
(wykrywanie RNA)
Wykazanie siewstwa wirusa u zakażonych subklinicznie,
chociaż szczepionych koni jest szczególnie ważne, ponieważ wprowadzenie takich zwierząt do stada nie posiadającego odporności może prowadzić do wybuchu klasycznej
enzoocji z gwałtownym rozprzestrzenianiem się wirusa
i wysokim odsetkiem zachorowań.
Kaliciwirus u kotów
(wykrywanie RNA)
wymaz (z gardła, spojówek, jamy ustnej)
w ostrej fazie zakażenia: 1 ml krwi z EDTA
p.
Koronawirus jelitowy
psów (CECoV)
RT-PCR (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
gastoenteritis: wymaz z prostnicy,
kał, tkanki
RT-PCR (1)
(wykrywanie RNA)
p.
Koronawirus
oddechowy psów
rozdział 13, Choroby zakaźne.
wymaz z nosa i gardła
RT-PCR (1)
(wykrywanie RNA)
259
Manual_new_2012.indb 259
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Koronawirus u kotów
(FIP/FECV)
(wykrywanie RNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
wysięk
w jamach ciała:
objawy ze strony
ośrodkowego u.n.:
gorączka
(faza wiremii):
identyfikacja
siewców wirusa:
Metoda
RT-PCR (1)
0,5 ml punktatu
0,5 ml płynu m.-r.
1 ml krwi z EDTA
kał/wymaz z prostnicy
Różnicowanie wirusa zakaźnego zapalenia otrzewnej kotów
(FIPV) oraz kociego koronawirusa jelitowego (FECV), który
w organizmie zwierzęcia w pewnych okolicznościach może
mutować do FIPV, jest obecnie niemożliwe za pomocą
techniki PCR. Wykrycie koronawirusa kociego (FCoV)
w punktacie lub płynie mózgowo-rdzeniowym przemawia
za FIP, zwłaszcza jeśli wskazują na to objawy kliniczne
oraz wyniki badań laboratoryjnych (badanie serologiczne
i z zakresu chemii klinicznej). Natomiast wykrycie FCoV
w kale (badanie jakościowe) dowodzi jedynie, że ma miejsce infekcja tym wirusem i nie wskazuje na FIP. Służy za to
do wykrywania siewców wirusa, ponieważ jednak wydalanie zarazka może następować okresowo, przy wyniku
ujemnym test powinien być powtórzony. Badanie ilościowe
siewstwa wirusa z kałem za pomocą PCR (w opracowaniu)
mogłoby być w przyszłości wartościową metodą diagnostyczną do identyfikacji siewców wydalających duże ilości
zarazka, którzy stanowią zagrożenie dla innych zwierząt.
Zakażenie monocytów i makrofagów jest istotnym elementem patogenezy zapalenia otrzewnej. Dlatego wykazanie
FCoV we frakcji monocytów/makrofagów we krwi z EDTA
(Buffy Coat – tzw. „kożuszek”) uważane jest za specyficzne
dla FIP.
p.
Lawsonia
intracellularis
kał
rozdział 13, Choroby zakaźne.
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
260
Manual_new_2012.indb 260
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Leishmania sp.
(wykrywanie DNA,
badanie ilościowe)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Szpik kostny, krew z EDTA,
RT-PCR (1)
punktat z węzłów chłonnych,
wymaz ze spojówek, mocz, bioptat ze skóry
Szczególnie duże szanse powodzenia ma wykrywanie
DNA w takich materiałach, jak punktat z węzłów chłonnych i szpik kostny. Zaletą metody PCR w odniesieniu do
leiszmanii jest to, że technika ta pozwala na rozpoznawanie
zdrowych zwierząt-nosicieli, jako że poziom przeciwciał
leży u nich często poniżej granicy wykrywalności. Za
pomocą metody real time PCR można precyzyjnie ocenić
ilość pasożytów w wyżej wymienionych materiałach.
Wiedza na temat intensywności zarażenia pozwala przede
wszystkim na dokładną ocenę statusu inwazji, w przypadkach gdy:
– wyniki testu ELISA nie są miarodajne,
– psy wykazują wprawdzie objawy kliniczne, ale nie doszło jeszcze u nich do serokonwersji,
– psy nie wykazują żadnych objawów klinicznych, ale
pochodzą z terenów endemicznych
Badania wykazały, że psy, u których koncentracja leiszmanii w szpiku kostnym lub krwi jest średnia lub wysoka,
albo już są chore na leiszmaniozę albo zachorują z dużym
prawdopodobieństwem. Badanie ilościowe pasożytów jest
przy tym bardzo dobrą metodą monitorowania skuteczności terapii.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
261
Manual_new_2012.indb 261
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Leptospira sp.
(wykrywanie DNA,
uwzględnia
różnicowanie gatunkowe)
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
2 ml krwi z EDTA, 5 ml moczu,
RT-PCR (1)
płyn z komory oka, materiał z ciała szklistego
Ronienie: łożysko, sznur pępowinowy,
płód (nerka, wątroba)
Wykrywanie zarazka za pomocą PCR w pierwszych 2 tygodniach (ewentualnie do 2 miesięcy) po zakażeniu przeprowadza się, stosując jako materiał krew z EDTA. Natomiast
od drugiego tygodnia infekcji materiałem preferowanym
jest mocz, w którym bakteria może być stwierdzana przez
miesiące, a nawet lata (chociaż wydalanie zarazka odbywa
się okresowo). Dlatego też technika PCR jest korzystniejsza
niż metody serologiczne, gdyż pozwala na potwierdzenie podejrzenia leptospirozy już w bardzo wczesnej fazie
zakażenia, zanim pojawią się swoiste przeciwciała (ok. 10
dni p.i.). Ponadto umożliwia ona rozpoznanie długotrwałych
siewców, nawet jeśli byli oni szczepieni przeciwko leptospirozie. Jednak przy negatywnym wyniku badania, test
należy powtórzyć (siewstwo okresowe).
Uwaga:
Leptospiroza jest zoonozą !
p.
Listeria
monocytogenes
(wykrywanie DNA)
objawy
ze stony o.u.n.:
ronienie:
posocznica:
biegunka:
wykrywanie nosicieli:
p.
Mycoplasma felis
(wykrywanie DNA)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
PCR (1)
0,5 ml płynu m.-r.
poroniony płód / błony płodowe
1 ml krwi z EDTA
kał
kał
rozdział 13, Choroby zakaźne.
zapalenie spojówek:
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
wymaz ze spojówek
RT-PCR (1)
wymaz z nosa/gardła
Mycoplasma felis kojarzona jest z jedno- lub obustronnym
zapaleniem spojówek, przewlekłym zapaleniem nosa i zatok
przynosowych, zapaleniem płuc i opłucnej oraz zapaleniem
stawów. M. felis rzadziej wywołuje choroby górnych dróg
oddechowych. Zakażenie może ulec spontanicznemu wyleczeniu w ciągu 2-4 tygodni. To, czy mikoplazmy uczestniczą
jako czynniki pierwotne czy wtórne w manifestacji wyżej
wymienionych objawów, nie zostało jeszcze wyjaśnione.
262
Manual_new_2012.indb 262
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Mycoplasma
1 ml krwi z EDTA
haemofelis,
Candidatus
M. haemominutum (wykrywanie DNA)
p.
p.
Metoda
RT-PCR (1)
profil Mykoplazmy hemotroficzne kotów.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Mycoplasma
1 ml krwi z EDTA
haemocanis,
Candidatus
M. haematoparvum (wykrywanie DNA)
RT-PCR (1)
M. haemocanis jest ściśle spokrewniona, o ile nawet nie
identyczna, z M. haemofelis. Psy ze sprawnym układem
immunologicznym mogą być zakażone w sposób przewlekły, nie wykazując objawów klinicznych. Niedokrwistość
hemolityczna może występować u zwierząt po splenektomii lub z upośledzoną funkcją układu immunologicznego,
a tylko w bardzo rzadkich przypadkach u psów immunokompetentnych.
Candidatus Mycoplasma haematoparvum jest ściśle
spokrewniony, o ile nawet nie identyczny, z Candidatus
Mycoplasma haemominutum.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Candidatus
1 ml krwi z EDTA
Mycoplasma turicensis
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
p.
p.
Mycoplasma sp.
(wykrywanie DNA)
profil Mykoplazmy hemotroficzne kotów.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
wymaz (ze spojówek, nosa, ukł. rozrodczego)
wydzieliny (oczy, nos)
p.
PCR (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
263
Manual_new_2012.indb 263
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Mykoplazmy
1 ml krwi z EDTA
hemotroficzne
u kotów - profil (wykrywanie DNA)
Metoda
RT-PCR (1)
Obecnie wyróżnia się wiele gatunków drobnoustrojów
powodujących niedokrwistość hemolityczną u kotów; na
podstawie nowszych badań molekularnych zostały one
zakwalifikowane do rodzaju Mycoplasma. Formę dużą
określa się dzisiaj jako Mycoplasma haemofelis, natomiast
dla formy małej ustanowiono nazwę Mycoplasma haemominutum. Obie te bakterie do 2001 roku określane były
jako Haemobartonella felis (stąd nazwa choroby „haemobartonelloza”) lub jako Eperythrozoon felis i zaliczane do
riketsji.
Wcześniejszy szczep Ohio Haemobartonella felis został
przemianowany na Mycoplasma haemofelis, natomiast
szczep California – na Candidatus Mycoplasma haemominutum. W 2005 r. wyizolowano trzeci drobnoustrój z tej
grupy, dla którego zaproponowano nazwę Mycoplasma
turicensis (obecnie Candidatus Mycoplasma turicensis).
Wszystkie te 3 bakterie określa się jako mykoplazmy
hemotroficzne. Są to Gram-ujemne bakterie, występujące
obligatoryjnie na powierzchni wyłącznie żywych komórek.
Ze względu na patogenność dzielimy je następująco:
– wysoka patogenność: Mycoplasma haemofelis,
– średnia patogenność: Candidatus Mycoplasma turicensis,
– najniższa patogenność: Candidatus Mycoplasma haemominutum.
Neospora sp.
(wykrywanie DNA)
0,5 ml płynu mózgowo-rdzeniowego,
RT-PCR (1)
kał
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
264
Manual_new_2012.indb 264
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Nosówka (CDV)
(wykrywanie RNA,
badanie jakościowe)
Ilość/Materiał
Uwagi
faza gorączkowa:
zapalenie spojówek:
objawy nerwowe:
zapalenie żołądka
i jelit:
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
Metoda
1 ml krwi z EDTA
RT-PCR (1)
wymaz ze spojówek
0,5 ml płynu m.r.
wymaz z prostnicy, kał
wydzielina z nosa
Wirus nosówki psów (canine distemper virus, CDV) namnaża się, począwszy od 8. dnia po zakażeniu, w komórkach
nabłonka różnych narządów (drogi oddechowe, przewód
pokarmowy, drogi moczowe, skóra) oraz w ośrodkowym
układzie nerwowym, przy czym miejsce replikacji wirusa
determinuje objawy kliniczne choroby. Od tego momentu
wirus daje się wykrywać w zajętych narządach za pomocą
techniki PCR. Z wyjątkiem postaci przewlekłych nosówki,
siewstwo wirusa kończy się wraz z ustępowaniem objawów
klinicznych. Wirus nie jest już wtedy wykrywalny. W przeciwieństwie do badania serologicznego, wysoki odsetek
psów szczepionych przeciwko nosówce nie stanowi
istotnego problemu dla diagnostyki metodą PCR, ponieważ
wirus szczepionkowy stwierdzany jest tylko 8 do maksymalnie 21 dni, a jego występowanie ograniczone jest do
tkanki limfatycznej.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
265
Manual_new_2012.indb 265
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Nosówka (CDV)
wymaz (gardło, spojówki)
(wykrywanie RNA, badanie ilościowe)
Metoda
RT-PCR (1)
Wiele szczepionek przeciwko nosówce zawiera atentowane
szczepy wirusa. Po szczepieniu wirusy te wywołują rodzaj
łagodnej infekcji, replikując się w organizmie zwierzęcia,
lecz ich zjadliwość jest bardzo ograniczona – stąd do objawów klinicznych (o raczej łagodnym przebiegu) dochodzi
tylko w rzadkich przypadkach.
Dla wysoce czułej metody, jaką stanowi PCR, potencjał
replikacyjny tych wirusów jest jednak wystarczająco duży,
aby były one wykrywane. Może dochodzić do tak zwanej
interferencji z wirusem szczepionkowym, co do tej pory
wpływało negatywnie na skuteczność diagnostyczną metody PCR. Określanie ilościowe wirusa nosówki w wymazach
z gardła i spojówek pozwala teraz przy dodatnim wyniku
PCR (badania jakościowego, p. wyżej) na rozróżnienie
wirusa szczepionkowego od wirusa terenowego. Miano,
jakie uzyskuje wirus szczepionkowy w organizmie różni się
wyraźnie od tego, jakie stwierdzane jest w wyniku infekcji
naturalnej.
Badanie ilościowe wirusa nosówki jest obecnie możliwe
tylko w przypadku wymazów z gardła i spojówek. Test ten
jest wykonywany automatycznie także w ramach profilu
diagnostycznego górnych dróg oddechowych u psów,
a jego wynik podawany zlecającemu badania.
Parainfluenza psów
wymaz z nosa i gardła
RT-PCR (1)
(wykrywanie RNA)
Parwowirus (FPV, CPV) kał, wymaz z prostnicy,
(wykrywanie DNA)
RT-PCR (1)
1 ml krwi z EDTA
U psów i kotów możliwe jest bezpośrednie wykrycie zarazka w kale lub wymazie z prostnicy za pomocą techniki
PCR. Ważne jest przy tym, aby podać gatunek zwierzęcia.
W przypadku materiału pobranego od psów przeprowadzane jest (na życzenie) różnicowanie wirusa szczepionkowego CPV 2 oraz szczepu terenowego CPV 2a/CPV 2b – jeśli
zwierzę w okresie ostatnich 2-3 tygodni przed pobraniem
materiału nie było szczepione którąś ze szczepionek
zawierających atentowany szczep CPV 2b (np. „Virbagen
Puppy 2b”, „Quantum DA2Ppi/CvL”, „Duramune” itd.). Ma to
znaczenie diagnostyczne, ponieważ wirus szczepionkowy
266
Manual_new_2012.indb 266
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
może być również wydalany przez 2-12 dni po szczepieniu. Siewstwo wirusa terenowego rozpoczyna się 3-4 dni
po zakażeniu i trwa z reguły 7-10 dni. W pojedynczych
przypadkach możliwe jest wydalanie wirusa przez dłuższy
czas. Negatywny wynik badania metodą PCR nie wyklucza
zakażenia.
PBFD – Wirus choroby biegunka:
dzioba i piór u papug deformacje piór:
(wykrywanie DNA)
pośmiertnie:
postać przewlekła:
wymaz z kloaki
PCR (1)
zmienione pióra
nerki, wątroba, śledziona
1 ml krwi z EDTA, pióra
Czynnikiem etiologicznym PBFD (Psittacine beak and feather disease) jest cyrkowirus, który namnaża się najpierw
w tkance limfatycznej, przewodzie pokarmowym, wątrobie
oraz innych organach wewnętrznych, jednak jego narządem docelowym jest naskórek.
Postać ostra, dotycząca przede wszystkim młodych ptaków, charakteryzuje się biegunką, ewentualnie zapaleniem
wątroby oraz – szczególnie – anomaliami dotyczącymi
piór. Wiele młodych przechorowuje ostrą fazę schorzenia
i wytwarza przeciwciała; następnie rozwija się u nich forma
przewlekła zakażenia.
Postać przewlekła cechuje się głównie odrastaniem zdeformowanych piór w trakcie pierzenia się oraz zmianami
w obrębie dzioba. Największe zagrożenie zawleczenia
wirusa stanowią zwierzęta zakażone bezobjawowo oraz
będące w okresie inkubacji choroby. Metodą z wyboru,
służącą do ich wykrycia, jest PCR. Wynik dodatni badania nie jest jednak dowodem na istnienie czynnej infekcji,
ponieważ również nieaktywny kwas DNA wirusa może
być stwierdzany nawet do 3 miesięcy we krwi. Dlatego też
ptaki, które nie wykazują objawów klinicznych, a u których
wynik PCR wyszedł dodatnio, powinny zostać odizolowane
i po 3 miesiącach zbadane ponownie. Zwierzęta, u których
ponowne badanie dało również wynik pozytywny, należy
traktować jako zakażone przewlekle i stanowiące źródło
zakażenia dla innych.
267
Manual_new_2012.indb 267
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Polyoma ptaków
(BFD-wirus)
(wykrywanie DNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
biegunka:
deformacje piór:
pośmiertnie:
postać przewlekła:
Metoda
wymaz z kloaki
PCR (1)
zmienione pióra
nerki, wątroba, śledziona
1 ml krwi z EDTA, pióra
Ważną rolę w rozprzestrzenianiu się choroby BFD (Budgerigar Fledgling Disease – choroba pierzących się piskląt
papużek falistych) ma oprócz pionowej drogi zakażenia,
siewstwo wirusa przez zwierzęta zakażone bezobjawowo.
Mogą one być rozpoznawane poprzez wykrywanie zarazka
w wymazach z kloaki metodą PCR. Aby wykryć również
siewców okresowych, należy pobierać kilka prób w odstępach kwartalnych. W przypadkach, gdy dochodzi do deformacji piór, wstępne rozpoznanie kliniczne choroby może
być potwierdzone badaniem zniekształconych piór metodą
PCR. U młodych ptaków, padłych w wyniku nadostrej
formy choroby, możliwe jest wykrycie zarazka w wątrobie,
nerkach lub śledzionie.
Rhodococcus equi
(wykrywanie DNA)
Popłuczyny z tchawicy,
błona maziowa, tkanki (płuca), kał
RT-PCR (1)
R. equi jest najczęstszą przyczyną zapalenia płuc u źrebiąt
w wieku 1-6 miesięcy. Jest to Gram-dodatnia, fakultatywnie wewnątrzkomórkowa bakteria, łatwo przeżywająca
w środowiskach suchych i stosunkowo oporna na wysokie temperatury. Transmisja zarazka odbywa się poprzez
inhalację wraz z cząstkami kurzu, albo per os w wyniku
koprofagii. Przypadki kliniczne powodowane są najczęściej
przez szczepy posiadające plazmid wirulencji VapA. Choroba manifestuje się jako ostre, podostre lub przewlekłe
odoskrzelowe zapalenie płuc z tendencją do powstawania
ropni. Mogą też wystąpić pozapłucne formy zakażenia,
spowodowane rozprzestrzenieniem się zarazka wewnątrz
organizmu, jak limfadenopatia węzłów krezkowych,
wrzodziejące zapalenie okrężnicy (z biegunką), septyczne
zapalenie wielostawowe oraz zapalenie kości i szpiku (osteomyelitis). Choroba może kończyć się śmiercią zwierzęcia.
Uwaga:
Próba wykazania zarazka w wymazach z nosa lub gardła
rzadko kończy się pomyślnie.
268
Manual_new_2012.indb 268
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Toxoplasma gondii
(wykrywanie DNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
objawy ze strony
ośrodkowego u.n.:
ronienie (pies,
małe przeżuwacze):
objawy ze strony
ukł. oddechowego:
objawy oftalmologiczne (gł. kot):
gorączka:
Metoda
RT-PCR (1)
0,5 ml płynu m.-r.
wymaz z pochwy,
łożysko, płód (o.u.n.)
popłuczyny z oskrzeli
płyn wodnisty oka
1 ml krwi z EDTA
Z uwagi na częste występowanie dodatnich mian przeciwciał zarówno u kotów, jak i u psów, diagnostyka serologiczna toksoplazmozy przynosi jedynie ograniczone korzyści.
Tylko podwyższone miano przeciwciał IgM wskazuje na
ostrą formę inwazji, która u kotów przebiega wraz z wydalaniem oocyst z kałem. Ponieważ organizm nie jest z reguły
w stanie wyeliminować pasożyta, większość zarażonych
zwierząt posiada przez całe życie dodatni poziom przeciwciał (IgG), często o wysokim mianie wskutek ciągłej
ekspozycji na antygen, co ogranicza możliwość porównania wzrostu miana przeciwciał w parach surowic. Należy
zwrócić uwagę, że nawet wynik dodatni badania metodą
PCR nie zawsze dowodzi ostrej inwazji przez T. gondii. Na
przykład, pierwotniak ten może być stwierdzany zarówno
w płynie m.-r., jak i płynie wodnistym oka u klinicznie zdrowych zwierząt! Wykrywanie oocyst w kale kotów za pomocą PCR jest problematyczne, ponieważ z uwagi na twardą
osłonkę oocysty, przy rutynowej obróbce chemicznej
próbki, niewiele lub wcale nie daje się izolować DNA. Aby
jednoznacznie wykluczyć wydalanie oocyst przez zwierzę,
np. w przypadku ciąży u właścicielki, należy zastosować
metody klasyczne, jak badanie serologiczne oraz badanie
mikroskopowe kału.
p.
Uwaga:
rozdział 13, Choroby zakaźne.
Toksoplazmoza jest zoonozą !
269
Manual_new_2012.indb 269
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.2 Wykrywanie materiału genetycznego drobnoustrojów
metodą PCR (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
TGE wirus
(wykrywanie RNA)
Ilość/Materiał
Uwagi
kał, wymaz z prostnicy,
błona śluzowa jelita
p.
Tritrichomonas foetus
Metoda
RT-PCR (1)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
kał
RT-PCR (1)
(wykrywanie DNA)
Tritrichomonas foetus (syn. Tritrichomonas suis) przenoszony jest podczas krycia, rzadziej przez zanieczyszczone nasienie i może mieć duże znaczenie jako przyczyna
zaburzeń płodności oraz sporadycznych ronień u bydła.
T. foetus nie jest ściśle gatunkowo-swoisty; do zwierząt
wrażliwych, oprócz bydła i świń, należą także koty. Według
Gookin i wsp. (2004) odsetek kotów zarażonych jest znaczny, gdyż wynosi 34%. U kotów rzęsistek zasiedla jelito
grube i może powodować biegunkę. T. foetus stwierdzony
był także u psów z biegunką (Gookin i wsp., 2005).
p.
Zapalenie tętnic koni
(EVA) (wykrywanie RNA)
rozdział 13, Choroby zakaźne.
materiał zależy od objawów klinicznych
(p. niżej)
RT-PCR (1)
Do badań z zakresu biologii molekularnej w kierunku EVA
nadaje się następujący materiał:
– nasienie, płyn nasienny (1 ml),
– wymaz lub wypłuczyny z pochwy (2 – 5 ml),
– wypływ z nosa, wypłuczyny z tchawicy (2 – 5 ml),
– tkanki: węzły chłonne, śledziona, płuca, łożysko, płód
(płuca, węzły chłonne, śledziona, płyny ustrojowe - co
najmniej 0,5 g),
– (mocz) (5 ml),
– krew z EDTA (1 ml) – tylko podczas- lub krótko po okresie wiremii (okresie gorączki).
p.
też rozdział 13, Choroby zakaźne.
270
Manual_new_2012.indb 270
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Informacje ogólne dotyczące chorób dziedzicznych.
Choroby dziedziczne polegają na mutacjach w obrębie materiału genetycznego, które to
zmiany mogą być następnie przekazywane potomstwu przez rodziców.
Podstawowe pojęcia z zakresu genetyki
W trakcie rozmnażania płciowego każdy potomek otrzymuje podwójny zestaw chromosomów, z których jeden komplet pochodzi od matki, a drugi od ojca. Dlatego geny występują zasadniczo parami, to znaczy jako 2 allele.
–
Jeśli oba allele dotyczą tej samej cechy, albo tego samego defektu, mówimy, że dany
organizm jest homozygotą w odniesieniu do tej cechy lub defektu.
–
Jeśli tylko jeden z pary alleli dotyczy danej cechy lub defektu, organizm jest heterozygotą.
Określony sposób dziedziczenia decyduje o tym, kiedy genetyczna skłonność do danej
wady genetycznej ujawni się u potomstwa. W przypadku chorób dziedzicznych oznacza to:
–
Przy dziedziczeniu dominującym wystarczy, że określony defekt dotyczy jednego
z pary alleli, ażeby doszło do klinicznej manifestacji choroby. Innymi słowy, wystarczy, że jedno z rodziców przekaże zmutowany gen.
–
W przypadku dziedziczenia recesywnego defekt muszą wykazywać oba allele;
wtedy dopiero dochodzi do objawów klinicznych choroby dziedzicznej. Oznacza to,
że zarówno ojciec, jak i matka muszą przekazać uszkodzony gen. Jeśli u zwierzęcia
mutacja powodująca chorobę dziedziczoną recesywnie dotyczy tylko jednego allela,
osobnik ten przez całe życie nie będzie chorował. Jest on jednak nosicielem danej
wady (skłonności) i w przypadku skojarzenia go z drugim nosicielem, wyda na świat
potomstwo, u którego określona choroba pojawi się.
–
Przy dziedziczeniu związanym z chromosomem X, odpowiedzialny za chorobę
dziedziczną gen znajduje się na chromosomie X: zwierzęta płci męskiej chorują, natomiast płci żeńskiej mogą daną chorobę przenosić, albo też same chorują – w przypadku, gdy defekt dotyczy obu chromosomów X.
–
W przypadku dziedziczenia autosomalnego, odpowiedzialny za chorobę gen nie
leży na chromosomie płciowym; to znaczy, choroba może wystąpić w jednakowym
stopniu zarówno u osobników męskich, jak i żeńskich.
271
Manual_new_2012.indb 271
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym)
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Diagnostyka chorób dziedzicznych
za pomocą technik biologii molekularnej.
Użycie technik biologii molekularnej w rozpoznawaniu chorób dziedzicznych ma tę przewagę, że defekty genetyczne (delecja, insercja, wymiana zasad) mogą być wykryte już
w bardzo wczesnym okresie życia, tj. jeszcze przed pojawieniem się objawów klinicznych
choroby, co umożliwia wczesne rozpoznanie zwierząt–nosicieli, przenoszących defekt
genetyczny, lecz nie chorujących, i ewentualne wykluczenie ich z hodowli. W celu diagnostyki molekularno-biologicznej, poddawany jest amplifikacji (metodą PCR) odpowiedni
fragment genu, w którym może się znajdować specyficzny dla danej choroby defekt. Ten
fragment DNA badany jest następnie odnośnie występowania odchyleń od sekwencji
zasad występujących u zwierząt zdrowych (bez zaburzeń dziedzicznych).
Możliwe są przy tym następujące wyniki:
1.
Zwierzę jest zdrowe (nie wykazuje zaburzeń dziedzicznych) w odniesieniu do analizowanej choroby. Żaden z pary alleli nie wykazuje danego defektu. Zwierzę ani nie
choruje, ani nie przekazuje dziedzicznej skłonności do choroby.
2.
Zwierzę jest heterozygotą w odniesieniu do określonego defektu. Posiada jeden
zmutowany gen od ojca lub od matki. W przypadku dziedziczenia autosomalnego
dominującego dochodzi do ujawnienia się defektu genetycznego, zwierzę będzie
chorowało. W przypadku dziedziczenia autosomalnego recesywnego, nie dochodzi
do klinicznej manifestacji choroby. Jednak w obydwu przypadkach zwierzęta przekazują (z prawdopodobieństwem 50 %) zmutowany gen swemu potomstwu.
3.
Zwierzę jest homozygotą w odniesieniu do określonego defektu. Oba allele są
zmutowane. Zwierzę będzie wykazywać objawy choroby dziedzicznej i przekaże
zmutowany gen całemu potomstwu.
272
Manual_new_2012.indb 272
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Anomalia oczu
u owczarków collie
Ilość/Materiał
Uwagi
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Anomalia oczna (Collie Eye Anomaly, CEA) lub hipoplazja
błony naczyniówkowej (CH) jest dziedzicznie uwarunkowaną chorobą oczu, w której dochodzi do nieprawidłowego rozwoju błony naczyniowej (choroidea) oka. Zmiany
dotyczą także siatkówki i mogą być wyrażone w różnym
stopniu, począwszy od niewielkich zmian w siatkówce, z towarzyszącymi zaburzeniami w pigmentacji (forma łagodna,
chorioretinal hypoplasia – CRH), poprzez mniej lub bardziej
rozległe ubytki siatkówki w obrębie brodawki nerwu
wzrokowego (coloboma), aż do całkowitego odwarstwienia siatkówki oraz krwawych wylewów w obrębie struktur
oka (forma ciężka), mogących doprowadzić do całkowitej
ślepoty u psa. Stopień zaawansowania choroby nie zmienia
się w ciągu życia, tak że dotknięte tą wadą zwierzę nie ślepnie stopniowo w trakcie trwania CEA (dopiero z wiekiem).
Z uwagi na sytuację prawno-patentową, przeprowadzenie
testu możliwe jest tylko przez firmę OptiGen, Ithaca (USA).
Występowanie:
Border collie, collie krótko- i długowłosy, whippet długowłosy, Lancashire heeler, Nova Scotia Duck Tolling Retriever, owczarek szetlandzki, Silken windhound oraz owczarek
australijski.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne/
Uwaga.
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
Choroba
spichrzania miedzi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
W chorobie spichrzania miedzi, w wyniku zaburzenia
wydalania tego pierwiastka, dochodzi do jego gromadzenia się w wątrobie, a przez to do uszkodzenia komórek
wątrobowych. Rozpoznawanie tego defektu genetycznego
następuje poprzez marker mikrosatelitowy DNA, który jest
ściśle sprzężony z odpowiedzialną za schorzenie mutacją
genu.
Występowanie:
Bedlington teriery.
Objawy kliniczne:
ciężkie uszkodzenia wątroby, hyperkinezje, ewentualnie
niedokrwistość hemolityczna.
Dziedziczenie: autosomalne recesywne.
273
Manual_new_2012.indb 273
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
CLAD
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (1)
Mutacja w obrębie genu kodującego białko adhezyjne
leukocytów prowadzi do zaburzeń funkcji białych krwinek,
tzw. CLAD (canine leukocyte adhesion deficiency – osłabiona adhezja leukocytów u psów) – niewydolności układu
immunologicznego u seterów irlandzkich, o śmiertelnym
z reguły przebiegu.
Występowanie:
seter irlandzki.
Objawy kliniczne:
skłonność do infekcji (omphalophlebitis, gorączka, zapalenie dziąseł, zapalenie kości i szpiku, osteopatie – szczególnie w zakresie tarcz nasadowych i kości szczęki), obrzęk
węzłów chłonnych obwodowych.
Diagnostyka laboratoryjna:
nasilona leukocytoza.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Cystynuria
u nowofundlandów
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (1)
(predyspozycja genetyczna)
Mutacja w obrębie genu SCL3A1 u nowofundlandów prowadzi do zaburzenia reabsorpcji cystyny w cewkach nerkowych. Zwiększone wydalanie tego aminokwasu może być
przyczyną powstawania kamieni cystynowych w nerkach.
Badanie DNA, które wykrywa mutację będącą przyczyną
choroby, umożliwia z jednej strony u zwierząt–homozygot
wczesne rozpoznanie zaburzenia wchłaniania cystyny,
a przez to podjęcie środków zapobiegawczych w celu
uniknięcia powstania kamieni; z drugiej strony test ten
pozwala na wykrycie zdrowych nosicieli allela cystynurii.
Jest to decydujące dla dalszej hodowli, ponieważ nosiciele
heterozygotyczni, aczkolwiek niekoniecznie podlegający
wykluczeniu z niej, powinni być kojarzeni wyłącznie ze
zwierzętami genetycznie zdrowymi.
Występowanie:
nowofundlandy i landseery.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
274
Manual_new_2012.indb 274
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Exercise Induced
Collapse (EIC)
Ilość/Materiał
Uwagi
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Psy dotknięte tą wadą genetyczną mogą tolerować lekki lub
średniego stopnia wysiłek fizyczny, lecz po 5-20 minutach
zwiększonego obciążenia przy ekstremalnym pobudzeniu
wykazują najpierw osłabienie mięśni, a następnie dochodzi
do zapaści. Pierwszymi oznakami takiego epizodu jest
zwykle kołyszący oraz sztywny i kurczowy chód. U niektórych psów osłabienie mięśni kończyn tylnych (zwykle
opisany problem dotyka ich w pierwszej kolejności) postępuje na kończyny przednie, co może wtedy prowadzić do
całkowitej niemożności poruszania się. Większość psów
z EIC jest podczas ataku przytomna, zwierzęta próbują
biec dalej i aportować; około 25% zwierząt wydaje się
jednak być oszołomionych lub zdezorientowanych. EIC
może być problemem nie odkrytym przez lata, jeśli pies nie
jest poddawany wyczerpującemu treningowi lub silnemu
stresowi.
Występowanie:
Labrador retriever, Chesapeake Bay retriever, Curly-Coated
retriever.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Uwaga.
Prosimy o kontakt – badanie może być okresowo niedostępne !
275
Manual_new_2012.indb 275
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Fukozydoza
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA
Metoda
PCR (3)
Fukozydoza jest schorzeniem psów (przede wszystkim
angielskich springer spanieli) o śmiertelnym przebiegu,
dziedziczonym autosomalnie recesywnie. U zwierząt
dotkniętych tym defektem genetycznym dochodzi do
odkładania się w komórkach różnych narządów substancji
zawierających fukozę – glikolipidów, glikopeptydów lub
oligosacharydów – ponieważ nie zostają one rozkładane
przez α-L-fukozydazę. Złogi tych substancji znajdują się,
oprócz węzłów chłonnych, trzustki, wątroby, nerek, płuc
i szpiku kostnego, przede wszystkim w mózgu i tkance nerwowej. Powoduje to ciężkie objawy neurologiczne, np. brak
koordynacji ruchowej, utrata wyuczonych umiejętności,
zaburzenia umysłowe, różnego stopnia depresja, zaburzenia widzenia, głuchota rzekoma oraz utrudnione przełykanie. Psy mają często szorstką, suchą sierść i są na ogół
bezpłodne. Dodatkowo, chore zwierzęta tracą na wadze
oraz zwracają pobierany pokarm. Nowo narodzone szczenięta nie wykazują żadnych objawów klinicznych, gdyż te
ujawniają się dopiero w wieku 4 – 24 miesięcy (do 4. roku
życia). Schorzenie ma przebieg przewlekły i postępujący,
kończąc się śmiercią. Chore psy są zwykle poddawane
eutanazji wskutek nasilających się dolegliwości. Badanie
genetyczne pozwala na niezawodne rozpoznanie choroby
już w wieku szczenięcym. Ponadto, można dzięki niemu
wykrywać bezobjawowych nosicieli opisywanej mutacji.
W celu uniknięcia ewentualnych urodzeń chorych zwierząt,
a także dla redukcji schorzenia w obrębie rasy, nosicieli
zmutowanych genów nie należy kojarzyć ze sobą.
Badanie genetyczne:
możliwe u:
angielskich Springer spanieli.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Gangliozydoza
GM1 u psów
Występowanie:
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
husky, portugalski pies wodny.
276
Manual_new_2012.indb 276
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
L-2-HGA
(L-2-hydroksyglutaraciduria)
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
L-2-hydroksyglutaraciduria jest postępującą, neurodegeneratywną chorobą dziedziczną z objawami głównie ze
strony układu nerwowego, charakteryzującą się podwyższonym poziomem kwasu L-2-hydroksyglutarowego
w moczu, osoczu i płynie mózgowo-rdzeniowym. Pierwsze
objawy kliniczne pojawiają się zwykle w wieku 6 mies. do
1 roku (w części przypadków także w późniejszym czasie).
L-2-HGA wywołuje szereg zaburzeń neurologicznych, jak
opóźnienie w rozwoju psychomotorycznym (szczególnie
w pierwszym roku życia), napady rzekomopadaczkowe
oraz niezborność. Zwierzęta dotknięte L-2-HGA wykazują
chwiejny chód, drżenie i sztywność mięsni po wysiłku lub
pobudzeniu oraz zmiany w zachowaniu.
Występowanie:
Staffordshire Bull Terrier
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Uwaga.
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
Leukodystrofia
globoidalna
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
Leukodystrofia globoidalna (choroba Krabbego) występuje
u różnych ras psów i kotów, jak również człowieka. Jest
to uwarunkowane genetycznie schorzenie spichrzania
lipidów, przy którym, wskutek brak enzymu lizosomalnego –
β-galaktozydazy galaktocerebrozydowej (galaktocerebrozydazy) – dochodzi do odkładania się cerebrozydów w o.u. n.
To prowadzi do demielinizacji istoty białej w centralnym
układzie nerwowym. U West Highland White terierów
oraz Cairn terierów choroba dziedziczy się autosomalnie
recesywnie. U psów dotkniętych tym defektem pierwsze
objawy kliniczne pojawiają się z reguły w pierwszych 2-6
miesiącach życia. Dochodzi do niezborności, niedowładów
kończyn tylnych, drgawek (głowa), zmian w zachowaniu się,
osłabienia odruchów rdzeniowych oraz zaniku mięśni.
Występowanie:
West Highland White terier oraz Cairn terier.
Objawy kliniczne:
zaburzenia ze strony o.u.n., m.in. niezborność/niedowład
kończyn tylnych, drżenie głowy.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
277
Manual_new_2012.indb 277
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Mukopolisacharydoza VII
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Mukopolisacharydoza typu VII występuje u psów różnych ras oraz ich mieszańców, a jest już również dobrze
znana u kotów, myszy i człowieka. Niedobór enzymu
β-D-glukuronidazy, który przyczynia się do prawidłowego
funkcjonowania komórek, prowadzi do postępującego lizosomalnego spichrzenia glukozo-aminoglikanów w obrębie
określonych tkanek. Różnorodne objawy kliniczne podobne są do tych, które występują u ludzi i obejmują deformacje kości, spadek masy ciała, upośledzenie umysłowe,
schorzenia oczu i serca, jak również powiększenie wątroby
i śledziony. Chore psy często już w wieku 6 miesięcy nie są
w stanie stać ani chodzić. Schorzenie prowadzi do śmierci
w młodym wieku.
Badanie genetyczne umożliwia, oprócz pewnego rozpoznania choroby, wykrycie nosicieli tego defektu genetycznego. Aby uniknąć ewentualnego urodzenia się chorych
zwierząt, a także w celu ograniczenia mukopolisacharydozy w populacji psów, nosiciele nie powinni być kojarzeni ze
sobą.
Badanie genetyczne
możliwe u:
owczarków niemieckich.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Niedobór
fosfofruktokinazy
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
Fosfofruktokinaza (FFK) jest enzymem biorącym udział
w zaopatrywaniu erytrocytów i mielocytów w energię. Niedobór FFK mięśniowej jest dziedzicznym schorzeniem metabolicznym, określanym także jako glikogenoza typu VII
lub zespół Tarui-Layzera i znanym również u ludzi. Mutacja
punktowa prowadzi do zmniejszenia wytwarzania enzymu,
czego skutkiem jest miopatia metaboliczna oraz przewlekła
hemoliza (przewlekła hiperbilirubinemia, podwyższona
liczba retikulocytów przy prawidłowym hematokrycie).
Sytuacje stresowe wywołują objawy gwałtownej hemolizy
(czerwonobrązowe zabarwienie moczu wskutek hemoglobinurii i hiperbilirubinurii, żółtaczka, ciężka anemia, apatia)
oraz miopatii stresowych (skurcze mięśniowe, niezdolność
do ruchu). Chore psy wykazują jedynie 6-22 % normalnej
aktywności FFK erytrocytarnej i 1-4 % normalnej aktywności FFK mięśniowej. Terapia nie jest możliwa. Jeśli chore
278
Manual_new_2012.indb 278
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
zwierzęta mają wystarczająco dobrą opiekę i zapewniony
spokój, jakość ich życia utrzymuje się na normalnym poziomie. Badanie z zakresu genetyki molekularnej pozwala
na niezawodne rozpoznanie klinicznie zdrowych nosicieli
zmutowanego genu. Nosiciele ci nie powinni być kojarzeni
ze sobą, aby unikać przychodzenia na świat chorych zwierząt oraz w celu redukcji omawianej jednostki chorobowej
wśród psów.
Badanie genetyczne
możliwe u:
angielskich Springer spanieli i amerykańskich Cocker spanieli, a także u mieszańców tych ras.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Niedobór kinazy
pirogronianowej
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
Niedobór kinazy pirogronianowej jest defektem genetycznym dobrze opisanym u psów rasy Basenji i West Highland
White Terrier, występuje on jednak również u innych ras
(Cairn Terrier, Beagle, pudel miniaturowy i in.), a także u kotów i człowieka. Swoista mutacja w obrębie genu kodującego kinazę pirogronianową powoduje upośledzenie syntezy
tego enzymu. Brak kinazy pirogronianowej, odgrywającej
istotną rolę w metabolizmie erytrocytów, prowadzi do ich
przedwczesnego uszkodzenia i rozpadu. Chore zwierzęta
wykazują przewlekłą, regeneratywną niedokrwistość hemolityczną, postępującą mielofibrozę oraz osteosklerozę,
które powodują ich przedwczesną śmierć. Pierwsze objawy
kliniczne choroby pojawiają się w wieku 4-12 miesięcy.
Badanie genetyczne
możliwe u:
Basenji, Cairn Terrier, West Highland White Terrier.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Uwaga:
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
279
Manual_new_2012.indb 279
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
PRA
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Postępujący zanik siatkówki (PRA) występuje u różnych ras
psów i kotów. Polega on na degeneracji, względnie dysplazji fotoreceptorów w obrębie siatkówki. Różnorodne formy
PRA wykazują podobne objawy kliniczne (początkowo
ślepota zmierzchowa, później osłabiona zdolność widzenia
za dnia i stopniowa utrata wzroku) oraz obraz oftalmologiczny (hiperrefleksja tapetum lucidum, cienkie naczynia
siatkówki, blada brodawka nerwu wzrokowego, ogniska
depigmentacji na dnie oka w rejonach pozbawionych tapetum lucidum). Różnice dotyczą natomiast wieku zwierzęcia,
w którym dochodzi do manifestacji objawów klinicznych.
Poszczególne typy PRA wywołane są przez różnorodne
mutacje genowe, z których znane są tylko nieliczne.
cord1-PRA
(Cone-rod dystrophy 1)
Jest to choroba siatkówki oka o podłożu genetycznym. Stanowi ona szczególną postać postępującego zaniku siatkówki, różniącą się od innych form PRA zarówno przebiegiem klinicznym, jak i podłożem genetycznym: podczas
gdy w większości innych dziedzicznych defektów siatkówki
najpierw ma miejsce zniszczenie pręcików, a następnie
czopków, dla cord1-PRA charakterystyczny jest wczesny
zanik czopków. Pierwsze objawy kliniczne cord1-PRA mogą
wystąpić już w wieku 6 miesięcy, jednak niektóre dotknięte
tym defektem zwierzęta mogą nie wykazywać żadnych
widocznych objawów jeszcze w bardziej zaawansowanym
wieku.
Badanie genetyczne
możliwe u:
jamników miniaturowych długo- i krótkowłosych, angielskich Springer spanieli.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
prcd-PRA
Ta genetycznie uwarunkowana wada prowadzi do degeneracji i obumierania komórek siatkówki. W pierwszej
kolejności dochodzi do upośledzenia prawidłowego
funkcjonowania pręcików, jednego z typów fotoreceptorów,
które wyspecjalizowane są w odbiorze sygnałów optycznych podczas zmierzchu. Skutkiem tego jest pojawienie
się ślepoty zmierzchowej. Następnie dochodzi do stopniowej utraty prawidłowej funkcji czopków, drugiego typu
fotoreceptorów, co prowadzi do pogorszenia się zdolności
widzenia w czasie normalnych warunków świetlnych. Psy
dotknięte chorobą ślepną w końcu zupełnie. W typowych
przypadkach pierwsze objawy można zaobserwować już we
wczesnej młodości, jednak moment pojawienia się choroby
jest różny u poszczególnych ras.
280
Manual_new_2012.indb 280
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Analiza genetyczna tej mutacji przeprowadzana jest przez
firmę OptiGen, Ithaca (USA).
Badanie genetyczne
możliwe u:
amerykańskiego Cocker spaniela, American Eskimo,
Australian Cattle Dog, owczarka australijskiego, owczarka
australijskiego-mini, Australian Stumpy Tail Cattle Dog,
Chesapeake Bay Retriever, Chinese Crested, Cockapoo,
angielskiego Cocker spaniela, Entlebucher Sennenhund,
Golden Doodle, Golden Retrievera, Karelskiego psa na
niedźwiedzie, Kuvasz, Labradoodle, Aust¬ralian Labradoodle, Lapponian Herder, Labrador Retrievera, Markiesje,
pudla miniaturowego, pudla karłowatego, Toy Poodle,
Moyen Poodle, Norwegi¬an Elkhound, Nova Scotia Dock
Tolling Retrievera, portugalskiego oraz hiszpańskiego psa
wodnego, Pumi, Swedish Lapp¬hund, Finnish Lapphund,
Silky Terrier, Wäller, Yorkshire teriera
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
rcd1-PRA
U seterów irlandzkich rozpoznano mutację genową powodującą wczesną formę PRA, tzw. dysplazję pręcików
i czopków typu 1 (rod-cone dyspasia type 1, rcd-1). Defekt
dziedziczy się autosomalnie recesywnie, tzn. chorują tylko
zwierzęta posiadające oba zmutowane allele. Oftalmologicznie rcd-1 może być wykryty mniej więcej od 4. miesiąca
życia. Za pomocą technik biologii molekularnej defekt
można wykazać lub wykluczyć w każdym wieku, zarówno
u zwierząt genetycznie zdrowych lub nosicieli heterozygotycznych, jak i tych, które mają oba allele zmutowane
i będą chorować w przyszłości.
Badanie genetyczne
możliwe u:
seterów irlandzkich, Welsh Corgi Cardigan.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
rcd2-PRA (PRA u collie)
Przy tej formie PRA, nieprawidłowy rozwój czopków
i pręcików prowadzi do wczesnego wystąpienia ślepoty
zmierzchowej, która zwykle pojawia się po raz pierwszy już
u szczeniąt w wieku ok. 6 tygodni. W większości przypadków pies będący homozygotą (z dwoma zmutowanymi
allelami) ślepnie całkowicie w wieku 1 roku.
Występowanie:
collie.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
281
Manual_new_2012.indb 281
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Rodzinna nefropatia
Ilość/Materiał
Uwagi
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Występowanie:
angielski Cocker spaniel.
Objawy:
choroba nerek pojawiająca się we wczesnej młodości.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
SCID u Jack Russell
terierów
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
Genetycznie uwarunkowany ciężki kombinowany niedobór
odpornościowy (SCID) obejmuje szereg obrazów chorobowych i, oprócz tej rasy psów, opisany jest u różnych innych
ras, a także koni (p. wyżej), myszy i człowieka. Mutacja
punktowa prowadzi do dysfunkcji limfocytów B oraz T,
przez co dochodzi do m.in. do skrajnej limfopenii, agamaglobulinemii, dysplazji grasicy oraz niedorozwoju obwodowych narządów limfatycznych. Chore psy giną w wieku
szczenięcym.
Choroba rozwija się tylko u tych szczeniąt, które posiadają
oba zmutowane allele w swym genomie. Poprzez badanie
genetyczne mogą być wykryte chore szczenięta, a także –
co ważne z punktu widzenia ewentualnego wykorzystania
do hodowli – można odróżnić w sposób jednoznaczny nosicieli bezobjawowych od zwierząt genetycznie zdrowych.
Nosiciele SCID nie muszą być bezwzględnie wykluczani
z hodowli, powinni być jednak kojarzeni wyłącznie ze zwierzętami całkowicie wolnymi od omawianego defektu.
Występowanie:
Jack Russell terier.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
282
Manual_new_2012.indb 282
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Ślepota zmierzchowa
(kurza ślepota)
u briardów
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Za schorzenie odpowiedzialna jest delecja w obrębie
genu RPE65, kodującego białko w warstwie barwnikowej
siatkówki. Dotknięte tym defektem psy już we wczesnym
wieku szczenięcym wykazują objawy ślepoty zmierzchowej; w przebiegu lat coraz bardziej ograniczona staje się
również zdolność widzenia w ciągu dnia.
Występowanie:
Berger de brie (Briard).
Objawy kliniczne:
ślepota zmierzchowa, zmniejszona zdolność widzenia
dziennego.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Umaszczenie
brązowe (pies)
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
Badanie genetyczne możliwe u następujących ras: owczarek australijski, Border collie, beagle, Cardigan Welsh
Corgi, amerykański Cocker spaniel, jamnik, dalmatyńczyk,
doberman, angielski Cocker spaniel, angielski Springer
spaniel, Flat-Coated retriever, owczarek niemiecki, pointer
niemiecki krótkowłosy, wyżeł niemiecki szorstkowłosy,
seter irlandzki, Labrador retriever, pudel.
Umaszczenie żółte
(pies)
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
Badanie genetyczne możliwe u następujących ras: owczarek australijski, Bedlington terrier, Border collie, beagle,
Cardigan Welsh Corgi, amerykański Cocker spaniel,
jamnik, dalmatyńczyk, doberman, angielski Cocker spaniel,
angielski Springer spaniel, Flat-Coated retriever, foksterier, buldog francuski, Galgo Espanol, pointer niemiecki
długowłosy, pointer niemiecki krótkowłosy, wyżeł niemiecki
szorstkowłosy, Labrador retriever, pinczer miniaturowy, nowofundland, pointer, pudel, portugalski pies wodny, terier
szkocki, wyżeł weimarski.
283
Manual_new_2012.indb 283
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Willebranda
von Choroba
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Czynnik von Willebranda (vWF) pośredniczy w adhezji
trombocytów do podścieliska śródbłonka uszkodzonych
naczyń krwionośnych. Dodatkowo pełni funkcję białka
nośnikowego dla czynnika VIII osoczowego układu krzepnięcia i chroni go przed przedwczesną proteolizą. Zmniejszona ilość albo całkowity brak vWF prowadzi do zaburzeń
krzepnięcia o różnorodnym nasileniu. Znamienne dla tego
defektu są krwawienia z błon śluzowych oraz nasilone
krwawienia podczas wymiany zębów, cieczki oraz urazów.
Wyróżnia się 3 typy choroby von Willebranda.
Typ 1:
ma zazwyczaj przebieg łagodny. Choroba dziedziczy
się autosomalnie niecałkowicie dominująco, tj. zwierzęta
będące heterozygotami posiadają przeciętne stężenie vWF
i mogą nie wykazywać objawów klinicznych, podczas gdy
homozygoty mają niski poziom czynnika von Willebranda
w osoczu, a objawy kliniczne są odpowiednio silniej wyrażone.
Dziedziczenie:
autosomalne niecałkowicie dominujące.
Badanie genetyczne
możliwe u:
Coton de Tulear, dobermanów, Drentsche Patrijshond,
pudli, Manchester terierów, berneńskich psów pasterskich,
pinczerów niemieckich, Kerry Blue terierów, papillonów,
Welsh Corgie.
Typ 2:
charakteryzuje się przebiegiem łagodnym do ciężkiego,
przy różnym stężeniu vWF.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Badanie genetyczne
możliwe u:
niemieckiego wyżła szorstkowłosego.
Typ 3:
jest najcięższą postacią schorzenia. Dziedziczy się autosomalnie recesywnie. Zwierzęta będących homozygotami nie
posiadają wcale czynnika von Willebranda we krwi i wykazują ciężkie zaburzenia krzepnięcia. Heterozygoty mają obniżony poziom vWF w osoczu, są nosicielami omawianego
defektu, jednak z reguły nie wykazują żadnych objawów.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Badanie genetyczne
możliwe u:
teriera szkockiego, owczarka szetlandzkiego, Kooikerhondje (płochacz holenderski).
Uwaga:
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
284
Manual_new_2012.indb 284
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Wrodzone
1 ml krwi z EDTA,
zwiotczenie mięśni
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
(myotonia congenita)
u sznaucerów miniaturowych
Metoda
PCR (3)
Myotonia congenita, oprócz dobrze udokumentowanych
przypadków dotyczących sznaucerów miniaturowych,
opisywana była również u innych ras psów (Chow chow,
Staffordshire bull terier, dog), a także innych zwierząt domowych (koty, konie, owce, kozy, myszy) oraz u ludzi.
Mutacja genu kodującego kanały jonów chlorkowych
w błonach mięśni szkieletowych prowadzi do hamowania
bodźców elektrycznych, a przez to do nieprawidłowej czynności mięśni (opóźniona miorelaksacja). Chore zwierzęta
już kilka tygodni po urodzeniu wykazują objawy kliniczne.
Schorzeniu nie towarzyszą kurcze mięśniowe ani bolesność.
Badanie genetyczne
możliwe u:
owczarków niemieckich.
Objawy kliniczne:
– przerost mięśni, sztywny chód, poruszanie się drobnymi
skokami („bunny hopping”),
– powiększony język, trudności w przełykaniu, nadmierne
ślinienie się,
– głośne oddechy, zmieniony odgłos szczekania
– tylko u sznaucerów miniaturowych: skrócenie żuchwy,
brakujące zęby.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
285
Manual_new_2012.indb 285
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.1 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – PIES
Nazwa testu
X-SCID
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
X-SCID (X-linked severe combined immune deficency,
sprzężony z chromosomem X ciężki kombinowany niedobór odpornościowy) u psów spowodowany jest defektem
w łańcuchu γ receptora dla interleukiny-2. Dochodzi do
wyraźnego upośledzenia odporności komórkowej i humoralnej. Chorują wyłącznie psy-samce, natomiast suki
jedynie przenoszą chorobę. Wkrótce po zaniku przeciwciał
matczynych, u dotkniętych tym defektem psów pojawiają
się przewlekłe i nawracające zakażenia, spowodowane
przez drobnoustroje oportunistyczne, prowadzące zwykle
do śmierci w wieku 3 – 4 miesięcy.
Występowanie:
Welsh Corgi, bassety.
Objawy kliniczne:
– zaburzenia rozwoju, dysplazja grasicy,
– podatność na zakażenia, niedostateczny rozwój obwodowych węzłów chłonnych
Badania laboratoryjne:
limfopenia, obniżony poziom IgG i IgA; poziom IgM jest różny.
Dziedziczenie:
sprzężone z chromosomem X.
Złośliwa hypertermia
1 ml krwi z EDTA,
(hyperthermia maligna) wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
u psów (predyspozycja genetyczna)
PCR (3)
Zespół chorobowy, opisywany jako złośliwa hypertermia,
określa stan podczas- lub po znieczuleniu ogólnym, przebiegający z nagle pojawiającym się, nadmiernym wzrostem
temperatury ciała do wartości powyżej 43°C oraz śmiertelnością sięgającą 70 %. Nasilenie objawów jest bardzo
różne. Czynnikami warunkującymi powstanie i bezpośrednio wywołującymi to często fatalne powikłanie narkozy są
predyspozycje genetyczne oraz stosowanie leków zwiotczających mięśnie na zasadzie depolaryzacji albo silnych
substancji do znieczulania wziewnego (halotan, enfluran,
izofluran, sevofluran, metoksyfluran, eter dietylowy). Wysiłek
fizyczny, przegrzanie, niedotlenienie, strach oraz pobudzenie emocjonalne są czynnikami, które mogą przyspieszyć
wystąpienie złośliwej hypertermii i nasilać jej objawy.
Na złośliwą hypertermię chorować mogą zarówno nosiciele–homozygoty, jak i heterozygoty.
Występowanie:
wszystkie rasy psów.
Dziedziczenie:
autosomalne dominujące.
286
Manual_new_2012.indb 286
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.2 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOT
Nazwa testu
Gangliozydoza
GM1 i GM2 u kotów
Ilość/Materiał
Uwagi
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Gangliozydozy są dziedziczonymi autosomalnie recesywnie zaburzeniami spichrzenia lipidów, w trakcie których,
wskutek braku enzymów koniecznych do rozkładu gangliozydów, dochodzi do ich gromadzenia się w lizosomach.
Gangliozydozy występują u różnych ras kotów i psów, jak
również u człowieka. Wyróżnia się 2 główne grupy tych
chorób, zależnie od gromadzonego gangliozydu, względnie brakującego enzymu:
W przypadku gangliozydozy GM1 ma miejsce niedobór β-galaktozydazy, przy gangliozydozie GM2 brakuje
enzymu β-heksozaminidazy. Obie postacie gangliozydozy
prowadzą do ciężkich, postępujących schorzeń ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzujących się przede
wszystkim drgawkami i porażeniami.
Przy gangliozydozie GM2 (koty birmańskie i koraty) objawy
kliniczne pojawiają się nieco wcześniej i szybciej następuje
pogorszenie stanu zdrowia, niż w przypadku gangliozydozy GM1 (koty syjamskie i koraty). W obu przypadkach
obraz chorobowy rozwija się w pierwszych miesiącach
życia.
U kotów koratów występuje zarówno gangliozydoza GM1,
jak i GM2. Skłonność zwłaszcza do gangliozydozy GM2
jest szeroko rozprzestrzeniona w populacji koratów i
stanowi dla hodowców tej rasy poważny problem. Każde
zwierzę, przed dołączeniem do hodowli, powinno być
przebadane w kierunku nosicielstwa tej choroby dziedzicznej. Dopuszczane powinny być tylko te koty, które nie mają
skłonności do gangliozydozy.
Występowanie:
koty syjamskie (GM1), koty birmańskie (GM2), koraty
(GM1+2).
Badanie genetyczne
możliwe u:
Objawy kliniczne:
kotów koratów.
zaburzenia ze strony o.u.n., drgawki, porażenia.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
287
Manual_new_2012.indb 287
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.2 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOT
Nazwa testu
Choroba spichrzania
glikogenu typu IV
Ilość/Materiał
Uwagi
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Choroba spichrzania glikogenu typu IV (GSD [Glycogen
Storage Disease] IV) jest jedną z wielu form heterogennej
grupy zaburzeń metabolizmu glikogenu, zwanej również
zbiorczo glikogenozami. W przypadku GSD IV obniżona
jest ekspresja enzymu amylo-1,4–1,6-transglukozydazy
(tzw. „enzymu rozgałęziającego glikogen”), co prowadzi do
akumulacji glikogenu o nieprawidłowej budowie w różnych
tkankach. Powoduje to takie objawy kliniczne, jak obniżenie napięcia mięsni i marskość. U norweskich kotów
leśnych znane są 2 postacie GSD IV o różnym przebiegu.
W przypadku pierwszej postaci kocięta giną już podczas
porodu lub krótko potem. Przy drugiej postaci rozwój kociąt
w pierwszych 5-7 miesiącach przebiega normalnie, lecz
wkrótce ulega zatrzymaniu, a koty mają dreszcze, wysoką
gorączkę, skurcze mięśniowe i postępujący zanik mięśni.
Później pojawiają się objawy porażenia. Koty z tą formą
choroby giną z reguły w wieku 7 do 14 miesięcy.
Występowanie:
norweski kot leśny.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Uwaga:
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
288
Manual_new_2012.indb 288
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.2 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOT
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
HCM (przerostowa
1ml krwi z EDTA,
kardiomiopatia)
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Mutacje A31P, A74T, R820W
Metoda
PCR (3)
Przerostowa kardiomiopatia (HCM) jest najczęściej diagnozowanym schorzeniem serca u kotów. Wskutek koncentrycznego przerostu mięśnia sercowego mogą pojawić się następujące objawy kliniczne: zaburzenia rytmu, również wraz
z nagłą śmiercią sercową, niewydolność serca z częstoskurczem (tachykardią), duszność, zastój krwi oraz tworzenie
się zakrzepów, które, niesione z prądem krwi, zatrzymują
się w odgałęzieniach aorty w obrębie miednicy i kończyn
tylnych, powodując zaburzenia krążenia oraz porażenia.
U kotów rasy Main Coon, które obok persów szczególnie
często dotknięte są przerostową kardiomiopatią, zidentyfikowano w 2005 r. mutację A31P w obrębie genu kodującego MYBPC (cardiac myosin binding protein) jako czynnik
wywołujący pierwotną kardiomiopatię. Dokładne określenie
sposobu dziedziczenia, z uwagi na rozbieżność informacji
zawartych w danych literaturowych, nie jest jeszcze możliwe.
Wydaje się, że jest to dziedziczenie autosomalne dominujące, tak że mogą chorować również zwierzęta z tylko jednym
zmutowanym allelem. U kotów mających oba uszkodzone
allele choroba ma cięższy przebieg. Natomiast według
najnowszej wiedzy (2012) nie istnieje związek przyczynowy
pomiędzy mutacją A74T i manifestacją kliniczną HCM u
kotów Maine Coon. Mutacja R820W stwierdzona została
jak dotąd tylko u rasy Ragdoll i wydaje się być dziedziczona
autosomalnie recesywnie. Nie wiadomo jednak, ile mutacji i w których genach może powodować ujawnienie się
kardiomiopatii (u człowieka opisano do tej pory ponad 100
mutacji!).
Badanie genetyczne dla
A31P I A74T możliwe u:
kotów Maine Coon oraz mieszańców tej rasy, u których
przyjmuje się, że w wyniku kojarzenia mutacja będzie przekazywana potomstwu.
Badanie genetyczne dla
R820W możliwe u:
kotów Ragdoll oraz mieszańców tej rasy, u których przyjmuje się, że w wyniku kojarzenia mutacja będzie przekazywana potomstwu.
Dziedziczenie A31P:
autosomalne dominujące (?).
Dziedziczenie R820W:
autosomalne recesywne.
Uwaga:
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
289
Manual_new_2012.indb 289
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.2 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOT
Nazwa testu
Niedobór kinazy
pirogronianowej
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Niedobór kinazy pirogronianowej jest defektem genetycznym dobrze opisanym u psów rasy Basenji i West Highland
White Terrier, występuje on jednak również u innych ras
(Cairn Terrier, Beagle, pudel miniaturowy i in.), a także u kotów i człowieka. Swoista mutacja w obrębie genu kodującego kinazę pirogronianową powoduje upośledzenie syntezy
tego enzymu. Brak kinazy pirogronianowej, odgrywającej
istotną rolę w metabolizmie erytrocytów, prowadzi do ich
przedwczesnego uszkodzenia i rozpadu. Chore zwierzęta
wykazują przewlekłą, regeneratywną niedokrwistość hemolityczną, postępującą mielofibrozę oraz osteosklerozę,
które powodują ich przedwczesną śmierć. Pierwsze objawy
kliniczne choroby pojawiają się w wieku 4-12 miesięcy.
Badanie genetyczne
możliwe u:
kot abisyński, kot somalijski, (Ocicat).
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Uwaga:
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
290
Manual_new_2012.indb 290
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.2 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOT
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Policystowatość nerek 1 ml krwi z EDTA,
PKD – (polycystic
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
kidney disease)
Metoda
PCR (1)
Syndrom PKD odkryty został u kotów perskich w 1967
roku. Jest to rozprzestrzeniona na całym świecie choroba
dziedziczna, na którą cierpi około 38 % kotów tej rasy. Rozwój schorzenia jest powolny i prowadzi do niewydolności
nerek kończącej się śmiercią. Objawy kliniczne odpowiadają z reguły symptomom przewlekłej niewydolności
nerkowej innego tła; możliwa jest jedynie leczenie podtrzymujące. Badanie z zakresu genetyki molekularnej ma
większą wartość diagnostyczną niż badanie USG i pozwala
na pewne rozpoznanie choroby już u kociąt. Klinicznie
zdrowi nosiciele zmutowanego genu mogą być w ten sposób również wykryci. Nosiciele nie powinni być kojarzeni ze
sobą, aby unikać przychodzenia na świat chorych zwierząt
oraz w celu redukcji lub eliminacji omawianego schorzenia
wśród kotów tej rasy. Badana jest mutacja 307C>A w genie
PKD1 u kotów. (GenBank Acc. Nr AY612847).
Badanie genetyczne
możliwe u:
kotów perskich, himalajskich, syjamskich, europejskich
krótkowłosych, amerykańskich krótkowłosych, brytyjskich
krótkowłosych, egzotycznych krótkowłosych, kotów ragdoll, selkirk rex oraz kotów szkockich fold.
Dziedziczenie:
autosomalne dominujące.
Uwaga:
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
291
Manual_new_2012.indb 291
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.2 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOT
Nazwa testu
PRA
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
Metoda
PCR (3)
Postępujący zanik siatkówki (PRA) występuje u różnych ras
psów i kotów. Polega on na degeneracji, względnie dysplazji fotoreceptorów w obrębie siatkówki. Różnorodne formy
PRA wykazują podobne objawy kliniczne (początkowo
ślepota zmierzchowa, później osłabiona zdolność widzenia
za dnia i stopniowa utrata wzroku) oraz obraz oftalmologiczny (hiperrefleksja tapetum lucidum, cienkie naczynia
siatkówki, blada brodawka nerwu wzrokowego, ogniska
depigmentacji na dnie oka w rejonach pozbawionych tapetum lucidum). Różnice dotyczą natomiast wieku zwierzęcia,
w którym dochodzi do manifestacji objawów klinicznych.
Poszczególne typy PRA wywołane są przez różnorodne
mutacje genowe, z których znane są tylko nieliczne.
rdAc-PRA
Postępujący zanik siatkówki u kotów abisyńskich i somalijskich (rdAc) jest również schorzeniem siatkówki prowadzącym do ślepoty. Najpierw dochodzi do utraty prawidłowej
funkcji pręcików, a w następnej kolejności również czopków. Objawy kliniczne pojawiają się z reguły w wieku 1,5
– 2 lat. W końcowym stadium choroby, najczęściej w wieku
3 – 5 lat, fotoreceptory są już całkowicie zniszczone, a kot
ślepnie zupełnie.
Badanie genetyczne
możliwe u:
kotów abisyńskich, somalijskich, Ocicat, syjamskich,
bengalskich, balijskich, jawajskich, orientalnych krótkowłosych, tonkijskich.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Uwaga:
Na formularzu zleceniowym proszę koniecznie podać rasę
zwierzęcia !
Umaszczenie
czekoladowe/
/cynamonowe (kot)
Badanie genetyczne
możliwe u:
1ml krwi z EDTA,
wymaz z błony śluzowej jamy ustnej
PCR (3)
wszystkich ras.
292
Manual_new_2012.indb 292
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.3 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOŃ
Nazwa testu
HYPP
Ilość/Materiał
Uwagi
1ml krwi z EDTA
Metoda
PCR (1)
HYPP (hyperkalemic periodic paralysis) jest chorobą
mięśni u koni polegającą prawdopodobnie na zaburzeniu
transportu elektrolitów w obrębie błony komórek mięśniowych. Odpowiedzialna za ten defekt mutacja dotyczy genu
kodującego kanały sodowe w tych komórkach. Dochodzi
do porażeń mięśni szkieletowych wywołanych zbyt wysokim stężeniem potasu.
Występowanie:
American Quarterhorse oraz mieszańce tej rasy z innymi
Objawy:
nasilone szmery oddechowe, osłabienie i drżenie mięśni,
zapaść; podczas treningu: skurcz krtani, niedotlenienie,
nadmiar CO2 we krwi, arytmia.
Dziedziczenie:
autosomalne kodominujące (objawy chorobowe są silniej
wyrażone u homozygot niż u heterozygot).
OLWS
1 ml krwi z EDTA
PCR (3)
OLWS (Overo Lethal White Syndrome) polega na mutacji
typu missense (tzw. mutacja zmiany sensu) w obrębie
genu dla receptora endotelinowego B. Receptor ten
zaangażowany jest w rozwój określonych komórek cewki
nerwowej, przekształcających się później w zwoje nerwowe
jelit. W przypadku skojarzenia dwóch heterozygotycznych
nosicieli tego defektu genetycznego mogą rodzić się białe
źrebięta – homozygoty, które padają w ciągu kilku dni
w wyniku OLWS – defektu unerwienia przewodu pokarmowego (wrodzonego braku zwojów jelitowych – congenital
intestinal aganglionosis). Niekiedy jednak mogą również
rodzić się białe źrebięta koni n/w ras, nie wykazujące
objawów chorobowych (genetycznie zdrowe). W przypadku podejrzeń zawsze wskazane jest wykonanie badania
z zakresu genetyki molekularnej.
Występowanie:
American Paint Horse, Appaloosa, Pinto, Quarter Horse,
Thoroughbred, American Miniature Horse, Mustang, konie
półkrwi arabskiej.
Objawy kliniczne:
źrebięta rodzą się całkowicie białe, wykazują defekt unerwienia układu pokarmowego (aganglionoza jelitowa).
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
293
Manual_new_2012.indb 293
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.3 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym) – KOŃ
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
SCID u koni arabskich 1 ml krwi z EDTA
Metoda
PCR (3)
W przypadku SCID (severe combined immunodeficiency
– ciężki kombinowany niedobór odpornościowy) u źrebiąt
koni arabskich dochodzi, przypuszczalnie poprzez defekt
komórki macierzystej dla linii limfoidalnej, do zaburzeń
dojrzewania zarówno komórek B, jak i T, a przez to do silnie
wyrażonej limfopenii. Źrebięta dotknięte tym defektem
zaczynają chorować w wieku 1 miesiąca i padają w ciągu
pierwszych 5 miesięcy życia wskutek zakażeń drobnoustrojami oportunistycznymi, wynikających z niedoboru immunologicznego. Ta dziedziczna choroba polega na delecji
w obrębie genu kodującego kinazę białkową zależną od
DNA. Defekt ujawnia się tylko u tych źrebiąt, które w swym
genomie posiadają oba zmutowane allele. Poprzez badanie
genetyczne mogą być wykryte chore źrebięta, a także – co
ważne z punktu widzenia ewentualnego wykorzystania do
hodowli – można odróżnić w sposób jednoznaczny nosicieli
bezobjawowych od zwierząt genetycznie zdrowych.
Występowanie:
konie arabskie.
Objawy kliniczne:
podatność na infekcje.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
Umaszczenie
lisie u koni
1 ml krwi z EDTA
PCR (3)
Mutacja w obrębie MC1R (melanocyte stimulating hormone
receptor) jest prawdopodobnie przyczyną umaszczenia
lisiego.
Badanie genetyczne
możliwe u:
koni.
Objawy:
brak wytwarzania pigmentu (brązowego/czarnego).
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
294
Manual_new_2012.indb 294
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.4 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym)
– BYDŁO/TRZODA/OWCE
Nazwa testu
BLAD
Ilość/Materiał
Uwagi
1 ml krwi z EDTA
Metoda
PCR (3)
BLAD (bovine leukocyte adhesion deficiency – osłabiona
adhezja leukocytów u bydła) prowadzi do niedoczynności
układu immunologicznego u cieląt i młodego bydła kończącej się śmiercią.
Występowanie:
bydło rasy holsztyno-fryzyjskiej.
Objawy:
nawracające zakażenia układu oddechowego, przewodu
pokarmowego oraz jamy nosowo-gardłowej; niska waga
urodzeniowa; opóźnione gojenie ran, martwice, zgorzel
Diagnostyka laboratoryjna:
leukocytoza.
Dziedziczenie:
autosomalne recesywne.
295
Manual_new_2012.indb 295
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.4 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym)
– BYDŁO/TRZODA/OWCE
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Scrapie
1 ml EB
(choroba kłusowa) (predyspozycja genetyczna)
Metoda
PCR (1)
Scrapie jest bezgorączkowym, przewlekłym i postępującym, zwyrodnieniowym schorzeniem ośrodkowego
układu nerwowego u owiec, a rzadko również u kóz i bydła.
Jest ono spowodowane tworzeniem się na powierzchni
neuronów endogennych glikoprotein, które fałdują się
nieprawidłowo i przez to są nie dają się rozłożyć. Prowadzi
to powstawania złogów amyloidowych, odkładających się
w tkance i w efekcie powodujących zaburzenia w obrębie
ośrodkowego układu nerwowego. U owiec schorzenie
przenosi się w sposób horyzontalny oraz wertykalny. O podatności owiec na scrapie decyduje tzw. gen dla białka
prionowego (PrP). Na podstawie badania molekularno-genetycznego tego genu można określić ryzyko wystąpienia
scrapie u zwierząt. Mianowicie, jeśli w białku prionowym
występują określone aminokwasy w określonych pozycjach, wtedy zmienia się podatność owiec na chorobę
kłusową. Decydujące dla tej skłonności, względnie oporności, są aminokwasy w 3 miejscach białka prionowego.
W zależności od pozycji, możliwe są tu następujące aminokwasy: alanina (A), histydyna (H), glutamina (Q), arginina
(R) lub walina (V). W badaniu genetycznym analizowane są
wszystkie warianty odpowiednich trzech fragmentów genu,
które stanowią kod dla tych aminokwasów (kodon 136, 154
i 171). Według zaleceń BMVEL i grupy roboczej Niemieckiego Towarzystwa Hodowlanego (DGfZ), w celu prowadzenia
selekcji w kierunku oporności owiec na TSE (Transmissible
Spongiform Encephalopathies [pasażowalne gąbczaste
encefalopatie]; scrapie jest jedną z chorób należących
do TSE – przyp. tłum.), zwierzęta te podzielono na 5 klas
genotypowych:
Podział genotypów warunkujących oporność na TSE na 5
klas (grupa robocza DGfZ „Selekcja w kierunku oporności
na TSE u owiec” z 4.11.2003):
Klasa genotypowa
Genotyp oporności na TSE
G5
VRQ/VRQ, ARQ/VRQ, ARH/VRQ, VRQ/AHQ
G4
ARR/VRQ
G3
AHQ/AHQ, AHQ/ARH, AHQ/ARQ, ARH/ARH, ARH/ARQ,
ARQ/ARQ
G2
ARR/AHQ, ARR/ARH, ARR/ARQ
G1
ARR/ARR
296
Manual_new_2012.indb 296
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.3.4 Choroby dziedziczne (w porządku alfabetycznym)
– BYDŁO/TRZODA/OWCE
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Stosowana metoda:
bezpośrednie sekwencjonowanie DNA. Jest ono uznawane
za metodę najpewniejszą, ponieważ pozwala rozpoznać
wszystkie znane oraz ewentualne nowe mutacje.
Badanie genetyczne
możliwe u:
Zespół złośliwej
hipertermii u świń
Metoda
wszystkich ras owiec.
1 ml krwi z EDTA
PCR (3)
(predyspozycja genetyczna)
Schorzenie spowodowane jest mutacją genu kodującego
receptor ryanodinowy w mięśniach szkieletowych. Problem
dotyczy przede wszystkim tych ras świń, u których znaczny
udział procentowy ma tkanka mięśniowa, a mały tkanka
tłuszczowa. Defekt genetyczny prowadzi do zwiększonego
uwalniania wapnia z siateczki sarkoplazmatycznej miocytów podczas sytuacji stresowej oraz znieczulenia wziewnego. Powoduje to skurcze mięśniowe, którym towarzyszy
zwiększona beztlenowa glikoliza, kwasica mlekowa oraz
hypertermia.
Test genetyczny pozwala na wykrycie zwierząt zdrowych,
jak również nosicieli jednego lub dwóch patologicznych
alleli, co ma istotne znaczenie przede wszystkim dla
hodowcy. Trzeba jednak zauważyć, że schorzenie to ma
genezę poligenetyczną.
Badanie genetyczne
możliwe u:
wszystkich ras świń.
297
Manual_new_2012.indb 297
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.4 Oznaczanie płci u ptaków
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Informacje ogólne
W celu określenia płci u ptaków pobierany jest kwas DNA z miazgi pióra, krwi z EDTA lub
osłonek jaja (błony jajowej). Swoisty odcinek DNA powiela się przy użyciu metody PCR,
a następnie określany jest, za pomocą 2 różnych metod z zakresu biologii molekularnej,
swoisty dla płci polimorfizm w sekwencji genów chromosomów płciowych. Płeć może
być oznaczona w ten sposób u kilkuset gatunków ptaków (listę gatunków można uzyskać
w laboratorium). Nie jest jednak możliwe określanie płci tą metodą u takich ptaków biegających, jak emu, struś, nandu oraz kiwi; możliwe natomiast u kazuarów.
Określanie płci
u ptaków
krew z EDTA, skorupka (błona jajowa), pióra
PCR (1)
Krew z EDTA:
wystarczą 2-3 krople
Pióra:
należy wysyłać jedno duże lub kilka małych piór z nieuszkodzoną dutką. Pióra będące w fazie wzrostu zawierają
wyraźnie większe, niż pióra wyrośnięte, ilości DNA; dlatego
też dobrze nadają się do oznaczania płci. Jednak mogą
być do tego celu użyte również pióra wyrośnięte albo takie,
które świeżo wypadły. Należy jednak wiedzieć w sposób
jednoznaczny, od którego ptaka badane pióra pochodzą,
a ponadto należy wykluczyć ich zanieczyszczenie materiałem genetycznie obcym (np. kurzem z woliery, piaskiem).
Pióra krwawiące należy wysyłać w jałowej probówce; można przy tym skrócić część górną (dystalną). Pióra suche
można przesyłać w zamykanej torebce plastikowej.
Osłonki jajowe:
izolacja DNA z błonki skorupkowej (jajowej) jest możliwa; powinny być one przy tym możliwie nieuszkodzone.
Jeszcze lepszym materiałem jest kropla krwi pępowinowej,
pobrana jałowym wacikiem. Należy szczególnie zwracać
uwagę, któremu pisklęciu odpowiada badane jajo.
Uwagi:
W celu uniknięcia błędnych lub wątpliwych wyników, badany materiał należy chronić przed zanieczyszczeniem obcą
krwią lub miazgą pióra, albo innym materiałem zawierającym DNA.
Krew i miazga mogą być przechowywane przez kilka dni
w temperaturze lodówki; natomiast pióra suche – nawet
kilka tygodni w temperaturze pokojowej.
Próby należy dokładnie oznaczyć, podając dokładną (jeśli
to możliwe, również naukową) nazwę gatunku ptaka, numer
obrączki oraz datę pobrania materiału.
Osobny formularz zleceniowy mogą Państwo zamówić u nas
albo go pobrać ze strony www.idexx.pl.
298
Manual_new_2012.indb 298
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.5 Ustalanie pokrewieństwa zwierząt za pomocą
metod molekularno-genetycznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Informacje ogólne
Celem tych badań jest potwierdzenie, czy domniemani rodzice określonego zwierzęcia
są nimi w rzeczywistości. Badanie pochodzenia na podstawie metod biologii molekularnej opiera się na analizie tzw. mikrosatelitów.
Zasada metody
Materiał genetyczny zawiera dużą ilość segmentów DNA, tzw. mikrosatelitów, składających się z wielokrotnie powtarzających się krótkich odcinków DNA. Liczba tych powtórzeń, a co za tym idzie, długość mikrosatelitów, jest różna u różnych osobników. Szacuje
się, że genom człowieka zawiera około 100 000 takich miejsc. Każdy osobnik posiada
więc genom jedyny w swoim rodzaju, który nie występuje praktycznie u żadnego innego
(wyjątkiem są bliźnięta jednojajowe).
Organizm potomny dziedziczy zasadniczo 50 % swego materiału genetycznego od swej
matki i 50 % od ojca. To oznacza, że wszystkie zmiany dotyczące genomu, jak np. wykazujące dużą odmienność sekwencje mikrosatelitów, które nie pochodzą od matki, muszą
być odziedziczone po ojcu. Jeśli w wyniku analizy mikrosatelitów w materiale genetycznym potomka pochodzącego od znanej matki stwierdzi się co najmniej dwie sekwencje
mikrosatelitów, które nie występują ani w genomie matki, ani u domniemanego ojca,
to ojcostwo może być z całą pewnością wykluczone. Pewność diagnozy zwiększa się
w przypadku porównania większej liczby fragmentów genomu w obrębie mikrosatelitów.
Dlatego u koni bada się 17, u kotów 10, a u psów – 9 mikrosatelitów, rekomendowanych
przez ISAG (International Society for Animal Genetics)
Ustalanie
2 ml krwi z EDTA
pokrewieństwa zwierząt
PCR (3)
Dla wykazania lub wykluczenia pokrewieństwa potrzebny
jest materiał od potomka, jak również od każdego domniemanego rodzica. Proszę zwrócić uwagę na wyraźne
oznaczenie prób do badania.
Przykład:
w przypadku znanej matki oraz dwóch wchodzących
w rachubę ojców, prosimy o przysłanie nam materiału do
badania od:
1.
2.
3.
4.
potomka
matki
potencjalnego ojca A
potencjalnego ojca B
Formularz zleceniowy mogą Państwo zamówić u nas albo
ściągnąć ze strony www.vetmedlabor.de
299
Manual_new_2012.indb 299
12-12-18 09:15
15 Badania z użyciem technik biologii molekularnej
15.5 Ustalanie pokrewieństwa zwierząt za pomocą
metod molekularno-genetycznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Genetyczny
0,5 ml krwi z EDTA
„odcisk palca”
(fingerprinting)/profil DNA
Metoda
PCR (3)
Genetyczny „odcisk palca” jest jedynym niezmiennym
i niemożliwym do podrobienia dowodem tożsamości danego osobnika, wyraźnie pewniejszym niż identyfikacja za
pomocą wszczepianych mikroczipów lub tatuaży. Wykorzystuje on wysoką indywidualną odmienność materiału
genetycznego i umożliwia jednoznaczną identyfikację
nawet po śmierci zwierzęcia. „Genetyczne odciski palca”
uzyskane dla poszczególnych zwierząt przechowywane są
u nas w formie elektronicznej i można się do nich odwołać
przy każdym przypadku, w którym niezbędna jest identyfikacja (utrata zwierzęcia, dochodzenia w przypadkach
szkód rzeczowych powodowane przez zwierzęta, kradzież
zwierząt itp.). Właściciel otrzymuje certyfikat dotyczący
profilu DNA swego zwierzęcia. Każdy osobnik posiada
jedyny w swoim rodzaju materiał genetyczny (wyjątkiem
są bliźnięta jednojajowe). Dlatego na podstawie profili
DNA dwóch nadesłanych materiałów można stwierdzić
w sposób bezsporny, czy pochodzą one od tego samego
zwierzęcia. Identyfikacja na podstawie genetycznego
dowodu tożsamości jest metodą z wyboru przy kwestiach
sądowych (szkody rzeczowe, kradzież zwierząt itd.).
Test możliwy u:
Analiza sekwencyjna
koni, psów, kotów.
PCR (1)
Analiza sekwencyjna DNA, stosowana w biologii molekularnej i bioinformatyce, jest
zautomatyzowaną, opartą na analizie komputerowej, metodą określania charakterystycznych fragmentów (szczególnie genów) w łańcuchu DNA. Analizowane są informacje
uzyskane przy sekwencjonowaniu DNA, a dotyczące kolejności i pozycji poszczególnych
par zasad. Poprzez określanie homologii DNA, na podstawie porównania oznaczonej
sekwencji z danymi uzyskanymi z międzynarodowych baz danych, można ustalić m.in.
gatunek organizmu, od którego kwas nukleinowy był izolowany, oraz ewentualne odstępstwa (mutacje) od sekwencji standartowej.
Metoda ta stosowana jest do diagnostyki wielu chorób dziedzicznych, jednak może być
również użyta w celu dokładniejszej charakterystyki lub różnicowania produktów PCR
w tych technikach badawczych, które uwzględniają różnicowanie gatunkowe (np. do
identyfikacji poszczególnych gatunków mikroorganizmów).
Takie różnicowanie gatunkowe przeprowadzane jest po uprzedniej konsultacji z laboratorium.
300
Manual_new_2012.indb 300
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.1 Badania bakteriologiczne
16.1.1 Koszt i czas trwania badań bakteriologicznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Przegląd kosztów i czasu trwania badań bakteriologicznych
W zależności od wzrostu bakterii oraz liczby identyfikowanych szczepów, badania bakteriologiczne wymagają różnego nakładu pracy oraz różnych ilości używanych materiałów.
Dlatego oddzielnie liczone są: (wyjątki – patrz tabela w p. 16.1.2)
1.
Hodowla bakteryjna.
+2. Ewentualna identyfikacja szczepu (szczepów) – tylko przy stwierdzeniu bakterii patogennych.
+3. Ewentualne badanie wrażliwości na antybiotyki – tylko w przypadku osobnego zlecenia.
=
Koszty całkowite badania.
Uwaga: Dla prób z Polski: cena badania bakteriologicznego obejmuje posiew,
identyfikację i antybiogram dla każdego wyhodowanego szczepu
(bez dodatkowych opłat).
Hodowle bakterii
Kierunek badania
Hodowla w warunkach tlenowych
Dni, w których
badanie jest
nastawiane
(1) Pon - So
Wymaz z ucha
(1) Pon - So
Wymazy z szyjki macicy od klaczy
(1) Pon - So
Badanie w kierunku
Taylorella equigenitalis (CEM)**
(1) Pon - So
Badanie mikrobiologiczne mleka
(bydło)
(1) Pon - So
Mocz
(1) Pon - So
Hodowla w warunkach beztlenowych (1) Pon - So
Badanie bakteriologiczne krwi
(1) Pon - So
tlenowo i beztlenowo
Badanie kału w kierunku
(1) Pon - So
patogenów jelitowych
Czas
Dodatkowe badania
trwania
wliczone w cenę
badania*
2 – 3 dni Polska: identyfikacja
plus antybiogram do
każdego wyhodowanego szczepu.
2 – 3 dni badanie mikologiczne
(Malassezia)
2 – 3 dni badanie mikologiczne,
różnicowanie drobnoustrojów
co
najmniej
7 dni
2 – 3 dni badanie mikologiczne,
identyfikacja szczepu,
antybiogram
1 – 2 dni wykrywanie subst.
hamujących wzrost bakterii, określanie liczby
bakterii
3 – 4 dni
10 dni
2 – 4 dni
301
Manual_new_2012.indb 301
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.1.1 Koszt i czas trwania badań bakteriologicznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Badanie w kierunku Salmonella
Wykazywanie Clostidium w kale
(ilościowo)
Badanie w kierunku prątków
(3) (Mycobacterium)
(1) Pon - So
(1) Pon - Pt
Pon - Pt
Metoda
2 – 3 dni
2 – 3 dni
8 tyg.
*
Czas trwania badania bakteriologicznego zależny jest od gatunku znajdujących się
w materiale bakterii oraz szybkości ich wzrostu. Przedziały czasowe podane w tabeli
umożliwiają diagnostykę bakteriologiczną znacznej większości zarazków patogennych dla zwierząt. W przypadkach szczególnych może być potrzebny dłuższy czas
badania (np. w kierunku Nocardia – 7 dni).
**
Wysyłanie materiału do Kanady: 14 dni
302
Manual_new_2012.indb 302
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.1.2 Ogólne badania bakteriologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Bakteriologia posiew
w warunkach
tlenowych
wymazy, płyny ustrojowe,
fragmenty tkanek i in.
Metoda
badanie
hodowlane (1)
Hodowla bakteryjna w warunkach tlenowych umożliwia
wykazanie przeważającej większości drobnoustrojów patogennych.
Etapy badania:
– sporządzenie preparatu barwionego metodą Grama
oraz badanie mikroskopowe w celu wykazania obecności bakterii, grzybów i komórek somatycznych (w przypadku wymazów z ucha, płynu mózgowo-rdzeniowego,
punktatów),
– posiew materiału na podłoża wybiórcze w zależności od
rodzaju próbki oraz wymogów badania,
– namnażanie bakterii w bulionie w celu izolacji drobnoustrojów osłabionych wskutek wcześniejszego postępowania przeciwbakteryjnego, albo przy małej liczbie
komórek bakterii w materiale,
– inkubacja podłoży przez min. 48 godz. (w razie potrzeby
dłużej; w przypadku próbek moczu, 24-godzinny czas
inkubacji jest z reguły wystarczający),
– codzienna ocena hodowli oraz dalsze różnicowanie
bakterii przy stwierdzeniu zarazków chorobotwórczych
lub warunkowo chorobotwórczych.
W poniższych przypadkach zakres badania obejmuje:
– wymazy z ucha (1)
Oprócz hodowli bakteryjnej w warunkach tlenowych (p. wyżej) również badanie mikologiczne w celu stwierdzenia
drożdżaków Malassezia.
– wymazy z szyjki macicy
- od klaczy (1)
Oprócz hodowli bakteryjnej w warunkach tlenowych
(p. wyżej) również badanie mikologiczne i różnicowanie
drobnoustrojów.
Uwaga:
Proszę zwrócić uwagę, że badanie w kierunku Taylorella
equigenitalis (CEM, contagious equine metritis), musi być
zlecone osobno. Materiał należy przesyłać w specjalnym
podłożu transportowym i musi on być dostarczony do laboratorium w ciągu 48 godz. od pobrania.
– badanie próbek mleka
- od bydła (1)
Badanie w cenie zryczałtowanej obejmuje hodowlę bakteryjną w warunkach tlenowych, badanie mikologiczne,
identyfikację bakterii oraz antybiogram.
- badanie moczu (1)
W badaniu bakteriologicznym moczu określa się i podaje gatunki oraz ilość wyizolowanych drobnoustrojów.
Dodatkowo wykonywany test na substancje hamujące
wzrost bakterii dostarcza wskazówek odnośnie wydalanych
z moczem czynników p-bakteryjnych.
303
Manual_new_2012.indb 303
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.1.2 Ogólne badania bakteriologiczne
Nazwa testu
Bakteriologia posiew
w warunkach
beztlenowych
Ilość/Materiał
Uwagi
wymazy, płyny ustrojowe,
fragmenty tkanek i in.
Metoda
badanie
hodowlane (1))
Badanie w kierunku beztlenowców wskazane jest (oprócz
hodowli w warunkach tlenowych) w przypadku następujących materiałów: treści ropni, ropy, wymazów z ran (ran
kąsanych!), płynów ustrojowych (punktaty, maź stawowa,
płyn mózgowo-rdzeniowy), wymazów z narządów wewn.
i błon surowiczych, materiałów pobranych przy zanokcicy.
Etapy badania:
-
posiew materiału na podłoża specjalne,
namnażanie bakterii w bulionie,
inkubacja podłoży przez min. 72 godz. w warunkach
beztlenowych (w razie potrzeby dłużej),
ocena hodowli oraz dalsze różnicowanie bakterii przy
stwierdzeniu zarazków chorobotwórczych lub warunkowo chorobotwórczych.
304
Manual_new_2012.indb 304
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.1.2 Ogólne badania bakteriologiczne
Nazwa testu
Badanie
bakteriologiczne krwi
Ilość/Materiał
Uwagi
krew w specjalnej butelce
z podłożem
Metoda
badanie hodowlane (1)
W przypadku stwierdzenia lub podejrzenia posocznicy,
pacjentowi pobiera się jałowo krew i jeszcze w lecznicy
wprowadza ją do butelki ze specjalnym podłożem. Butelki
te, podobnie jak zestaw do pobierania krwi, mogą Państwo otrzymać bezpłatnie z naszego laboratorium. Butelki
inkubowane są w laboratorium przez 10 dni, a następnie
badane w kierunku tlenowców i beztlenowców. Wykrywane
jest każde namnożenie się drobnoustrojów.
Postępowanie:
– dla każdego pacjenta przeznaczona jest jedna butelka
z podłożem (nadaje się zarówno do hodowli tlenowej,
jak i beztlenowej),
– aby uniknąć zanieczyszczenia podłoża drobnoustrojami
znajdującymi się na skórze, należy b. starannie zdezynfekować miejsce pobrania krwi,
– krew pobiera się za pomocą strzykawki (względnie
zestawu do pobierania) i wprowadza, w ilości 3 – 10 ml
(optymalnie 8 – 10 ml), do butelki z podłożem; jeśli nie
używa się zestawu do pobierania, krew należy wstrzyknąć do butelki przez korek gumowy,
– materiał należy pobierać i przesyłać możliwie na początku tygodnia,
– butelkę zawierającą badaną krew należy przetrzymywać
w temp. pokojowej (nie w lodówce).
Czas transportu ma tu kluczowe znaczenie i powienien być
jak najkrótszy ze względu na ryzyko fałszywie ujemnych
wyników. Prosimy o kontakt z Biurem Obsługi Klienta za
każdym razem gdy zechcą Państwo wykonać to badanie.
305
Manual_new_2012.indb 305
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.2 Badania mikrobiologiczne kału
Nazwa testu
Clostridium
wykrywanie bakterii
Ilość/Materiał
Uwagi
kał
Metoda
Badanie hodowlane (1)
(ilościowo, bez różnicowania bakterii)
Wzrost ilości laseczek Clostridium u zwierząt mięsożernych
wskazuje na istniejącą dysbakteriozę. Poprzez odpowiednie
seryjne rozcieńczenie próbek kału oraz hodowlę w warunkach beztlenowych na podłożach wybiórczych, określana
jest ilość komórek Clostridium w jednym gramie kału.
Clostridium
kał
perfringens
wykrywanie enterotoksyny
ELISA (2)
Enterotoksyna Clostridium perfringens może powodować
biegunkę u psów i kotów.
Elastaza
kał (porcja wielkości ziarna grochu)
ELISA (1)
U psów wykrywana jest kałowa elastaza 1, która, syntetyzowana w trzustce, uwalniana jest w trakcie procesów
trawiennych wraz z sokiem trzustkowym do jelita. Psia elastaza E1 zachowuje stabilność w środowisku jelita i może
być przez dłuższy czas wykrywana w próbkach kału.
p.
choroby trzustki.
Gatunek:
tylko pies
Wskazanie:
podejrzenie niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki.
Uwagi:
1. Nie trzeba przerywać terapii uzupełniającej przy użyciu
enzymów trzustkowych, gdyż wynik nie ulega zafałszowaniu.
2. W przypadku wodnistego kału może dochodzić do
rozcieńczania elastazy i uzyskiwania wyników fałszywie
zaniżonych.
306
Manual_new_2012.indb 306
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.2 Badania mikrobiologiczne kału
Nazwa testu
Enteropatogeny
jelitowe
Ilość/Materiał
Uwagi
kał, wymaz z prostnicy
Metoda
badanie hodowlane (1)
Próbki kału lub wymazy z prostnicy badane są w kierunku
patogenów jelitowych przy użyciu podłoży wybiórczych
oraz wybiórczo-namnażających.
Badanie hodowlane
pozwala na wykrycie
następujących
drobnoustrojów:
-
-
Salmonella sp.,
termofilne gatunki z rodzaju Campylobacter
(C. jejuni, C. coli),
Yersinia enterocolitica,
różne, chorobotwórcze lub warunkowo chorobotwórcze
dla poszczególnych gatunków zwierząt, pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae (np. Klebsiella sp., hemolizujące
oraz śluzowe szczepy Escherichia coli, Proteus sp.),
gronkowce koagulazododatnie (Staphylococcus aureus,
S. intermedius),
Pseudomonas aeruginosa,
drożdżaki (przy niefizjologicznym namnożeniu się określane półilościowo).
Ponadto u zwierząt mięsożernych oceniany jest, w sposób
półilościowy, skład flory bakteryjnej kału. Wzrost ilości bakterii Gram-dodatnich lub Gram-ujemnych może wskazywać
na dysbakteriozę w jelicie grubym.
Krew utajona
kał (1/3 próbówki kałowej)
chromatografia (2)
Aby nie zafałszować wyniku badania, na 3 dni przed pobraniem materiału nie należy podawać zwierzęciu mięsa.
Salmonella
wykrywanie pałeczek
kał, wymaz z prostnicy
badanie hodowlane (1)
Badanie hodowlane próbek kału ukierunkowane wyłącznie
na wykrycie bakterii Salmonella. Jako materiał do badania
mogą być użyte również próbki zbiorcze kału.
307
Manual_new_2012.indb 307
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.2 Badania mikrobiologiczne kału
Nazwa testu
Stopień
trawienia pokarmu
Ilość/Materiał
Uwagi
kał (porcja wielkości grochu)
Metoda
badanie
mikroskopowe (2)
Wykrywane są:
składniki pokarmu, znajdujące się w kale: kryształki kwasów tłuszczowych (w kształcie igieł), kuleczki tłuszczu,
włókna mięśniowe, skrobia.
Gatunek:
badanie jest możliwe do wykonania u zwierząt mięsożernych, wszystkożernych oraz u ptaków.
Wskazanie:
podejrzenie zaburzeń w trawieniu, wywołanych np. niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki.
Czynniki mogące
mieć wpływ na
poprawność oznaczenia:
1. wykorzystywanie substancji odżywczych zależne jest
od rodzaju i składu pożywienia. Dlatego przy karmieniu
zwierzęcia surowym mięsem również mogą być stwierdzane kryształy kwasów tłuszczowych i włókna mięśniowe.
2. Przyspieszony pasaż jelitowy przy biegunce prowadzi
do pogorszenia wydajności trawienia.
Wirusologiczne
badanie kału
kał (co najmniej połowa
próbówki kałowej)
mikroskop
elektronowy (3)
Za pomocą mikroskopu elektronowego wykrywane są
i klasyfikowane wirusy obecne w kale.
p.
też Rozdział 13, Choroby zakaźne: wykrywanie koronawirusów, rotawirusów i parwowirusów.
308
Manual_new_2012.indb 308
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.2 Badania mikrobiologiczne kału
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Badania kału – profile narządowe
Badanie w kierunku
kał (co najmniej ½ próbówki kałowej)
Giardia sp. (wykrywanie antygenu)
ELISA (1)
Badanie w kierunku
Cryptosporidium sp.
ELISA (1)
Kał (co najmniej ½ próbówki kałowej)
(wykrywanie antygenu)
Barwienie i test ELISA (gady).
Profil biegunkowy C
Kał (co najmniej 1 pełna próbówka kałowa)
(1)
(pies, kot, fretka)
Badanie bakteriolog. kału:
badanie hodowlane w kierunku patogenów jelitowych.
Badanie mikologiczne kału:
badanie hodowlane, półilościowe.
Badanie parazytolog. kału:
wykrywane są jaja tasiemców i nicieni, oocysty kokcydii
(metoda flotacji).
Badanie w kierunku
Giardia sp.:
wykrywanie antygenu (ELISA).
Badanie w kierunku
Cryptosporidium sp.:
wykrywanie antygenu (ELISA)
Diagnostyka biegunki
profil biegunkowy E
kał (co najmniej 1 pełna próbówka kałowa)
(1)
(tylko pies)
Badanie bakteriolog. kału,
badanie mikologiczne,
badanie parazytologiczne,
badanie w kierunku
Giardia sp.,
określanie elastazy 1.
Profil odpowiada „profilowi biegunkowemu C”, zawiera
jednak dodatkowo określanie kałowej elastazy 1.
309
Manual_new_2012.indb 309
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.3 Badania mikologiczne
16.3.1 Koszt i czas trwania bada mikologicznych
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Przegląd kosztów i czasu trwania badań mikologicznych
Podobnie jak w przypadku badań bakteriologicznych, koszty całkowite badania mikologicznego liczone są następująco:
1.
Badanie hodowlane.
+2. Ewentualna identyfikacja szczepu (szczepów) – tylko przy stwierdzeniu grzybów
patogennych.
+3. Ewentualne badanie wrażliwości na antymikotyki – tylko w przypadku drożdżaków
i na osobne zlecenie.
=
Koszty całkowite badania.
Uwaga: Dla prób z Polski: cena badania mikologicznego zawiera hodowlę i identyfikację
(bez dodatkowych opłat). Ewentualny antymikogram jest płatny dodatkowo.
Badanie hodowlane w kierunku grzybów
Kierunek badania
Dermetofity
Drożdżaki i grzyby pleśniowe
Drożdżaki w kale, badanie ilościowe
*
Dni, w których badanie
jest nastawiane
Pon - Pt
Czas trwania
badania*
4 tyg.
Pon - So
2 – 3 dni
Pon - Pt
2 – 3 dni
Czas trwania badania mikologicznego zależny jest od gatunku znajdującego się
w materiale grzyba oraz szybkości jego wzrostu. Przedziały czasowe podane w tabeli umożliwiają diagnostykę mikologiczną znacznej większości grzybów patogennych dla zwierząt. W przypadkach szczególnych może być potrzebny dłuższy czas
badania (np. dla Malassezia 5 dni, dla Cryptococcus neoformans 7 dni).
310
Manual_new_2012.indb 310
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.3.2 Ogólne badania mikologiczne
Nazwa testu
Badanie w kierunku
dermatofitów
Ilość/Materiał
Uwagi
zeskrobiny skóry, włosy
Metoda
badanie hodowlane (1)
Dermatomikozy są grzybicami ograniczającymi się do
powierzchni skóry. Do najczęstszych dermatomikoz należą
grzybice wywołane przez Trichophyton sp. i Microsporum sp.
Materiał do badania:
-
ponieważ nitki (hyphae) dermatofitów wnikają do skóry,
głębokie zeskrobiny naskórka są najlepszym materiałem do badania,
do badania nadają się również wyrwane włosy,
włosy obcięte nożyczkami nie nadają się do badania,
do identyfikacji mogą być przesyłane również hodowle
założone i inkubowane we własnej lecznicy.
Pobieranie materiału:
Materiał należy pobierać na granicy skóry objętej procesem
chorobowym i skóry prawidłowej. Wcześniejsza dezynfekcja badanego miejsca za pomocą 70 % alkoholu zapobiega
przerostowi hodowli grzybów przez bakterie towarzyszące.
Materiał należy przesłać w suchej probówce.
Badanie:
1. Hodowla na specjalnych podłożach.
2. Regularna ocena posianych podłoży oraz identyfikacja
gatunku grzyba w przypadku wzrostu dermatofitów.
Uwaga:
Dermatofity cechują się b. długim czasem wzrostu. Z tego
względu badane próby inkubowane są do 4 tygodni.
311
Manual_new_2012.indb 311
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.3.2 Ogólne badania mikologczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Badanie w kierunku
wymazy, płyny ustrojowe i in.
drożdżaków i grzybów
pleśniowych
Metoda
badanie hodowlane (1)
Drożdżaki i grzyby pleśniowe mogą uczestniczyć w różnych procesach chorobowych, np. zapaleniach uszu, zakażeniach układu moczo-płciowego, zapaleniach wymienia,
zakażeniach worków powietrznych u ptaków.
Pobieranie materiału:
Proszę używać wymazówek z podłożem transportowym,
jak w przypadku materiału do badania bakteriologicznego.
W przypadku wymazów z błon śluzowych jamy ustnej,
nosogardzieli oraz narządów rozrodczych, należy zwracać
uwagę na błoniaste lub ropne naloty, z których ewentualne
zarazki dają się najłatwiej wyizolować. Dla rozpoznania
aspergilozy u ptaków, najlepszym materiałem jest wymaz
z worków powietrznych.
Badanie:
1. Hodowla na specjalnych podłożach.
2. Ocena posianych podłoży oraz identyfikacja gatunku
grzyba w przypadku wzrostu chorobotwórczych lub
warunkowo chorobotwórczych drożdżaków lub grzybów
pleśniowych.
Uwaga:
Wymazy z ucha, wymazy z szyjki macicy u klaczy oraz próbki mleka są przez nas badane zasadniczo również w kierunku grzybów. W tych przypadkach nie jest potrzebne osobne
zlecenie.
Badanie w kierunku
kał
drożdżaków
w próbkach kału (badanie ilościowe)
badanie hodowlane (1)
Najrozmaitsze czynniki działające immunosupresyjnie oraz
terapia antybiotykami mogą prowadzić do tego, że żyjące
w jelicie drożdżaki – szczególnie gatunki z rodzaju Candida
– namnażają się nadmiernie i wywołują biegunkę. Dlatego,
w celu postawienia rozpoznania niezbędne jest ilościowe
wykrywanie zarazka.
Badania:
1. Seryjne rozcieńczanie próbki kału.
2. Hodowla na specjalnych podłożach.
3. Określenie liczby kolonii i obliczenie ilości drożdżaków
w 1 gramie kału.
4. Identyfikacja zarazka.
312
Manual_new_2012.indb 312
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.4 Autoszczepionki
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Autoszczepionki przeciwbakteryjne
W celu zamówienia autoszczepionki przeciwbakteryjnej NALEŻY PRZESŁAĆ PISEMNE
ZAMÓWIENIE NIEZWŁOCZNIE PO OTRZYMANIU WYNIKU.
W przypadku szczepów niewymienionych poniżej zamówienie autoszczepionki należy
wysłać RAZEM Z PRÓBĄ MIKROBIOLOGICZNĄ i dowiedzieć się w Biurze Obsługi
Klienta czy dla danego szczepu autoszczepionka jest możliwa.
Nadesłany materiał poddawany jest obróbce wstępnej, a następnie przeprowadzana jest
izolacja i identyfikacja bakterii. Po namnożeniu zarazka produkowana jest szczepionka.
Proszę zwrócić uwagę, że sporządzenie i sprawdzenie autoszczepionki wymaga czasu
około 3 tygodni. Jeśli oprócz „normalnego” badania bakteriologicznego życzyliby sobie
Państwo również sporządzenia autoszczepionki, prosimy o niezwłoczne powiadomienie
nas o tym.
Do sporządzenia autoszczepionki potrzebna jest nam recepta wystawiona przez lekarza
wet. Schemat dawkowania dołączany jest do przesyłki. Z reguły, z jednej porcji autoszczepionki można zamówić 2 – 3 roztwory do kontynuacji szczepienia, bez potrzeby
przesyłania nowego materiału.
Autoszczepionka
kał
przeciwko Escherichia coli
(3)
Podawanie tego preparatu wchodzi w rachubę u tych
zwierząt, które cierpią na przewlekłą i oporną na terapię
biegunkę. Badania wykazały, że stosowanie szczepionki prowadzi często do złagodzenia objawów, bądź do
wyleczenia biegunki. Szczepionka dostarczana jest jako
preparat doustny, do podawania w 10 dawkach.
Autoszczepionka
wymaz
przeciwko gronkowcom
(3)
Szczepionka znajduje zastosowanie u zwierząt z ropnym
zapaleniem skóry opornym na leczenie. Preparat podawany jest w postaci 4 iniekcji podskórnych.
Autoszczepionka
wymaz
przeciwko
Pseudomonas aeruginosa
(3)
Przy opornych na leczenie zakażeniach w obrębie
noso-gardzieli i ucha, wywołanych przez Pseudomonas
aeruginosa, dobre wyniki daje zastosowanie autoszczepionki. Sporządzony preparat podawany jest w kombinacji
– doustnie oraz w iniekcji podskórnej.
313
Manual_new_2012.indb 313
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.4 Autoszczepionki
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Autoszczepionki przeciwko wirusom
Autoszczepionka
3 – 5 g tkanki w płynie fizjologicznym
przeciwko brodawczycy
/Autoszczepionka przeciwko
sarkoidowi u koni
(3)
Do sporządzenia szczepionki potrzebujemy wystarczającej
ilości materiału tkankowego (fragment wielkości paznokcia,
3–5 g), który powinien być nadesłany w płynie fizjologicznym.
Inne autoszczepionki (w tym również używane do szczepienia przyszłych matek oraz do stosowania u większej liczby
zwierząt w stadzie) mogą być sporządzone na zlecenie.
Prosimy o kontakt telefoniczny.
314
Manual_new_2012.indb 314
12-12-18 09:15
16 Mikrobiologia
16.5 Badania stanu sanitarnego
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Badania kontrolne zabiegów sanitarnych.
Sterylizatory oraz autoklawy stosowane w lecznicy weterynaryjnej powinny być poddawane regularnej kontroli ich skuteczności. Jest to możliwe za pomocą drobnoustrojów testowych (zarodników cechujących się opornością na wysokie temperatury), które umieszcza
się celowo w tych urządzeniach podczas prowadzonej sterylizacji.
Odpowiednie opakowania zawierające zarodniki, przeznaczone do sterylizatorów parowych i na suche gorące powietrze, mogą być zamówione u nas wraz ze stosownym
formularzem, a po przeprowadzonej sterylizacji przesłane do badania.
Badania skuteczności
procesów sterylizacji
system testowy zawierający
badanie hodowlane (1)
przetrwalniki bakterii + instrukcja
315
Manual_new_2012.indb 315
12-12-18 09:15
17 Parazytologia
17.1 Badania parazytologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Pasożyty w kale
Z uwagi na fakt, że wydalanie pasożytów, larw, jaj i oocyst nie odbywa się w sposób ciągły, zaleca się badanie zbiorczych próbek kału z 3 dni (pojedyncze próbki są wystarczające jedynie w przypadku badania testem ELISA). W stadach zwierząt (z wyjątkiem świńtuczników i drobiu) powinna być pobrana reprezentatywna liczba wyrywkowo pobranych
próbek (a nie zbiorcza próba od wielu zwierząt).
Próbki kału do badania parazytologicznego powinny być, o ile to możliwe, pobierane
z prostnicy. Jeśli nie, to powinien to być świeżo oddany kał.
Próbki powinny być umieszczone w szczelnie zamkniętym opakowaniu i jak najszybciej,
najlepiej schłodzone, przesłane do laboratorium.
Wydalone z kałem pasożyty lub ich fragmenty należy przesyłać w osobnej próbówce,
w postaci natywnej (bez utrwalania ich w formalinie!) lub z niewielką ilością płynu fizjologicznego.
Badanie w kierunku
kał (co najmniej 1 pełna próbówka) metoda flotacji (1)
pasożytów
wewnętrznych (pies, kot, trzoda chlewna, drób, małe ssaki, ptaki)
Wykrywane są:
Badanie w kierunku
pasożytów
wewnętrznych (gady)
Wykrywane są:
Badanie w kierunku
pasożytów
wewnętrznych (jeż)
Wykrywane są:
jaja tasiemców i nicieni, oocysty kokcydiów (wraz z oocystami Toxoplasma u kotów).
kał (co najmniej ½ próbówki)
preparat natywny,
(barwiony i nie barwiony),
metoda flotacji (1)
trofozoity oraz cysty wiciowców, trofozoity oraz cysty orzęsków, trofozoity oraz cysty pełzaków, jaja przywr, tasiemców i określonych nicieni, oocysty kokcydiów, jaja wrzęch
(Pentastomida).
kał (co najmniej 1 pełna próbówka)
metoda flotacji,
met. sedymentacji,
larwoskopia (1)
oocysty kokcydii, jaja tasiemców, przywr i nicieni oraz
larwy nicieni płucnych.
316
Manual_new_2012.indb 316
12-12-18 09:15
17 Parazytologia
17.1 Badania parazytologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Badanie w kierunku
kał (co najmniej 1 pełna próbówka)
metoda flotacji,
pasożytów
metoda sedymentacji,
wewnętrznych (przeżuwacze)
larwoskopia (1)
Wykrywane są:
oocysty kokcydiów, jaja tasiemców i nicieni, jaja przywr
wątrobowych (Fasciola, Dicrocoelium) oraz pasożytujących
w przedżołądkach (Paramphistomum), larwy nicieni płucnych.
Badanie w kierunku
kał (co najmniej
pasożytów
1 pełna próbówka)
wewnętrznych (koń, wielbłądowate Nowego Świata)
metoda kombinowana,
flotacja-sedymentacja
Wykrywane są:
oocysty kokcydiow (wielbłądowate nowego świata), jaja
tasiemców i nicieni, jaja przywr (Dicrocoelium sp.).
Informacje szczególne
dotyczące badania
parazytologicznego u koni:
– słupkowce: na podstawie wyglądu jaj nie można rozróżnić słupkowców małych (Cyathostomidae=Trichonematidae) od dużych (Strongylidae); przy stwierdzeniu słupkowców żołądkowo-jelitowych terapia jest jednak zawsze wskazana.
– Anoplocephala: ponieważ jaja tasiemców są wydalane
w kale w stosunkowo małych ilościach i nie w sposób
ciągły, dokładność badania koproskopowego jest w tym
przypadku niewystarczająca. Prawdopodobieństwo
wykrycia można zwiększyć, jeśli bada się kilkukrotnie
wiele zwierząt w obrębie stada.
Uwaga:
Do stwierdzenia oocyst kokcydiów u koni, jak również jaj
dużych przywr wątrobowych musi być dodatkowo zlecone
badanie metodą sedymentacji, a do stwierdzenia larw nicieni płucnych – badanie metodą larwoskopii.
317
Manual_new_2012.indb 317
12-12-18 09:15
17 Parazytologia
17.1 Badania parazytologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Badanie ilościowe
kał (min. 2 pełne próbówki)
flotacja (1)
jaj pasożytów
(metoda McMastera) (koń, przeżuwacze, wielbłądowate Nowego świata)
Wykrywane są:
oocysty kokcydiow (przeżuwacze, wielbłądowate nowego
świata), jaja tasiemców i nicieni (badanie ilościowe).
W wyniku podawana jest liczba oocyst względnie jaj pasożytów w 1 gramie kału. Stanowi to wskazówkę do ewentualnego podjęcia terapii przeciwpasożytniczej. Wzrost przypadków oporności na środki przeciwrobacze przemawia za
koniecznością badania kontrolnego skuteczności użytego
preparatu. Określanie redukcji liczby jaj pasożytów może
pomóc w ocenie stopnia oporności na preparaty przeciwpasożytnicze w stadzie zwierząt.
Badanie w kierunku
kał (co najmniej 1 pełna próbówka)
nicieni płucnych
(met. Baermanna - Wetzela)
larwoskopia (1)
Czułość metody zależy w bardzo dużym stopniu od gęstości larw w kale oraz od stanu ich aktywności. Z tego powodu ważne jest, aby przysyłać wystarczającą ilość materiału.
Badanie w kierunku
jaj przywr
kał (co najmniej 1 pełna próbówka)
Cryptosporidium
wykrywanie antygenu
kał (porcja wielkości grochu)
ELISA (1)
Lamblii (Giardia sp.)
wykrywanie antygenu
kał (porcja wielkości grochu)
ELISA (1)
metoda
sedymentacji (1)
318
Manual_new_2012.indb 318
12-12-18 09:15
17 Parazytologia
17.2 Pasożyty zewnętrzne
Nazwa testu
Badanie w kierunku
ektopasożytów
Ilość/Materiał
Uwagi
zeskrobiny skóry,
włosy, strupy
Metoda
badanie mikroskopowe (1)
Na brzegach zmian skórnych lub w miejscach predylekcyjnych dla pasożytów skórnych należy wystrzyc włosy, a następnie za pomocą skalpela wykonać zeskrobiny na tyle
głęboko, aż pojawi się lekkie krwawienie kapilarne. Materiał
rozprowadzić na szkiełku podstawowym i pozostawić do
wysuszenia, albo przesłać w naczyniu.
Identyfikacja
ektopasożytów
badanie mikroskopowe (1)
Należy przesłać kilka egzemplarzy pasożytów w postaci
natywnej lub utrwalonych w 70 % alkoholu.
Pasożyty krwi oraz bakterie hemotroficzne.
– Babeszje
– Leishmania sp.
– mikro- i makrofilarie
– Theileria sp.
– Trypanosoma sp.
– Ehrlichia sp.
– Mykoplazmy hemotroficzne (dawniej – Haemobartonella sp.)
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
319
Manual_new_2012.indb 319
12-12-18 09:15
18 Histologia
18.1 Badania histologiczne i cytologiczne
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Proszę zwrócić uwagę na ogólne wskazówki dotyczące badań histologicznych i cytologicznych oraz biopsji cienkoigłowej.
p.
rozdział 2, Wskazówki ogólne.
Dla oceny materiału pobranego za pomocą aspiracji cienkoigłowej, możliwie natychmiast
po pobraniu i ewentualnie odwirowaniu, przygotować jeden lub kilka rozmazów i pozostawić do wyschnięcia. Rozmaz(-y) lub/i punktat przesłać do laboratorium.
Próbki tkanek przesyłać zawsze utrwalone w formalinie. Duże fragmenty przed dodaniem formaliny należy ewentualnie ponacinać lub przeciąć, aby zagwarantować całkowite
utrwalenie. Możliwe jest także wstępne utrwalanie przez 1 – 3 dni i wysłanie próby w stanie wilgotnym w odpowiednim opakowaniu.
Nadsyłane próbki tkanek i aspiraty proszę zawsze zaopatrzyć w możliwie dokładne dane
z wywiadu oraz informacje dotyczące miejsca pobrania materiału.
Profile skórne.
p.
rozdział 3, Specjalne profile diagnostyczne.
Badania immunohistologiczne/immunohistochemiczne.
Wykrywanie swoistych przeciwciał w celu typowania komórek lub różnicowania drobnoustrojów po uprzednim badaniu histopatologicznym. Możliwa jest interpretacja wyników
odnośnie rokowania i wskazań terapeutycznych.
Sekcje zwłok.
Nie są wykonywane.
320
Manual_new_2012.indb 320
12-12-18 09:15
18 Histologia
18.2 Płyny ustrojowe
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Płyn mózgowo-rdzeniowy (pmr).
Wskazania do pobierania:
-
Przeciwwskazania
do pobierania:
-
wykazanie/wykluczenie stanów zapalnych centralnego
układu nerwowego,
potwierdzenie rozpoznania padaczki idiopatycznej,
przed wykonaniem mielografii.
podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, np. przy
obrzęku mózgu, wodogłowiu, krwotoku mózgowym.
Płyn mózgowo-rdzeniowy jest fizjologicznie klarowny; zmętnienie wskazuje na pleocytozę
(przede wszystkim przy stanach zapalnych, ale także nowotworach, urazach, uszkodzeniach naczyń krwionośnych, martwicach). Również przy zwiększonej zawartości białka
w płynie mózgowo-rdzeniowym należy w diagnostyce różnicowej brać pod uwagę stany
zapalne, nowotwory oraz schorzenia zwyrodnieniowe i dotyczące naczyń krwionośnych.
PMR – profil 1
p.
rozdział 15, Badania z użyciem technik biologii molekularnej.
p.
rozdział 13, Choroby zakaźne.
ok. 1 ml płynu
mózgowo-rdzeniowego
badanie mikroskopowe
(komora do liczenia komórek),
turbidometria (1)
Liczba komórek (leukocyty, erytrocyty), białko całkowite.
Uwaga:
PMR – profil 2
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe, gdyż komórki bardzo szybko
ulegają lizie w ubogim w białka środowisku PMR. Transport
ma negatywny wpływ na wynik.
ok. 3 ml płynu
mózgowo-rdzeniowego
badanie mikroskopowe
(komora do liczenia komórek),
turbidometria, mikroskopia (1)
Profil 1 + cytologia.
Uwaga:
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe (maksymalnie do 4 godz. po pobraniu), gdyż komórki bardzo szybko ulegają lizie w ubogim
w białka środowisku PMR. Transport ma negatywny wpływ
na wynik.
321
Manual_new_2012.indb 321
12-12-18 09:15
18 Histologia
18.2 Płyny ustrojowe
Nazwa testu
PMR – profil 3
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
ok. 3 ml płynu
mózgowo-rdzeniowego
badanie mikroskopowe
(komora do liczenia komórek),
turbidometria, mikroskopia,
badanie bakteriologiczne (1)
Profil 2 + bakteriologia (tlenowo i beztlenowo).
Uwaga:
określanie liczby komórek powinno być wykonywane tak
szybko, jak tylko możliwe (maksymalnie do 4 godz. po pobraniu), gdyż komórki bardzo szybko ulegają lizie w ubogim
w białka środowisku PMR. Transport ma negatywny wpływ
na wynik.
W przypadku występowania drobnoustrojów chorobotwórczych przeprowadzana jest zasadniczo ich identyfikacja
oraz badanie wrażliwości na antybiotyki.
Punktat – profil 1
ok. 3 ml punktatu
badanie mikroskopowe,
fotometria (1)
Cytologia, białko całkowite, ciężar właściwy.
Uwaga:
Punktat – profil 2
Już w ciągu kilku godzin po pobraniu może dochodzić do
zmian, które mają wyraźny wpływ na wynik badania (m.in.
liza komórek); w miarę możności należy przesyłać materiał
schłodzony. Do badań cytologicznych można ewentualnie
przygotować także rozmaz osadu (po 3-5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.)
ok. 3 ml punktatu
badanie mikroskopowe, fotometria,
badanie hodowlane (1)
Cytologia, białko całkowite, ciężar właściwy, bakteriologia
(tlenowo i beztlenowo).
Uwaga:
Już w ciągu kilku godzin po pobraniu może dochodzić do
zmian, które mają wyraźny wpływ na wynik badania (m.in.
liza komórek); w miarę możności należy przesyłać materiał
schłodzony. Do badań cytologicznych można ewentualnie
przygotować także rozmaz osadu (po 3-5 minutowym wirowaniu przy 1500 obr./min.).
W przypadku występowania drobnoustrojów chorobotwórczych przeprowadzana jest zasadniczo ich identyfikacja
oraz badanie wrażliwości na antybiotyki.
322
Manual_new_2012.indb 322
12-12-18 09:15
18 Histologia
18.2 Płyny ustrojowe
Nazwa testu
Ilość/Materiał
Uwagi
Metoda
Maź stawowa.
Maź stawowa jest z reguły bezbarwna do słomkowej, klarowna, lepka i uboga w komórki.
Przy schorzeniach stawów określanie rodzaju komórek oraz zawartości białka w mazi
może wyjaśnić charakter i genezę choroby. Pozwala na rozróżnienie przyczyn urazowych,
ostrych procesów zapalnych lub zakaźnych oraz schorzeń zwyrodnieniowych stawów.
Maź stawowa
– profil 1
1 ml mazi
cytometria przepływowa,
fotometria (1)
Liczba komórek, białko całkowite, barwa, lepkość, zmętnienie.
Maź stawowa
– profil 2
2 ml mazi
cytometria przepływowa,
fotometria, badanie mikroskopowe (1)
Profil I + cytologia.
Uwaga:
Maź stawowa
– profil 3
: Już w ciągu 4 godzin po pobraniu mazi stawowej może
dochodzić w niej do zmian, które mają wyraźny wpływ na
wynik badania. Do badań cytologicznych można ewentualnie przygotować również rozmaz osadu (po 5 minutowym
wirowaniu przy 1500 obr./min.).
2 ml mazi
cytometria przepływowa,
fotometria, badanie mikroskopowe,
badanie hodowlane(1)
Profil 2 + bakteriologia (tlenowo i beztlenowo).
Uwaga:
Już w ciągu 4 godzin po pobraniu mazi stawowej może
dochodzić w niej do zmian, które mają wyraźny wpływ na
wynik badania. Do badań cytologicznych można ewentualnie przygotować również rozmaz osadu (po 5 minutowym
wirowaniu przy 1500 obr./min.).
W przypadku występowania drobnoustrojów chorobotwórczych przeprowadzana jest zasadniczo ich identyfikacja
oraz badanie wrażliwości na antybiotyki.
323
Manual_new_2012.indb 323
12-12-18 09:15
Notatki
324
Manual_new_2012.indb 324
12-12-18 09:15
IDEXX VetLab® Suite
IDEXX VetLab® Station
Catalyst Dx®
Analizator Biochemiczny
VetAutoread™
Analizator Hematologiczny
IDEXX VetLab® Suite to połączona platforma analizatorów weterynaryjnych
oraz testów SNAP®, które oferują niezrównane możliwości diagnostyczne
na terenie własnej praktyki oraz pełną
informację na temat stanu zdrowia
pacjenta, co pozwala zapewnić najwyższą jakość oferowanych usług.
W rezultacie - zdrowszy pacjent, szczęśliwszy klient i większy prestiż praktyki
weterynaryjnej.
Test
Results
Kensington Vets
Kensington High Street
London
Gender: Female/Spayed
Weight: 12.0 lbs
Age: 9 Years
Doctor: Furtney, Bob
Client: Adams, Kimberly (32786)
Patient Name: Casey
Species: Feline
Breed: Mixed
Reference Interval
LOW
NORMAL
HIGH
ProCyte Dx (April 22, 2010 4:45 PM)
ProCyte Dx™
Analizator Hematologiczny
LaserCyte®
RBC
HCT
HGB
MCV
MCH
MCHC
RDW
% RETIC
RETIC
WBC
%NEU
%LYM
%MONO
%EOS
%BASO
NEU
LYM
MONO
EOS
BASO
PLT
3.24 M/μL
μ
13.1 %
4.7 g/dL
L
40.4 fL
14.50 pg
g
35.9 g/dL
L
19.6 %
0.5 %
14.9 K/μL
L
16.42 K/μL
/μL
88.3 %
2.4 %
9.0 %
0.2 %
0.1 %
14.79 K/μL
/μL
0.82 K/μL
μL
0.78 K/μL
L
0.01 K/μL
μL
0.02 K/μL
L
216 K/μL
L
6.80 – 10.50
33.6 – 47.4
Test10.0 – 50.0
5.00
0 – 15.00
Results
Gender: Female/Spayed
Weight: 12.0 lbs
Age: 9 Years
Doctor: Furtney, Bob
Reference Interval
HIGH
LOW
Catalyst Dx (April 22, 2010 4:45 PM)
GLU
BUN
CREA
3.00
0 – 13.40
BUN/CREA
2.0
2.00
00 – 7.20
PHOS
Ca 0.00 – 1.00
0.30
30 – 1.70
TP 0.3
ALB 0.00 – 0.10
250
50 – 600
GLOB25
ALB/GLOB
ALT
ALKP
GGT
TBIL
RBC
CHOL
Analizator Hematologiczny
LOW
LOW
10.5
5 – 14.6
6
LOW
O
Client:
Adams,
Kimberly
(32786)
41.0
0 – 50.7
LOW
Patient
12.30Name:
– 16.10 Casey
Species:
Feline
29.0 – 37.5
15.0 –Mixed
27.0
Breed:
213 mg/dL
46 mg/dL
3.6 mg/dL
HIGH
13
LOW
5.2 mg/dL
71 – 159
16 – 36
0.8 – 2.4
10.1 mg/dL
LOW
6.7 g/dL
3.0 g/dL
LOW
3.7 g/dL
0.8
48 U/L
39 U/L
1 U/L
0.1 mg/dL
Run186 mg/dL
HIGH
HIGH
HIGH
3.1 – 7.5
7.8 – 11.3
5.7 – 8.9
2.3 – 3.9
2.8 – 5.1
16/01/10
9:43 AM
4.75 M/μL
/μ
20.3 %
6.9
6
9 g/d
g/dL
42.7 fL
14.53 pg
34.0 g/dL
18.2 %
0.3 %
14.5 K/μL
K/μ
/ L
NORMAL
14.28 K/μL
78.6 %
16.5 %
3.8 %
1.1 %
0.0 %
11.22 K/μL
2.36 K/μL
0.54 K/μL
0.16 K/μL
0.00 K/μL
297 K/μL
12 – 130
14 – 111
0–1
0.0 – 0.9
65 – 225
WBC Run
Kensington Vets
Kensington High Street
London
HIGH
16/01/10
9:43 AM
149 mg/dL
42 mg/dL
2.6 mg/dL
16
4.9 mg/dL
10.6 mg/dL
6.9 g/dL
3.1 g/dL
3.8 g/dL
0.8
40 U/L
42 U/L
1 U/L
0.2 mg/dL
169 mg/dL
Size
Na
K
Cl
HCO3
AnGap
tCO2(ven)
PCO2(ven)
pH(ven)
SNAPshot Dx
®
152.0 mmol/L
3.9 mmol/L
116.0 mmol/L
11.0 mmol/L
28.9 mmol/L
12.2 mmol/L
37.3 mmHg
7.39
150.0 – 160.0
3.5 – 5.8
112.0 – 129.0
22.0 – 24.0
27.0 – 31.0
34.0 – 38.0
7.24 – 7.40
Fluorescence
VetStat (April 22, 2010 4:45 PM)
LOW
LOW
16/01/10
9:43 AM
3.5 μg/dL
SNAPshot Dx (April 22, 2010 4:45 PM)
Total T4
Analizator do odczytu
wyników testów SNAP®
Fluorescence
uorescence
RBC
WBC
RETIC
RBC Frag
PLT
4.0 μg/dL
<0.8 μg/dL
0.8–4.7 μg/dL
2.3–4.7 μg/dL
>4.7 μg/dL
Low
Normal
Borderline High
High
Granularity
NEU
EOS
IDEXX VetLab UA (April 22, 2010 4:45 PM)
pH
PRO
GLU
KET
UBG
BIL
BLD
LYM
BASO
6.5
1+
negative
negative
negative
negative
negative
FeLV
Printed: April 23, 2010 10:52
FIV AM
HW
negative
negative
negative
16/01/10
9:43 AM
6.5
negative
negative
negative
negative
negative
negative
16/01/10
9:43 AM
SNAP Feline Triple (April 22, 2010 4:45 PM)
VetTest®
MONO
URBC
Page 1 of 2
Analizator Biochemiczny
Printed: April 23, 2010 10:52 AM
VetStat
Page 2 of 2
®
Analizator do oznaczania poziomu elektrolitów i do gazometrii
IDEXX VetLab® UA™
Analizator do badania moczu
Coag Dx™
•
•
•
•
•
•
•
•
•
SNAP®
SNAP®
SNAP®
SNAP®
SNAP®
SNAP®
SNAP®
SNAP®
SNAP®
4Dx® PLUS (psy)
cPL™ (psy)
fPL™ (koty)
Combo Plus (FeLV/FIV) (koty)
FeLV Ag (koty)
Heartworm (psy)
Parvo (psy)
Leishmania (psy)
Giardia (psy)
Analizator do oznaczania
czasów krzepnięcia
Testy SNAP®
Manual_new_2012.indb 325
12-12-18 09:15
Notatki
326
Manual_new_2012.indb 326
12-12-18 09:15
Manual_new_2012.indb 327
12-12-18 09:15
Manual_new_2012.indb 328
12-12-18 09:15