PSYCHOLOGIA SĄDOWA
advertisement
PSYCHOLOGIA SĄDOWA Dziedzina psychologiczna o charakterze stosowanym. Nie jest nauką samodzielną, lecz częścią psychologii klinicznej. Psychologia kliniczna w wymiarze sprawiedliwości Tylor mówi, że wykorzystuje ona prawa i metody psychologiczne do rozwiązywania ludzkich problemów w zakresie prawa karnego i cywilnego. Płaszczyzny stosowania psychologii 1. teoretycznych powinowactw (psychologia prawna) –uściślanie pojęć dotyczących ludzkich problemów, które niezbędne są w zakresie teorii prawa, kodyfikacji. Psychologia prawna stosowana jest w charakterze tworzenia ekspertyz zagadnień prawniczych. Nie ma tu do czynienia z powoływaniem biegłych, lecz ekspertów ds. psychologii. 2. psychologia sądowa – porozumiewanie się prawników z psychologami, gdy potrzebne im są tzw. wiadomości specjalne do odkrycia prawdy obiektywnej. Powołuje się tu biegłych psychologów, psychiatrów. 3. psychologia penitencjarna – związana z uruchomieniem postanowień prawnych wobec ludzi, instytucji, zjawisk. Dotyczy głównie problemów więziennictwa psychologia kliniczna – nauka stosowana; tworzy jednak też swoją teorię, jej przedmiotem jest głównie zaburzone zachowanie (aktywność ludzka pełniąca dwie funkcje: zaspokajania potrzeb i utrzymywania relacji z otoczeniem) zaburzenia zachowania – jedna bądź obie funkcje nie są spełniane, zablokowane, przebiegające nieprawidłowo. Jeśli pierwsza funkcja jest zakłócona oddziałuje to na druga funkcję i do czynienia ze szczególnym zaburzeniem (padaczka, opóźnienie w rozwoju) BIEGŁY Ze strony prawnej tą instytucję określa k.p.k. i rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 09-01-99. w artykule 193 § 1, 2, 3 określa, kto może być biegłym sądowym. Wynika stąd, że biegłym może zostać każdy, kto ukończył studia a organ procesowy może powołać go z listy biegłych sądowych w sądzie okręgowym. Psychologa pracującego w instytucji naukowej bądź specjalistycznej. Organ procesowy nie może się sugerować stopniem i tytułem biegłego, lecz jego umiejętnościami. Psycholog nie może wypowiadać się w każdym zakresie, jeśli ma tytuł naukowy a nie posiada praktyki. Najwyższym biegłym jest zawsze sąd, czyli organ procesowy Biegłym nie może być obrońca, ksiądz, osoba najbliższa lub pozostająca w bliskim stosunku osobistym, nie może to być osoba, której sprawa dotyczy w sposób osobisty, pośrednio lub bezpośrednio, w różnych kontekstach, osoba, która jest lub była małżonkiem strony lub pokrzywdzonego, opiekun lub krewny osoby pokrzywdzonej lub sprawcy oraz taka osoba, która jest świadkiem w tej sprawie. Biegły nie może bez uzasadnienia nie przyjąć danej sprawy w postępowaniu karnym, w postępowaniu cywilnym może odmówić bycia biegłym wg regulaminu odmowy zeznań. W postępowaniu administracyjnym strona może zażądać wyłączenia biegłego w tych samych przypadkach, w których można to zrobić wobec pracownika administracji państwowej. W sprawie o wykroczenie do biegłego stosuje się takie same przepisy jak do świadka. Czynności biegłego obejmują: - przeprowadzenie badania na temat konkretny, w jakimś celu - sporządzenie sprawozdania z badania - wydanie opinii opinie lustrzane – rezygnacja ze złej opinii na rzecz powołania nowych biegłych powoduje, że ekspert rozstrzyga o tym, która z opinii jest prawdziwa. Niekompletne dowody powodują nie wydanie takich opinii. Schemat opinii: - postawienie hipotez badawczych po otrzymaniu materiałów dowodowych - zbieranie danych psychologicznych z materiałów akt spawy - programowanie badania - przeprowadzanie badania, analiza i interpretacja badania treść akt sprawy, którymi zajmuje się biegły: - rezultat badań sądowych - dane ze śledztwa - dane wiktymologiczne - wiadomości o nawykach, wcześniejszej karalności, otoczeniu, sytuacji domowej 1 EKSPERTYZA PSYCHOLOGICZNA Wartość ekspertyzy psychologicznej zależy od jasnego określenia jej zakresu i przedmiotu. Opinie uzupełniające – uzupełniają ten zakres (przedmiot ekspertyzy, który został już określony) Opinie dodatkowe – dodanie kolejnych zagadnień do zakresu i przedmiotu badań 7. sytuacja rodzinna małoletniego małoletniego ustalenie związków rodzinnych małoletni. określenie charakteru i form kontaktów małoletniego z członkami rodziny Przedmiot i zakres ekspertyzy psychologicznej Prognoza kryminologii 1. osobowość sprawcy 8. sytuacje o znaczeniu prawnym diagnoza osobowości określenie optymalnego rozwiązania sytuacji rodzinnej wskazówki aktualny stan podmiotów odtworzenie stanu podmiotu resocjalizacyjne 2. zachowanie przestępcze postępowaniem motywacja czynu zdolność rozumowania i kierowania gniew narcystyczny – uwalnia się po rozerwaniu wyjątkowo silnej symbiozy członków grupy społecznej ocena stanu emocjonalnego ocena stanu psychofizycznego 3. psychologiczne aspekty sprawcy śledztwa 4. wyjaśnienie oskarżonego 5. zeznania świadków 6. procesy psychiczne psychicznych określenie jednakowej typowanie czynniki wpływające na dezorganizacje funkcjonowania człowieka funkcja: Z = f (S, A, W, O) cechy lub cech ocena szczerości wyjaśnień ocena motywacji ocena szczerości zeznań ocena prawdopodobieństwa przebiegu wydarzeń motywacja = czynnik poznawczy + czynnik emocjonalny odtworzenie rzeczywistego zeznań ocena funkcjonowania poszczególnych procesów Z - zachowanie w najszerszym znaczeniu S – sytuacja – coś, co nas otacza, dla psychologa zawsze jest czyjaś a nie istnieje tylko ogólnie A – antycydenty – ślad, widok po wszystkich przeżyciach człowieka, odpowiednik doświadczenia człowieka; część ich człowiek sobie uświadamia, ale nie wszystkie. Wynikające z doświadczeń obrazy świata, które nabywamy bez względu na to, czy jesteśmy tego świadomi czy nie W – czynniki wisceralne – związane z połączeniem psychiki z ciałem O – czynniki osobowościowe – osobowość to zbiór wzajemnie połączonych względnie stałych elementów dymensji, które spełnia w tym połączeniu 3 funkcje – integrację, kontrolę, adaptację 2 Dezintegracja – przy chorobach psychicznych, gdy osobowość nie pełni funkcji integracyjnych wcale, a gdy następują jej zaburzenia mamy do czynienia z zaburzeniami osobowości Zmiany w dymensji wpływają na inne powiązania emocji i organizmu Osobowość – „jakość życia ludzkiego”, to, co najważniejsze w osobowości jest najczęściej analizą struktury w/w powiązań. I cz. II cz. napięcie emocjonalne Sytuacja: - czynniki sytuacyjne patogenne to urazy psychiczne, ale nie stres - sytuacja to taki układ wartości danego człowieka i możliwość ich realizacji dla podmiotu, w którym mogą być na jakimś poziomie zaspokajane potrzeby oraz człowiek może wchodzić w relacje z otoczeniem. Sytuacja optymalna – taka, gdzie układ wartości i możliwości daje pełną możliwość zaspokajania potrzeb i kontaktowania się z otoczeniem Sytuacja trudna – taki układ wartości i możliwości ich realizacji, w którym ograniczone są, zmodyfikowane, zniesiona dyspozycja zaspokajania potrzeb i wchodzenia w kontakt z otoczeniem. Charakterystyczne jest to, że zawsze wywołuje wzrost napięcia emocjonalnego Uraz psychiczny – rodzaj sytuacji trudnej, który doprowadza do dezorganizacji zachowania Stres – taki stan podmiotu, gdy jego poziom napięcia emocjonalnego jest podwyższony Zależność napięcia od efektywności posiada standardy dające możliwość opisania sprawności i niesprawności I ćwiartka patologii, potrzeby zaspokajane zanim się pojawiły, bezstresowe wychowanie II ćwiartka – napięcie wzrasta tak, że powstaje uraz psychiczny Podział urazów psychicznych a. jednorazowe bardzo silne b. powstające przez kumulowanie się bodźców lub sytuacji nie dających wcale lub w małym stopniu dyspozycję podwyższania napięcia emocjonalnego, jednak przez kumulację przez dłuższy czas, wielokrotnego powtarzania się, dochodzi do podniesienia napięcia do poziomu urazowego stresy, które staja się podłożem do urazów psychicznych 1. deprywacje 2. frustracje 3. sytuacje zagrożenia 4. sytuacje bolesne i drażniące deprywacje – są to takie sytuacje, których dochodzi do zablokowania, zniekształcenia możliwości zaspokajania jakieś ważnej potrzeby Yerkes – Dadson efektywność działania hierarchia potrzeb (ciągle się zmieniających): - jako pierwsze musza być zaspokojone potrzeby niższego rzędu - potem mogą być zaspokojone potrzeby wyższych szczebli 3 człowiek, aby zaspokoić potrzeby musi być zdrowy, a te potrzeby musza być zgratyfikowane. Klasyfikacja i hierarchizacja potrzeb: - biologiczne - społeczne - społeczne wyższego rzędu - samo realizacyjne 3 rodzaje deprywacji a. derywacja potrzeb emocjonalnych emocja jest to ocena stosunku człowieka do otoczenia, do samego siebie, w tym także do własnych procesów emocjonalnych b. deprawacje poznawcze – gnostyczne następują, gdy zachodzi gwałtowna zmiana tego, do czego jesteśmy przyzwyczajeni. Cechy indywidualne człowieka zadecydują, jak głęboka będzie deprywacja c. deprawacje sensoryczne deprywacja jest urazem, kiedy blokuje powstanie nowej potrzeby emocje można podzielić na pewne elementy. Znak emocji określa głównie funkcje, jakie dana emocja pełni - funkcja ujemna – blokuje, hamuje przebieg jakiś procesów psychicznych. Najczęściej są to negatywnie przeżywane emocje - emocje pozytywne – podtrzymują dane działanie, rozszerzają procesy psychiczne. Dodawanie energii. - ścieżka, gdzie rozum jest dobrym, ale nie ma instrumentalizmu uczuciowego jeżeli nie ma uczuciowości wyższej, to nie ma wewnętrznego czynnika, który mógłby pobudzać np. sumienie, miłość, patriotyzm. Człowiek, który tego nie ma jest tylko zewnątrzsterowny. Uczuciowość wyższa zakłócana jest na dwa sposoby: - stan, w którym osoba nie ma możliwości wykształcenia pojęć - osoba nie posiada dojrzałości emocjonalnej, mimo że wykształca pojęcia deprywacja jest tym bardziej patogenna im mniej spełnione zostały warunki niezbędne do rozwoju emocji, czyli: - ciągłość przerwanie ciągłości, które powstaje np. w wyniku hospitalizacji, przynosi zmiany, które są nieodwracalne do końca życia (chrobra sieroca i in.) - „autentyczność” warunek sine qua non. Pobieranie autentycznych informacji emocjonalnych - niewielka ilość osób, z którymi człowiek może wchodzić w głęboką więź matka jest obiektem wzorcowym ojciec, aby być na takim samym poziomie musi się starać zagrożenie – często urazowa sytuacja, ale tak naprawdę jest to sytuacja, której nie ma, bo zagrożenie powstaje w naszym umyśle, to, co wizualizujemy w głowie dotyczące przyszłości. 3 etapy rozwoju emocji: 1. etap symbiozy 2. etap syntonii 3. etap empatii Patogenność zagrożeń jest porównywalna do patogenności zagrożeń skoczków spadochronowych. Zagrożenia będące w niewielkim stopniu związane z czynnikiem wywoławczym w obiektywnym względzie. Siła zagrożeń jako czynników patogennych jest ogromna. empatia – umiejętność przezywania cudzych emocji swoimi emocjami Efekt Pigmaliona – efekt przepowiedni. Dowodzi się, że organizacja całości funkcjonowania będzie dążyć do integracji. uczuciowość wyższa przeplata się z empatią. Będzie pojawiała się w okresie kończenia się dorastania. Do tego, aby powstała uczuciowość wyższa potrzeba jest: - działalność procesów poznawczych. Osoba sama tworzy pojęcia SYTUACJE BOLESNE I DRAŻNIĄCE 4 Zupełnie inne zaburzenia będą występować, gdy pierwotny będzie ból fizyczny, a dopiero potem psychiczny – choroby somatopsychiczne. Inaczej jest, gdy najpierw jest ból psychiczny, a dopiero później powstaje ból fizyczny – psychosomatyka. U podłoża choroby poszczególnych narządów – wrzody, reumatyzm – leży ból psychiczny. Ból psychiczny daje chorobę fizyczną, przeistoczy się w chorobę psychiczną. Odpowiedzialne są za to natura, układ wegetatywny, który powoduje przenoszenie tego, co dzieje się w psychice na ciało. Urazowy ból fizyczny przeistacza się w ból psychiczny i wtedy należy się nim zając, nie może zostać ignorowany. Urazowość wszystkich tych sytuacji będzie zawsze związane z podmiotową analizą, bo sytuacja jest zawsze czyjaś. Urazowym czynnikiem będzie taki, który u danego podmiotu powoduje dezintegrację. Na ten czynnik sytuacyjny mnie można patrzeć od wnętrza człowieka, można patrzeć od strony życia. BARIERY SPOŁECZNE Bariery bezpośrednie – wpływ owych okoliczności życiowych będzie bezpośrednio oddziaływał na podmiot Bariery pośrednie – są to głównie taki przedmioty, które stoją na drodze prawidłowego rozwoju osoby. Wyróżniamy takie bariery (z punktu widzenia częstotliwości występowania u przestępców): a. bariera o charakterze depersonalizacji takie okoliczności życiowe, w których dochodzi do zaniku indywidualności. Taka sytuacja życiowa, w której członkowie grupy zachowują się tak, jakby przestali odbierać innych członków grupy jako jednostki, a sami zachowują się tak, jakby członkowie grup[y przestali ich odbierać jako jednostki. Zwykle jednostka przestaje zaspokajać potrzeby ze względu na sumienie, normy społeczne, itd. Te potrzeby będą uaktywniać się, osoby, które w grupie to robią, poza nią nigdy by tego nie zrobiły, jest to efekt depersonalizacji. Dynamika grupowa jest związana z rozproszeniem odpowiedzialności – poszerzeniem anonimowości. Dr Watson zauważył, że im większy jest w kulturach stopień anonimowości w przygotowaniu się do walki, tym więcej jest agresji i okrucieństwa. b. alienacja to takie poczucie, że ktoś, coś stało się wrogie, obce. Często takie poczucie uaktywnia się, gdy jesteśmy w grupie. Seeman wyróżnia 5 warunków alienacji. Ważny jest obiekt alienacji oraz mechanizm prowadzący do alienacji. 1. bezradność, bezsilność, najczęściej dzieje się to z powodu utraty kontroli nad najważniejszymi dziedzinami życia. Tego typu alienacja powoduje zerwanie więzi z kontekstem społecznym, czyli zasadami, które w tym społeczeństwie funkcjonują 2. brak albo utrata znaczenia (liczenia się dla kogoś) 3. taki zanik norm, kiedy osoba dochodzi do wniosku, że normy nie umożliwiają jej osiągnięcia zamierzonych celów. Następuje izolacja społeczno – kulturowa takiej osoby 4. izolacja – taki rodzaj alienacji, która pojawia się na skutek trwałej frustracji, potrzeby przynależności, jeśli człowiek nie może zaspokajać więzi, bezpieczeństwa. 5. obcość wobec samego siebie, gdy następuje u osoby zablokowanie procesu samorealizacji. Ten proces będzie aktywny w bardzo wielu zaburzeniach osobowości. Tutaj zanika główna ekspresja własnych możliwości. Nie można czegoś robić nie będąc sobą. Dzieje się tak, gdy zaangażowanie do czegokolwiek jest instrumentalne. Człowiek staje się automatem do robienia czegoś. W neurotycznym zaburzeniu można zauważyć takie dążenie do pieniędzy za wszelka cenę itd. Alienacja jest przeciwieństwem społecznego zintegrowania. Znacznie rzadziej alienacja zdarza się u liderów niż u ludzi z masy, gdyż liderzy angażują się w swoje działania. Ludzie wyalienowani charakteryzują się niska samokontrolą. To zwiększa się zgodnie z tendencją, że im większe zadanie tym ona wzrasta. Sprzężenie zwrotne ma tu charakter dodatni. Alienacja wg prof. Miluska: sytuacja ta charakteryzuje się przejawami jak zdolność do wywoływania bardzo silnych emocji (chwiejność emocjonalna). Ludzie tacy maja niską kontrolę swoich zachowań. To daje takiemu człowiekowi możliwość łatwego przekazania norm. Rosło będzie 5 poczucie spiętrzenia zadań i ciągłą walkę wewnętrzną, która podnosi bezradność takiego człowieka. Skutek alienacji staje się przez to przyczyną (sprzężenie zwrotne) układ tych powiązań jest charakterystyczny dla syndromu sytuacji alienacji. Jest on o tyle uniwersalny, że jeżeli daje skutki, które sprężają się zwrotnie z dalszym życiem człowieka, to potem on sam będzie filtrował swoje odczucia alienacyjne, nie zauważają u siebie syndromu. Syndrom jest patogenny, gdy trwa w okresie rozwojowym zbyt długo i intensywnie, albo w życiu dorosłego jest gwałtowny. W taki syndrom najszybciej popadają osoby zamknięte w sobie, które analizę obiektywnego świata robią bardzo rzadko albo bardzo jednakowo. Szybciej rozbuduje w sobie ten syndrom przy zderzeniu z sytuacjami alienacyjnymi. Podobnie jest z neurotykami. Neurotyka charakteryzuje nieadekwatność reakcji emocjonalnych (bardzo wysokich). Spotkanie z alienacją spowoduje u takiej osoby efekty syndromu coraz wyższej alienacji (mechanizm ciągłej obrony z powodu poczucia bezradności, samotności) Inaczej będzie reagować osoba o typie słabym nerwowym, z przewagą wegetatywnego sterowania, naiwna. Główną konsekwencją syndromu jest narastanie lęku: poczucia bezsilności. Dużą rolę w tej kwestii spełnia także płeć najbardziej dokuczliwa dla kobiet jest bezsilność, która powoduje u nich powstanie syndromu i odchylenia w zakresie zachowania i cech osobowości. Mężczyźni źle przeżywają alienację od możliwości samorealizacji. Kobiety są bardziej skłonne do współpracy wówczas, mężczyźni alienują się od pracy. c. Zakłócony zostaje stan równowagi wszystkich mechanizmów motywacyjnych człowieka. Jest to sytuacja osłabiania się lub zaniku norm na skutek owej rozbieżności. Merton stworzył typologie reakcji na anomię. Istnieje kilka sposobów adaptacji do anomii: 1. konformizm – nierównowagę norm uzyskuje się tak, że osoba będzie rezygnowała ze swoich sposobów realizacji wartości na rzecz zaproponowanych lub narzuconych. Poziom konformizmu jest różny u różnych osób. 2. innowacja – taki sposób redukcji różnicy między oczekiwanym a możliwym do realizacji tak, że pojawia się inny sposób interpretacji norm, zupełnie nowe rozwiązania redukcji anomii. Sensem innowacji jest bardzo wysoka presja, która powoduje uszkodzenie albo pozytywne rozwiązanie, ale o tym można się przekonać dopiero po czasie. Człowiek stosujący innowację ma mały dostęp do norm. Często jest początkiem anomii, ponieważ działa tylko przez pewien czas. 3. rytualizm – polega na intensywnym zredukowaniu określonych celów i zachowań społecznych. Rozumiany może być jako hiperkonformizm (często realizowany przez czynności rytualne). Podnosi to poczucie atrybucji wobec innego człowieka. 4. wycofanie – próba poradzenia z anomią, w której odcina się osoba od społeczeństwa i przestaje być aktywna społecznie. Z takiego wycofania korzystają całe grupy ludzi, nie ma tu oddziaływania na sytuacje w celu redukcji anomii 5. bunt – najczęściej podejmowanie jako reduktor anomii w sytuacji szczególnej frustracji, zakłócenia normatywnego, wieloznaczności norm, które same w sobie będą dawały frustracje w życiu społecznym tylko konformizm w poziomie umiarkowanym będzie realizacją prawidłową i spowoduje osłabienie lub zlikwidowanie anomii. Pozostałe zachowania maja charakter dewiacyjny i prowadzą do nie adaptacji anomii. Anomia jest barierą społeczna nie tylko w swoich skutkach, ale i na etapie radzenia sobie z problemami. Anomia Rodzaj bariery społecznej, występuje tu rozbieżność między uznawanymi wartościami a możliwością ich realizacji. Parsons: „W sytuacji anomii u jednostki pojawia się niezgodność między systemem norm uważanych za własne, bo te normy mówią, czego można oczekiwać, a tym, co rzeczywiście da się zrealizować” d. konflikty ról społecznych występuje w małych grupach. Przejawia się on w dwojaki sposób: 6 1. 2. wersje zewnętrznego konfliktu ról – każdy z nas będzie podejmował wiele innych ról w życiu. Jeśli okaże się, że zadania i treść tych ról będą skonfliktowane lub wykluczające się, to mamy do czynienia z takim konfliktem wersje wewnętrznego konfliktu ról – gdy mamy do czynienia ze sprzecznymi oczekiwaniami związanymi z określoną pozycja zajmowaną przez dana osobę. Źródłem konfliktu będzie brak jasności wymagań, znaczeń, co dana rola w sobie mieści. Bierze się stąd, że każda rola społeczna wymaga na nią zgody. Wiąże się ta zgoda z oczekiwaniami od tej osoby, która role przyjmuje. Oba rodzaje konfliktów społecznych mogą mieć źródło w osobowości jednostki, w samej jednostce. Second i Bacamn twierdzą, że istota ról jest fakt, że generują one oczekiwania wobec siebie i tego jak zachowuje się partner relacji. Im większa zgoda zachowań z owymi oczekiwaniami, jakie wynikają z ról, tym przebieg interakcji jest płynniejszy. Im bardziej zachowanie któregoś odbiega od wzorca roli, tym większe zakłócenia będą występować w interakcji, ( bo partnerzy wymagają jeden od drugiego takich samych oczekiwań wynikających z pełnionych ról). Jeśli jakiś konflikt jest za duży – nie są respektowane żadne normy. Gron, Masin i McEachen stworzyli teorie rozwiązywania konfliktów ról w wymiarze gdzie prowadzą one do walk i korozji norm. By go rozwiązać muszą być przez 2 strony respektowane 3 czynniki - względna prawomocność obu zbiorów oczekiwań - takie same sankcje obowiązują 2 strony za niezrealizowanie któregoś ze zbiorów - molarna orientacja osoby w konflikcie działającej 3 opcje moralne istotne przy rozwiązywaniu konfliktów: A. oportunistyczna B. moralno – oportunistyczna C. etyczna OSOBA SPRAWCY Zniesiona poczytalność – sprawca nie ma z powodów chory możliwości rozpoznania znaczenia czynu i nie może kierować swoim zachowaniem - poczytalność ograniczona stopniu znacznym może wynikać z innych zakłóceń czynności psychicznych i fizycznych poczytalność ograniczona w stopniu nieznacznym psychoza – taka choroba psychiczna, w której dochodzi do zniesienia bądź zaburzenia kontaktu z rzeczywistością urojenia – zaburzenia myślenia w zakresie przebiegu toku myślenia są to fałszywe sądy, których chory nie koryguje mimo oczywistych dowodów błędności - prześladowcze – interpretacja zachowań, otoczenia będzie intensywnie nasycona podejrzeniami np. o przestępstwa mimo, że nie ma przesłanek do takiego myślenia. Ten rodzaj urojeń może mieć bardzo różny kontekst - zazdrości – pojawiają się najczęściej w różnego rodzaju uzależnieniach, mają specyficzny przebieg (ewidentny). Np. zespół Otella – psychoza mająca swe podstawy w tych urojeniach - ksobne – prawdziwa interpretacja pacjenta, gdy wszystko, co się dzieje dookoła bierze do siebie. - paranoidalne – dzieje się tak, gdy cały system urojeń ma swój wewnętrzny porządek i jest bardzo spójny. O paranoidalnych urojeniach mówimy, gdy istnieje tylko jeden logiczny i konsekwentny temat – osoba w całość swoich wypowiedzi i zachowa będzie inkorporować urojenia. - inkonerentne – w których nie ma żadnego systemu powiązań treściowych i logiki. Otoczenie rozpoznaje takie osoby jako chore, ponieważ wypowiadają się one nieskładnie, chaotycznie omamy, halucynacje – spostrzeganie, które powstaje bez bodźców zewnętrznych, jest rzutowane na zewnątrz. Chory nie koryguje go mimo otrzymywanych dowodów błędności (wzrokowe, słuchowe, kinetyczne) zaburzenia świadomości dają czasem niepamięć rzutu choroby, np. osoba nie pamięta czynu popełnionego w czasie psychotycznym Zaburzenia psychotyczne wg ICD – 10 ZABURZENIA KODOWANE F20 I F29 - schizofrenia ma charakter procesularny, zmienia rozwój osoby. dochodzi tu do rozpadu struktury osobowości, (ale nie rozdwojenia osobowości). Tu funkcje integracyjne przestają działać – osobno emocje, umysł i ciało działają osobno. W schizofrenii dochodzi do utrwalenia wszelkich defektów. 7 A. paranoidalna – prześladowcze urojenia dotyczące osób bliskich są dominujące B. hebefreniczna – dominuje regresja, zachowania infantylne C. katatoniczna – zagrożenie śmierci, ponieważ pacjenci popadają w chorobę polegającą na skurczu mięśni i osoba popada w stupor – przestaje reagować na bodźce, mięśnie przestają pracować D. niezróżnicowana E. rezydualna – trwa przez całe życie i stanowi pewien sposób na życie, jej objawy nie są gwałtowne, choć istnieją cały czas F. prosta – stanowi zapowiedź choroby na całe życie; prawdopodobnie nabywa się ją z chwila urodzenia; dochodzi do jej rozpoznania między 17 – 25 rokiem życia i przebiega ona bardzo gwałtownie po każdym rzucie schizofrenii o charakterze ogólnym pacjent ulega tzw. depresji poschizofrenicznej. Będzie ona na ogół trwała ½ - 1 roku SCHIZOFRENIE NIEPRAWDZIWE I ZABURZENIA TYPU SCHIZOFRENII - urojenie objawów schizofrenii - zaburzenia bordeline z pogranicza - schizofrenia prepsychotyczna – mechanizm jest ale nie ma objawów psychotonicznych - zaburzenia schizotypowe – zwiastun prawdziwej schizofrenii - rzekomo nerwicowe, rzekomo psychopatyczne zaburzenia - schizotypowe zaburzenia osobowości UPORCZYWE ZABURZENIA UROJENIOWE - paranoja – gdy osoba przejawia bardzo rozłożysty i wewnętrznie logiczny schemat myśli urojonych; daje szereg zachowań mogących mieć charakter przestępstw - zaburzenia paranoidalne - parafrenia – pacjent będzie regresjonował swoje zachowanie, będzie bardzo efektywny - sensytywny zespół urojeń odnoszących – urojenia dotyczące własnego ciała, np. poczucie bólu określonej części ciała - inne OSTRE I PRZEJMUJĄCE ZABURZENIA PSYCHOZY) - ostre wielopostaciowe zaburzenia schizofrenicznych - ostra schizofrenia niezróżnicowana psychozy podobne do schizofrenii onejrefrenie – sno podobne stany psychotyczne, powodujące, że człowiek po wybudzeniu dokonuje zachowań, których normalnie by nie dokonał krótkotrwałe, podobne do schizofrenii (zaburzenia, psychoza) reakcja schizofreniczna – krótkotrwała psychoza będąca odpowiedzią na jakiś element urazowy ostre wielopostaciowe zaburzenia psychotyczne z objawami schizofrenii INDUKOWANE ZABURZENIA UROJENIOWE Zaburzenia udzielone, osoba przejmuje tryb myślenia od osoby chorej ZABURZENIA SCHIZOAFEKTYWNE - zaburzenia schizoafektywne, typ maniakalny zaburzenia schizoafektywne ty depresyjny zaburzenia schizoafektywne typ mieszany inne nieokreślone psychoza schizoafektywna) związane są one z zaburzeniami emocji w sposób pierwotny. Manie zawsze będą rozwijały się na tle uszkodzeń mózgowych, znosi całkowicie kontakt z otoczeniem. Zaburzenia te mają postać cyklofreniczną – po sobie następują kolejne rodzaje tych zaburzeń. W typie mieszanym nie ma pełno objawowej możliwości zdefiniowania choroby. PSYCHOTONICZNE (PEŁNE Zaburzenia nastroju (afektu) 1. epizod maniakalny – osoba jest w stanie zrobić wszystko, może by c do wszystkiego wykorzystana 2. zaburzenia afektywne dwubiegunowe 3. epizod depresyjny – może tu pojawić się szereg przestępstw, jeśli jest łagodny, osoba traci sens życia, jest łata do sterowania 4. zaburzenia depresyjne nawracające 5. uporczywe zaburzenia nastroju a. cyklotymia – powtarzające się cykle manii i depresji b. dystynia – powtarzające się ponure nastroje psychotyczne objawów ZABURZENIA NEUROTYCZNE bez 8 zmiany, które zawsze powstają na tle urazów psychicznych (natura czynnościowa lub są patogenne). Zmiany te pierwotnie dotyczą procesów emocjonalnych i polegają na znacznej nieadekwatności między wielkością bodźca a wielkością relacji (zbyt dużo emocji) ich proces chorobowy będzie niewidoczny w obrazie klinicznym. Rejestracja czterech osiowych objawów w odróżnieniu od tzw. objawów ubocznych. To, co jest zawarte w obrazie klinicznym to skutek działania osiowych objawów: - patologiczny lęk - wegetatywne - egocentryzacja osobowości - błędne koło nerwicowe objawy te są sprzężone w system sprzężeń zwrotnych dodatnich. Objawy uboczne jako efekt sprzęgania nie są możliwe do sklasyfikowania lęk, jeśli pełni funkcję mobilizującą i ochronną to nie będzie wchodził w kategorie leku patologicznego (neurotycznego) lęk neurotyczny – na ogół na poziomie bardzo wysokim; jest pozbawiony funkcji motywacyjnej i ochronnej 3 grupy lęków: - pierwotny – biologiczny zagrożenie życia, prawidłowy, gdy mobilizuje - podstawowy – społeczny towarzyszy np. wejściu do nowej grupy. Może być nastawiony do ludzi od ludzi przeciw ludziom twory bardzo długo rewizje i może być nie do zmiany, gdy stanie się stylem funkcjonowania (rozwój neurotyczny) - lęk moralny związany z wartościami, nakazami czy normami, ale obejmuje tylko te, które są uzewnętrznione poczucie winy wstyd ambicja na nim opiera się proces socjalizacji. Jeżeli nie ma tego leku to nie ma szans na resocjalizację, (ślepota molarna, brak uczuć wyższych) zbyt silny lęk, zbyt silne super ego kontroluje nadmiernie człowieka, nie ma miejsca na indywidualność. Objaw wegetatywny – skutek integracji całego organizmu, gdyż dochodzi do podwyższenia zapięcia emocjonalnego. Poprzez ten mechanizm włączony zostaje układ wegetatywny działający bez udziału naszej świadomości. Egocentryzacja osobowości – osobowość jest konceptualizacją dymensji Błędne koło nerwicowe – taki układ zamkniętych wewnętrznie elementów, których zależność możemy zapisać sprzężeniami zwrotnymi o charakterze dodatnim. Efekt: oprócz dolegliwości poprzedniej także następstwa, skutek jest przyczyną następnego obiegu informacji. Jest to zjawisko samobudzenia się i samowzmocnienia sprzężenia. W rodzajach zaburzeń neurotycznych jest wiele kategorii: - zaburzenia lękowe (somatyczne) - nerwice klasyczne - trwałe reakcje neurotyczne (po wstrząsającym urazie) osobowość – system względnie trwałych właściwości cech, procesów człowieka, przy czym system ten ma charakter całościowy tak, że zmiana jednego elementu spowoduje zmianę całości - procesy emocjonalno – motywacyjne - bloki poznawcze powiązane ze sobą - procesy wolicjonalne ważna jest jakość tych elementów, lecz ważniejsze jest wiedzieć jak one jednostkowo u osoby wchodzą w powiązania. Zaburzenia zachowania będące podłożem niedostosowania społecznego 9 polega na zupełnej niemożliwości przyswajania informacji z zewnątrz, Zaburzenia neurotyczne" Zaburzenia nerwicowe Zaburzenia zachowania i związane ze stresem i pod emocji rozpoczynające się w postacią somatyczną dzieciństwie i wieku młodzieńczym 1.zaburzenia lękowe w 1.zaburzenia hiperkinetyczne postaci fobii (fobie społeczne np.) 2.zaburzenia zachowania (ograniczone do środowiska 2.inne zaburzenia lękowe (np. rodzinnego, nieprawidłowy napady panicznego lęku) proces socjalizacji) Zaburzanie funkcjonowania społecznego rozpoczynające się w dzieciństwie lub wieku młodzieńczym 1.lutyzm wybiórczy 2.reaktywne utrudnienie nawiązywania relacji społecznych w dzieciństwie 3.nadmierna łatwość 3.zaburzenia obsesyjno - 3.miesznae zaburzenia nawiązywania relacji kompulsywne (np. natręctwa) zachowania i emocji (depresyjne, mieszane 4.inne 4.reakcja na ciężki stres i nieokreślone i określone) zaburzenia adaptacyjne 4. zaburzenia emocjonalne 5.zaburzenia dysocjacyjne rozpoczynające się zwykle w (amnezja dysocjacyjna, trans dzieciństwie (lęk przed i opętanie) separacją, fobie dziecięce, lęk społeczny) 6.zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatyzacyjne, hipochondryczne, wegetatywne) 7. inne zaburzenia nerwicowe Natręctwo – zaburzenie myślenia lub działania. U człowieka pojawiają się myśli niezgodne z jego strukturą osobowości, z jego wartościami. Pojawia się w sposób przymusowy, mimo że chory wie, że to jest z nim niezgodne. Zaburzenia dysocjacyjne: - amnezja dysocjacyjna - fuga dysocjacyjna pojawiają się zachowania antyspołeczne - stupor - - - reagowania na dochodzące informacje. Jeśli trwa długo może doprowadzić do śmierci trans i opętanie mogą być związane z wysokim napięciem emocjonalnym a także z braniem środków odurzających dysocjacyjne zaburzenia ruchu na skutek zmian w procesach emocjonalnych następuje zmiana funkcji w organizmie odpowiedzialnych za ruch drgawki dysocjacyjne 10 - dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego neurastenia – nerwica osób na stanowiskach wykształconych, im ktoś bardziej odpoczywa tym bardziej jest zmęczony hiperstenia – drażliwość hipostenia zaburzenia hiperkinetyczne – nadaktywność, nadpobudliwość psychoruchowa, częściej występuje u chłopców, może być powodem działań agresywnych pts – zaburzenia hiperkinetyczne z dysfunkcją uwagi, nadruchliwość, nie można zaadaptować się w szkole. Jeżeli zaburzenia są duże, najtrudniejsze przypadki podlegają indywidualnemu tokowi nauczania u 70% przestępców występowały średnie zaburzenia hiperkinetyczne w dzieciństwie. Zaburzenia zachowania – występują na gruncie nieprawidłowej socjalizacji Mieszane zaburzenia zachowania i emocji: - zachowania buntownicze - nic tym osobom nie pasuje, w opozycyjny sposób reagują na każdą relację, przeciwstawiają się jakby dla zasady - ciągła rewolucja - brak adaptacji, nieradzenie sobie Zaburzenia emocjonalne - lęk przed separacją jeżeli dziecko zostaje samo bez matki to czuje się zagrożone - fobie dziecięce mogą dotyczyć wszystkich elementów wnętrza i otoczenia dziecka, które są dla niego ważne, np. oglądanie bajkę. Ważne jest by jak najszybciej zauważyć i zacząć leczyć te fobie - rywalizacja z rodzeństwem nie wolno wprowadzać w rywalizacji obciążenia emocjonalnego mutyzm wybiórczy - jeżeli coś się dzieje w emocjach, to dziecko nie chce lub nie może nic powiedzieć - przestępcy nie byli aktywni w szkole, nie uczestniczyli w zajęciach utrudniony kontakt z otoczeniem - gdy pojawia się trudne, ważne to dziecko nie potrafi wejść w relacje - dziecko wycofuje się - nie podejdzie do nikogo obcego nadmierna łatwość w nawiązywaniu kontaktów - brak lęku społecznego - nie działają żadne metody wychowawcze zaburzenia osobowości Specyficzne Zaburzenia identyfikacji płciowej (transseksualizm, 1osobowośc paranoiczna Trwale nie wynikające z transwestytyzm) 2osobowość schizoidalna uszkodzenia ani z choroby 3osobowośc dysocjalna mózgu Zaburzenia preferencji 4chwiejna emocjonalnie seksualnych (fetyszyzm, 5osobowość histrioniczna Zaburzenia nawyków i transwestytyzm 6osobowość anakastyczna popędów: fetyszystyczny, 7osobowość unikająca 1.patologiczny hazard ekshibicjonizm, (lękliwa) 2. patologiczne podpalanie podglądactwo, pedofilia, 8osobowość zależna 3.patologiczne kradzieże sadomasochizm, złożone i 9inne określone zaburzenia 4.trichotilomania inne określone i osobowości 5.inne nieokreślone) 10nieokreslone zaburzenia osobowości inne: Zaburzenia psychologiczne i 1.moczenie zaburzenia związane z 2.zanieczyszczanie się kałem rozwojem i orientacja 3.pica seksualną 4.zabużenia odżywiania 5.stereotypie ruchowe Inne zaburzenia osobowości 6.jakanie 7.mowa bezwładna 8.inne Mieszane Pica – połykanie noży, widelców, sznurów Osobowość dysocjalna – antyspołeczne zaburzenia osobowości 11 Osobowość paranoiczna – świat jest wrogi, gotowość do walki, zacietrzewianie się Osobowość schizoidalna – nie ma potrzeby kontaktu z innym człowiekiem, każdy wystarcza sobie, brak informacji i możliwości odnajdywania się w rzeczywistym świecie Osobowość histrioniczna – wszystko ekspansywne osoby, ostre emocje albo nic, czepialscy, niezwykle Osobowość anankastyczna – przesada, nadzwyczajny perfekcjonizm, nadmierny pedantyzm Osobowość lękliwa – silny lęk przed wchodzeniem w relacje społeczne Zaburzenia nawyków i popędów - patologiczny układ i powiązań nawyków ze strukturą popędową - piromanów najczęściej spotyka się wśród strażaków – seksualna przyjemność związana z patrzeniem w ogień - patologiczne kradzieże - nigdy dla zysku - trichotilomania zwiastun choroby psychicznej, wyrywanie sobie włosów po kręceniu ich na palcu zachowania antyspołeczne - mogą być chroniczne ale mogą też występować okresami - nie mają bezpośredniego związku ze spożyciem alkoholu czy leków - skończone 18 lat, ale oznaki pojawiają się już przed 15 rokiem życia - drażliwość i agresywność - niemożność sprostania normom społecznym - impulsywność 12
