PPT Substancje niebezpieczne i ocena ryzyka - EU-OSHA

Substancje niebezpieczne
i
ocena ryzyka
Europejska kampania
na rzecz oceny ryzyka zawodowego
Czym są substancje niebezpieczne?
Substancje niebezpieczne:
• To ciecze, gazy lub ciała stałe, które stanowią zagrożenie
dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników.
• Występują prawie we wszystkich miejscach pracy, w tym
w MŚP (gospodarstwa rolne, salony fryzjerskie, warsztaty
naprawy motocykli, szpitale, szkoły …)
• Należą do nich czynniki chemiczne, a także biologiczne
(bakterie, wirusy, drożdże i pleśń, pasożyty ...)
• Obejmują zarówno produkty uboczne wytwarzane przy
wykonywaniu pracy, jak i surowce (dymy spawalnicze,
spaliny silników Diesla, pył drzewny, mąka stosowana
w piekarniach ...)
Substancje niebezpieczne i ich szkodliwe
oddziaływanie
Brak należytego zarządzania ryzykiem towarzyszącym
stosowaniu substancji niebezpiecznych może szkodzić
zdrowiu pracowników na wiele sposobów:
• wskutek jednokrotnego krótkotrwałego narażenia
• wskutek wielokrotnego narażenia
• wskutek długotrwałego kumulowania się substancji
w organizmie.
Skutki zdrowotne
Substancje niebezpieczne mogą wywoływać wiele różnych
skutków zdrowotnych, w tym:
• skutki ostre: zatrucie, uduszenie, wybuch i pożar
•
skutki długotrwałe, na przykład:
► choroby układu oddechowego (zmiany w drogach oddechowych i płucach), takie
jak astma, zapalenie błon śluzowych nosa, pylica azbestowa i pylica krzemowa
► choroby nowotworowe będące chorobami zawodowymi (białaczka, rak płuc,
międzybłoniak, rak jamy nosowej)
•
skutki zdrowotne, które mogą mieć charakter zarówno ostry,
jak i długotrwały:
► choroby skóry, problemy z rozrodczością i wady wrodzone, alergie
•
•
•
niektóre substancje mogą odkładać się w organizmie
niektóre substancje mogą prowadzić do powstania efektu kumulacji
niektóre substancje mogą być wchłaniane przez skórę
Substancje niebezpieczne — prawo
• Ustawodawstwo w tej dziedzinie obejmuje przepisy w sprawie
ochrony pracowników przed zagrożeniami powodowanymi przez:
► czynniki chemiczne
► czynniki biologiczne
► substancje rakotwórcze i mutagenne (w tym azbest i pył drzewny)
• Prezpisy dotyczące klasyfikacji i oznakowania są równie istotne,
natomiast nie mają zastosowania w odniesieniu do wszystkich
substancji niebezpiecznych (np. produkty chemiczne używane
przez fryzjerów, produkty farmaceutyczne)
• Na niektóre substancje i procedury pracy nakładane są
ograniczenia dotyczące stosowania i wprowadzania do obrotu.
• Należy zapoznać się z odpowiednimi przepisami krajowymi, które
mogą dotyczyć stosowania niebezpiecznych substancji w miejscu
pracy.
Inne odpowienie przepisy
• REACH
rozporządzenie Wspólnoty Europejskiej WE 1907/2006 tworzy nowy,
jednolity system rejestracji, oceny i udzielania zezwoleń
w zakresie chemikaliów (Registration, Evaluation and Authorisation
of Chemicals):
► ma na celu szerszą ochronę środowiska i zdrowia użytkowników
► zwiększa odpowiedzialność przemysłu za zarządzanie ryzykiem
związanym z chemikaliami i za dostarczanie informacji na temat
bezpieczeństwa substancji wszystkim tym, którzy produkują lub stosują
daną substancję.
► Więcej informacji na temat REACH: http://echa.europa.eu/
• GHS — Globalny Ujednolicony System Klasyfikacji i Znakowania
Substancji Chemicznych, opublikowany przez ONZ — będzie również
miał wpływ na zdrowie pracowników
► Więcej informacji na temat GHS: http://ec.europa.eu/enterprise/reach/ghs_en.htm
Krótko mówiąc...
• Pracodawcy w UE są prawnie zobowiązani do ochrony
swoich pracowników przed szkodliwym działaniem
substancji niebezpiecznych w miejscu pracy.
• Aby chronić pracowników przed działaniem substancji
niebezpiecznych, pracodawcy są prawnie zobowiązani do
dokonywania oceny ryzyka. Pracownicy powinni
uczestniczyć w realizacji tego zadania.
Co to jest ocena ryzyka zawodowego?
• Ocena ryzyka zawodowego jest to proces szacowania
ryzyka, jakie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników
wynika z zagrożeń w miejscu pracy. Polega na
systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy, w
którym analizuje się:
► co może spowodować uraz lub uszkodzenie ciała
► czy można zlikwidować zagrożenia, a jeżeli nie jest to możliwe ► jakie środki zapobiegawcze lub ochronne powinny zostać
wprowadzone w celu kontrolowania ryzyka.
• Ocena ryzyka zawodowego jest podstawą skutecznego
zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, a także
sposobem na ograniczenie wypadków związanych z pracą i
zapadalności na choroby zawodowe.
Ocena ryzyka w przypadku substancji niebezpiecznych
• Ocena ryzyka w przypadku substancji niebezpiecznych
odbywa się na tych samych zasadach i w oparciu o te
same procesy, co w przypadku innych rodzajów ryzyka
zawodowego
• Niezależnie od tego, kto dokonuje oceny ryzyka, istotne
jest, aby zasięgać opinii pracowników i włączać ich w ten
proces. Oni:
► znają swoje miejsce pracy
► są osobami, które będą musiały wdrożyć zmiany
w zakresie warunków pracy/stosowanych praktyk.
• Istnieją różne metody. Jednak w przypadku większości
przedsiębiorstw sprawdza się proste podejście
pięcioetapowe.
Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób
zagrożonych (1)
• Zidentyfikowanie substancji o potencjalnie szkodliwym
oddziaływaniu oraz wskazanie pracowników, którzy mogą być
narażeni na działanie tych substancji
• Szczególną uwagę należy zwrócić na grupy pracowników,
którzy mogą być narażeni na podwyższone ryzyko, np.:
► młodzi pracownicy
► kobiety ciężarne i matki karmiące
► pracownicy migrujący
► pracownicy nieprzeszkoleni lub niedoświadczeni
► osoby sprzątające, wykonawcy zewnętrzni i osoby postronne.
Pamiętaj: zagrożeniem może być wszystko — materiały,
urządzenia, metody pracy lub stosowane praktyki — wszystko,
co może spowodować wypadek lub chorobę.
Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób
zagrożonych (2)
Przy ustalaniu zagrożeń pomocne będzie:
• sporządzenie wykazu substancji stosowanych i wytwarzanych w
miejscu pracy
• zebranie informacji na temat tych substancji np. dotyczących ich
szkodliwego oddziaływania i wskazujących, jak do tego może dojść
► Ważnym źródłem informacji są znormalizowane etykiety bezpieczeństwa, symbole oznaczenia
ryzyka oraz karty charakterystyki (SDS), które dostawca danego produktu chemicznego jest
zobowiązany zapewnić
• sprawdzenie dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego (OEL)
tych substancji w miejscu pracy
► OEL pomagają kontrolować poziom narażenia na substancje niebezpieczne w miejscu pracy
poprzez wyznaczenie maksymalnej wysokości stężenia danej substancji
(w powietrzu)
• stwierdzenie, czy masz do czynienia z substancjami rakotwórczymi
lub mutagennymi, w przypadku których obowiązują bardziej
rygorystyczne przepisy
• Więcej informacji znajduje się w biuletynie Facts 33 i Facts 35
Etap 2: Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich
według ważności
• Ocena narażenia pracowników na działanie ustalonych substancji
niebezpiecznych, zwrócenie uwagi na rodzaj, intensywność, okres
trwania, częstotliwość narażenia pracowników
• Analiza stosowanych procedur pracy
• Analiza narażenia na działanie czynników mieszanych
• Analiza skutków wynikających z połączenia z innymi rodzajami
ryzyka, na przykład:
► zagrożeniami pożarowymi występującymi w pobliżu substancji palnych
► ciężką pracą fizyczną, która może przyczynić się do zwiększonego
wchłaniania produktów chemicznych,
► pracą w środowisku wilgotnym, która może przyczynić się do wzmożonego
oddziaływania produktów chemicznych na skórę
• Wykaz można następnie wykorzystać do sporządzenia planu
działania.
Pamiętaj: ryzyko to małe lub duże prawdopodobieństwo, że ktoś może
zostać poszkodowany w wyniku narażenia.
Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania
zapobiegawczego (1)
Przestrzeganie hierarchii ważności środków, które zapobiegają
narażeniu pracowników na działanie substancji
niebezpiecznych lub które obniżają poziom tego narażenia:
• wyeliminowanie — najlepszy sposób zmniejszenia ryzyka
związanego z substancjami niebezpiecznymi
► wykluczenie potrzeby stosowania substancji niebezpiecznej poprzez
zmianę procesu lub produktu, w którym dana substancja jest stosowana
• zastępowanie — w przypadku gdy wyeliminowanie nie jest
możliwe
► zastępowanie/zamiana substancji niebezpiecznej innymi substancjami/na
inne substancje, które są bezpieczne lub mniej szkodliwe
Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania
zapobiegawczego (2)
• Kontrolowanie — jeżeli danej substancji lub procesu nie
da się wyeliminować lub zastąpić
► zapobieganie narażeniu lub obniżanie jego poziomu poprzez
podjęcie takich działań, jak:
• hermetyzacja procesu technologicznego będącego źródłem
emisji substancji niebezpiecznej
• kontrolowanie emisji u źródła
• lepsze zarządzanie procesami technologicznymi
• rozwiązania techniczne służące ograniczeniu narażenia do
minimum
• ograniczenie liczby pracowników narażonych na działanie
substancji niebezpiecznych oraz skrócenie czasu
i zmniejszenie intensywności tego narażenia
• w przypadku gdy narażeniu nie można zapobiec przy pomocy
innych metod, należy zapewnić pracownikom odpowiednie
środki ochrony osobistej oraz przeszkolenie w zakresie ich
stosowania.
Zastępowanie — procesy robocze
• Należy zacząć od substancji i procesów roboczych, które
► już spowodowały problemy w Twoim przedsiębiorstwie
(problemy zdrowotne, wypadki lub inne zdarzenia)
► powodują konieczność stałego nadzoru zdrowia (np. badań
medycznych pracowników)
► objęte są odpowiednimi przepisami krajowymi nakładającymi
ograniczenia na ich używanie w miejscu pracy
► powodują znaczne narażenie pracowników lub skutkują
narażeniem wielu pracowników.
• Procesy robocze wymagające przeanalizowania to:
► procesy „otwarte”, np. malowanie dużych powierzchni,
mieszanie/łączenie w otwartych pojemnikach/naczyniach
► procesy powodujące powstawanie pyłów, oparów lub dymów
bądź doprowadzające do rozpraszania się cieczy w powietrzu np.
spawanie, malowanie natryskowe.
Zastępowanie — substancje
• Przeanalizowania wymagają substancje, które:
► zwiększają ryzyko pożaru lub wybuchu
► są lotne, np. lotne związki organiczne, lub rozpraszają się
w powietrzu (aerozole, pyły)
► powodują poważne zagrożenie dla zdrowia, np. trucizny, czynniki
korozyjne i środki drażniące;
► są źródłem stałego zagrożenia dla zdrowia, np. alergeny,
substancje mające wpływ na rozrodczość
► wywołują choroby zawodowe
► mogą być wchłaniane przez skórę
► powodują konieczność stosowania środków ochrony osobistej
(np. ochrony dróg oddechowych).
• Więcej informacji znajduje się w biuletynie Facts 34
Substancje rakotwórcze i mutagenne
• Przepisy dotyczące substancji rakotwórczych i mutagennych
przewidują bardziej rygorystyczne wymagania:
► substancje rakotwórcze i mutagenne muszą zostać zastąpione
w takim stopniu, w jakim jest to technicznie możliwe
► hermetyzacja procesu technologicznego emitującego takie
substancje jest obowiązkowa, o ile jest technicznie wykonalna
► dostęp pracowników musi być ograniczony
► dokumentacja dotycząca narażenia pracowników musi być
bardziej szczegółowa i musi być przechowywana przez okres
dłuższy
► pracownicy muszą otrzymywać więcej informacji na temat
zagrożenia i monitorowania stanu zdrowia.
• Należy zapoznać się z odpowiednimi przepisami krajowymi,
które mogą dotyczyć stosowania niebezpiecznych substancji
w miejscu pracy
Etap 4: Podjęcie działania
• Wprowadzenie środków zapobiegawczych i środków
ochrony
• Elementem skutecznej realizacji przedsięwzięć jest
opracowanie planu, w którym należy określić:
► zakresy odpowiedzialności
► przewidywany termin zakończenia zadania
► zasoby przydzielone w celu wdrożenia środków
► termin przeglądu oceny i podmiot dokonujący tego
przeglądu
• Działania na rzecz wyeliminowania ryzyka, jego
substytucji lub kontrolowania należy traktować
priorytetowo.
Etap 5: Monitorowanie i przegląd
• Należy monitorować skuteczność środków
zapobiegawczych
• Ocena ryzyka musi być poddawana przeglądowi zawsze,
gdy w organizacji zachodzą istotne zmiany:
►w przypadku zmian w procedurze pracy
►w przypadku wprowadzenia nowych chemikaliów lub
procedur pracy
►w razie wypadków lub pojawienia się problemów
zdrowotnych
►okresowo w celu zagwarantowania, że ustalenia
zawarte w ocenie ryzyka są nadal aktualne.
Dokumentacja oceny ryzyka
• Dokumentacja oceny ryzyka, którą należy prowadzić,
stanowi podstawę:
► przekazywania informacji osobom zainteresowanym
► ustalenia, czy niezbędne środki zostały wprowadzone
► przygotowania materiału dowodowego dla organów nadzoru
► modyfikacji środków, w razie zaistnienia zmian.
Porady dla pracowników
• Zachowanie środków ostrożności dotyczących substancji
niebezpiecznych wymaga, aby pracownicy otrzymywali na
bieżąco informacje dotyczące takich kwestii, jak:
► ustalenia wynikające z oceny ryzyka
► zagrożenia, na jakie są narażeni
► ewentualne skutki tych zagrożeń
► działania, jakie muszą podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa
sobie i innym
► działania, jakie należy podjąć w razie wypadku lub niekorzystnego
rozwoju sytuacji
► sposób rozpoznania niekorzystnego rozwoju sytuacji
► dane dotyczące osoby, do której należy zgłaszać wszelkie problemy
► sposób postępowania podczas wykonywania prac konserwacyjnych
► wyniki monitorowania każdego narażenia lub kontroli stanu zdrowia.
Porady dla pracodawców: przekazywanie informacji
• Prawidłowy sposób przekazywania informacji między
pracodawcą i pracownikiem wymaga:
► dysponowania wykazem substancji niebezpiecznych stosowanych
i wytwarzanych w procesie roboczym
► dysponowania kartami charakterystyki (SDS) i podobnymi dostępnymi
dokumentami w odniesieniu do każdej substancji niebezpiecznej
► przygotowania instrukcji roboczych opartych na informacjach dotyczących
substancji niebezpiecznych
► upewnienia się, że pojemniki przeznaczone na substancje niebezpieczne są
wyraźnie oznakowane
► przekazywania wyników oceny ryzyka
► systematycznego pytania pracowników o potencjalne problemy związane ze
stanem zdrowia i bezpieczeństwa
► zapewniania pracownikom wszelkich istotnych informacji, instrukcji
i szkoleń dotyczących substancji niebezpiecznej występującej w miejscu
pracy.
http://hw.osha.europa.eu
Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy.
Europejska kampania
na rzecz oceny ryzyka zawodowego