29.IX.2008 Temat: Historyczne i współczesne typy społeczeństw. 1

29.IX.2008
Temat: Historyczne i współczesne typy społeczeństw.
1) Teorie rozwoju społeczeństwa
a) Teorie linearne – społeczeństwa ulegają przemianom w toku rozwoju historycznego, zmiany
mają charakter ukierunkowany, przechodzą od fazy pierwotnej do końcowej.
b) Teorie cykliczne – rozwój społeczny przebiega w określonych fazach, które co jakiś czas się
powtarzają w tej samej kolejności – rozwój krążenia elit.
c) Teorie dychotomiczne
i) Rozwój następuje przez: walkę, dokonuje się w wyniku rewolucji
ii) Rozwój przez współdziałanie, warunkiem postępu są negocjacje i kompromis, zmiany
zachodzą drogą ewolucyjną.
2) Przyczyny zmian społecznych:
a) Zmiany środowiska naturalnego.
b) Zmiany wartości kulturowych.
c) Postęp technologiczny.
d) Zmiany demograficzne (duża gęstość zaludnienia – kultura masowa).
e) Nierówności społeczne, które mogą powodować konflikty społeczne, a te z kolei mogą
powodować rewolucje.
f) Działalność jednostek, instytucji i ruchów społecznych.
3) Społeczeństwo pierwotne
a) Rządziło się niezmiennym tabu, rytuałem, sztywnym systemem religijnym.
b) Tworzyło jednolite wspólnoty oparte na gospodarce naturalnej.
c) Tworzyły proste struktury społeczne uwarunkowane czynnikami biologicznymi przez: płeć,
wiek i relacje pokrewieństwa.
4) Społeczeństwo niewolnicze
a) Tworzyło struktury o podziałach na wielkie grupy społeczne, różniące się pod względem
społeczno-kulturowym i sytuacją prawną.
b) Istnieli niewolnicy. (U Spartanów nie można było zabić niewolnika)
5) Społeczeństwo feudalne
a) Zróżnicowane pod względem kulturowym – istniały kultury regionalne.
b) Oparte na podziale stanowym, każdy stan miał oddzielną sytuację prawną. Przynależność do
stanu była dziedziczna.
c) Najważniejsze stany tworzyli, właściciele ziemscy i poddani im chłopi, stany były grupami
zamkniętymi tzn. nie istniało zjawisko ruchliwości społecznej.
6) Społeczeństwo industrialne
a) W wyniku rozwoju przemysłu fabrycznego nastąpił rozpad struktury stanowej, wiązało się to
ze zmianami w technice, ekonomii i stosunkach społecznych.
b) Urbanizacja – Powstaje nowa klasa (robotnicy) – migracja ze wsi do miast.
c) Są to społeczeństwa masowe.
7) Społeczeństwo post-industrialne (Daniel Bell) – nowy wymiar dzięki upowszechnieniu wiedzy –
uniwersytet, społeczeństwo informacyjne.
a) Zyskuje nowy wymiar obejmujący zarządzanie danymi i informacją.
b) Jest widoczny spadek znaczenia sektora produkcji przemysłowej na rzecz sektora usług.
c) Następuje decentralizacja w sferze produkcji i w życiu politycznym.
6.X.2008
Temat: Społeczeństwo polskie w dobie transformacji ustrojowej.
1) Wpływ na przemiany struktury społecznej w Polsce wywierają trzy nakładające się procesy:
a) Globalizacja – proces unowocześnienia społeczeństw w skali światowej. Dokonuje się w
sferze komunikacji, produkcji, handlu, transportu, finansów, zarządzania, funkcjonowania
państw a także w dziedzinie polityki i kultury. Prowadzi również do powstania społeczeństwa
globalnego.
b) Integracja europejska – w jej wyniku tworzy się społeczeństwo obywatelskie-otwarte.
c) Transformacja ustrojowa – W wyniku transformacji ustrojowej kształtuje się obecnie w Polsce
nowa struktura społeczna. Zmieniają się pozycje i role istniejących dotychczas klas i warstw.
Tworzy się podstawowa w strukturze wolnych społeczeństw klasa średnia.
2) Procesy transformacji powodują tworzenie się nowych zagrożeń:
a) Masowe bezrobocie.
b) Marginalizowanie się grup społecznych -dochodzi do pogłębiania się różnic w poziomie życia.
10.X.2008
Temat: Kulturowe i etyczne aspekty życia społecznego
1) kultura to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości przekazywanego z pokolenia
na pokolenie.
a) Kultura duchowa obejmuje:
i) Język
ii) Wiedzę
iii) idee
iv) wierzenia
v) mity
vi) obrzędy
vii) sztukę
viii) moralność
ix) prawo
x) obyczaje
xi) inne zdolności czy nawyki nabyte przez ludzi
b) Pojęcie kultura obejmuje również całą dziedzinę materialnej działalności człowieka:
i) Narzędzia
ii) Przedmioty
iii) Ubrania
iv) środki transportu
v) Szeroką sferę usług
2) Etnocentryzm – patrzenie na inne kultury przez pryzmat stereotypów i uprzedzeń
3) Ksenofobia – Obawa wobec innych kultur
4) Typy kultury
a) Kultura materialna
b) Kultura duchowa
c) Kultura społeczna
5) Etyka – system wartości i norm postępowania, ogół ocen i norm moralnych charakterystycznych
dla danej zbiorowości w danej epoce. W ogólnym kodeksie etyki życia społecznego znajdują się
następujące cechy:
a) Odwaga cywilna
b) Wrażliwość społeczna
c) Słowność
d) Prawdomówność
e) Uczciwość i solidarność międzyludzka
6) Przemiany kultury współczesnej
a) Kultura masowa
b) Kultura elitarna
c) Kultura narodowa
d) Kultura uniwersalna (wynik globalizacji)
e) Kultura medialna – opiera się na przekazie audiowizualnym
f) Kontrkultura – subkultury – istnieją one w obrębie większej kultury, mają własne cechy wzory
zachowań i system wartości. Pojawiły się jako protest przeciw zastanej rzeczywistości
społecznej, a przede wszystkim przeciw tradycyjnym instytucjom społecznym oraz
wartościom, wzorom i normom postępowania. Odrzucają autorytety.
20.X.2008
Temat: Polityka jako zjawisko społeczne
1) Polityka to sztuka rządzenia państwem obejmująca organizację i kierowanie sprawami określonej
zbiorowości, które są związane z dążeniem do zdobycia i utrzymania władzy państwowej, jej
wykonywanie a także z wytyczaniem kierunku rozwoju państwa w różnych dziedzinach:
a) Polityka społeczna
i) System organów państwa
ii) System partyjny
iii) System prawny
iv) Myśl polityczną – poglądy na temat wartości w państwie, związana np. z programem
partii
v) Kulturą polityczną
b) Polityka zagraniczna
2) Podstawowe rodzaje zjawisk społecznych (charakterystyczne dla polityki)
a) Wyrażanie i realizacja interesów podstawowych lub społecznych.
b) Stosunki polityczne związane z walką o władzę oraz jej sprawowanie.
c) Działalność instytucji politycznych
d) Świadomość polityczna
e) Kultura polityczna
f) Opinia publiczna
3) Podmiotowość polityczna to zdolność jednostek, grup i organizacji, instytucji do tworzenia
polityki, wyraża się ona poprzez uczestnictwo w życiu politycznym.
4) Przedmiotowość polityczna – władza
5) Przedmiotowe ujęcie polityki odnosi się do jej treści, czyli władzy.
6) Władza jest to podejmowanie i realizowanie decyzji oraz wywieranie na ludzi wpływu aby działali
zgodnie z tymi decyzjami.
7) Legitymizacja władzy to inaczej uznanie władzy za legalną i obowiązującą
a) Legitymizacja przez tradycję
b) Legitymizacja typu charyzmatycznego (podręcznik)
c) Legitymizacja przez prawo
24.X.2008
Temat: Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania.
1) Konflikt społeczny – proces społeczny, który zachodzi wtedy, gdy między grupami lub częściami
grup społecznych istnieje sprzeczność interesów, a realizacja aspiracji jednej grupy odbywa się
kosztem drugiej.
2) Rodzaje konfliktów społecznych
a) Klasowo-warstwowe
b) Kulturowe
c) Ekonomiczne
d) Konflikty wartości wynikające z różnic w hierarchii wyznawanych wartości, mogą dotyczyć:
i) Sfery polityki
ii) Sfery ekonomicznej
iii) Kwestii etycznych
iv) Sfery kulturowej
e) Konflikty rodzinne
3) Sposoby rozwiązywania konfliktów
a) Przemoc
b) Unikanie
c) Negocjacje
d) Kompromis
e) Mediacje – osoby które starają się by obie strony osiągnęły porozumienie – uzyskują opinie
f) Arbitraż – Decyzja arbitra jest dla obydwu stron zobowiązująca – tak i już, nie uzyskują opinii
g) Sąd
h) Głosowanie (wybory)
Sprawdzian od początku do tego miejsca.
podaj przykład konfliktu politycznego
Prasówa – świat
27.X.2008
Temat: Czym jest demokracja?
1) Demokracja – Władza ludu jest formą ustroju państwa, w której jego obywatele sprawują władzę
bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przedstawicieli.
2) Historyczne formy demokracji
a) Demokracja antyczna
i) Suwerenna władza należała do ludu
ii) Prawa polityczne mięli tylko mężczyźni powyżej 20 roku życia, którzy byli wolni i byli
rdzennymi obywatelami Aten.
iii) Była to demokracja bezpośrednia tzn. najważniejsze decyzje podejmowało zgromadzenie
ludowe (uchwalało ustawy i wybierało urzędników, uprawnienia sądowe)
iv) Władza wykonawcza należała do rady pięciuset (500).
v) Trybunał ludowy stał na straży praw obywateli.
vi) W republice Rzymskiej kluczową rolę odgrywał senat będący najważniejszym organem w
państwie
b) Chrześcijańskie tradycje demokratyczne
i) Z dekalogu wywodzi się wiele zasad i wartości demokratycznych. np. idea równości
wszystkich ludzi i praw człowieka, równa godność kobiet i mężczyzn
c) Demokracja szlachecka
i) Pełnię praw obywatelskich i politycznych posiadał jeden stan – Szlachta, która brała
udział w sejmikach, zasiadała w sejmie i sprawowała urzędy
ii) Najważniejszym organem władzy państwowej był sejm.
iii) Na czele państwa stał elekcyjny król
iv) Ważnym elementem demokracji szlacheckiej była tolerancja religijna.
3.XI.2008
Temat: Narodziny współczesnej demokracji
1) Zaczęła kształtować się w wyniku zwycięskich rewolucji burżuazyjnych: angielskiej i francuskiej w
XVIII w. na jej rozwój mięli także wpływ filozofowie oświecenia.
a) W XIX w zaczęły rozwijać się partie polityczne
2) Zasady demokracji
a) Zasada suwerenności narodu
b) Zasada reprezentacji (związana z demokracją pośrednią)
c) Zasada poszanowania praw mniejszości
d) Zasada podziału władzy (ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza)
e) Zasada państwa prawa i konstytucjonalizmu
f) Zasada pluralizmu
3.XI.2008
Temat: Formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym.
1) Główne cechy społeczeństwa obywatelskiego
a) Obywatele mają zagwarantowane prawa człowieka
b) Wolność, własność itp.
c) Następuje ograniczenie roli państwa
d) Istnienie organizacji społecznych i politycznych
i) Stowarzyszenia
ii) Fundacje
iii) Związki zawodowe
iv) Partie polityczne
v) Ruchy społeczne
e) Mass media
f) Opinia publiczna, przedsiębiorstwa i podmioty gospodarcze
g) Nadrzędność prawa – państwo prawa
h) Uzależnienie władzy państwowej od obywateli, przedstawicielski system sprawowania władzy
i) Prawo obywatelskiego nieposłuszeństwa
2) Demokracja pośrednia i demokracja bezpośrednia
a) Bezpośrednia:
i) Referendum
ii) Inicjatywa ludowa - część obywateli może zgłaszać pewne projekty zmian w prawie
(minimum 500 obywateli)
iii) Plebiscyt