POLSKA MYŚL POLITYCZNA Powtórzenie wiadomości do

POLSKA MYŚL POLITYCZNA
Powtórzenie wiadomości do kolokwium nr 1
Opracował Adam Górka
II. Myśl polityczna jako przedmiot badań politologa
Myśl polityczna – koncepcje afirmujące, negujące lub reformujące zastany ład polityczny.
Twórcy myśli politycznej:
 podmioty jednostkowe
 np. Piłsudski, Witos, Daszyński, Balicki, Dmowski
 podmioty zbiorowe
 partie polityczne
 organizacje społeczne
 elity polityczne
 przykłady: Narodowa Demokracja, środowisko piłsudczyków
 podmioty o charakterze kratologicznym
 działacze
 posłowie
 organy państwa
Badania nad myślą polityczną rozpoczął w 1975 roku prof. Henryk Zieliński w ośrodku
wrocławskim.
Przyczyny aktualności badań nad myślą polityczną:
 niejednoznaczność definicji
 brak możliwości szerokich badań w tej dziedzinie w czasach Polski Ludowej
 szukanie odpowiedzi na dylematy
 próba zrozumienia przeszlości
 wpływ myśli politycznej na obecną rzeczywistość
Myśl polityczna jest częścią szerszej myśli społecznej, która obejmuje także na przyklad myśl
historyczną czy myśl pedagogiczną.
Ślady myśli politycznej a świadectwa myśli politycznej
Ślady myśli politycznej mają charakter niematerialny. Są to podejmowane decyzje polityczne.
Świadectwa mają natomiast charakter materialny. Są to wszelkiego rodzaju źródła. Zaliczamy do
nich:
 dokumenty programowe
 pisma teoretyczne i publicystyczne czołowych działaczy i teoretyków
 Manifest Komunistyczny
 Myśli nowoczesnego Polaka Romana Dmowskiego
 Egoizm narodowy wobec etyki Zygmunta Balickiego
 prasę
 listy, pamiętniki, wspomnienia
 wywiady, przemówienie, filmy, utwory literackie
W badaniach myśli politycznej nie należy ograniczać się jedynie do źródeł o charakterze programu
partii ponieważ warto sprawdzić jak się miała teoria do praktyki, czy opinie indywidualne
pokrywały się ze zbiorowymi oraz aby uchwycić klimat kulturalny, ideowy i społeczny epoki.
Kategorie badań nad polską myślą polityczną do 1918 roku:
 odzyskanie niepodległości
 koncepcja granic
 lojalizm wobec zaborców
 ustrój przyszłego państwa
 stosunek do sąsiadów, sojuszników i mocarstw
 stosunek do zaborców
 sposób na odzyskanie niepodległości
legitymizacja władzy
 uobywatelnienie i uwłaszczenie chłopów
 stosunek do mniejszości narodowych
 problemy edukacyjne i wychowawcze
 stosunek do ideologii romantycznej
Kategorie badań nad polską myślą polityczną do 1918 roku:
 polityczne
 ustanowienie władzy centralnej
 polityka zagraniczna
 utrwalenie niepodległości
 ustrój państwa (pozycja głowy państwa, parlamentu)
 odzyskanie zaufania na arenie międzynarodowej
 budowa sojuszy
 ekonomiczne
 przezwyciężenie podziałów pozaborowych
 system walutowy
 zwalczanie bezrobocia
 stosunek do kapitału zagranicznego
 rózne formy własności
 społeczne
 problemy narodowościowe
 problemy religijne
 polityka socjalna
 zwalczanie separatyzmu
Stan badań nad myślą polityczną:
 nieprzebadane pozostają ugrupowania marginalne
 nie przeprowadzono badań na temat stosunków z mniejszymi państwami
 badania są ogolnie dość zaawansowane ale wciąż jest wiele luk
 mało jest badań komparatystycznych między myślą polską a światową

III. Myśl polityczna ojców nacjonalizmu polskiego. Jan Ludwik Popławski i
Zygmunt Balicki jako twórcy...
Zarówno Popławski jak i Balicki należeli do tzw. pokolenia niepokornych. Mianem tym określa
się generację działaczy politycznych urodzonych w latach 50. i 60. XIX wieku, którzy swą
działalność polityczną rozpoczęli w latach 80. i 90. XIX wieku. Przeciwstawiali się oni marazmowi
politycznemu, który powstał po upadku powstania styczniowego oraz apolityzmowi wywodzącemu
się z pozytywizmu.
Jan Ludwik Popławski
Organizacje, w których działał:
 Synowie Ojczyzny
 Liga Polska
 Liga Narodowa
 Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe
 Konfederacja Narodu Polskiego
Bliscy współpracownicy Popławskiego:
 Adam Szymański
 Zygmunt Balicki
 Roman Dmowski
Lud i naród Jana Ludwika Popławskiego:
 zróżnicowanie pojęć naród i lud
 naród to społeczny organizm, utworzony historycznie, posiadający łączące go cechy
 jedność terytorialna narodu
pojmowanie narodu jako całości społeczeństwa a ludu jedynie jako jego części
 konieczność edukacji chłopów jako czynnik mogący przybliżyć niepodległość
 przeświadczenie o istnieniu duchowości narodu
 pojęcie ludu obejmuje tych, którzy utrzymują się z pracy własnej, to jest: chłopów,
robotników, ubogie mieszczaństwo i inteligencję pracującą
 brak poparcia ludu przyczyną upadku powstań narodowych
 zjednoczenie ludu warunkiem koniecznym dla odzyskania niepodległości
 nie przez naród dla ludu ale przez lud dla narodu – warstwy ludowe według Popławskiego
stanowiły 70% narodu
 lud jest podstawą narodu ze względu na swoją pracę
 lud jest rdzeniem polskości i jest odporny na wynarodowienie, przechowuje polską tradycję,
język i zwyczaje
 warstwy oświecone (inteligencja, szlachta) powinny kierować narodem i zajmować
stanowiska w administracji zaborczej
Naród według Popławskiego:
 ludzie związani siłą
 elementy składające się na siłę narodu należy odnaleźć i się o nie troszczyć
 takimi elementami są: jedność pochodzenia, tradycja historyczna i więzy polityczne
Źródła poglądów Popławskiego:
 konserwatyzm
 tradycje kościelne (chadeckie)
 romantyzm i pozytywizm
Zygmunt Balicki
Balicki zaczynał działalność jako członek grupy socjalistycznej. Dopiero po pewnym czasie mu się
odwidziało i został narodowcem. Epizod sojalistyczny w swoich życiorysach miało też wielu
innych przedstawicieli ND.
Współpracownicy Balickiego:
 Jan Ludwik Popławski
 Roman Dmowski
 Bolesław Limanowski
 Zygmunt Miłkowski
 Kazimierz Sosnowski
Tytuły prasowe, w których publikował Balicki:
 Głos
 Gazeta warszawska
 Przegląd narodowy
 Przegląd wszechpolski
Egoizm narodowy wobec etyki Zygmunta Balickiego (data wydania 1903)
 skomplikowany styl pisania, dużo specjalistycznych określeń (przez to dla wielu praca jest
niezrozumiała)
 funkcjonowanie państwa opiera się na odbieraniu terytorium słabszym
 państwo słabo może stać się silnym
 naród musi postępować egoistycznie
 rozpatrywanie wszystkiego przez pryzmat narodu
 poświęcenie uwagi pojeciom altruizmu i egoizmu aby objaśnić polską rzeczywistość,
sojusze i ich zawieranie przez konkretne osoby
 rozważanie moralności i etyki z punktu widzenia interesu narodowego
 altruizm postrzegany jako cecha negatywna
 egoizm daje poczucie świadomości
 porównanie środowiska międzynarodowego do walki wilków gdzie nie ma sprawiedliwości
poza zemstą
 walka i rywalizacja regulują wszystkie rodzaje stosunków międzyludzkich, w tym stosunki

międzynarodowe
 inny kraj był, jest i zawsze będzie wrogiem
 obywatel ma być żołnierzem swojego narodu
 przeciwstawienie etyki narodowej etyce jednostkowej
 etyka narodowa powinna byc nadrzędną w stosunku do każdej innej (jednostkowej,
grupowej)
 etyka jednostkowa dąży do zrobienia z człowieka ideału a ideałów nie ma
 Polacy wielokrotnie pracowali na korzyść innych narodów nie uzyskując nic w zamian
(pomoc Francji napoleońskiej, odsiecz wiedeńska)
 wszelki altruizm jest głupotą polityczną
 naród polski nie odznacza się egoizmem narodowym i trzeba to zmienić
 wzorem był egoizm narodowy USA i Anglii – prowadziły one politykę okupacji przy
jednoczesnym poszanowaniu lokalnej kultury
 egoizm narodowy może być szlachetny – zgodny z prawem i zwyczajami
Zasady wychowania narodowego Zygmunta Balickiego
 instrukcja jak powinna być wychowywana młodzież
 zróżnicowanie wychowania chłopców i dziewcząt
 kształtowac należy człowieka gdy jest młody, jeszcze nie zsocjalizowany
 koniczność wychowania narodowego ze względu na bliską możliwość odzyskania
niepodległości
 chęć odzyskania niepodległosci przez wychowanie, kulturę ze względu na brak faktycznej
siły i techniki
 społeczeństwo należy wychowywać dla dobra narodu, aby odzyskać i utrzymać
niepodległość
 ideał człowieka-obywatela:
 poszanowanie kultury ojczyzny
 przywiązanie do przodków i ziemi
 świadomość historii
 wzór żołnierza-obywatela (dzielność, zasady, poczucie obowiązku, kolezeństwo,
współpraca w grupie, karność, solidarność, odpowiedzialność)
IV. Myśl polityczna Narodowej Demokracji w latach 1918-1939
Zakres pojęcia Narodowa Demokracja:
 grupa polityków
 ludzie kultury
 ruch społeczny
 tytuły prasowe
Części składowe Narodowej Demokracji:
 formalne struktury partyjne
 organizacje pomocnicze
 organy prasowe
 organizacje wojskowe (np. Błękitna Armia)
 organizacje młodzieżowe (np. Zet)
 organizacje paramilitarne
 organizacje kobiece
 organizacje kombatanckie
 inne organizacje
Powody tak szerokiego zakresu zjawiska Narodowej Demokracji:
 chęć włączenia do swojego grona specjalistów
 konieczność legitymizacji
 chęć dotarcia do wszystkich warstw społecznych
 wspólnotowa koncepcja narodu
Organy prasowe Narodowej Demokracji:
 Przegląd Narodowy
 Przegląd Wszechpolski
 Polityka Narodowa
 Goniec Poranny i Wieczorny
 Gazeta Poranna – 2 grosze
 Słowo Polskie
 Kurier Poznański
 Gazeta Warszawska
 Warszawski Dziennik Narodowy
 Kurier Warszawski
 Głos
 Gazeta Polska
Twórcy myśli politycznej Narodowej Demokracji:
 Roman Dmowski
 Roman Rybarski
 Jan Ludwik Popławski
 Władysław Grabski
 Marian Seyda
 Zygmunt Balicki
 Tadeusz Bielecki
 Henryk Rossman
 Józef Biliński
 Bernard Chrzanowski
 Jan Dołęga-Zakrzewski
 Aleksander Dębski (z Radomia!)
 Zygmunt Federowicz
 Jędrzej Giertych
 Kazimierz Kobylański
 Stefan Natanson
 Bolesław Piasecki
 Marian Rojek
 Napoleon Siemaszko
 Zbigniew Stypułkowski
 Wojciech Trąpczyński
 Zygmunt Wasilewski
 Maurycy Zamoyski
 Aleksander Zwierzyński
Inspiracje Narodowej Demokracji:
 stosunek do przeszłości (myśl XVIII wieku)
 hasła pozytywistyczne (praca organiczna, praca u podstaw)
 oderwanie od myśli szlacheckiej
 myśl romantyczna (mistycyzm narodowy, solidarność słowiańska w opozycji do
germanizmu, fascynacja ludowością)
 krytyka idei XIX wieku (wolność, równość, braterstwo)
 religia katolicka
 faszyzm
 kult wodza (przy jednoczesnym zwróceniu uwagi na brak kontroli nad jednostką
decyzyjną)
 brak możliwości przeniesienia na grunt polski
 prymat obowiązków nad prawami
 antysemityzm
Zapożyczenia Narodowej Demokracji nie były nigdy dosłowne, bezkrytyczne. Myśl polityczna ND
była zawsze oryginalna i dostosowana do bieżących potrzeb narodu.
System wartości Narodowej Demokracji:
 naród
 wartość naczelna, decydująca o innych
 istnienie duszy narodowej
 praca
 umacnianie gospodarczej pozycji narodu
 wpływ na kształtowanie się rodziny
 praca ma słuzyć narodowi (jest to obowiązek jednostki wobec narodu)
 rodzina
 rola kobiet – wychowanie młodego pokolenia
 harmonizowanie stosunków społecznych
 przekazywanie wartości kolejnym pokoleniom
 podstawowa komórka narodu
 podstawa przetrwania i utrwalenia tożsamości narodowej
 religia
 filar utrwalający wartości
 wzbogaca naród
 rola arbitra społecznego
Problem władzy w państwie
 władzę powinna sprawować elita intelektualna
 cenzus wykształcenia w wyborach
 silna władza (najlepiej shierarchizowana)
 kryteria rekrutacji do elity:
 wykształcenie
 majętność (żeby nie działać dla swojego interesu)
 karność
 odebranie prawa glosu mniejszościom narodowym
 przekonanie o politycznej bierności ludu
 rozwiązania ustrojowe:
 oparcie na zasadzie hierarchii
 prymat obowiązków nad wolnościami
 demokracja przedstawicielska (ale parlament nie jest dobrym rozwiązaniem)
 trójszczeblowy podział kraju
 pozytywny stosunek do samorządu jako do sposobu na oddolną mobilizację ludności,
zabezpieczenia przed dyktatorstwem i szkoły działania na rzecz większej wspólnoty
 wizja społeczeństwa:
 hierarchiczność
 wspólnotowość
Stosunek Narodowej Demokracji do mniejszości narodowych w Polsce:
 odebranie praw mniejszościom
 asymilacja mniejszości słowiańskich
 promowanie wierności państwu
 zwalczanie separatyzmu
 grupa mniejszości słowiańskich:
 Białorusini
 Ukraińcy
 grupa przybyszów:
 Niemcy
 Żydzi
 mniejszości słowiańskie można łatwo zasymilować jako narody młode
nie są nawet nazywane mniejszościami narodowymi czy narodami a jedynie ludnością
 wspólnota historyczno-kulturowa
 zapóźnienie cywilizacyjno-kulturowe Białorusinów i Ukraińców
zagrożenie ze strony przybyszów
 za mocne zakorzenienie ich we własnej kulturze aby mogli byc zasymilowani


V. Myśl polityczna Romana Dmowskiego
Kilka faktów z życia:
 urodził się 9 VIII 1864 pod Warszawą (obecna Praga Południe)
 działalność spoleczno-polityczną zaczął już mając 17 lat
 miał wykształcenie przyrodnicze, co wpłynęło na kształtowanie się jego poglądow
 był członkiem Ligi Polskiej i założycielem Ligi Narodowej
 dwukrotnie wybrany do rosyjskiej Dumy
 wygłosił expose na posiedzeniu Rady Dziesięciu na konferencji w Wersalu i sam się tlumaczył
na francuski i angielski bo nie ufał tłumaczom
 był członkiem Rady Obrony Państwa w czasie wojny z bolszewikami i posłem na Sejm RP
 założył Obóz Wielkiej Polski
 zmarł 2 I 1939, pochowano go na Cmentarzu Bródnowskim a jego pogrzeb był prawdopodobnie
największą manifestacją narodową w II RP (200tys uczestników)
 nigdy się nie ożenił bo mu kiedyś Piłsudski odbił dziewczynę
Myśli nowoczesnego Polaka Romana Dmowskiego (wydane w 1902 roku na łamach Przeglądu
Wszechpolskiego)
 zwane katechizmem nacjonalisty polskiego oraz manifestem ideowym polskiego
nacjonalizmu
 konkretny program dla społeczeństwa polskiego
 tekst bardzo ważny dla kształtowania się nacjonalizmu polskiego, a także później dla
konsolidacji tego ruchu
 pisane językiem rzeczowym i zrozumiałym
 przemawia do uczuć i emocji adresata
 wyraźnie określony adresat: ludzie, którzy czują więź, łączność z narodem
 ideą przewodnią stosunek jednostki do narodu i patriotyzm
 pierwsze słowa – Jestem Polakiem... nawiązują do romantyzmu, monologu Konrada z
Dziadów Mickiewicza (Ja kocham cały naród...)
 etyka w M.N.P.:
 za etyczne uznane są dzialania zgodne z interesem narodu
 każde inne działanie (internacjonalistyczne) jest nieetyczne
 zasada egoizmu narodowego (jak u Balickiego)
 przeciwnicy ideowi – patrioci i demokraci starej daty
 chcieli akcji zbrojnych
 zgadzali się na Polskę z mniejszościami narodowymi
 według nich patriotyzm ograniczał się tylko do odzyskania niepodległości
 kierowanie się hasłem Za naszą i waszą wolność
 nowoczesny patriotyzm
 przedmiotem naród jako żywy organizm społeczny
 celem pomnożenie dobra narodu
 ścisły związek jednostki ze spoleczeństwem (uznawanie jego potrzeb i krzywd za swoje)
 nowa etyka – etyka obywatelskiego czynu
 wady polskiego społeczeństwa:
 lenistwo
 tchórzliwość
 służba u wrogów
 optymistyczny charakter pracy, źródła optymizmu:
polskie tradycje
 wiara w rychłe odzyskanie niepodległości
 rozwój warstw ludowych na przełomie XIX i XX wieku
Separatyzm Żydów i jego źródla Romana Dmowskiego (wydane w 1909 roku)
 charakter spoleczności żydowskiej:
 negatywna ocena
 zamknięta grupa, izolacjonizm
 agresywne angażowanie się w polską gospodarkę
 brak możliwości asymilacji Żydów
 mają za silne korzenie
 próby doprowadziłyby do powstania judeopolaków
 Żydzi sami nie chcą asymilacji i nienawidzą Polaków
 istnienie żydowskiej konspiracji
 syjonizm jako chęć rządzenia światem z Palestyny
 pierwiastek żydowski pierwiastkiem rewolucyjnym
 metody działania wobec mniejszości żydowskiej:
 podejście poznawcze (poznaj swego wroga) – tworzenie bibliotek na temat Żydów
 walka ekonomiczna (swój do swego po swoje – kupowanie tylko w polskich sklepach)
 numerus clausus – ograniczenie liczby Żydów na uczelniach
 numerus nullus – zamknięcie Żydom drogi do stanowisk i na uczelnie
 bojkot towarzyski – zerwanie kontaktów towarzyskich z Żydami
 bardzo istotna kwestia w myśli całej Narodowej Demokracji
Kościół, naród i państwo Romana Dmowskiego (wydane w 1927 roku)
 wyróżnienie dwóch grup narodów:
 protestanckich
 katolickich
 wyższość narodów protestanckich pod względem ekonomicznym
 wyższość narodów katolickich pod względem etycznym
 praca ta jest wyrazem zmiany stosunku Dmowskiego do katolicyzmu
 zauważa, że katolicyzm jest nieoderwalną częścią polskości
 nacjonalizm rozwinął się w narodach katolickich
 jest to swoista odpowiedź na wyższość ekonomiczną narodów protestanckich
 stosunek do terminu nacjonalizm:
 nienajlepsze określenie
 Narodowa Demokracja sama siebie tak nie nazywała
 istota broszury:
 znaczenie katolicyzmu dla Polaków
 moralność katolicka bardziej charakterystyczna dla Polaków niz innych narodów
 podkreślenie prześladowania w zaborze pruskim Polaków jako katolików
 nierozerwalność więzi narodowych i katolicyzmu
 obraz Polaka-katolika
 przesłanie do Kościoła Katolickiego w Polsce:
 ludność liczy się z klerem
 chęć pozyskania kleru do swojego obozu
 ukazanie swojego środowiska jako obrońców katolicyzmu
 chęć poszerzenia swojej bazy społecznej

VI. Myśl polityczna konserwatyzmu polskiego
Główne wyróżniki polskiego konserwatyzmu:
 podział, zróżnicowanie ideowe
 brak zgody w różnych kwestiach
 późne (w stosunku do innych nurtów) sformowanie partii politycznych
początki nurtu sięgają lat 30. XIX wieku ale były to jedynie ugrupowania kanapowe
 luźne środowiska
 rozwój w środowiskach lokalnych
 gromadzenie się wokoł czasopism
Tytuły prasowe związane z konserwatyzmem:
 Słowo
 Czas
 Przegląd Polski
 Kraj
 Polityka
 Bunt młodych
 Dziennik Poznański
Ośrodki polskiego konserwatyzmu:
 Hotel Lambert
 Adam Jerzy Czartoryski
 Teodor Morawski
 Janusz Woronicz
 Ludwik Bystrzonowski
 Walerian Kalinka
 Stańczycy krakowscy
 Stanisław Tarnowski
 Józef Szujski
 Stanisław Koźmian
 Michał Bobrzyński
 Antoni Zygmunt Helcel
 Klub Konserwatywny
 Stronnictwo Polityki Realnej w Warszawie
 Marian Zdziechowski
 Erazm Piltz
 Józef Ostrowski
 Kasyno Obywatelskie
Kategorie konserwatyzmu polskiego:
 tradycyjność
 prymat ziemiaństwa w przechowaniu tradycji
 konserwowanie tego co dobre, odrzucanie tego co złe – nauka na błędach
 odwołania do historii
■ epoka jagiellońska
■ Rzeczpospolita szlachecka
■ doświadczenia innych krajów
■ myśliciele katoliccy
 katolicyzm
 źródło wartości
 ksztaltuje naród
 władza atrybutem Boga
 pomaga w wychowaniu
 rodzina
 podstawowa jednostka organizacji społecznej
 ma za zadanie przekazywać wartości kolejnemu pokoleniu
 elitaryzm
 hierarchiczny charakter społeczeństwa
 elita konserwuje wartości
 elita ma największą moc, ma przechować tradycję

zniesienie powszechnego prawa wyborczego
Konserwatywna koncepcja władzy:
 silna władza
 początkowo głoszenie monarchizmu, później modelu prezydenckiego
 boskie pochodzenie władzy
 porządek prawny
 monarchizm
 szacunek do głowy państwa
 głowa państwa reprezentuje rację stanu
 ciągłość władzy i jej stałość
 brak destrukcyjnych walk o stanowisko głowy państwa
 namaszczenie władcy – związane z boskim pochodzeniem władzy
 efektywność dzięki kontroli umieszczeniu legislatywy, egzekutywy i sądownictwa w
jednej dłoni
 krytyka modelu demokratycznego
 wizja parlamentu:
 współpracownik głowy państwa
 wyraża wolę społeczeństwa
 charakter zawodowy
 4-przymiotnikowe wybory
 dwie izby
 patrzy władcy na ręce
 decentralizacja
 przyspiesza rozbudowę administracji
 pomoc obywatelowi staje się szybsza i efektywniejsza
 funkcja wychowawcza samorządu – szkoła życia politycznego
 regionalizm
 autonomia dla obszarów odrebnych historycznie, etnograficznie
 samodzielność mniejszości narodowych
 inspiracja Polską Jagiellonów
Stosunek polskich konserwatystów do mniejszości narodowych:
 nacjonaliści
 Stronnictwo Zachowawcze
 Żydzi i Niemcy to zagrożenie dla Polski
 koalicja tylko z państwami słowiańskimi
 niedopuszczenie mniejszości do władzy
 uniwersaliści
 nacjonalizm jest niszczący
 postulat jedności
 łagodzenie konfliktów
 prymat interesu państwowego nad narodowym
 głoszenie przesłania katolicyzmu
 imperialiści
Problematyka ekonomiczna sprowadza się u konserwatystów do przywiązywania dużej wagi do
wartości prywatnej. Argumentowali to nastpująco:
 Polacy przez wiele lat jej nie mieli
 daje harmonię dbałości o własność
 jednostka mając własność rozwija się i jest motorem gospodarki
Dodać można jeszcze, że konserwatyści doceniali rolę spółdzielczości i sprzeciwiali się
przymusowej parcelacji.
Polityka zagraniczna według konserwatystów:
 postrzeganie wroga w państwie niemieckim

zwracanie uwagi na zagrożenie ze strony ZSRR
 im więcej sojuszy tym bezpieczniejsza Polska
 sojusze z Francją, Wielką Brytanią, Węgrami, Rumunią
 Liga Narodów wzmacnia bezpieczeństwo
 dostrzeganie niekorzystnego geopolitycznego położenia Polski
 uzależnienie efektywności polityki zagranicznej od kondycji wewnętrznej państwa
Należy pamiętać, że polityka zagraniczna była jednym z zagadnień na temat których różne skupiska
konserwatystów miały rożne zdanie.

VII. Myśl polityczna Stanisława Mackiewicza-Cata
Tytuły prasowe, z którymi związany był Mackiewicz:
 Straż Kresowa
 Słowo
 Tygodnik Polska
 Bunt Młodych
 Czas
 Miesięcznik Młodzieży Polskiej
 Pobudka
 Lwów i Wilno
 Dziennik Polski
 Przegląd Kulturalny
 Słowo Powszechne
 Kultura
Niektóre publikacje Mackiewicza:
 Kropka nad i
 Zielone oczy
 Polityka Becka
 Myśl w obcęgach
 Muchy chodzą po mózgu
 Kto mnie wołał, czego chciał
 Stanisław August
 Londyniszcze
 Odeszli w zmierzch
 Herezje i Prawdy
 Był bal
 Klucz do Piłsudskiego
 Dom Radziwiłów
Mackiewicza określa się mianem szermierza idei zapożyczonych. Jego główne źródła inspiracji to:
 Józef Piłsudski
 monarchia angielska
 Charles Maurras (rojalista francuski)
 system dwupartyjny w USA
 Michał Hieronim Bobrzyński
 Roman Dmowski
 literatura Henryka Sienkiewicza
Monarchizm u Mackiewicza:
 wzorem – Anglia
 zdyscyplinowanie Anglików
 tradycja steruje stosunkami społecznymi
 propagowanie dwupartyjności
 porównanie do Polaków
 są bardziej powierzchowni w sądach
brak korzeni tworzących monarchię
 silna monarchia jako obrona przed bolszewizmem
 porównanie monarchii do zależności zachodzących w rodzinie
 monarcha jako straznik spokoju w państwie
 najlepszym królem elekcyjnym był Stefan Batory
 mamy złe położenie geopolityczne, trzeba stara się odpychac wroga
 kandydaci na założyciela nowej dynastii królewskiej w Polsce:
 Józef Piłsudski
 Stanisław Wojciechowski
 ???
 monarchia jako szansa na zjednoczenie wszystkich regionów państwa
 monarchia środkiem do ekspansji, imperializmu (idea jagiellońska)
 opozycja wobec wszelkiej lewicowości
 niezgodność ustroju demokratyczno-parlamentarnego z polską tradycją
 ówczesny ustrój źródłem niestabilnosci – ciągłe zmiany rządów
Panie Marszałku – artykuł Stanisława Mackiewicza
 pozytywna ocena przewrotu majowego
 wniosek o bezpodstawności określania Piłsudskiego jako socjalisty
 życzenia Mackiewicza:
 aby Piłsudki przejął władzę
 pokierował wojskiem (i poprawił jego kondycję)
 rozwiązał Sejm
 poprawił Konstytucję
 ofiary przewrotu majowego były koniecznością i warto jest zapłacić nawet wyższą cenę
 pozytywna ocena zachowania prezydenta Wojciechowskiego w czasie przewrotu
Stosunek Mackiewicza do Żydów:
 artykuł Jankiel pobity
 Żydzi chcą pozostac narodem, próby asymilacji są bezcelowe
 trzeba pozostawić Żydów samym sobie
 oddzielne instytucje
 sami sobie budują getto
 nie zatrzymywać na siłę w kraju (bezzasadność przepisu mówiącego, że przed wyjazdem
z kraju muszą odbyć zasadniczą służbę wojskową)
 dążenie Żydów do wpływu na rządy w kraju zamieszkania pomimo unikania asymilacji
 niekonsekwencja Żydów
 brak antysemityzmu
 sprzeciwianie się antysemityzmowi nacjonalistów
 destrukcyjny wpływ Żydów na polską gospodarkę
 zabieranie Polakom pracy po studiach
 powód agresji Polaków wobec Żydów
 możliwości rozwiązania problemu:
 zezwolenie na wyjazdy do Palesyny i USA
 program antyasymilacyjny (tworzenie odrębnych instytucji)
 ekspansjonizm – spowoduje stworzenie rynku zbytu i rynku pracy
Stosunek do innych mniejszości:
 za asymilacją
 przeciw nacjonalizmowi
 bez asymilacji nie ma silnego państwa
 wyraz idei Polski jagiellońskiej
 postulat Polski wielonarodowej, wieloetnicznej, wieloreligijnej – w tym miała tkwić siła
państwa
Zarzuty wobec nacjonalizmu:





ma charakter defensywny, kłóci się z imperializmem
powoduje ruchy odśrodkowe mniejszości narodowych
jest nie do pogodzenia z monarchizmem
określa go jako ekskluzywizm narodowościowy i politykę defensywy narodowej