Ocena ryzyka zawodowego-czynniki chemiczne
advertisement
Analiza i ocena ryzyka zawodowego pracowników narażonych na występowanie szkodliwych czynników chemicznych Katarzyna Szymczak-Czyżewicz Oddział Higieny Pracy WSSE w Szczecinie 1 „Ryzyko zawodowe stwarzane przez czynnik chemiczny – prawdopodobieństwo (możliwość) wystąpienia potencjalnej szkody zdrowotnej w warunkach stosowania czynnika chemicznego lub narażenia na czynnik chemiczny w miejscu pracy.” Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych 2 • Obowiązki pracodawcy • Pracodawca jest obowiązany do poinformowania pracownika o stwarzanych przez szkodliwe substancje i mieszaniny zagrożeniach dla zdrowia. • Obowiązkiem pracodawcy jest również zapoznanie pracownika z informacjami zawartymi w karcie charakterystyki substancji niebezpiecznych oraz podjęcie niezbędnych działań zapobiegających powstaniu zagrożenia. 3 • Ponadto pracodawca jest obowiązany do uzyskania dodatkowej informacji od dostawcy (producenta, importera lub dystrybutora) czynnika chemicznego lub z innych dostępnych mu źródeł, jeżeli jest to niezbędne w celu dokonania oceny ryzyka zawodowego. • Szczególną ochroną są objęci pracownicy młodociani i kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. 4 • W ocenie ryzyka zawodowego należy uwzględnić: • niebezpieczne właściwości poszczególnych czynników chemicznych, • otrzymane od dostawców informacje dotyczące zagrożenia poszczególnymi czynnikami chemicznymi oraz zaleceniami ich bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w kartach charakterystyki substancji chemicznych niebezpiecznych, • rodzaj, poziom i czas trwania narażenia, • wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, • efekty działań zapobiegawczych, • warunki pracy przy procesach produkcyjnych z zastosowaniem substancji chemicznych. 5 • Oceniając ryzyko zawodowe należy wziąć również pod uwagę czynniki wpływające na prawdopodobieństwo doznania szkody przez pracowników: • ilość stosowanej substancji, • sposób stosowania substancji wpływający na skalę jej uwalniania, • ekspozycję pracowników na zagrożenie, możliwość minimalizowania obecności pracowników w strefie narażenia, • skuteczność środków ochrony zbiorowej, • skuteczność środków ochrony indywidualnej, • możliwość ograniczenia skutków narażenia poprzez sprawny system udzielania pierwszej pomocy, 6 • Do oceny ryzyka zawodowego należy wykorzystać informacje dotyczące: • lokalizacji stanowiska pracy i/lub realizowanych na nim zadań, • osób, pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych osób, dla których przyjmuje się inne szczególne kryteria, takich jak np. kobiety w ciąży, • stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych, • wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby. 7 • Ocena ryzyka zawodowego • Krok pierwszy Pierwszym krokiem przy ocenie ryzyka zawodowego w narażeniu na szkodliwe czynniki chemiczne jest charakterystyka stanowiska: • procesy pracy, • typowe czynności w ramach procesu pracy, • czynniki chemiczne występujące w środowisku pracy, • miejsce występowania czynników chemicznych na stanowisku pracy, • dostępne ogólne informacje dotyczące narażenia. 8 • Krok drugi Drugim krokiem jest identyfikacja i charakterystyka zagrożeń, gdzie należy określić: • rodzaj szkodliwego czynnika chemicznego, • źródło zagrożenia, • stężenie w środowisku pracy, • czas trwania narażenia, • potencjalne działanie (niezależne, sumujące, wspomagające, antagonistyczne - osłabiające), • synergistyczne - drogi wchłaniania, • objawy zdrowotne, możliwe skutki zdrowotne. 9 • Choroby uczuleniowe skóry występują mających bezpośredni kontakt m.in. z: • • • • • • • • • u pracowników terpentyną, żywicami epoksydowymi, wyrobami gumowymi, niklem, kobaltem, formaliną, barwnikami anilinowymi i olejkami eterycznymi. Noszą one nazwę wyprysku kontaktowego uczuleniowego. 10 Identyfikacja zagrożeń Zagrożenia można zidentyfikować na podstawie analizy zebranych informacji. Do identyfikacji można wykorzystać: • metody z wykorzystaniem list kontrolnych, • wykazy czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych, • karty charakterystyki, • obowiązujące przepisy oraz normy, • dotychczasową wiedzę na temat zagrożeń występujących na analizowanym stanowisku, • inne bardziej zaawansowane metody identyfikacji, np. ekspertyzy i opinie ekspertów spoza organizacji. 11 • Krok trzeci Kolejnym krokiem jest szacowanie ryzyka prawdopodobieństwa narażenia. • Krok czwarty W tym kroku wartościuje się ryzyko i określa się, czy jest ono dopuszczalne. • Krok piąty Po ocenie ryzyka należy wybrać działania ograniczające lub eliminujące ryzyko. 12 W ocenie ryzyka zawodowego należy brać pod uwagę takie prace, w których może wystąpić istotny wzrost narażenia. Do takich prac należą np. naprawy, remonty. • W przypadkach gdy występuje narażenie na kilka czynników chemicznych, należy ocenić ryzyko stwarzane przez wszystkie czynniki chemiczne łącznie. 13 • Pracodawca obowiązany jest do ponownej oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny, jeżeli nastąpi: • zmiana w składzie czynnika chemicznego; • zmiana w procesie technologicznym; • postęp wiedzy medycznej dotyczącej oddziaływania tego czynnika na zdrowie. 14 • Przykład dokumentowania oceny ryzyka zawodowego wg Tomasza Grausza Nazwa zakładu pracy: ............................................................................. ............................................................................................................... Komórka organizacyjna: ......................................................................... ............................................................................................................... Nazwa stanowiska pracy: ........................................................................ ............................................................................................................... Data przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego: ................................ 1. opis stanowiska pracy:................................................................... a. stosowane maszyny, narzędzia i materiały - maszyny: ................................................................................... - narzędzia: ................................................................................. - materiały: .................................................................................. 15 b. wykonywane zadania (opis powinien zawierać szczegółowe zapisy włącznie z takimi czynnościami jak: sporządzanie roztworów ze stężonych substancji, rozpuszczanie czynników chemicznych w wodzie lub rozpuszczalnikach itp.) ……................................................................................................................................. c. Prace, przy których może wystąpić wzrost narażenia na czynniki chemiczne: ...................................................................................................................................... d. Występujące niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy: ...................................................................................................................................... 16 Lp. Nazwa substancji lub mieszaniny Właściwości [C, E, Xi, Xn, F, O, N] Składniki niebezpieczne Zwrot RiS 1. …... 17 Lp. Czynnik chemiczny Właściwości niebezpieczne NDS NDSCh NDSP 1. …… 18 Lp. Czynnik chemiczny Inne informacje dotyczące zagrożenia chemicznego (jeżeli są dostępne) 1. ..... 19 Lp. Czynnik chemiczny Czas narażenia Ilość czynnika w jednostce czasu Częstotliwość stosowania 1. …… 20 Lp. Czynnik chemiczny Rodzaj narażenia Poziom narażenia Czas trwania narażenia 1. …… 21 e. Wartości dopuszczalne stężeń w materiale biologicznym f. Środki ochrony: ■ zbiorowej: ...................................................................................... ■ indywidualnej: ................................................................................ g. Osoby pracujące na stanowisku 2. szacowanie ryzyka związanego z poszczególnymi czynnikami oraz przy możliwym wzroście narażenia, dokonane jedną z wybranych metod oraz łączna ocena dla wszystkich czynników chemicznych jeżeli występują jednocześnie. 22 3. Działania profilaktyczne i zapobiegawcze Lp. Czynnik chemiczny Działania zapobiegawcze Efekty działań zapobiegawczych 1. …… 23 4. Wyniki stanu zdrowia pracowników: ...................................................................................................................................... Skład zespołu dokonującego oceny ryzyka zawodowego: ................................................ ................................................ ................................................ Data sporządzenia .................................. Zatwierdził .............................................. 24 Standardy użytkowania - Zakaz Jedzenia Zakaz Picia Zakaz Palenia Minimalizowanie narażenia Oznakowanie Czystość 25 Najczęściej popełniane błędy: • Zbyt ogólne nazewnictwo „substancje chemiczne”, • Brak realnej oceny zagrożeń na stanowiskach pracy – brak analizy aktualnie używanej substancji, • Brak uwzględnienia wszystkich substancji chemicznych występujących w środowisku pracy, • Brak czasu narażenia na czynniki chemiczne, • Brak wskazania rodzaju czynnika chemicznego, • Nie uwzględnienie wyników badań i pomiarów czynników chemicznych, 26 • Brak określenia oddziaływania na organizm, • Brak informacji z kart charakterystyki lub odmienne informacje, • Brak opisu stanowiska pracy w tym używanych maszyn i narzędzi, czasu wykonywania poszczególnych czynności, • Brak uwzględnienia szczególnych warunków zagrożenia, • Brak łącznego narażenia na wszystkie czynniki chemiczne. 27 Widziałem słowa NIEBEZPIECZEŃSTWO, NIE i NIGDY, ale na resztę tekstu tylko rzuciłem okiem. Żródło: Humor w szkoleniach bhp www.SkuteczneBHP.pl 28 Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Szczecinie ul. Spedytorska 6/7 , 7070-632 Szczecin Centrala telefon : (91) 462 462--40 40--60 Fax / telefon : (91) 462 462--46 46--40 Sekretariat telefon : (91) 462462-39 39--54 Rejestracja medyczna telefon : (91) 462462-40 40--60 wew. 121 e-mail : [email protected] 29
