Kreowanie przedsiębiorczości Wprowadzenie Paradygmaty przedsiębiorczości w XXI wieku Paradygmat – 1. Nie istnieje idealna forma zarządzania ludźmi Człowiek działający na rzecz organizacji w coraz większym stopniu przestaje być jej pracownikiem i podwładnym. Rośnie odsetek ludzi pracujących na rzecz organizacji, ale zatrudnionych poza organizacją. Nawet jeżeli pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze, coraz rzadziej jest postrzegany jako podwładny, ale staje się pracownikiem wiedzy, współpracownikiem, ekspertem w swojej dziedzinie. We współczesnej organizacji coraz bardziej rośnie potrzeba zarządzania ludźmi tak, jakby byli oni wolontariuszami – niezależnie od tego, czy są zatrudnieni na pełnopłatnych stanowiskach, czy na cały etat. Ludźmi nie należy zarządzać. Zadaniem jest przewodzenie ludziom, a celem jest czerpanie wydajności z wiedzy i silnych stron każdego pracownika. Dlatego należy podejmować takie działania, aby pobudzać pracowników, zachęcać ich do angażowania się w działalność przedsiębiorstwa, a także stwarzać warunki, które umożliwią oddziaływanie na własną pracę, osiągane wyniki oraz wyniki przedsiębiorstwa. 2. Nowa rola menedżera Skuteczny przywódca we współczesnym przedsiębiorstwie powinien posiadać umiejętność szybkiego dostosowania się od różnorodności, być elastyczny. Wzrost znaczenia wiedzy powoduje ponadto, że jest on otoczony coraz lepiej wykształconymi specjalistami. Implikuje to konieczność wydobywania i korzystania z wiedzy pracowników. Oznacza zatem rezygnację z dyrektywnego stylu zarządzania i włącznie podwładnych w proces zarządzania. Współczesna interpretacja przywództwa odnosi się do interakcji społecznych. Aspekt ten akcentuje szczególnie koncepcja przywództwa relacyjnego, które nie dotyczy wyłącznie pozycji formalnej w przedsiębiorstwie. Brak takiego związku oraz rozproszenie władzy stały się podstawą koncepcji przywództwa rozproszonego. Określa ona przywódcę jako osobę odpowiedzialną za realizację określonych przedsięwzięć i przestającą pełnić rolę przywódcy po ich zakończeniu. Przywództwo w tym kontekście nie dotyczy zatem wąskiego grona pracowników. Kształtowanie pozytywnych relacji z podwładnymi, obdarzanie ich zaufaniem, likwidowanie barier we wzajemnym porozumiewaniu się, troska o podległych ludzi, stanowią atrybuty cichych przywódców. Są to osoby, które nie promują siebie, lecz dbają o wyniki przedsiębiorstwa, zapobiegają kryzysom, inicjują zmiany. 3. Kreatywność Kreatywność w przedsiębiorstwie zapewnia tworzenie nowych rozwiązań, inicjuje procesy innowacyjne. Jej rola wynika także ze wzrostu złożoności realizowanych zadań i potrzeby zapewnienia przedsiębiorstwu elastyczności. Globalizacja, nasilająca się konkurencja i wzrastające wymagania klientów są przyczyną istotnych zmian w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Dostosowanie się do nowych warunków wymaga zespołowego oraz kreatywnego działania na każdym poziomie i w każdym obszarze zarządzania przedsiębiorstwem. Zespoły twórcze, które cechuje interdyscyplinarna wiedza i nowatorski sposób myślenia inspirujący tworzenie niekonwencjonalnych rozwiązań, zwiększają potencjał kreatywności poszczególnych pracowników w wyniku efektu synergii. Kreatywność w przedsiębiorstwie oznacza potrzebę zmiany „myślenia balansującego na krawędzi chaosu i porządku, znanego i nieznanego”. 4. Technologia (rewolucja) informacyjna Podstawę społeczeństwa informacyjnego stanowi paradygmat technologii informacyjnej. Jego istotą jest wykorzystanie w technice tanich wkładów informacji będących rezultatem postępu w mikroelektronice i technologii komunikacyjnej. 4.1 Nowa rewolucja informacyjna Nowa rewolucja informacyjna to nie rewolucja technologii, ale rewolucja idei informacji. Podstawowym pytaniem będzie: jakich informacji potrzeba mi do realizacji planów i jak mogę je uzyskać? Podstawowe wyzwanie przed jakim staniemy to sposoby organizowania informacji, bo będzie to najbardziej kluczowy zasób w naszej dyspozycji. 5. Wydajność pracowników w gospodarce opartej na wiedzy W 1900r. obywatele krajów rozwiniętych co najmniej 60 godzin tygodniu i 51 tygodni w roku spędzali w pracy. Tydzień pracy liczył sześć dni, świąt wolnych od pracy było około ośmiu rocznie. Pod koniec XX wieku pracowaliśmy mniej niż 40 godzin tygodniowo i nie więcej niż 47 tygodni w roku (USA). Liczba świąt wzrosła do dwunastu rocznie, obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. W efekcie odnotowaliśmy spadek z około 3000 roboczogodzin w roku do mniej niż 1500 w Niemczech i 1850 w USA. Obecne dane wskazują na dalszy spadek obciążenia pracą. 6. Nowe formy organizacyjne Współcześnie akcentuje się innowacyjność, elastyczność działania, efektywność i szybkość wdrażania nowych rozwiązań, modyfikowania struktur organizacyjnych oraz sposobów funkcjonowania przedsiębiorstw. Konieczne jest więc dostosowanie znanych i sprawdzonych form organizacyjnych do nowych wymagań. Przedsiębiorstwa ery wiedzy powinny koncentrować się przede wszystkim na zagadnieniach związanych z intelektem. W tych, które osiągają sukcesy, zdolności umysłowe odgrywają większą rolę niż zdolności fizyczne, a sprawność ich funkcjonowania uzależniona jest od umiejętności zarządzania wiedzą. Wzrost znaczenia wiedzy prowadzi do „dematerializacji” procesów, intelektualizacji podmiotów gospodarczych. Wymaga to nowych rozwiązań w zakresie technologii umożliwiającej tworzenie, wykorzystanie i dyfuzję wiedzy. Wśród podstawowych nowych form organizacyjnych wymienia się koncepcję organizacji sieciowej (wirtualnej i fraktalnej), uczącej się i inteligentnej, procesowej. Nowe struktury to organizacje bez granic!! 7. Implozja demograficzna Japonia, Portugalia, Hiszpania, południowa Francja, Włochy, Grecja przed końcem XXI wieku popełnią zbiorowe, państwowe samobójstwo. We Włoszech prognozuje się spadek populacji z 60 mln osób do 20-22 mln osób, w Japonii z 125 mln osób do 50-55 mln osób na koniec XXI wieku. W Polsce prognozy wskazują na 33 mln osób do 2050 roku. Liczba mieszkańców Europy z 728 mln osób spadnie w ciągu najbliższych 40 lat do 557-653 osób. Aby liczba ludności na świecie utrzymywała się na stałym poziomie, na przeciętną kobietę powinno przypadać 2,1 dziecka. Według danych Bank Światowego w 1970 roku liczba ta wynosiła 4,8 a w 2012 roku spadła do 2,4. Tradycyjny paradygmat Redukcja kosztów bezpośrednich produkcji jako główny obszar zainteresowania zarządzania Operacje charakteryzowane i analizowane jako stabilne Linie produktów bazujące na jednej, szczególnie ważnej technologii, długie cykle życia produktów Menedżerowie traktowani jako decydenci, a podwładni jako bierni wykonawcy poleceń Rynki światowe podzielone według kryteriów narodowych, dominacja przedsiębiorstw narodowych na rynkach krajowych Nowy paradygmat Redukcja kosztów pośrednich przedsiębiorstwa przy równoczesnej poprawie konkurencyjności Operacje elastyczne, nieustannie ulepszane Linie produktów bazujące na wieloogniskowej technologii, krótkie cykle życia produktów Menedżerowie traktowani jako coach’e, ułatwiający pracę, a podwładni jako pracownicy wiedzy Globalne rynki światowe, uwaga skoncentrowana na międzynarodowych strukturach gospodarczych i politycznych Nowe warunki funkcjonowania w czasach „po kryzysie”: - trudniejszy dostęp do funduszy - wyższy koszt kapitału - słabe rynki akcji - Cash is the king - ograniczone przepływy pieniężne - problemy kredytowe - protekcjonizm i zmiany w regulacjach - fala konsolidacji - więcej interwencji rządowych - zmiany w zachowaniu konsumentów Współcześnie akcentuje się innowacyjność. Przedsiębiorczość Przedsiębiorczość jest cechą lub sposobem zachowania przedsiębiorcy, które to zachowanie lub cecha sprawdza się do gotowości i zdolności podejmowania i rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów, umiejętności wykorzystania pojawiających się szans i okazji oraz elastycznego przystosowania się do zmieniających warunków funkcjonowania gospodarki. – P.F. Drucker (ważna definicja) Przedsiębiorczość jest rodzajem działalności, charakteryzującym się twórczym myśleniem oraz umiejętnościami organizacyjnymi i planistycznymi. – P. McGowan Innowacyjność, wdrażanie nowych technologii, wyrobów, form organizacji produkcji i sprzedaży. – I. Shumpeter Proces organizowania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz podejmowania związanego z nią ryzyka. – R. W. Griffin Przedsiębiorczość – to zdolność do kreowania i zaspokajania swoich i cudzych potrzeb. Jest ona cechą ludzkiego charakteru i zachowania. – „Przedsiębiorczość bez tajemnic” S. Gregorczyk, M. Romanowska, A. Sopińska, P. Wachowiak Tak, przedsiębiorczość może być przedmiotem nauczania. Jednakże nie możemy gwarantować, że stworzymy nowego Billa Gates’a, tak samo jak profesor fizyki nowego Alberta Einsteina czy trener tenisa nową Serenę Williams. Ale dajcie nam studentów z chęcią założenia biznesu a my zrobimy z nich lepszych przedsiębiorców. – Prof. William D. Bygrave (Babson College, USA) Jak podkreśla B. Piasecki, wszystkie definicje podzielić można na trzy główne kategorie biorąc pod uwagę takie kryteria jak: funkcje ekonomiczne przedsiębiorcy, jego cechy osobowe oraz sposób menedżerskiego postępowania: ▪ Kryteria uwzględniające ekonomiczne funkcje realizowane w wyniku działań przedsiębiorczych, które obejmują ocenę szans uruchomienia i rozwoju (lub tylko rozwoju) przedsięwzięcia, ocenę szans na uzyskanie efektu podjętych działań, oszacowanie stopnia towarzyszących powyższym działaniom zagrożeń i ryzyka oraz wdrażanie innowacji ▪ Kryteria identyfikujące przedsiębiorczość z indywidualnymi cechami osobowymi przedsiębiorcy; Tego typu definicje koncentrują się na cechach osobowych oraz na profilu charakterologicznym osób będących przedsiębiorcami i kładą nacisk na psychospołeczne źródła przedsiębiorczości (w tym rozwój osobniczy, uwarunkowania rodzinne, przebieg edukacji); ▪ Kryteria oparte na sposobie pełnienia funkcji kierowniczych – kryteria behawioralne; Definicje tego rodzaju traktują przedsiębiorczość jako sposób zachowania, podejścia do zarządzania i uwzględniają zestaw cech kierowniczych, które są rozróżniane w zależności od pracy indywidualnej (np. przedsiębiorca, rzemieślnik, artysta) oraz osób funkcjonowania w systemach zorganizowanych (kierownicy, specjaliści i wykonawcy). Próba zdefiniowania pojęcia przedsiębiorczości została podjęta w Traktacie o Unii Europejskiej, w zapisie o swobodzie przedsiębiorczości, i choć wprost nie określa czym jest przedsiębiorczość, to pozwala na wskazanie istotnych jej cech. Doprecyzowanie to zostało przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu w sprawie Factortame, gdzie określono, iż przedsiębiorczość to „samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy trwałego urządzenia w innym państwie członkowskim na czas nieokreślony”. Dodatkowo przy tym ETS określił trzy kluczowe dla swobody przedsiębiorczości: ▪ samodzielność: ze swobody przedsiębiorczości korzystać mogą osoby prowadzące samodzielną działalność gospodarczą tzn. na własny koszt i na własne ryzyko, zwłaszcza w formie tzw. samozatrudnienia, co odróżnia tę swobodę od swobody przepływu pracowników; ▪ trwałość: rozumiana jako trwałość organizacyjna, czyli założenia działalności oraz jej prowadzenie w innym państwie, uczestniczenie w sposób ciągły i stały w jego życiu gospodarczym; ▪ transgraniczność: ochronie swobody przedsiębiorczości podlega jedynie działalność gospodarcza o charakterze transgranicznym, tzn. wykonywania na terytorium innego państwa członkowskiego. Przedsiębiorczość, pomimo iż jest bardzo często używanym pojęciem, nie posiada jednoznacznej definicji formalnej. Przedsiębiorczość można zatem charakteryzować jako: ▪ proces tworzenia czegoś nowego, np. przedsiębiorstwa zorientowanego na osiąganie korzyści na rynku, ▪ sposób zarządzania związany z efektywnym gospodarowaniem posiadanymi zasobami oraz odpowiednim dostosowaniem strategii do panujących warunków rynkowych, ▪ zespół cech charakterystycznych dla postępowania przedsiębiorcy, takich jak m.in. skłonność do podejmowania ryzyka czy elastyczność, ▪ innowacyjność, związaną z wdrożeniem nowatorskiego pomysłu. Dualny charakter: 1) Ujęcie procesowe (dynamiczne) Zorganizowany proces przemyślanych i celowo prowadzonych działań, które są ukierunkowane w danych warunkach na wykorzystanie nowatorskiego pomysłu, w celu generowania korzyści dla firmy, przy uwzględnieniu określonego stopnia ryzyka. 2) Zespół cech (pojęcie statyczne) Szczególna postawa zachowania i sposób postępowania jednostki ludzkiej, bądź grupy osób. Obejmuje: otwartość, kreatywność, zdolność dostrzegania szans, skłonność do ryzyka, umiejętność adaptacji, zorientowanie na własny rozwój itp. … Przedsiębiorczość – cecha wrodzona czy nabyta? Różnice między ludźmi wynikają nie z natury, ile z nawyków, obyczajów i wychowania. – A. Smith Czynniki środowiskowe (kulturowe, przedsiębiorczości. – A. K. Koźmiński społeczne, polityczne, ekonomiczne) decydują o Przedsiębiorczość to twórcza postawa jednostki ludzkiej nie wiążąca się z cechami wrodzonymi, lecz wykształconymi przez kulturę. – J. Pajestka Cecha wrodzona i nie każdy, nawet najlepiej wykształcony ekonomista, może przejawiać postawę przedsiębiorczą w życiu prywatnym i w miejscu pracy. – M. Romanowska Wrodzona skłonność do ryzyka świadczy o genetycznym uwarunkowaniu przedsiębiorczości. – N. Nicolau, S. Shane, L. Cherkas, T. D. Spector Przedsiębiorczość jako rzadki talent, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania społeczności. – S. Chełpa J. M. Moczydłowska – przedsiębiorczość to: 1. Umiejętność podejmowania decyzji w warunkach ryzyka i niepewności 2. Innowacyjność i twórczość 3. Odporność na sytuacje trudne 4. Komunikatywność 5. Wysoki poziom dojrzałości emocjonalnej 6. Przywództwo i współpraca 7. Samoświadomość, pozytywna samoocena 8. Motywacja 9. Wiedza biznesowa Przedsiębiorczość w ponad 80% przypadków mamy na myśli uruchomienie nowego biznesu (firmy), stosując różne formy prawno-organizacyjne: Co się mieści w pozostałych 20%? Intraprzedsiębiorczość (przedsiębiorczość korporacyjna) – duże firmy w celu stymulowania kreatywności i inicjatywy tworzą warunki swobodnego działania wyodrębnionych zespołów (projektów) chcąc w ten sposób pokonać naturalną ociężałość dużych struktur. Przedsiębiorczość społeczna – realizacja celów społecznych metodami przedsiębiorczymi. Tak działają niektóre fundacje, inicjatywy społeczne. Przedsiębiorczość – przedsiębiorstwo to: Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców Art. 4. [Definicja przedsiębiorcy] 1. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. 2. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. 3. Zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne określają odrębne przepisy. Art. 7 [Definicje legalne] 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) mikroprzedsiębiorca – przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: a) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz b) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro; 2) mały przedsiębiorca – przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: a) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz b) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro – i który nie jest mikroprzedsiębiorcą; 3) średni przedsiębiorca – przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniał łącznie następujące warunki: a) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz b) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro – i który nie jest mikroprzedsiębiorcą ani małym przedsiębiorcą; (…) 4. W przypadku gdy przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą krócej niż rok, jego przewidywany obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych, a także średnioroczne zatrudnienie, o których mowa w ust. 1 pkt 1–3, określa się na podstawie danych za ostatni okres udokumentowany przez przedsiębiorcę. Wielkość przedsiębiorstwa Mikroprzedsiębiorstwo Wskaźnik zatrudnienia < 10 pracowników Małe przedsiębiorstwo < 50 pracowników Średnie przedsiębiorstwo < 250 pracowników Wskaźnik finansowy Obrót ≤ 2 mln EUR lub suma bilansowa ≤ 2 mln EUR Obrót ≤ 10 mln EUR lub suma bilansowa ≤ 10 mln EUR Obrót ≤ 50 mln EUR lub suma bilansowa ≤ 43 mln EUR Aby przypisać do określonej grupy należy ponadto ustalić czy jest ono przedsiębiorstwem niezależnym, partnerskim czy związanym. W tym celu trzeba ustalić relację związku z innymi przedsiębiorstwami. W zależności od tych relacji (parametrów klasyfikacyjnych) należy dodać niektóre lub wszystkie dane przedsiębiorstw będących w związku, co może zmienić klasyfikację danego podmiotu. Przedsiębiorstwo niezależne: ▪ jest przedsiębiorstwem w pełni samodzielnym, tj. nie posiada udziałów w innych przedsiębiorstwach, a inne przedsiębiorstwa nie posiadają w nim udziałów lub ▪ posiada poniżej 25% kapitału lub głosów (w zależności, która z tych wielkości jest większa) w jednym lub kilku innych przedsiębiorstwach, a/lub inne przedsiębiorstwa posiadają poniżej 25% kapitału lub głosów (w zależności, która z tych wielkości jest większa) w tym przedsiębiorstwie UWAGA! Przedsiębiorstwo może zostać zakwalifikowane jako niezależne jeśli więcej niż 25% kapitału lub głosów jest w posiadaniu poniższych inwestorów: publiczne korporacje inwestycyjne, spółki kapitałowe podwyższonego ryzyka, anioły biznesu, uniwersytety, niedochodowe ośrodki badawcze, inwestorzy instytucjonalni łącznie z regionalnymi funduszami rozwoju, samorządy lokalne z rocznym budżetem nieprzekraczającym 10 milionów euro oraz liczbą mieszkańców poniżej 5000. Przedsiębiorstwo partnerskie: ▪ posiada 25% lub więcej kapitału lub głosów w innym przedsiębiorstwie, a/lub inne przedsiębiorstwo posiada 25% lub więcej kapitału lub głosów w tym przedsiębiorstwie lub ▪ przedsiębiorstwo nie jest związane z innym przedsiębiorstwem (głosy jakie posiada w innym przedsiębiorstwie lub odwrotnie), nie przekraczają 50% ogólnej sumy głosów. Przedsiębiorstwo związane Dwa lub więcej przedsiębiorstw można uznać za związane, jeżeli pozostają one ze sobą w następującym związku: ▪ przedsiębiorstwo posiada większość głosów przysługujących udziałowcom lub wspólnikom w innym przedsiębiorstwie ▪ przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa ▪ przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo zgodnie z umową zawartą z tym przedsiębiorstwem lub postanowieniem w jego dokumencie założycielskim lub statucie ▪ przedsiębiorstwo jest w stanie kontrolować samodzielnie, zgodnie z umową, większość głosów udziałowców lub członków w innym przedsiębiorstwie Ciekawostka!!! Zgodnie ze stanowiskiem National and Regional Promotional Banks and Institutions (NPBIs) oraz The European Association of Public Banks (EAPB), przedstawionym w ramach konsultacji z państwami członkowskimi na temat rozporządzenia w sprawie pomocy de minimis, rekomendowano nowe progi ilościowe powinny przyjąć wartości: ▪ mikroprzedsiębiorstwo: pracownicy 20, roczny obrót 4 mln EUR, suma bilansowa 4 mln EUR ▪ małe przedsiębiorstwo: pracownicy 100, roczny obrót 20 mln EUR, suma bilansowa 20 mln EUR ▪ średnie przedsiębiorstwo: pracownicy 500, roczny obrót 75mln EUR, suma bilansowa 75mln EUR Propozycja zakłada wzrost progów rocznego obrotu oraz sumy bilansowej od 25% do 50% w stosunku do obecnych wartości. Oznacza, że wzrost jest wyższy niż średnia wartość inflacji, która jest uzasadnieniem podwyższania tych progów. Ponadto w propozycji przewiduje się zwiększenie progu osób zatrudnionych przez przedsiębiorstwo czego nie da się uzasadnić zmianami gospodarczymi. Sektor MŚP na świecie Kraj USA Japonia [zależy od sektora] Turcja Zatrudnienie mikro Zatrudnienie małe Zatrudnienie średnie < 20 pracowników 20-99 100-499 1-4 5-49 50-299 - 1-49 50-199 Przedsiębiorstwo (obszary wyróżniające) − − − czynniki organizacyjne czynniki ekonomiczne czynniki prawne − − czynniki organizacyjne czynniki majątkowe Podmiot praw Od strony funkcjonalno-organizacyjnej przedsiębiorstwem natomiast jest podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu maksymalizacji nadwyżki ekonomicznej (osiągnięcia określonych dochodów), zatrudniający w tym celu różne czynniki produkcji. 1) Wyodrębnienie techniczno-produkcyjne polegające na tym, że przedsiębiorstwo jest utworzone w celu realizacji konkretnych zadań produkcyjnych, co umożliwia oddane do dyspozycji załogi środki produkcji: budynki, maszyny i urządzenia, materiały, surowce; 2) Wyodrębnienie organizacyjne polega na podporządkowaniu przedsiębiorstwa jednej osobie, zwierzchnikowi odpowiadającemu przez właścicielem za gospodarowanie powierzonym majątkiem i realizację zadań, dla których zostało ono utworzone. Kierownictwu podlega zarząd przedsiębiorstwa oraz wszystkie komórki organizacyjne aż do poszczególnych stanowisk roboczych; 3) Wyodrębnienie ekonomiczne oznacza, że przedsiębiorstwo otrzymuje od właściciela posiadane przez niego lub uzyskane w drodze kredytu fundusze (kapitały) na sfinansowanie środków trwałych i obrotowych, będących w dyspozycji kierownictwa i załogi przedsiębiorstwa. Kierownictwo musi się rozliczać z wyników gospodarowania powierzonym majątkiem oraz z efektów ekonomicznych produkcji; 4) Wyodrębnienie prawne wyraża się w nadaniu przedsiębiorstwu tzw. osobowości prawnej. Oznacza to, że może ono samodzielnie podejmować decyzje ze skutkami prawnymi. Może być podmiotem we wszystkich działaniach prawnych, jak: zawieranie umów handlowych, dochodzenie roszczeń wobec kontrahentów i innych jednostek gospodarczych czy też osób fizycznych. Cechy przedsiębiorstwa, determinujące jego istnienie i funkcjonowanie: ▪ jest powołane nie w celu realizacji przedsięwzięć gospodarczych o charakterze trwałym; ▪ zaspokaja swoimi wyrobami i/lub usługami potrzeby innych podmiotów gospodarczych i innych instytucji lub osób fizycznych będących jego klientami; ▪ wymienia produkty i usługi z innymi jednostkami organizacyjnymi lub osobami fizycznymi na zasadzie kupna-sprzedaży; ▪ posiada określone zasoby kapitałowe o różnym charakterze; ▪ cechuje się samodzielnością decyzyjną w obszarze prowadzonej działalności z zachowaniem i respektowaniem ogólnie przyjętych zasad prawnych; ▪ dąży do osiągnięcia korzyści, najczęściej maksymalizacja dochodowości z zaangażowanego kapitału; ▪ ponosi ryzyko związane z prowadzoną działalnością Przedsiębiorczość – przedsiębiorca: Przedsiębiorca – wprowadzenie historyczne: Pojęcie przedsiębiorca zostało po raz pierwszy użyte w literaturze ekonomicznej w 1755 roku przez Cantillona. Według niego jest to osoba, która działając w handlu, nastawiona jest na wykorzystywanie okazji do osiągnięcia zysku z różnić w cenach towarów, które obarczone jest ryzykiem ekonomicznym. W okresie ekonomii klasycznej A. Smith za przedsiębiorcę uważał jedynie właściciela przedsiębiorstwa, nie przypisując tego miana zawodowemu menadżerowi. Około 1800 roku pojęcie przedsiębiorca zostało użyte przez francuskiego ekonomistę i przedsiębiorcę J.B. Say’a. W jego ocenie przedsiębiorcą jest każdy człowiek interesu, który inwestuje zasoby w nieznaną i ryzykowną przyszłość. Twierdził on, że przedsiębiorcami są przemysłowcy, rękodzielnicy, rolnicy oraz kupcy, a zatem osoby, które zamierzają stworzyć jakikolwiek produkt na własne ryzyko i dla własnego. W drugiej połowie XIX wieku rolę przedsiębiorcy w gospodarce dostrzegł i docenił A. Marshall, który wprowadził „czwarty czynnik produkcji”, tzn. organizację, uznając jednocześnie przedsiębiorcę za najważniejszy jej element. Marks zrównał przedsiębiorcę z dostarczycielem kapitału, ale pomijał element organizacji i zarzadzania działalności gospodarczej (połowa XIX w.). Twórcą nowoczesnej teorii przedsiębiorcy jest F. Knight. Jego zdaniem zysk osiągany przez przedsiębiorcę jest rekompensatą za ryzyko i niepewność, jakie przedsiębiorca. Koncepcja przedsiębiorcy, jako ponoszącego ryzyko z tytułu niepewności, jest dziś powszechnie akceptowana przez ekonomistów i można powiedzieć, że stanowi pomost pomiędzy tradycyjnymi a nowoczesnymi teoriami firmy. J. Schumpeter natomiast, utożsamia przedsiębiorcę z innowatorem, który łącząc w nowy sposób czynniki produkcji tworzy nowe wartości użytkowe, czy też większą produktywność istniejących dotąd metod produkcji, a tym samym tworzy zyski. Autor tej definicji upatruje sukces przedsiębiorcy w nierównowadze gospodarczej powodowanej przez innowacje. Najmłodszą koncepcją interpretacyjną przedsiębiorczości, jest teza traktująca przedsiębiorcę jako outsidera, który dostrzega możliwość osiągnięcia zysku wykorzystuje ją. Ten obszar interpretacyjny, nazywamy szkołą austriacką, opiera się na poglądach L. Misesa i I.M. Kirznera, którzy przedsiębiorczość traktują jako indywidualne odkrywanie informacji czy okazji i wykorzystanie ich w sferze rynku. Przedsiębiorczość – przedsiębiorca: Autor Definicja R. Cantillon, F. Knight Przedsiębiorca to osoba ponosząca ryzyko działalności J. Schumpeter, P.F. Drucker Przedsiębiorca w funkcji innowatora Przedsiębiorca jest liderem przemysłu J.B. Say, A. Marshall Przedsiębiorca w funkcji menadżera/nadzorcy Przedsiębiorca w funkcji organizatora i koordynatora zasobów J.B. Say, J. Schumpeter Przedsiębiorca jest właścicielem przedsiębiorstwa R. Cantillon, I. Kirzner Przedsiębiorca dokonuje wyboru nowych zastosowań dla dostępnych zasobów D. McClelland Przedsiębiorca to umiarkowany ryzykant, nastawiony na sukces P.F. Drucker Przedsiębiorca jest maksymalizującym szanse i okazje Analiza przytoczonych, wybranych definicji daje obraz przedsiębiorcy jako osoby, która: ▪ podejmuje określoną działalność, kierując się motywem zysku; ▪ angażuje określony kapitał w celu uruchomienia działalności; ▪ jest właścicielem przedsiębiorstwa, które zakłada; ▪ jest innowatorem; ▪ jest zarządzającym przedsiębiorstwem; ▪ działa w warunkach niepewności, ryzykując kapitałem własnym lub powierzonym Kodeks Cywilny Art. 431 . [Przedsiębiorca] Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33 1 , prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Art. 331. [jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi] 1. Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Cechy działalności gospodarczej: (ważne, będzie na egzaminie) ▪ zawodowy (zatem nie amatorski, nie okazjonalny) charakter działalności ▪ podporządkowanie się zasadom racjonalnego gospodarowania (regułom opłacalności i zysku) ▪ powtarzalność działań (standaryzacja transakcji, seryjność produkcji, stała współpraca) ▪ uczestnictwo w obrocie gospodarczym [Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991r., (III CZP 117/91, OSP 1992, z. 11-12, poz. 235] Początki współczesnej przedsiębiorczości w Polsce Przed 1989r., prywatny przedsiębiorca w Polsce był określany jako: badylarz, cinkciarz, spekulant, prywaciarz. Wynikało to z faktu, że władze specjalistyczne preferowały: własność społeczną środków produkcji, kolektywizm, centralną dystrybucję i redystrybucję dóbr oraz usług. Uwarunkowania przed 1989r.: łapownictwo, konieczność przynależności do partii celem uzyskania statusu „reprezentanta politycznego” lub „legitymacji politycznej”, powszechnie ukrywanie wartości (bogactwa), były rodzajem naturalnych form adaptacji przedsiębiorców do ówczesnych realiów prowadzenia biznesu. Nie sposób jednak ignorować faktu, że przed 1989r. pewne czynniki sprzyjały prywatnej przedsiębiorczości: brak konkurencji, praktyczna swoboda w ustalaniu marży zysku, w zasadzie wszystko co wyprodukował prywatny przedsiębiorca znajdowało natychmiast nabywcę. Ogólnie jednak ocenia się, że systemowe warunki do rozwoju prywatnych inicjatyw gospodarczych były raczej mało sprzyjające. Liczba osób zatrudnionych w sektorze prywatnym (poza rolnictwem) wynosiła – 1,181.9 tys., co stanowiło 6,9% wszystkich pracujących. Funkcjonowało około 620tys. prywatnych firm (obecnie jest ich ponad 2 mln). Sytuacja uległa zmianie od roku 1989. Było to skutkiem przyjęcia kliku aktów prawnych pod koniec 1988r. obejmujących: o działalności gospodarczej (potocznie nazywana ustawą Wilczka), o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych, o niektórych warunkach konsolidacji gospodarki narodowej (1989), o zmianie niektórych innych aktów prawnych (1989). Ustawa Wilczka zakładała swobodę rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej na równych prawach dla wszystkich i wskazywała, że dozwolona jest każda działalność, która nie została zakazana przepisami prawa. Stąd uznaje się rok 1989 jako początek rozwoju współczesnej polskiej przedsiębiorczości. Ustawa Wilczka 23 grudnia 1988r., Sejm PRL uchwalił najbardziej liberalną ustawę czasu komunizmu. Była to ustawa działalności gospodarczej. Mieściła się ona na zaledwie 5 stronach, liczyła 54 artykuły oraz przewidywała jedynie 11 koncesji. Wprowadziła wyjątkowe, nawet jak na obecne czasy, zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej na równych prawach (art. 1 UDG) oraz zasadę stanowiącą, że to, co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone (art. 4 UDG). Po dziś dzień ustawa Wilczka budzi rozliczane emocje – zarówno te pozytywne jak i negatywne, stając się nierzadko podmiotem debaty lub tematem przewodnim cyklicznych konferencji naukowych. Z jednej strony ze względu na swą prostotę, a zwłaszcza na wręcz rewolucyjny charakter ustawa Wilczka została przez większość zapamiętana jako niedościgniony wzór aktu prawnego regulującego działalność gospodarczą. Z drugiej zaś – podnosi się, że umożliwiła ona nomenklaturze partyjnej skuteczne uwłaszczenie się na majątku państwowym. Przykładowo, art. 49 UDG pozwalał Naczelnej Radzie Zrzeszeń Prywatnego Handlu i Usług oraz Naczelnej Radzie Zrzeszeń Transportu Prywatnego – a więc instytucjom partyjnych nadzorców sektora prywatnego – na przekształcenia się w „organizacje podmiotów gospodarczych” i dokonać uwłaszczenia na majątku powstałym ze składek członkowskich prywatnych sklepów i zakładów usługowych oraz właścicieli taksówek lub innych drobnych firm transportowych. Należy jednak podkreślić, że: ▪ po wprowadzenie nowych regulacji zmieniających system gospodarczy, tzw. „stary” sektor prywatny z trudem odnajdował swoje miejsce w krajobrazie gospodarczym Polski; ▪ „rzemieślnicy” czasów realnego socjalizmu często nie byli w stanie skutecznie konkurować na otwartym rynku; ▪ doprowadziło to do sytuacji, w której obecnie rzadko spotyka się przedsiębiorstwa sięgające korzeniami przed 1989r.; ▪ ich miejsce zajęły nowe biznesy, założone i podejmując konkurencję w obszarze wykreowanym przez regulacje pro-rynkowe Wilczka (wielokrotnie później zmieniane) Zgodnie ze statystykami, w 1989r. zostało zarejestrowanych 25 890 nowych firm, w większości jednoosobowych, z których około 15 376 przetrwało do 2019r. (59%). Oznacza to, że funkcjonują już na rynku około 30 lat lub więcej. Przedsiębiorstwa w gospodarce Uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości Uwarunkowania przedsiębiorczości: (ważne do egzaminu) 1) prawne 2) osobowościowe 3) ekonomiczne 4) lokalne 5) społeczno-kulturowe Uwarunkowania osobowościowe: Zgodnie z założeniami, przedsiębiorca to osoba podejmująca aktywność gospodarczą, a po drugie – przedsiębiorca to osoba skłonna do ponoszenia ryzyka związanego z prowadzoną działalnością. Chociażby w świetle tych założeń należy stwierdzić, że jednym z czynników warunkujących powodzenie przedsięwzięć gospodarczych są uwarunkowania osobowościowe. Zdaniem T. Kraśnickiej zawierają się one w następujących tezach, mianowicie: ▪ działanie przedsiębiorcze jest efektem określonej konfiguracji czynników psychologicznych i osobowych, których zakumulowany wpływ leży u podstaw decyzji i działań przedsiębiorczych; ▪ efekt kumulacji wpływu tak licznego zbioru czynników psychologicznych i osobowych sprawia, że osiągnięcie go, jest możliwe przy bardzo różnorodnych ich kombinacji; ▪ analizowane zmienne psychologiczne, których nośnikiem jest osobowość człowieka, są tylko w części uwarunkowane genetycznie; brak jest dowodów na istnienie „osobowości przedsiębiorczej”, bowiem zmienne te można w istotny sposób kształtować w procesie wychowania, socjalizacji i kształcenia, jakim podlegają członkowie społeczeństwa. Wśród tych czynników na szczególną uwagę zasługują następujące cechy człowieka przedsiębiorczego: ▪ inicjatywa, ▪ twórczość, ▪ skłonność do przewodzenia, ▪ podejmowanie ryzyka, ▪ tolerancja niepewności, ▪ elastyczne myślenie i działanie, ▪ umiejętne rozwiązywanie problemów, ▪ potrzeba osiągnięć, ▪ wyobraźnia, ▪ wizja rozwojowa, ▪ konsekwencja w realizacji celów, ▪ dążenie do niezależności, ▪ zdolność do uczenia się, ▪ umiejętności społeczne. Katalog wyżej wymienionych cech nie jest wyczerpany i zamknięty. Nie sposób jednak wymienić wszystkie z nich. Analiza przedsiębiorczych cech człowieka pokazuje, że bardziej sprzyjająca jest podstawa dynamiczna, nieszablonowa, otwarta na podejmowanie działań spontanicznych i niestandardowych. Uwarunkowania lokalne: Przedsiębiorcy oceniają i wybierają lokalizację w zależności od charakteru działalności oraz wyników analizy otoczenia. Obszar tych uwarunkowań jest przebogaty, jedną z ich klasyfikacji przygotowali K. von Stockelberg i U. Hahne, którzy do głównych czynników zaliczają: ▪ warunki naturalne (charakter i stan środowiska naturalnego, klimat); ▪ możliwość dysponowania czynnikami produkcji (jakość i rzadkość dostępnych oraz wykorzystywanych „klasycznych” czynników produkcji: ziemi, pracy i kapitału); ▪ efektywność podaży i rynku zbytu; ▪ położenie geograficzne i ułatwienia komunikacyjne (koszty transportu, czas pokonywania odległości); ▪ postęp techniczny (dostępność i transfer wiedzy technicznej); ▪ powiązania pierwotne i wtórne (decydujące o możliwościach rozwoju kontaktów regionalnych i ponadregionalnych); ▪ miękkie czynniki lokalizacyjne (środowisko społeczne, atrakcyjność rynku mieszkaniowego); ▪ czynniki aglomeracyjne i infrastrukturalne. Duże znaczenie odgrywa polityka lokalna przyjęta i realizowana na danym terytorium. Jej wyrazem są rozwiązania prawne, organizacyjne, promocyjne oraz finansowe. Uwarunkowania ekonomiczne Uwarunkowania ekonomiczne stanowią pochodną funkcjonowania mechanizmu rynkowego, w wyniku czego pozwalają na takie wykorzystanie istniejących uwarunkowań, aby one w konsekwencji stały się bodźcem do rozwoju inwestycji. Mówiąc o wolnym rynku, należy wspomnieć o jego istocie, a mianowicie konkurencji, ugruntowaniu i wzmocnieniu pozycji podmiotów gospodarczych sprzyjają korzystne rozwiązania w obszarach funkcjonowania systemów makroekonomicznych, szczególnie finansowych, podatkowych, bankowych i celnych. Katalog uwarunkowań ekonomicznych jest bardzo bogaty, niemniej jednak wszystkie one wynikają z funkcjonowania mechanizmu rynkowego i ingerencji państwa, jednymi z kluczowych czynników ekonomicznych są: ▪ tempo wzrostu gospodarczego, ▪ wielkość stóp procentowych, ▪ dynamika zmian bezrobocia. Wskaźniki te pozwalają zanalizować i ocenić podstawowe tendencje gospodarcze, szczególnie w obszarach popytowo-podażowych. Informacje te są podstawowymi danymi, służącymi ocenie konkurencyjności w danej branży, a to w konsekwencji przekłada się na możliwość rozwoju podmiotów gospodarczych, dzięki wykorzystaniu sprzyjających tendencji w ich otoczeniu ekonomicznym. Uwarunkowania prawne Przedsiębiorczość realizowana jest w ramach prawnych i politycznych danego państwa, bądź systemu gospodarczego. Z tego tez powodu uregulowania prawne stanowią zbiór przepisów i regulacji wpływających na swobodę działania. Regulacje te bardzo ściśle związane są z polityką jako obszarem stanowienia prawa, a szczególnie polityką gospodarczą danego kraju. Uwarunkowania politycznogospodarcze związane są z przyjętą ideologią sprawowania władzy, instytucjami publicznymi, systemem kodyfikacji oraz wymiaru sprawiedliwości. Proces regulacji prawnych odnoszących się bezpośrednio do sfery przedsiębiorczości, nieustannie się poszerza. Jest to wynikiem otwierania się i rozwoju rynków oraz funkcjonowania licznych grup wpływów. Dla powodzenia zmian zachodzących obecnie w sferze przedsiębiorczości, szczególne znaczenie mają regulacje prawne w zakresie: ▪ zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej ▪ dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do kapitału i rynków kapitałowych ▪ dostępu do funduszy unijnych oraz możliwości ich praktycznego wykorzystania ▪ interakcji ze środowiskiem przyrodniczym ▪ standaryzacji i normalizacji Dokonując analizy prawnych uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości, szczególny akcent należy położyć na stabilność przepisów prawa. Postulat ten bardzo wyraźnie podnoszony jest przez praktyków życia gospodarczego, szczególnie w warunkach polskich. Przedsiębiorcy, a zarazem inwestorzy, zainteresowani są stabilnością i przewidywalnością przepisów prawa. Częste deregulacje prowadzą do wzrostu ryzyka inwestycyjnego, a co się z tym wiąże, spadkiem dynamiki inwestowania. Warunkiem kluczowym rozwoju przedsiębiorczości jest uznanie i respektowanie podstawowego z praw, mianowicie praw własności. Stanowi ono fundament trwałości systemu gospodarczego każdego kraju, a jego respektowanie i ochrona przyczyniają się do rozwoju przedsiębiorczości. Sama zaś przedsiębiorczość, nie może się rozwijać wtedy, gdy nie jest poszanowane i należycie chronione prawo własności. Uwarunkowania społeczno-kulturowe: Kontekst społeczno-kulturowy rozwoju przedsiębiorczości stanowi podłoże do kreowania działań przedsiębiorczych. Uwidacznia się on poprzez wypracowane przez lata wzorce zachowań społecznych, systemy wartości i normy postępowania. Ten bogaty dorobek stanowi fundament rozwoju przedsiębiorczości. Uwarunkowania społeczno-kulturowe determinują przestrzeganie zjawiska przedsiębiorczości w grupie społecznej. Spojrzenie to zdominowane jest przez trzy główne siły wpływów: ▪ religię i tradycję, ▪ rodzinę, ▪ strukturę społeczną. Przedmiotem wszelkich działań przedsiębiorczych jest człowiek, stąd też jego decyzje gospodarcze warunkowane są poprzez normy i wartości, które wyznaje. W szczególny sposób decyzje te wynikają z kultywowanych tradycji i religii. Religie i tradycje, w wielu kulturach motywują pracę ludzką. Odwołują się do sprawiedliwości, uczciwości, rzetelności oraz poszanowania drugiego człowieka, co stanowi znakomity przyczynek do budowania zdrowych „organizmów” i relacji gospodarczych. W podobnym kontekście należy rozpatrywać rolę rodziny, jako determinanty rozwoju przedsiębiorczości. Jest ona postrzegana jako środowisko wyzwalające postawy przedsiębiorcze, skłaniające swoich członków do szukania innowacji gospodarczych. Zachęcające ich do działania w warunkach niepewności, a co za tym idzie do podejmowania ryzyka. Relacje rodzinne przekładają się także na podstawowy obszar rozwoju uwarunkowań społecznokulturowych, mianowicie strukturę społeczną. Jej konstrukcja oraz stosunki w ramach niej silnie determinują postawy przedsiębiorcze. Kluczową rolę odgrywa zasobność ekonomiczna społeczeństwa oraz przestrzeganie przez nie zjawiska przedsiębiorczości. Podatny grunt dla inicjowania zachowań przedsiębiorczych stanowią duże grupy społeczne. Natomiast mniejsze są mniej skłonne do tego typu postaw. Powodem takiego stanu niekiedy jest problem wynikający z niedostatecznego eksponowania i promowania przedsiębiorczości jako źródła rozwoju społecznego. Wzorce przedsiębiorczości Współczesne gospodarki wolnorynkowe powstały przez szereg lat, zdobywając swoją specyfikę i indywidualny charakter. Ich oryginalność bardzo często wynika z charakteru przedsiębiorczości, dzięki któremu zostały ukształtowane. Charakter ten w pewnym stopniu zależy także od warunków geograficznych, bądź ustrojowych wpływające na kształt danego systemu gospodarczego. Na płaszczyźnie rozważań naukowych za reprezentatywne uznaje się cztery wzorce przedsiębiorczości, charakteryzujące gospodarkę rynkową. Przedsiębiorczość ewolucyjna Charakteryzuje się stopniowym wprowadzeniem zmian przez inwestowanie, poprawę umiejętności przedsiębiorcy, podejmowanie nowej działalności gospodarczej, modernizację dotychczasowej. Model ten jest charakterystyczny dla przedsiębiorstw rodzinnych, dla działalności na małą lub bardzo mała skalę Przedsiębiorczość żywiołowa Przedsiębiorczość etyczna Przedsiębiorczość systemowa Istota przedsiębiorczości Przedsiębiorczość jako proces Tworzenie bogactwa Tworzenie przedsiębiorstw Wprowadzanie innowacji Wprowadzanie zmian Tworzenie nowych miejsc pracy Tworzenie wartości Orientacja na wzrost Cechuje się wysokim stopniem ryzyka i silnym dążeniem do osiągnięcia sukcesu. Może prowadzić do działań na pograniczu prawa, wykorzystania luk w przepisach, łamania ich. Działania te charakteryzują się zwykle dużą pomysłowością i dużą innowacyjnością. Odbywa się zgodnie z obowiązującymi przepisami, systemami wartości, normami zachowań, rzetelną i uczciwą pracą. Działania przedsiębiorcze w tym modelu charakteryzują się rozwagą, lojalnością w stosunku do partnerów, uczciwością itp. Jest charakterystyczne dla rozwiniętej gospodarki rynkowej, w której państwo stwarza odpowiednie warunki dla rozwoju zachowań przedsiębiorczych, stając się promotorem przedsiębiorczości, wspierając jej rozwój. Działania takie ograniczają do minimum lub eliminują zachowania negatywne, nieetyczne. Sprzyja to powstawaniu modelu przedsiębiorczości etycznej, najbardziej korzystnej dla społeczeństwa. Charakterystyka Wiąże się z podejmowaniem ryzyka i osiąganiem zysku Jej efektem są nowopowstałe przedsięwzięcia, firmy, które wcześniej nie istniały Uzewnętrznia się poprzez unikalne kombinacje zasobów, które czynią istniejące metody i produkty przestarzałymi Proces przedsiębiorczy pociąga za sobą zmiany przez ocenianie, dostosowanie, modyfikowanie zachowań ludzi, sposobów ich działania, umiejętności, co umożliwia dostrzeżenie i wykorzystanie pojawiających się w otoczeniu okazji Przedsiębiorczość łączy się z zatrudnieniem, zarządzaniem i rozwojem czynników produkcji, obejmujących zwłaszcza siłę roboczą Przedsiębiorczość jest procesem tworzenia wartości dla klientów poprzez „eksploatowanie” dotychczas niewykorzystanych okazji Istotą przedsiębiorczości jest silna i pozytywna orientacji na wzrost sprzedaży, dochodów, aktywów i zatrudnienia Przedsiębiorczość jest procesem, tzn. zbiorem sekwencyjnych zdarzeń następujących po sobie i przekładających się w konsekwencji na efekt rynkowy. Pomysł Motywacja Otoczenie Środki realizacji Realizacja Efekty Przemyślenia Obserwacje otoczenia Identyfikacja szans Wg G. Wallosa na tę fazę składa się preparacja pomysłu, inkubacja, olśnienie oraz weryfikacja J. Reykowski twierdzi, że faza motywacji pełni funkcję sterowania czynnościami w taki sposób, aby doprowadziły one do osiągnięcia zamierzonego efektu Gromadzi się środki służące do realizacji procesu, powinny być adekwatne do cech pomysłu, stanowiącego jego podstawę Wszelkie działania związanego bezpośrednio z realizacją pomysłu, a więc efektu będącego materializacją pomysłu Ocena rezultatów procesu przedsiębiorczości w postaci korzyści bądź straty Ryzyko Systematyka przedsiębiorczości Bogactwo poglądów w odniesieniu do przedsiębiorczości rodzi trudności z jej sklasyfikowanie. Złożoność zagadnienia powoduje, że trudno przedstawić wszystkie aspekty, z którymi mamy do czynienia w życiu gospodarczym. Problem stwarza się usystematyzowanie wielości obszarów, w ramach których można mówić o przedsiębiorczości w ujęciu podmiotowym jak i przedmiotowym. Przedsiębiorczość Forma organizacyjno-prawna Produkcja Handel Usługi Prywatna Państwowa Samorządowa Zagraniczna Krajowa Wewnętrzna Zewnętrzna Rejestrowana Nierejestrowana Szara strefa Szara strefa Szara strefa gospodarcza jest zdefiniowana w Słowniku Oksfordzkim jako „nielegalna działalność gospodarcza istniejąca obok oficjalnej gospodarki danego kraju”. Jest to rynek, na którym towary i usługi są przedmiotem nielegalnego handlu, aby uniknąć regulacji rządowej lub opodatkowania. Szarą strefę można podzielić na trzy grupy: 1) sektor nieformalny (np. „pomoc sąsiedzka” – ktoś „po znajomości” wykonuje jakąś usługę, prywatne pożyczki) – dotyczy on niezarejestrowanych w oficjalnych statystykach transakcji, a uczestnicy tej gospodarki mają niewielki dostęp lub nie mają żadnego dostępu do rynku zorganizowanych, instytucji kredytowych, edukacji formalnej i szkoleń lub do wielu usług publicznych; 2) gospodarka równoległa (np. produkcja wyrobów tytoniowych lub alkoholu; wykonywanie danych usług „po godzinach” swojej pracy) – jest alternatywą legalnej działalności rynkowej. Obejmuje nielegalną produkcję i handel towarami i usługami, które są zgodne z prawem; 3) gospodarka czarnorynkowa (np. własna produkcja mocnych alkoholi, produkcja narkotyków, używek) – obejmują także produkcję i dystrybucję towarów rynkowych i nierynkowych, które są zabronione przez prawo. Szara strefa – formy transakcji i rodzaj działalności: 1. Rodzaj działalności a) Transakcje pieniężne b) Transakcje niepieniężne 2. Działalność nielegalna a) Handel skradzionymi towarami, produkcja i handel narkotykami, prostytucja, hazard, przemyt, oszustwa itp. b) Wymiana barterowa narkotyków, skradzionych lub przemyconych towarów, produkcja narkotyków na własny użytek 3. Działalność legalna a) Nieudokumentowane dochody z samozatrudnienia; nierejestrowane zatrudnienie b) Dodatkowe świadczenia i bonusy przyznawane pracownikom c) Wymiana barterowa usług prawnych i towarów d) Samodzielne wykonywanie prac lub tzw. pomoc sąsiedzka Szara strefa – formy transakcji i rodzaj działalności – wg. GUS: 1) Działalność nielegalna a) Działalność zabroniona np. produkcja i sprzedaż narkotyków b) Działalność koncesjonowana np. produkcja i sprzedaż alkoholu i wyrobów tytoniowych 2) Działalność ukryta – działalność legalna, w której nie dochodzi do pełnej rejestracji czynności, np. brak rejestracji obrotu w ramach działalności gospodarczej 3) Działalność nieformalna – działalność drobna i legalna, ale nie rejestrowana, np. świadczenie drobnych usług dla lokalnej społeczności 4) Wyłudzenia – działalność zorganizowana i ukierunkowana na uzyskiwanie korzyści materialnych, opierających się na dostępnych mechanizmach prawnych, np. wprowadzanie do obiegu „pustych” faktur i odliczanie VAT z „pustych” faktur celem wyłudzenia zwrotu VAT Szara strefa – szczególne formy i obszary działalności: Forma szarej strefy Obszar działalności Nierejestrowana Firmy nie rejestrują się w administracji podatkowej i tym samym nie płacą działalność podatku dochodowego i podatku od towarów i usług (VAT) gospodarcza Nierejestrowane Przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne otrzymują dochody z nieznanym źródła dochodu administracji podatkowej źródeł Zawyżanie kosztów Przedsiębiorstwa zawyżają koszty uzyskania przychodu, np. za pomocą działalności fałszywych faktur lub za sprawą zmowy z innymi podmiotami Kradzież tożsamości Wykorzystanie fałszywych tożsamości w celu uniknięcia zobowiązań podatkowych lub dochodzenia zwrotów należnych innym osobom Przedsiębiorstwa Firmy, które powstają z zamiarem stania się niewypłacalnymi przed typu Pheonix zapłaceniem podatku i innych zobowiązań (włącznie z pozbywaniem się aktywów i znikaniem przed zapłaceniem należnego podatku) Oszustwa Osoby prowadzące działalność transgraniczną w celu wykorzystania luk transgraniczne w prawie i możliwości ukrycia się poza zasięgiem innej administracji podatkowej Oszustwa ze strony Brak rejestracji pracowników w administracji podatkowej lub wymaganie pracodawcy takiej rejestracji jako warunku zatrudnienia; nieprzestrzeganie wymogów dotyczących potrącenia zobowiązań z tytułu podatków lub składek na ubezpieczenie społeczne; nielegalne zatrudnianie pracowników (np. nieletnich); płacenie wynagrodzeń mniejszych niż wymagane minimalne wynagrodzenie Pranie pieniędzy Przeniesienie pieniędzy z nielegalnej działalności do legalnego przedsiębiorstwa w celu uczynienia jego pochodzenia legalnym Wyłudzenia podatku Wnioskowanie o zwrot lub odliczenie podatku VAT, który nie został VAT zapłacony przez dostawcę, w tym poprzez zorganizowane oszustwo transgraniczne Nierejestrowana Uniknięcie zapłaty podatku VAT przez sprzedaż internetową w jednym kraju sprzedaż na odległość produktów pochodzących z innego kraju bez rejestracji działalności Nielegalny handel Sprzedaż podrabianych towarów lub unikanie płacenia cła w handlu zagranicznym W literaturze ekonomicznej wskazuje się wiele czynników determinujących rozmiary szarej strefy w gospodarce. Do najważniejszych zalicza się przede wszystkim: ▪ obciążenia podatkowe i składki na ubezpieczenie społeczne ▪ jakość instytucji publicznych ▪ przepisy prawne ▪ usługi sektora publicznego ▪ morale podatkowe ▪ rozwój oficjalnej gospodarki ▪ samozatrudnienie Konsekwencje istnienia szarej strefy: ▪ zmniejsza wpływy budżetowe ▪ podważa zaufanie do systemu podatkowego i norm społecznych wspierających realizację zasady dobrowolności (może to mieć znaczący wpływ na postawy obywateli dotyczące przestrzegania przepisów prawa, zwłaszcza w wielu obszarach, w których administracja podatkowa opiera się na składanych oświadczeniach przez podatników) ▪ może zwiększyć inne koszty rządowe i biznesowe (np. koszty zabezpieczenia społecznego, utratę opłat regulacyjnych i odszkodowań dla klientów, którzy ponieśli straty na skutek oszustw finansowych) ▪ zakłóca konkurencję, zmniejszając koszty nieuczciwych firm (może to prowadzić do spadku liczby uczciwych przedsiębiorców lub rozszerzenia szarej strefy) ▪ może narazić konsumentów na ryzyko (narażając je na niebezpieczeństwo wystąpienia ryzyka kredytowego, braku ubezpieczenia oraz zaniedbań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy) ▪ może prowadzić do wyzysku pracowników (np. na skutek niewypłacania minimalnego wynagrodzenia lub braku ochrony umownej) ▪ może zachęcać do podejmowania nielegalnej działalności (np. handel ludźmi, pranie brudnych pieniędzy) Mechanizmy przeciwdziałania: Rekomendacje Wyjaśnienia Loteria paragonowa Zachęcanie konsumentów do pobierania paragonów fiskalnych rejestrowania ich w centralnym systemie służącym do przyznawania nagród dla wybranych konsumentów, którzy pobrali paragon Kasy fiskalne online Wprowadzenie kas rejestracyjnych, które na bieżąco raportowałyby fiskalizowane operacje do organów skarbowych Ograniczenie płatności gotówkowych Mechanizm odwrotnego obciążenia Mechanizm solidarnej odpowiedzialności Mechanizm podzielonej płatności Płatności gotówkowe sprzyjają rozwojowi szarej strefy, stąd motywowanie przedsiębiorców do rozliczeń za pośrednictwem m.in. rachunków bankowych pozwala na walkę z tym zjawiskiem Rozliczenie VAT należnego przez nabywcę, co eliminuje ryzyko, że sprzedawca nie rozliczy tego podatku Nabywca towaru czy usługi jest solidarnie odpowiedzialny ze sprzedawcą za rozliczenie VAT należnego Płatność za towar czy usługę jest podzielona na dwa strumienie 1) kwotę netto (trafia bezpośrednio do sprzedawcy) oraz 2) kwotę VAT (trafia na dedykowane konto które jest Waga Niska waga. Jest to rozwiązanie mające wspierać fiskalizację i zachęcać konsumentów do pobierania paragonów Średnia waga. Może to to być rozwiązanie dające organom bieżące informacje o stanie rozliczeń biznesu sprzedającego do konsumentów. Wysoka waga. Transakcje za pośrednictwem kart bankowych są bezpieczne i stanowią alternatywne źródło informacji o dokonanej transakcji z konsumentem sprawiasz. Średnia waga. Jest to rozwiązanie punktowe ograniczające wyłudzanie podatku naliczonego. Średnia waga Jest to ograniczenie punktowe, które wymusza większą dbałość o jakość dostawcy Wysoka waga. Jest to rozwiązanie systemowo ograniczające wyłudzenia ze względu na kontrolę organów podatkowych nad kwotą VAT Centralne fakturowanie Jednolity plik kontrolny (JPK) Koordynacja i centralizacja kontroli monitorowane przez organy skarbowe) Faktury dokumentujące sprzedaż towarów czy usług są generowane i przechowywane z wykorzystaniem systemu centralnego, do którego dostęp mają organy skarbowe, co zapewnia pełną kontrolę nad procesem fakturowania i odliczania VAT Przedsiębiorcy na bieżąco raportują dane finansowe i podatkowe do organów skarbowych z wykorzystaniem formy elektronicznej Wypracowanie mechanizmów przekazywania danych i prowadzenia wspólnych akcji przez różne organy państwa o kompetencjach m. in. w zakresie kontroli czy ścigania Wysoka waga. Jest to rozwiązanie systemowo ograniczające wyłudzenia, ze względu na kontrolę organów podatkowych nad mechanizmem fakturowania i odliczania VAT faktur wystawionych za pośrednictwem centralnego systemu. Wysoka waga. Jest to rozwiązanie dające organom możliwość kompleksowej analizy rozliczeń podatkowych i pozycji podatkowej przedsiębiorców, w tym typowania do kontroli. Wysoka waga. Jest to rozwiązanie procesowe, które powinno z jednej strony pozwolić na wczesne wykazywanie nieprawidłowości w systemie, a z drugiej na identyfikację sprawców tych nieprawidłowości Szacunki dotyczące rozmiarów szarej strefy 158 krajach na całym świecie wskazują, że w latach 1991 - 2015 średni udział szarej strefy w PKB wynosił 31, 9%. Największy udział szarej strefy produkcie krajowym brutto miał miejsce w Zimbabwe i wynosił 60,6%, zaś najniższy występował w Szwajcarii i kształtował się na poziomie 7, 2%. EU: Zgodnie z wynikami badań największy udział szarej strefy w gospodarce występował w Bułgarii i przekraczał 30% PKB tego kraju. Stosunkowo wysoki udział szarej strefy w PKB +występował także w Rumunii, Chorwacji i Estonii, gdzie przekraczał 25%. najmniejszym udziałem szarej strefy w PKB odznaczały się takie kraje, jak Austria, Luksemburg, Holandia i Wielka Brytania. w tym przypadku udział szarej strefy w PKB był niższy niż 10%. Z kolei udział szarej strefy w Polsce wynosił 23% i był znacznie wyższy niż średni udział szarej strefy w Unii Europejskiej, wynoszący 17, 9% w 2016 roku oraz 18,3% w 2021 roku. Działalność bez rejestracji Prowadzenie niezarejestrowanej działalności dostępne jest od 30 kwietnia 2018 roku. W art. 5 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców zamieszczony został następujący zapis: „Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.” UWAGA: nie ma możliwości skorzystania z preferencji prowadzenia firmy bez rejestracji w przypadku, specyfika branży wymaga posiadania koncesji, pozwoleń lub licencji, np. działalności w zakresie przewozów lotniczych, ochrony mienia i osób czy wytwarzania, obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją. dodatkowo zabronione jest prowadzenie działalności niezarejestrowanej w formie spółki cywilnej. Działalność bez rejestracji przynosi wiele korzyści. Zwolniona jest przede wszystkim ze zgłoszenia do CEIDG, w urzędzie skarbowym czy GUS-u. Prowadzenie działalności niezarejestrowanej jest korzystne dla podatnika, ponieważ nie ponosi on wówczas kosztów działalności i nie musi odprowadzać składek ZUS. W 2022 roku limit przychodów wynosi 1505 zł. W 2023 roku płaca minimalna ma wzrosnąć do 3490 zł (limit 1745zł) od 1 stycznia oraz do 3600 zł (limit 1800 zł) od 1 lipca. Założenie działalności niezarejestrowanej, nie wymaga więc rejestracji w żadnym z Urzędów. jeśli spełnione są wymagania osoby upoważnionej do prowadzenia działalności niezarejestrowanej, to po prostu może zacząć ją prowadzić, pilnując nieprzekroczenia przychodów. W przypadku przekroczenia przychodów trzeba będzie zarejestrować taką działalność. Za wnioskowanie o założenie działalności gospodarczej musi zostać złożone w terminie 7 dni od momentu przekroczenia limitu przychodów przez działalność nierejestrowaną. Zarejestrowanie działalności gospodarczej przebiega na druku CEIDG-1 w urzędzie miasta lub gminy. zgłoszenie można przeprowadzić również online. a) Dokumenty? Działalność bez rejestracji zwolniona jest z wielu formalności, jednak nadal lepiej jest, aby osoba ją prowadząca zbierała niezbędną dokumentację, która będzie stanowić podstawę do rozliczenia ewentualnych niedomówień w przypadku nagłego przejścia na działalność ewidencjonowaną. b) Zatrudnienie? Prowadząc działalność nierejestrowaną, można zatrudnić pracowników. Tę kwestię reguluje art. 3 Kodeksu pracy. Mówi on o tym, że pracodawcą może zostać każda jednostka organizacyjna, nawet taka, która nie posiada osobowości prawnej oraz osoba fizyczna. Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną można zatem moim zdaniem podjąć współpracę z pracownikiem na zasadzie umowy o dzieło, zlecenie by o pracę. W takiej sytuacji musi rozliczać pracownika z PIT oraz zobowiązany jest do opłacania składek ZUS. Zobowiązany jest także do prowadzenia pełnej dokumentacji pracowniczej, takie jak akta osobowe, deklaracje ZUS, obliczenia, zaliczki na podatek dochodowy czy sporządzone na rzecz pracownika deklaracje PIT-11. c) Podatki? Działalność nierejestrowana, w przeciwieństwie do działalności gospodarczej, nie wymaga odprowadzania okresowych zaliczek na podatek dochodowy. Działalność nierejestrowana nie jest jednak zwolniona z odprowadzania podatku dochodowego. d) Praca na etacie? Działalność nierejestrowana to świetny sposób na dorobienie jeśli ktoś nie jest wystarczająco zadowolony ze swojej pensji na etacie, czy z wysokości emerytury. Działalność nierejestrowana a praca na etacie jest możliwa. Taka działalność często określana jest mianem działalności „ na próbę”. Może ją prowadzić zarówno osoba pracująca na etacie, która chce zarobić np. na szydełkowaniu, jak i może to być działalność na emeryturze osoby lubiącej przykładowo rzeźbić w drewnie. Działalność nierejestrowana to świetny sposób na spieniężenie swojego hobby zgodnie z prawem. Działalność rejestrowana – generalnie: 1. Spółki kapitałowe 1.1 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1.2 Spółka akcyjna 2. Spółki osobowe 2.1 Spółka jawna 2.2 Spółka partnerska 2.3 Spółka komandytowa 2.4 Spółka komandytowo-akcyjna 3. Indywidualna działalność gospodarcza 4. 5. 6. 7. Spółka cywilna Oddział zagranicznego przedsiębiorcy – przedstawicielstwo zagranicznego przedsiębiorcy Fundacje i stowarzyszenia (w zakresie statutowym) Spółdzielnie (w tym socjalne) Działalność rejestrowana - rejestr przedsiębiorców KRS: − spółki jawne − europejskie zgrupowania interesów gospodarczych − spółki partnerskie − spółki komandytowe − spółki komandytowo akcyjne − spółki z ograniczoną odpowiedzialnością − spółki akcyjne − spółki europejskie − spółdzielnie − przedsiębiorstwa państwowe − instytuty badawcze − spółdzielnie europejskie − instytucje gospodarki budżetowej − towarzystwa reasekuracji wzajemnej, główne oddziały zagranicznych zakładów reasekuracji − Przedsiębiorcy określeni w przepisach o zasadach prowadzenia na terytorium RP działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, zwane „ przedsiębiorcami zagranicznymi” − towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych − oddziały przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej − główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń − inne osoby prawne oraz podmioty wpisane do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej, jeżeli wykonują działalność gospodarczą, z wyjątkiem samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i kolumny transportu sanitarnego. Start-up (startup) Start-up – „the action or process of setting something in motion” Leksem startupu przeniknął do innych języków z obszaru anglojęzycznego, głównie USA. przyjmując definicję internacjonalizmu za Tadeuszem Piotrowskim, jest to „ jednostka języka, która zarówno swą formę, jak i przynajmniej jedno ze znaczeń ma podobne do analogicznej (ekwiwalentnej) jednostki w przynajmniej dwóch innych językach, zasadniczo europejskich”. W tym sensie leksem start-up z nawiązką wpisuje się w to założenie, jest obecny zdecydowanie większej liczbie języków (m.in. francuskim, niemieckim, hiszpańskim, w rosyjskim, włoskim, węgierskim), aczkolwiek intern racjonalizacji uległo jednak tylko jedno ze znaczeń wyrazu – powiązane z przedsiębiorczością. W obszarze anglojęzycznym występują dwa wariantywne zapisy: start-up i startup i obie formy przeniknęły do innych języków i są POPRAWNE. Definicja wg S. Blanka (przedsiębiorcy z Doliny Krzemowej, a także jeden z trzech współtwórców koncepcji zarządzania Lean Startup) – „Startup to tymczasowa organizacja, która poszukuje powtarzalnego i skalowalnego modelu biznesowego”. Startup to nie jest mała wersja dużej firmy. Startupy można identyfikować poprzez ich: ▪ cele (zamiary), które są bardzo ambitne i mówią o staniu się dużą firmą, która wywrze znaczący wpływ na funkcjonowanie istniejących rynków oraz stworzy zupełnie nowe rynki, ▪ funkcję, którą jest, konsekwentnie do przytoczonej definicji, poszukiwanie modelu biznesowego, to w praktyce oznacza nieustanne testowanie hipotez biznesowych, ich weryfikację i ewentualne modyfikowanie kolejnych wersji modelu biznesowego, ▪ strukturę finansowania, która na zaawansowanym etapie rozwoju uwzględnia środki pozyskane od zewnętrznych inwestorów i skutkuje malejącym udziałem założycieli w kapitale firmy. Definicje Startupu: 1) Definicja wg E. Riesa (przedsiębiorcy oraz rezydenta w Harvard Business Schooł) – „Startup ludzka instytucja, powołana, aby stworzyć nowe produkt lub usługę w warunkach skrajnej niepewności”. E. Ries podkreśla skoncentrowanie startupu wokół produktu i ekstremalne ryzyko, w którym funkcjonuje ta organizacja. 2) Definicja wg P. Grahama (współzałożyciela najsłynniejszego, a być może i najlepszego akceleratora dla startupów: YCombinatora) – „Startup is growth”. P. Graham uznał startupy za takie przedsięwzięcia, które rozwijają się ekstremalnie szybko. Rozwój ten może oznaczać zarówno gwałtowny wzrost przychodów, jak i liczby użytkowników (klientów). Wszystkie pozostałe cechy, którymi charakteryzują się startupy, są w opinii P. Grahama, pochodną funkcję szybkiego rozwoju, która jest pierwotna. 3) D. McClure – założyciel funduszu inwestycyjnego „ 500 Startups”, twierdzi, że dopóki przedsiębiorstwo nie ma całkowitej pewności co do tego, kto jest jego klientem, to jest jego produktem oraz jak na swojej działalności zarabiać, dopóty jest startupem. Przy tym wystarczy niepewność choć w jednym z wymienionych obszarów (klient, produkt, model przychodowy). 4) P. Thiel – współzałożyciel i prezes PayPala „firma jest startupem tak długo, jak tworzy nowe rozwiązania”, to czyni tę koncepcję wyjątkowo pojemną. 5) M. Andreessen – współzałożyciel przeglądarki Netscape i funduszu inwestycyjnego Andreessen Horowitz, przywołuje się na definicję S. Blanka, precyzując, że startup poszukuje idealnego dopasowania produktu i rynku (product-market fit). 6) Definicja wg A. Damodarena – Startup to organizacje z wysokim potencjałem wzrostu na wczesnym etapie rozwoju, bez historii, zależne od źródeł kapitału, o niskiej przeżywalności. 7) Definicja wg Komisji Europejskiej – Startup to podmiot działający w obszarze przedsiębiorczości technologicznej na rynku cyfrowym (digital market). 8) Definicja wg Kauffman Foundation – Startupy to przedsiębiorstwa zorientowane na innowacje lub organizacje zatrudniające od maksymalnie jednego roku co najmniej jedną osobę nie będącą wspólnikiem. 9) Definicja wg Global Enterpreneurship Monitor – Startup to przedsięwzięcie na etapie przygotowań lub organizacja, którą założyciele zarządzają samodzielnie. 10) Definicja wg PARP – Startup to spółka kapitałowa nie notowana na giełdzie, która nie dokonała podziału zysków i nie powstała w wyniku połączenia Startup otoczenie: niepewne, konkurencyjne, nieprzewidywalne, turbulentne, niestabilne Startup: ▪ poszukuje stabilnego (docelowego) modelu biznesowego ▪ wdraża rozwiązania innowacyjne ▪ ponosi ponadprzeciętne ryzyko ▪ znajduje się na bardzo wstępnej fazie rozwoju ▪ ▪ wykorzystuje najnowocześniejsze technologie posiada duży potencjał wzrostu i rozwoju Co jest startupem? − Startupem nie jest firma, która eksploatuje sprawdzony model biznesowy, czyli taki, które podejmuje się, aby zminimalizować ryzyko porażki. Tym samym nie będzie startupem założenie firmy w systemie franczyzowym, nie będzie nim przysłowiowy „zieleniak” ani żadna forma tradycyjnego handlu − warunek 1) wymusza, aby startup wdrażał jakąś formę innowacji – niekoniecznie produktową, ale z pewnością taką, która powoduje, że odpowiedzi na fundamentalne pytania: co jest produktem? kto jest klientem? jak na tym zarobić? – nie są pewne i wymagają sprawdzenia poprzez konfrontację z rynkiem − C. M. Christensen dodatkowo wymaga, aby wdrażana przez startup innowacja miała charakter dysrupcyjny, czyli radykalnie zmieniający rynkowe status quo. Tym samym ze zbioru startupów wyklucza się te przedsięwzięcia, które działają w formule agencji lub imitują istniejące rozwiązania − przełomowość nowego rozwiązania, które wdraża startup, ma równocześnie skutkować hiperskalowalnośćą, czyli ekstremalnie szybkim wzrostem sprzedaży i/lub użytkowników prowadzącym finalnie do wysokiej wyceny spółki Co nie jest startupem? − tak więc zbyt długie trwanie na etapie eksperymentu rynkowego lub stabilne albo wolno wzrastające przychody również charakteryzują nie startupy. − gwałtownie rosnący zatrudnienie, rozrost organizacyjny duszenie cechują startupów, które z natury rzeczy powinny być przedsiębiorstwami mikro lub małymi, ponadto zarządzanymi przez swoich pomysłodawców – założycieli (founders), a nie przez wynajętą kadrę menedżerską. Można więc przyjąć, że gdy startup takich specjalistów wynajmuje, startupem być przestaje. − uwzględniając dodatkowe warunki, nie będą startupami firmy nie operujące na rynku związanym z przetwarzaniem informacji oraz finansujące się wyłącznie ze środków własnych. − warto też pamiętać o podstawowym warunku, że startup jest przedsięwzięciem nowym, startującym, o maksymalnie kilkuletnim stażu − nieco zaskakujący jest słaby nacisk w przytoczonych definicjach na projekty, których rdzeniem są rozwiązania w zakresie wysokiej techniki, ponieważ intuicyjnie właśnie takie przedsięwzięcia za startupy powszechnie się uważa Typologia (klasyfikacja) startupów ze względu na cel ich założenia: 1) Cel – stabilny rozwój - klasycznym celem powstania startupu jest przetestowanie wartości pomysłu i rozwój bazujący na uzyskanych dochodach 2) Cel – znalezienie inwestora, gwałtowny rozwój - innym celem może być wykorzystanie tego testu do pozyskania inwestora, raptowny rozwój i dopiero potem uzyskanie dochodów 3) Cel – sprzedaż - celem startupu może być także rozwinięcie pomysłu do momentu, w którym będziemy w stanie przekonać inwestora, aby chciał go przejąć (kupić w całości) 4) Cel – samozatrudnienie - startup może także służyć samozatrudnieniu, czyli znalezieniu modelu, w którym osoba przedsiębiorcy połączy własne predyspozycje z potrzebami klientów, tak aby zapewnić sobie w przyszłości stabilne warunki pracy i utrzymania. Klasyfikacja startupów ze względu na formę prawną i własność pomysłu: Założyciela Inwestora Własna forma prawna Startup jako własna działalność Odsprzedaż części udziałów gospodarcza lub zwykle spółka Obca forma prawna Np. startup w inkubatorze Startup w ramach spółki matki przedsiębiorczości Rodzaj startupów wg Renderforest: • duże startupy biznesowe – stworzone, aby wprowadzać innowacje • startupy przedsiębiorczości społecznej – zbudowane, aby coś zmienić • startupy, które można kupić – utworzone w celu zbycia • skalowalne startupy – zbudowane z intencją dużego wzrostu • małe i średnie przedsiębiorstwa startupy – stworzone, aby sprostać potrzebom założyciela • startupy lifestylowe – zbudowane, aby zamienić hobby w biznes Rodzaj startupów wg Deloitte: • Kliencki model rozwoju (Customer development model) – model Steve’a Blanka skupione jest na nabywca produktów lub usług wygenerowanych przez startup. • Produktowy model rozwoju (Product development model) - zaproponowany został przez twórców pierwszego raportu dotyczącego źródeł sukcesu startupów, Startup Genome Report. Jest on podobny do poprzedniego opisu, ale skupiono na produkcie, a nie kliencie. • Inwestycyjny model rozwoju – model rozwoju startupów skupia się na fazach związanych finansowaniem. • Operacyjny model rozwoju – propozycja grupy praktyków z Startup Commons. Model został podzielony na cztery fazy: 1. dopasowanie rozwiązanie do problemu, składające się z etapu generowania pomysłu i etapu przekuwania go wizję startupu; 2. dopasowanie wizji zespołu; wizja zostaje spisana, żeby mogła być realizowana przez wszystkich członków zespołu; 3. dopasowanie produktu do rynku; w serii cykli prototypowania i sprawdzania produktu na rynku dochodzi do osiągnięcia pierwszych przychodów; 4. dopasowanie modelu biznesowego do rynku – ostatnia faza, również podzielona na dwa etapy: szybkiego wzrostu i osiągnięcia fazy dojrzałości; usystematyzowanie działań, ustabilizowanie się struktury firmy. Rodzaje startupów technologicznych: ▪ IoT Startup (Internet of Things Startup) ▪ FinTech Startup (Financial Technology Startup) ▪ BioTech Startup (Biotechnology Startup) ▪ PropTech Startup (Property Technology Startup) ▪ MedTech Startup (Medical Technology Startup) ▪ Big Data, Data Science Startup ▪ Logistic Startup ▪ SaaS Startup (Software as a Service Startup) ▪ eCommerce Startup ▪ InsureTech Startup (Insurance Technology Startup) ▪ HealthTech Startup (Health Care Technology Startup) Fazy rozwoju startupu: 1) Ideacja – faza tworzenia zrębów pomysłu i podstawowej jego oceny przez potencjalnego założyciela/założycieli startupu. Finansowanie, jeśli w ogóle potrzebne, jest oparte na oszczędnościach własnych, rodzinę i przyjaciół. 2) Wizja – definiowanie podstawowych założeń startupu, które pozwolą na wdrożenie pomysłu stworzonego w poprzedniej fazie (plan projektu, z tym kamienie milowe, potrzebne zasoby). 3) Formowanie – firma jest gotowa do stworzenia jeden prototypu albo prototyp już powstał. Został ustalony (i spisany) podział zadań pomiędzy członków zespołu. 4) Walidacja – proces weryfikacji popytu na usługę/produkt wytwarzany poprzez startup i porównywanie wyników z założeniami. 5) Skalowanie – działanie w kierunku szybkiego wzrostu przychodów, liczbę użytkowników lub innych w założonych wskaźników. 6) Dojrzałość – stabilizacja wzrostu, która może oznaczać sprzedaż startupu inwestorowi branżowemu, wejście na giełdę itd. Startup – model dojrzałości ekosystemu Deloitte: Model opiera się na tezie o konieczności istnienia szeregu sprzyjających czynników, które umożliwiają rozwój startupów. Czynniki te, zostały opisane w raporcie Deloitte opublikowanym w czerwcu 2016 roku „ Diagnoza ekosystemów startupów w Polsce” są opomiarowane przez liczne wskaźniki pogrupowane w obszary oraz zważone zgodnie z istotnością dla danego etapu rozwoju innowacyjnego przedsiębiorstwa. Tworząc założenia raportu, posłużono się, jako punktem wyjścia, definicję startupu autorstwa E. Riesa, a więc obejmującą firmy stworzone w celu wytwarzania nowych produktów i usług w warunkach dużej niepewności. Dla pełnego zbadania ekosystemu wsparcia startupów w Polsce postanowiono użyć jako najszerszej definicji startupu w ujęciu branżowym. Z tego powodu raport obejmuje startupy w następujących kategoriach: • rozwiązania IT i wspierające transformację cyfrową, • technologie dotyczące optymalizacji zużycia energii oraz odnawialnych źródeł, • biotechnologie oraz technologie medyczne, • nanotechnologie oraz technologie materiałowe, • technologie multimedialne i telekomunikacyjne. Pięć kluczowych obszarów: 1) Finansowanie (niewielkie możliwości, umiarkowane, duże, bardzo duże) 2) Regulacje prawne (niekorzystne środowisko regulacyjne, umiarkowany, korzystne, bardzo korzystne) 3) Kapitał ludzki (niski poziom, umiarkowany, dosyć wysoki, bardzo wysoki) 4) Otoczenie instytucjonalne (niekorzystne, umiarkowane, korzystne, bardzo korzystne) Profil polskiego startupu – badania PARP: Definicja – startup to podmiot reprezentowany w badaniu przez osobę będącą na etapie zakładania firmy lub prowadzącą ją przez okres do 3, 5 roku i wykorzystującą do wytworzenia swoich produktów/usług technologia/metody prace dostępne na rynku nie dłużej niż 5 lat. Jak pokazują wyniki badania przeciętny właściciel startupu to 38 letni mężczyzna z wyższym wykształceniem, z czteroosobowej rodziny, który ma ciekawy pomysł na biznes i chce wykorzystać doświadczenie zdobyte w dotychczasowej pracy. Jego głównym motywem podjęcia działalności biznesowej jest chęć uzyskania niezależności i zwiększenie dochodów osobistych. Na rozwój swojego startupu wykorzystuje przede wszystkim środki własne, choć korzysta również z innych źródeł finansowania. Jego przedsięwzięcie biznesowe jest na etapie wychodzenia na rynek bądź umacniania pozycji rynkowej. W odniesieniu do konkurencji przeciętny startupowiec postrzega się jako podmiot, który ma unikalne przewagi i potencjał wzrostu, a jego produkt czy usługa są relatywnie nowe na rynku (oceniane przez niektórych klientów jako dotychczas nieznane). Trudno powiedzieć, że typowy startupowiec to osoba działająca w konkretnej branży. Obszary działalności startupów są zróżnicowane, najczęściej są związane z usługami, ochroną zdrowia i edukacją. Współpraca nie jest jego mocną stroną. Jeśli współpracuje, a przede wszystkim z innym przedsiębiorstwem (np. w ramach wspólnego projektu) oraz dużymi przedsiębiorstwami. Typowe startupowiec jest gotowy na działalność międzynarodową, ale obecnie korzyści finansowe czerpie głównie ze sprzedaży produktów lub usług klientom w kraju. Przychody z zagranicy stanowią znikomy udział w przychodach ogółem jego firmy. Utrudnieniem w działalności biznesowej są według niego kwestie związane z podatkami, biurokracją i prawem pracy. Przedsiębiorczość akademicka – spin off, spin out: Przedsiębiorczość akademicka – obejmuje różne formy podejmowania działalności gospodarczej przez przedstawicieli środowiska akademickiego (studentów, doktorantów, absolwentów i pracowników naukowych) oraz jego najbliższego otoczenia, rozwijane głównie w obszarze nowych technologii. • promowanie przedsiębiorczości, • kreowanie postaw przedsiębiorczych, • komercjalizacja wyników prac badawczych • tworzenie spin off, spin out • Działanie Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości Spółki odpryskowe – „ nowe przedsiębiorstwa, które zostały założone przez co najmniej jednego pracownika instytucji naukowej lub badawczej (osoba ze stopniem naukowym co najmniej doktora) albo studenta bądź absolwenta uczelni w celu komercjalizacji innowacyjnych pomysłów (wiedzy) lub technologii”, przy czym spółka typu spin off jest w pewnym stopniu (organizacyjnie, formalnoprawnie i/lub finansowo) zależne od organizacji macierzystej, a spin out jest w stosunku do niej całkowicie autonomiczna. Spin off to przedsiębiorstwo o charakterze odpryskowym (firma odkrywkowa), która powstała w procesie usamodzielnienia się pracownika lub pracowników jednostki macierzystej wykorzystującego (wykorzystujących) w tym celu intelektualne zasoby organizacji macierzystej. Firmy spin off, posiadają najczęściej charakter przedsięwzięć niezależnych od organizacji macierzystej. Utworzone przedsiębiorstwa typu spin off związane jest często z komercyjnym wykorzystaniem technologii, wiedzy technologicznej i umiejętności nabytych w organizacji macierzystej do rozwoju niezależnego biznesu. Przedsiębiorstwa tego rodzaju traktować można jako „ efekt uboczny” prowadzonych przez akademika badań naukowych. Spin out to nowe przedsiębiorstwo, które zostało założone przez pracownika lub pracowników jednostki macierzystej lub innej organizacji (np. laboratorium badawczego, szkoły wyższej), wykorzystując w tym celu intelektualne oraz materialne zasoby organizacji macierzystej. Firmy spin out, są kapitałowo lub operacyjne powiązane z organizacją macierzystą. Głównym czynnikiem wyróżniającym spin off i spin out jest więc formalny związek jednostki macierzystej z powstałą firmą, a przez to możliwość faktycznego i sformalizowanego oddziaływania na procesy przebiegające w przedsiębiorstwie komercjalizującym efekty prac badawczych. Sposób założenia Własność know-how Finansowanie Zarządzanie Spin out przez uczelnię własność uczelni uczelnia duży wpływ uczelni Spin off poza uczelnią np. licencjonowane przez uczelnię/sprzedane źródła zewnętrzne poza wpływem uczelni Bezpośrednie modele komercjalizacji Generalnie uznać należy, że w metodzie bezpośredniej jednostka badawcza traci całkowicie (sprzedaż) lub istotnie ogranicza (licencja) kontrolę nad know-how będącym przedmiotem komercjalizacji. W praktyce prowadzi to często do dwóch niekorzystnych sytuacji: 1. Jednostka badawcza po utracie lub ograniczeniu kontroli nad rozwiązaniem innowacyjnym, nie przejawia zainteresowania dalszym rozwojem technologii stanowiącej podmiot komercjalizacji bezpośredniej. 2. W procesie komercjalizacji jednostka badawcza godzi się na ograniczenie możliwości dalszego rozwoju rozwiązań innowacyjnych poprzez zapisy umowne uniemożliwiające prowadzenie konkurencyjnej działalności badawczej. W tym wypadku więc uwarunkowania korporacyjna procesu komercjalizacji z całą pewnością nie wywierają pozytywnego wpływu na kontynuację prac badawczych oraz dalszy rozwój wartości intelektualnych stanowiących przedmiot zbycia lub licencjonowania. Mimo tego bezpośrednia komercjalizacja znajduje zwolenników wśród osób i podmiotów preferujących samodzielność i niezależność w kształtowaniu procesów biznesowych. Pośrednie modele komercjalizacji: W przypadku komercjalizacji pośredniej regułą jest, że jednostka naukowo badawcza partycypuje w tworzonym przedsiębiorstwie, zwykle poprzez określony poziom udziałów w kapitale zakładowym. W ten sposób zabezpiecza sobie możliwość wpływu na decyzje dotyczące skomercjalizowanym wyników prac badawczych. Wyodrębnić można kilka sposobów transferu wyników prac rozwojowych z jednostki badawczej to tworzonego przedsiębiorstwa: 1) sprzedaż wyników prac rozwojowych, 2) opłacenie części kapitału zakładowego przedsiębiorstwa aportem, które stanowią wyniki prac rozwojowych 3) opłacenie części kapitału zakładowego przedsiębiorstwa aportem, Które stanowi licencja ustanowiona w oparciu o wyniki prac rozwojowych Modele kontroli jednostki badawczej nad spółką komercjalizuje mającą: Spin – off wg N. Nicolaou i S. Birle ▪ Ortodoksyjny – powstała spółka bazuje na naukowcu (pomysłodawcy), który odchodzi z instytucji macierzystej (uczelni) i staje się przedsiębiorcą. ▪ Hybrydowy – powstała spółka bazuje na transferowanej technologii, pomysłodawcy (naukowcy) mogą nadal pracować na uczelni, nie angażują się w bieżące zarządzanie spółką, posiadają udziały i pełnią funkcje kontrolne i doradcze. ▪ Technologiczny – spółka bazuje na przenoszonej z uczelni technologii, wynalazca (naukowiec) nie angażuje się w funkcjonowanie spółki, otrzymuje wynagrodzenie za przekazaną technologię (często w postaci udziałów w spółce). Orientacja rynkowa Model odkrywania rynków (spin off) Model rozwiązywania kluczowego problemu Model technologicznego podporządkowania rynku Orientacja na odkrycie Model odkrywania nisz Model odkrywania innowacji Model kreowania rynku i popytu Orientacja na uczelnię Model zagospodarowania potencjału uczelni Model outsourcingowy Model komercjalizacji usług eksperckich Model komercjalizacji idei Model eksploracji niszowej Model poddostawczy Doświadczenia krajowe i międzynarodowe pozwoliły na identyfikację szeregu barier rozwoju przedsiębiorstw spin-out. Należą do nich przede wszystkim: − bariery prawne i organizacyjne − bariery mentalno-kulturowe i psychologiczno-społeczne − bariery finansowe − bariery kompetencyjne − bariery strukturalne − bariery informacyjne Doświadczenia dotyczące wielu procesów tworzenia przedsiębiorstw typu spin out pozwalają sformułować osąd wskazujący, że najtrudniejszymi do pokonania przeszkodami są bariery prawne i organizacyjne. Ich pragmatyczny charakter ujawnia się od razu w pierwszej fazie kreowania nowego podmiotu gospodarczego i jest wyrazem trójstronnego konfliktu interesów: 1) Kapitałodawcy 2) Jednostki Badawczej 3) Badaczy Teoria Agencji (?) Oczekiwania kapitałodawcy, bez względu, czy jest nim osoba prywatna, czy instytucja ograniczają się przeważnie do niezbyt obszernego katalogu uwarunkowań finansowych i korporacyjnych, jak: 1. Wpływ na procesy zarządcze i kontrolne spółki, zwłaszcza minimalizacja obaw przed inercją procesów decyzyjnych po stronie jednostki badawczej. 2. Względna swoboda dysponowania wniesionym kapitałem w obszarze ustalonych celów inwestycyjnych. 3. Oczekiwana stopa zwrotu w założonym horyzoncie czasowym. 4. Ochrona wartości wytworzonej w przedsiębiorstwie. 5. Klarowna ścieżka dezinwestycji. Kapitałodawca zwykle nie uzurpuje sobie wpływu na sam merytoryczny przebieg procesu komercjalizacji, o ile firma będzie właściwie realizowała cele kapitałowe i rozwijała się zgodnie z przyjętą strategią. Jednostka badawcza z kolei w procesie komercjalizacji pośredniej swoje wymagania koncentruje wokół „zabezpieczenia wyników prac badawczych”. Akademickie Inkubator Przedsiębiorczości: Pod koniec lat 90 pojawił się specyficzny typ inkubatora przedsiębiorczości – Akademickie Inkubator Przedsiębiorczości. Pierwsze próby zinstytucjonalizowania ośrodków AIP zostały podjęte w 1998 roku na Uniwersytecie Warszawskim. Tam, w ramach Uczelnianego Ośrodka Transferu Technologii uruchomiono program: „Student z Pomysłem”, Polegający na preinkubacji pomysłów na firmę, idei biznesowych wśród studentów. Od tego momentu nastąpił wzrost aktywności ludzi młodych, wykazujących zachowania i postawy przedsiębiorcze. W 2004 roku Ministerstwo Gospodarki i Pracy zainicjowało konkurs na „Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości”, które powtarzane jest corocznie. Inicjatywa ta istotnie przyczyniła się do dalszego rozwoju i tworzenia ośrodków AIP w Polsce. Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości (AIP) głównie skupiają się na fazie preinkubacji. Powstają w otoczeniu szkół wyższych, a ich celem jest kształtowanie miejsca do rozwoju przedsiębiorstw i nabierania przez nie doświadczenia, tak aby później mogły samodzielnie funkcjonować na rynku. Jednym z założeń AIP jest zapewnienie studentom połączenia wiedzy teoretycznej z praktyczną oraz sposobności sprawdzania się w biznesie. Celem inkubatora jest umożliwienie zakładania własnej firmy przy minimalnych nakładach finansowych. Funkcjonowanie w AIP jest najprostszym sposobem na zdobywanie doświadczenia w zakresie zarządzania firmą, nawiązywania współpracy biznesowej oraz wymiany poglądów. Druga Generacja miała przed sobą już inne wyzwania: skoncentrowała swe wysiłki na transferze wiedzy z ośrodków akademickich, wspieraniu lokalnych przedsiębiorców i zapewnianiu miejsc pracy, a przede wszystkim na wypracowaniu rzetelnego systemu usług wsparcia dla przedsiębiorstw. Pojawiły się szkolenia specjalistyczne, programy szkoleniowe i coachingowe, usługi oparte na transferze wiedzy. W roku 1984 powstały osobne studia nad inkubatorami przedsiębiorczości (National Business Incubation Association), tym samym szkoląc wyspecjalizowane kadry, które wypracowały metody pomiaru powodzenia przedsiębiorstw w inkubatorach oraz szacowały ich korzyści ekonomiczne. Początkowo niewielki wzrost liczby inkubatorów uległ zmianie wraz z ożywioną działalnością agencji rządowej US Small Business Administracji w latach 198401987. Do końca okresu Drugiej Generacji liczba inkubatorów wzrosła pięciokrotnie. Trzecia Generacja czerpała z doświadczenia minionych dekad, dostosowując się przy tym do realiów epoki. Postęp technologiczny, cyfryzacja i – przede wszystkim – rozwój Internetu – zdecydowały o formie rozwoju idei inkubatorów. Drugim z czynników było wprowadzenie gospodarek opartych na wiedzy i pracy przy niedoborze zasobów. To te dwa czynniki zadecydowały o obecnej formie inkubatorów. Konieczność tworzenia zmieniających się partnerstw i nieustanna presja rynku oraz wysoka konkurencyjność zrewidowały podejście do działania w ramach inkubatorów, eliminując sztywne strategie rozwoju i zmuszając do błyskawicznego zaistnienia na rynku (time-to-market). Nowym produktem epoki stały się tzw. „wirtualne inkubatory” oraz udoskonalony system zarządzania przedsiębiorstwami przy wzrastającej roli i zakresie obowiązków managera. We wszystkich zakątkach globu pojawiły się IP, trafiając także do Afryki. W 2007 roku liczbę inkubatorów przedsiębiorczości szacowano na 5000, a już w 2013 roku przekroczyła ona 9000. Typy inkubatorów: 1) Podział ze względu na zakres działalności: - pre-inkubatory (doradztwo, szkolenia) - inkubatory (wspieranie prowadzenia biznesu) 2) Podział ze względu na profil działalności: - inkubatory przedsiębiorczości (ogólne) - inkubatory technologiczne (wyspecjalizowane) 3) Podział ze względu na formę prawną: - jednostki uczelniane - spółki - stowarzyszenia studenckie - fundacje itp. (np. AIP, BCC) 4) Podział ze względu na zasięg: - inkubatory „jednej uczelni” - inkubatory międzyuczelniane 5) Podział ze względu na status prawny Beneficjentów Ostatecznych: - studenci – osoby fizyczne (pre-inkubatory) - firmy – osoby prawne (inkubatory) - „piony” – pracownicy (np. AIP, BCC) Najważniejsze obszary wsparcia oferowanego przez inkubatory to: ▪ Dostęp do osobowości prawnej inkubatora. Założyciel firmy nie musi otwierać własnej działalności gospodarczej, choć działa pod własną marką. Nowo powstała firma ma też dostęp do opieki księgowej i prawnej. ▪ Dostęp do szkoleń. W inkubatorach duży nacisk kładzie się na wiedzę praktyczną: ważnym aspektem działań są zatem doradztwo biznesowe i okołobiznesowe, mentoring. Celem jest m.in. pokazywanie błędów, po to, aby początkujący przedsiębiorcy mogli ich uniknąć. ▪ Dostęp do przestrzeni co-workingowej, której umożliwia wymianę doświadczeń między osobami z, jak i spoza inkubatorów. ▪ Wsparcia trenerów/coachów. Inkubatory przedsiębiorczości wspierają nowo powstające działalności, oferując im określone zasoby. Zasoby te można pokatalogować w następujący sposób: 1. Zasoby ludzkie – jest to personel wykwalifikowany i niewykwalifikowany: naukowcy, eksperci, inżynierowie, pracownicy fizyczni oraz administracja. 2. Zasoby finansowe – kapitał zakładowy, pomoc w uzyskaniu wsparcia finansowego z lokalnego/regionalnego funduszu pożyczkowego, funduszu poręczeniowego, pomoc w uzyskaniu subwencji, grantów i dopłat. 3. Zasoby fizyczne – laboratoria, pomieszczenia biurowe – oferta powierzchniowa. Sprzęt specjalistyczny i biurowy: komputery, modemy, drukarki i materiały biurowe. W formie darowizny, własności wspólnej lub też dobra wypożyczonego czasowo (z określonym terminem zwrotu). 4. Zasoby technologiczne – ochrona prawa patentowego oraz ochrona prawa własności (dobra intelektualnego). Zasoby bardzo ważne przy inkubatorach naukowo-badawczych i technologicznych. 5. Zasoby organizacyjne – wzorce struktur organizacyjnych, mechanizmy i metody nadzoru finansowego, hierarchia stanowisk, schematy procedur i postępowania. 6. Zasoby społeczne – wytworzenie sieci kontaktów i współpracowników – w środowisku przedsiębiorców (sieci partnerów, relacje biznesowe) oraz środowisku naukowym (komisje, instytuty, grupy eksperckie i konsultanckie). Właściwa adaptacja inkubatora przez szkołę wyższą może przynieść szereg korzyści tak uczelni, jak i przedsiębiorcom, do których należą: ▪ uatrakcyjnienie oferty edukacyjnej; ▪ poprawa relacji z otoczeniem i lokalnym biznesem; ▪ zwiększenie dochodów ze współpracy i transferu technologii do firm absolwenckich; ▪ zwiększenie zamówień oraz sponsorowania działalności badawczej; ▪ poprawa wizerunku uczelni; ▪ pozyskiwanie dodatkowych środków z programów wspierania przedsiębiorczości technologicznej; ▪ dodatkowe możliwości dochodów dla studentów, pracowników naukowych i inżynieryjnotechnicznych; ▪ obniżka kosztów założycielskich firmy; ▪ dostęp do doradztwa i informacji ▪ efekty demonstracji w postaci utrwalenia się przekonania, że dane rozwiązanie jest dostępne dla każdego; ▪ koncentracja publicznych form wsparcia dla młodych firm. Do specyficznych korzyści, istotnych z punktu widzenia studentów i doktorantów, zalicza się: ▪ zdobycie niezbędnej wiedzy i doświadczenia związanych z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej; ▪ obniżkę kosztów założenia firmy; ▪ dostęp do doradztwa i informacji; ▪ środowisko sprzyjające biznesowi; ▪ efekty demonstracji – „ja też mogę spróbować”; ▪ koncentrację różnych, publicznych form wsparcia dla małych przedsiębiorstw; ▪ zdobycie doświadczenia i praktycznej wiedzy o rynku. Biorąc pod uwagę typ organizatorów i ich specyfikę organizacyjną, wszystkie pre-inkubatory działające w Polsce można podzielić na trzy grupy: 1) Pre-inkubatory działające przy Fundacji Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości (FAIP); 2) Akademickie Inkubatory działające w ramach państwowych szkół wyższych, w dużej mierze powiązane z uczelnianymi biurami karier oraz ośrodkami transferu technologii; 3) Pre-inkubatory działające w ramach parków i inkubatorów technologicznych oraz organizacji studenckich. Pod skrzydłami AIP działa obecnie niemal 1500 firm, zaś 6000 firm opuściło już AIP i z powodzeniem funkcjonuje na rynku. Komercjalizacja wyników prac badawczo-rozwojowych: Innowacje Termin „innowacja” może oznaczać zarówno działanie, jak i wynik działania. Podręcznik Oslo Manual zawiera definicje dla obu tych kategorii. Ogólna definicja innowacji brzmi następująco: Innowacja to nowy lub ulepszony produkt lub proces (lub ich połączenie), który różni się znacząco od poprzednich produktów lub procesów danej jednostki i który został udostępniony potencjalnym użytkownikom (produkt) lub wprowadzony do użytku przez jednostkę (proces). Rodzaje innowacji: Model komercjalizacji technologii Jolly’ego: Model komercjalizacji technologii wg SEKT (Sieć Efektywnej Komercjalizacji Technologii): Model komercjalizacji Goldsmitha (The Goldsmith Commercialization Model) Aspekty techniczne: Faza koncepcji Faza rozwoju analiza koncepcji technologicznej wykonalność techniczna stworzenie prototypu prototyp przedprodukcyjny Opinia o innowacyjności (kilka-kilkanaście tys. zł) Uprawnionymi do wystawienia opinii o innowacyjności są następujące instytucje: ▪ jednostka naukowo-badawcza – w rozumieniu art. 2 pkt 9 lita-e ustawy z dnia 30 kwietnia 2010r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. Nr 96 poz. 615) ▪ centra badawcze – rozwojowe ▪ instytuty przemysłowe ▪ wyższe uczelnie ▪ organizacje techniczne ▪ jednostki Polskiej Akademii Nauk ▪ Polską Akademię Umiejętności Nie jest to jednak lista zamknięta i – szczególnie w przypadku skomplikowanych technologii – także inne, niewyszczególnione podmioty mogą mieć prawo wystawić taką opinię. Aspekty marketingowe: Faza koncepcji Faza rozwoju szacowanie potrzeb rynku badanie rynku marketing strategiczny szacowanie rynku Badanie potencjału i chłonności rynku (powyżej 10 tys. zł) Na jakim obszarze chcemy działać? Kto zechce skorzystać z danego produktu/usługi? Ilu chętnych jest obecnie a ilu będzie w przyszłości? Czym kierują się kupujący? Czy są konkurenci? Jeżeli tak to są ich cechuje? Analiza silnych i słabych stron? Analiza czynników ryzyka? Aspekty biznesowe: Faza koncepcji Faza rozwoju analiza przedsięwzięci wykonalność ekonomiczna strategiczny business plan rozpoczęcie biznesu CANVAS – kilka tys. zł Prognozy finansowe – kilka tys. zł Business plan – powyżej 10 tys. zł Wycena wartości innowacji – powyżej 6 tys. zł Teaser informacyjny – 4-6 tys. zł Prezentacja dla inwestorów – 4-6 tys. zł Opinia prawna – powyżej 5 tys. zł Patent – ochrona know-how Polska do 40 tys. zł Europa do 70 tys. zł USA do 150 tys. zł Chcąc wprowadzić innowację na rynek trzeba się liczyć, że zanim pojawił się pierwszy produkt – usługa konieczne będzie wydatkowanie najmniej kilkudziesięciu tysięcy złotych!!! Komercjalizacja wyników prac badawczo-rozwojowych – pułapki: Finansowanie procesu wdrażanie innowacji: 1. Zasoby własne (ryzyko inwestora) 2. Zasoby obce a) Komercyjne - VC (Venture Capital) - BA - banki - fundusze b) Preferencyjne - IOB (Instytucje Otoczenia Biznesu) Komercjalizacja wyników prac badawczo-rozwojowych – IOB: Instytucje otoczenia biznesu (IOB) – to podmioty non profit (również takie, które przeznaczają swój zysk na cele statutowe i jednocześnie nie wypłacają dywidendy swoim udziałowcom lub akcjonariuszom) oferujące usługi z zakresu wsparcia przedsiębiorczości w szerokim zakresie. Zalicza się do nich: ▪ Ośrodki przedsiębiorczości – głównym zadaniem tych placówek są działania promocyjne i inkubacja przedsiębiorczości (często w grupach dyskryminowanych), dostarczenie usług wsparcie do małych firm i aktywizacja rozwoju regionów peryferyjnych lub dotkniętych kryzysem strukturalnym. ▪ Ośrodki innowacji – głównym zadaniem tych placówek są działania promocyjne i innowacyjne dla inkubacji przedsiębiorstw, transfer technologii i dostarczenie usług pro innowacyjnych, aktywizację i współpraca nauki z biznesem. ▪ Instytucje finansowe – ułatwienie dostępu do finansowania działalności nowopowstałych oraz małych firm bez historii kredytowej, dostarczenie usług finansowych dostosowanych do specyfiki innowacyjnych przedsięwzięć gospodarczych. Według raportu Ministerstwo Rozwoju (2019) instytucjami wspierającymi rozwój przedsiębiorczości innowacyjności danego kraju najczęściej są: − inkubatory przedsiębiorczości, − parki naukowo-technologiczne, − klastry, − − − − − − − − technopole, centra innowacji, akceleratory. przestrzenie coworkingowe, living labs, Digital Innovation Hubs (DIH) izby handlowo-przemysłowe centra biznesowe. Najbardziej obszernych katalog instytucji otoczenia biznesu został opracowany na potrzeby raportu opublikowanego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP): 1) jednostki administracji centralnej i im podległe 2) jednostki samorządu terytorialnego 3) Agencji Rozwoju Regionalnego podejmujące działania na rzecz aktywizacji gospodarczej danego terytorium 4) jednostki badawczo rozwojowe, w tym: a) centra doskonałości b) centra zaawansowanych technologii 5) organizacje pracodawców np..: zrzeszenia, klastry 6) izby i stowarzyszenia producenckie, np.: izby gospodarcze, przemysłowe, handlowe i rzemieślnicze 7) instytucje szkoleniowo doradcze i konsultingowe 8) jednostki naukowe, np.: uczelnie 9) instytucje wspierające przedsiębiorczość w tym przede wszystkim: a) urzędy pracy b) inkubatory przedsiębiorczości c) parki przemysłowe d) fundacje i stowarzyszenia realizujące programy wspierania przedsiębiorczości 10) instytucje finansowe a) banki b) Bank Gospodarstwa Krajowego c) fundusze inwestycyjne d) fundusze pożyczkowe e) fundusze poręczeń kredytowych f) sieci aniołów biznesu g) fundusze typu venture capital 11) podmioty wpisane do Bazy Usług Rozwojowych prowadzonej przez PARP Akredytowane ośrodki innowacji to podmioty zajmujące się transferem technologii i dostarczeniem usług proinnowacyjnych oraz współpracę z biznesem. Zakładanym efektem ich działalności jest rozwijanie innowacji w aspekcie produktowym i procesowym. W ramach ośrodków innowacji można wyróżnić określane co do sposobu i zakresu funkcjonowania instytucje wsparcia, tj.: ▪ parki technologiczne, naukowe, naukowo technologiczne, przemysłowo technologiczne, techno parki, ▪ inkubatory technologiczne ▪ centra transferu technologii ▪ centra innowacji ▪ huby innowacji cyfrowych. Status ośrodka innowacji nadaje minister właściwy w sprawach gospodarki (Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii) na wniosek spełniający kryteria formalne i merytoryczne. Centra transferu technologii: Jednostka powoływana przez uczelnie lub instytuty Polskiej Akademii Nauk w celu sprzedaży lub nieodpłatnego przekazywania do gospodarki wyników badań prac rozwojowych prowadzonych wewnątrz instytucji – matki lub inne podmiot posiadający stałe umowy z uczelniami lub instytutami PAN na obsługę ich w zakresie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy. ▪ główne zadania – komercjalizacja badań ▪ działania: − inicjowanie i rozwijanie bezpośredniej współpracy z przedsiębiorcami, − wspólne projekty badawcze i badawczo-rozwojowe, − wspieranie pracowników naukowych w podejmowaniu działalności gospodarczej typu spin-off − wsparcie procesu komercjalizacji wyników badań naukowych, − udzielanie porad prawnych na temat ochrony własności intelektualnej, − koordynacja realizacji badań zleconych przez podmioty zewnętrzne. Jednostką naukowo-badawczą działającą na terenie Lublina jest Instytut Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk. Do jego zadań należy przede wszystkim prowadzenie interdyscyplinarnych badań podstawowych i aplikacyjnych zakresu wiedzy o fizyce, fizykochemii i biologii. Ponadto, Instytut współpracuje ze środowiskiem naukowym, gospodarczym i samorządowym w celu zrównoważonego wykorzystania zasobów rolniczych oraz tworzenia regionalnej i światowej biogospodarki. Centra badawczo-rozwojowe – to podmioty, które stanowią wsparcie techniczne oraz naukowe dla konkretnych branż i specjalizacji jak np.: farmacja, medycyna, energetyka, produkcja maszyn górniczych w sektor informatyczno-inżynierski. Status centrum badawczo-rozwojowego z mocy ustawy nadaje minister właściwy w sprawach gospodarki (Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii) na wniosek przedsiębiorcy, spełniający kryteria formalne. Inkubator technologiczny – celem działania inkubatorów technologicznych jest wspieranie rozwoju przedsiębiorstw, których działalność nakierowana jest na innowacje i komercjalizację badań poprzez udostępnianie na preferencyjnych warunkach pomieszczeń laboratoryjno-biurowych oraz oferowanie doradztwa czy szkoleń. Fundusze pożyczkowe i poręczeniowe: Organizacje pracodawców – województwo lubelskie razem ze śląskim, mazowieckim, dolnośląskim, wielkopolskim, podkarpackim należy do regionów, w którym funkcjonuje liczna grupa klastrów. Co więcej, lubelskie klastry określa się jako dojrzałem, bowiem większość z nich rozpoczął swą działalność ponad 5 lat temu. Fundacje i stowarzyszenia: Podmioty bazy usług rozwojowych: ▪ Baza została uruchomiona w 2016r. w ramach pierwszego projektu „Rozwój i utrzymanie ogólnopolskiego Rejestru Usług Rozwojowych (RUR)”. Administratorem Bazy z Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. ▪ Koncepcja Bazy Usług Rozwoje obecnie zakłada możliwość swobodnego wyboru podmiotu, z którym przedsiębiorcy ich pracownicy podniosą swoje kwalifikacje. Baza pozwala w prosty i szybki sposób znaleźć usługi rozwojowe, odpowiadające na potrzeby użytkowników. ▪ Na usługi zamieszczone w Bazie Usług Rozmiarowych mikro, mały lub średni przedsiębiorca może otrzymać dofinansowanie w ramach Regionalnych programów operacyjnych (RPO), który minister zarządzają poszczególne Urzędy Marszałkowskie (Instytucje Zarządzające RPO). Crowdfunding – ekonomia tłumu: Źródłem tzw. ekonomii tłumu jest crowdsourcing. po raz pierwszy został użyty w 2006 r przez Jeffa Howe, dziennikarza magazynu „Wired”, Który zdefiniował go jako: „outsourcing zadań wykonywanych tradycyjnie przez wyspecjalizowany podmiot (pracownika) do nie zdefiniowanej, zwykle szerokiej grupy ludzi w formie otwartego zaproszenia”. S. Moffitt (2015) Z wymienionych przez Moffitta obszarów crowdsourcing na uwagę zasługują: Non-Equity Based Crowdfunding oraz Equity-Based Crowdfunding, czyli sposoby finansowania udziałowego i nieudziałowego za pośrednictwem wyspecjalizowanych platform internetowych. Szeroko rozumiany crowdfunding wywodzi się więc od crowdsourcingu i mieści się w obszarze ekonomii tłumu. W komunikacie Komisji Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Uwolnienie potencjału finansowania społecznościowego w Unii Europejskiej” z dnia 14 marca 2014 r., crowdfunding zdefiniowano jako „finansowanie społecznościowe, które zasadniczo odnosi się do otwartego zaproszenia skierowanego do społeczeństwa, którego celem jest pozyskanie środków finansowych na realizację określonego projektu”. Ogólna koncepcja crowdfundingu nie jest rzeczą nową, jednakże jej współczesna powstać, powstała dzięki postępowi technologicznego i rozwija się w latach 2006-2009. Wśród głównych czynników, x które przyczyniły się do rozwoju crowdfundingu wskazuje się: ▪ możliwości, jakie stworzyła technologia Web 2.0 wraz z narzędziami właściwymi dla niej, takimi jak fora, czaty, blogi; ▪ ograniczony na skutek kryzysu finansowego dostęp do usług bankowych, który przesunął zainteresowanie konsumentów w kierunku nowych źródeł finansowania; ▪ spadek stóp procentowych, zmuszające poszukiwanie alternatywnych sposobów lokowania środków – umożliwiających uzyskanie większych stóp zwrotu; ▪ spadek zaufania do instytucji finansowych po ostatnim kryzysie finansowym; ▪ zaostrzenie warunków udzielania kredytów. Wg. agencji consultingowej Massolution: - donation-based (donacyjny, charytatywny), - reward-based (oparty na nagrodzie), - lending-based (dłużny, oparty na pożyczaniu), - equity-based (udziałowy, inwestycyjny). Crowdfunding – klasyfikacja: 1. Donacyjny (charytatywny) – ma charakter filantropijnych i w modelu tym nie przewiduje się jakichkolwiek form gratyfikacji, poza ewentualnym podziękowaniem. Realizowane projekty najczęściej mają charakter społeczny (nie są realizowane dla zysku). Są to najczęściej inicjatywy fundacji i stowarzyszeń, ale autorami projektów są także przedsiębiorstwa. Najczęściej projekty, które nie są zbiórką ciągłą, posiadają kwotę minimalną (tzw. próg 100%, przy czym w trakcie kampanii można wielokrotnie próg ten przekroczyć) oraz określony czas trwania. Projekt nie muszą osiągnąć zakładanej kwoty minimalnej. Część platform nie pobiera prowizji od przekazywanych wpłat. 2. Oparty na nagrodach – finansujący otrzymują określony rodzaj gratyfikacji, będące świadczeniem wzajemnym za wpłatę określonej kwoty pieniężnej. Nie zawsze występuje ekonomiczna ekwiwalentności świadczeń stron (finansujący otrzymuje często „nagrodę” o mniejszej wartości pieniężnej niż świadczenie otrzymywane przez beneficjenta). Jest to model, w którym najczęściej działają polskie platformy crowdfundingowe, a realizowane w ten sposób są szeroko pojęte projekty kreatywne. Projekty posiadają kwotą minimalną (tzw. próg 100%, który można wielokrotnie przekroczyć) oraz czas trwania. Najczęściej gdy projekt nie osiągnie 100% obowiązuje zasada „wszystko albo nic”. Platformy pobierają prowizję od uiszczonych wpłat. 3. Oparty na przedsprzedaży – finansujący, za pośrednictwem platformy, dostarczają środki na stworzenie danego produktu, który po jakimś czasie (może to być nawet wiele miesięcy) jest im dostarczany przez beneficjenta. Crowdfunding oparty na przedsprzedaży wykorzystuje umowę sprzedaży lub umowę nienazwaną, podobną do umowy sprzedaży. Projekty posiadają kwotę minimalną (tzw. próg 100%, który można wielokrotnie przekroczyć) oraz czas trwania. Najczęściej projekt, który nie osiągnął 100% w założonym czasie trwania uznawany jest za nieudany, a pieniądze zwracane są osobom, które wsparły projekt (tzw. zasada „wszystko albo nic”). 4. Inwestycyjny (udziałowy) – polega na możliwości pozyskanie kapitału dla spółki na rozwój określonego projektu poprzez emisję papierów wartościowych, np. akcji. Walory te są oferowane użytkownikom internetu, którzy kupując je, wspierają projekt. Aby emisja akcji była możliwa, projektodawca musi działać w formie spółki akcyjnej lub komandytowo-akcyjnej. Emisja lub sprzedaż akcji wiąże się z oddaniem części udziałów w spółce (nie częściowej kontroli nad spółką). Kupujący akcje to inwestorzy, którzy liczą na osiągnięcie zysków z inwestycji. 5. Dłużny – polega na udzielaniu pożyczek, głównie w niewielkich wysokościach, między osobami, wśród których jedna zainteresowana jest zainwestowaniem środków pieniężnych, druga zaś – pozyskaniem najczęściej krótkoterminowego kapitału z zewnętrznych źródeł. Transakcje odbywają się za pośrednictwem serwisów internetowych bez uczestnictwa instytucji finansowych. Zlecenie inwestora na rzecz beneficjenta ma charakter zwrotny. Beneficjent zobowiązany jest do zwrotu środków przekazanych przez inwestora wraz z deklarowaną kwotę odsetek. 6. profit/revenue sharing model – daje prawo inwestorowi do udziału w zyskach na z góry zdefiniowanym poziomie przez określony czas. Nie musi wiązać się z posiadaniem realnych udziałów w przedsiębiorstwie; 7. nominee structure – osoba trzecia posiada prawo do dysponowania udziałami w imieniu inwestora /inwestorów. Nominowana osoba trzecia działa w charakterze interfejsu pomiędzy inwestorem/inwestorami a firmą będącą przedmiotem inwestycji – właścicielami udziałów są inwestorzy; 8. direct equity – inwestor samodzielnie posiada prawo do udziału w przedsiębiorstwie; 9. participation model – inwestor zawiązuje relacje umowną z osobą trzecią, która inwestuje w przedsiębiorstwo, stąd prawo do udziałów należy do osoby trzeciej; 10. convertible bonds – stanowi kombinację inwestycji kapitałowej i dłużnej, w której obligacje zamienne na udziały są konwertowane w określonym momencie celem zmniejszenia udziału długu w strukturze finansowania. Crowdfunding traktowany jest obecnie jako alternatywny instrument finansowania, ponieważ charakteryzuje się następującymi cechami (Klimontowicz, Harasim, 2015, s. 228-229): ▪ sposób i miejsce dokonywania transakcji, którym są różnego rodzaju platformy transakcyjne, ▪ proste i przejrzyste procedury zawierania transakcji finansowych, ▪ brak ograniczeń regulacyjnych charakterystycznych dla sektora finansowego, w tym szczególnie sektora bankowego, ▪ brak ochrony uczestników transakcji kupna-sprzedaży. Crowdfunding – uczestnicy transakcji: Crowdfunding – schemat procesu transakcji: Crowdfunding – zalety i wady: Zalety: − zmniejsza lukę w tradycyjnym finansowaniu przedsięwzięć (szczególnie w początkowej fazie rozwoju) − umożliwia uzyskanie finansowanie po niższych kosztach − zapewnia więcej kontroli nad przedsięwzięcie niż w przypadku venture capital czy banków, pieniądze ten model finansowania bardziej elastycznym od tradycyjnych rozwiązań − finansowanie projektu przez wielu inwestorów rozkłada ryzyko − ułatwia inkluzję finansową − pozwala na budowanie odporności finansowej − dzięki feedbackowi ze strony inwestorów, crowdfunding umożliwia późniejsze dopasowanie produktów do oczekiwań klientów i wprowadzenie w nim ulepszeń − pomaga uzyskać w przyszłości dostęp do tradycyjnych form finansowania − może stanowić narzędzie umożliwiające inwestorom z rynków rozwiniętych dostęp do wyższych stóp zwrotu za pomocą inwestycji na rynkach wschodzących − pomaga autorom projektów z rynków wschodzących w pozyskać środki o inwestorów z innych rynków (rozwiniętych) Wady: − wymusza konieczność publikacji pomysłu, pewnych szczegółowych informacji w sposób dostępny dla dużej liczby odbiorców − ryzyko braku zgromadzenia funduszy nawet w przypadku atrakcyjnych, dobrze skalkulowanych projektów − wymagany czas i zaangażowanie poświęcone opracowaniu kampanii, aktualizacji czy odpowiedziom udzielanym na pytania potencjalnych inwestorów − brak rynku wtórnego dla sprzedaży udziałów (w specyficzny przypadkach) − niejasne regulacje prawne – w tym przepisy podatkowe − oparcie działalności platform o internet i narzędzia Web 2.0 powodują brak dostępności lub ograniczoną dostępność platform w krajach z niskim wskaźnikiem penetracji internetu (np. kraje Afryki) Crowdfunding – percepcja ryzyka: Crowdfunding – rekomendacje: Rekomendowane działania, które powinny zostać podjęte w Polsce w celu sprawnego rozwoju crowdfunding w przyszłości: 1) szczegółowe określanie rodzajów crowdfundingu oraz określenie platform zaliczanych do platformy crowdfundingowych 2) zwiększenie pewności prawnej – stworzenie klarownego zbioru regulacji prawnych odnoszących się w sposób bezpośredni do prowadzenia działań w ramach crowdfundingu; przepisy te powinny regulować zarówno prawa i obowiązki autorów projektów, jak i inwestorów (w tym przepisy podatkowe, instrumenty ochrony obu stron) 3) Stworzenie przepisów prawnych odnoszących się do problemu cyberbezpieczeństwa (ponieważ platformy działają online, problem ten ma zasadnicze znaczenie dla poczucia bezpieczeństwa wszystkich trzech stron – beneficjentów, inwestorów oraz samych platform) 4) zwiększenie świadomości wśród małych i średnich firm oraz wśród osób fizycznych w zakresie występowania możliwości wykorzystania crowdfundingu jego sposobu na pozyskanie środków finansowych 5) zwiększenie poziomu zaufania do działalności platform crowdfundingowych (crowdfunding To wciąż nowe zjawisko, a zatem występujący brak wiedzy o tej formie finansowania, brak znajomości zasad jego funkcjonowania rodzi brak zaufania) 6) utworzenie Zasad Dobrych Praktyk, zasady te, będą odnosić się w głównie do zarządzanie ryzykiem i mają zostać opracowane w celu ujednolicenia praktyk biznesowych całego rynku 7) przetestowanie alternatywnych modeli scoringowych stosowanych w przypadku crowdfundingu pożyczkowego i określenie ich użyteczności w dłuższej perspektywie – nie przetestowano modele scoringu kredytowego, będąc niewątpliwie innowacją, z jednej strony poprawiają dostęp do kredytu, z drugiej zaś mogą zaostrzyć nadmierne zadłużenie się – przy czym wydaje się, iż docelowo crowdfunding pożyczkowy powinien zostać wyłączony z modeli działalności crowdfundingowe. Crowdfunding – platformy na świecie: Top 20 platform na świecie: ▪ Kickstarter ▪ Indiegogo ▪ Patreon ▪ GoFoundMe ▪ Crowdrise ▪ PledgeMusic ▪ Razoo ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ RocketHub Crowdfunder Give Charitable Lending Club AngelList Ulule ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ Funding Circle Speed&Spark Crowdcube GoGetFunding Fundable Kiva Crowdfunding – platformy w Polsce: ▪ beesfund.com – crowdfunding udziałowy i nieudziałowy ▪ myseed.pl – crowdfunding udziałowy i nieudziałowy ▪ wspólnyprojekt.pl – crowdfunding nieudziałowy ▪ wspólnicy.pl – crowdfunding udziałowy ▪ crowdangels.pl – crowdfunding udziałowy ▪ polakpotrafi.pl – różne typy projektów, możliwy jedynie crowdfunding nieudziałowy ▪ megatotal.pl – projekty muzyczne ▪ clipontheroad.pl – teledyski ▪ crowdfunders.pl – grupowy zakup nieruchomości komercyjnych ▪ wspieramkulture.pl – projekty kulturalne ▪ ideowi.pl - crowdfunding udziałowy ▪ wspieram.to – różne typy projektów, możliwy jedynie crowdfunding nieudziałowy Wprowadzenie do modeli biznesu: 10 rewolucyjnych modeli biznesowych w opinii The Chartered Institute of Marketing: 1. Cash Machine – koncepcje bazujące na tzw. negatywnym cyklu konwersji gotówki. U jej podstaw leży założenie, że biznes zbiera fundusze od klientów szybciej niż musi zapłacić swoim dostawcom, partnerom i pracownikom. Przykładem tego modelu jest m.in. Dell – w przypadku amerykańskiego przedsiębiorstwa różnica między płatnością od klienta a czasem uregulowania należności wynosiła 41 dni, co dawało ogromny potencjał reinwestycji funduszy. 2. Crowdfunding – czyli outsourcing finansowania projektu do grupy odbiorców. W ramach modelu, organizacja lub inny podmiot bazuje na woli i chęci klientów, fanów czy słuchaczy do dobrowolnego wsparcia konkretnej idei. 3. Integrator – w ramach tej koncepcji organizacja kontroluje wszystkie części łańcucha wartości. Umożliwia jej to nie tylko maksymalne panowanie nad każdym elementem działalności, ale również błyskawiczne reagowanie na wszelkie zmiany w swoim otoczeniu. Przykładem jest Zara, hiszpańskie przedsiębiorstwo znane z błyskawicznych zmian kolekcji odzieżowych. Jest to możliwe właśnie dzięki zintegrowaniu braku outsourcingu i integracji designu, produkcji, dystrybucji, sprzedaży i marketingu wewnątrz organizacji. 4. Freemium – model niezwykle popularny w erze internetu. zakłada on darmowy dostęp do danej usługi z jednoczesną możliwością wykupienia jej dodatkowych funkcjonalności. Przykładem może być większa pojemność Dysku Google, specjalistyczne funkcje serwisu Linkedin czy możliwość wysyłki maili do większej liczby respondentów w ramach Mailchimp. 5. Open Business – czyli kolaboracja różnych podmiotów w celu wypracowania najbardziej innowacyjnych rozwiązań. Model ten zakłada dużą otwartość i transparentność organizacji, która decyduje się udostępnić swoje działanie i zachęcić do współpracy inne firmy, również konkurencyjne. Przykładem jest firma odzieżowa ABRIL moda, w której pracach nad nowymi produktami bierze udział również 29 innych przedsiębiorstw. 6. Model subskrypcyjny – czyli jednorazowa opłata użytkownika za dobra lub usługi, uiszczana regularnie. Model ten nie tylko daje duży komfort klientowi (który nie musi bez przerwy dokonywać transakcji), ale również organizacji, która ma możliwość precyzyjnego zaplanowania przychodów. Prekursorem modelu były gazety, ale prawdziwy rozkwit jego popularności przypadł na erę internetu i działalność takich serwisów, jak Spotify, Netflix czy Skillshare. 7. User design – model, w którym część łańcucha wartości (głównie design produktów) jest „outsourcowana” do samych klientów organizacji. Firma korzysta dzięki temu z kreatywności i talentu swoich odbiorców, ci zaś mają możliwość wzięcia udziału w procesie tworzenia produktu i zyskania dodatkowej gratyfikacji. Przykładem jest platforma Threadless, w ramach której użytkownicy projektują nowe wzory koszulek sprzedawanych przez firmę, a w przypadku zaakceptowania propozycji, dostają nagrodę w postaci 2 tys. Dolarów. 8. Pay What You Want – w myśl tego modelu to konsument decyduje, ile może zapłacić za produkt. Pozwala to organizacji nawiązać z nim bardzo bliską, opartą na zaufaniu, relację, jak również wyróżnić się w silnie konkurencyjnych sektorach. Koncepcję tę zastosował m.in. Zespół Radiohead, pozwalając swoim fanom decydować o cenie, jaką są skłonni zapłacić za album In Rainbows w 2007 roku. Efektem była zdecydowania większa liczba pobrań płyty niż w przypadku jakiegokolwiek innego wydawnictwa grupy. 9. Sprzedaż doświadczeń – na konkurencyjnym rynku nie możemy już sprzedawać wyłącznie produktu lub usługi. Model ten zakłada również oferowanie dodatkowo „pozytywnego doświadczenia” dla konsumenta. Znakomitym przykładem jest Starbucks. Amerykańska sieć kawiarni sprzedaje zwykłą kawę, jednak udogodnienia takie, jak wystrój wnętrz, darmowe wifi, kameralna atmosfera czy komfortowe meble sprawiają, że wizyta w Starbucksie jest zupełnie inna od spędzania czasu w innej kawiarni. 10. Razor and Blade – model ten bazuje na koncepcji, w której podstawowy produkt oferowany jest w niskiej cenie, natomiast dochód dla organizacji generowany jest przez niezbędne do jego działania akcesoria. Najlepszym przykładem są twórcy modelu, firma Gillette, sprzedająca tanie maszynki do golenia i obciążone znacznie wyższą marżą żyletki. Model biznesowy – co to? ▪ Model biznesowy jest to plan, który tworzy przedsiębiorstwo w celu wygenerowania przychodu i maksymalizacji zysku operacyjnego. Określa relacje pomiędzy uczestnikami rynku, informuję jak przedsiębiorstwa działają, tj. w jaki sposób tworzą wartość dla klientów, towary i usługi oraz z czego czerpią zyski. (Encyklopedia Zarządzania) ▪ Model biznesu jako zbiór atrybutów przedsiębiorstwa ▪ Model biznesu jako schemat poznawczy/językowy ▪ Model biznesu jako koncepcja formalna Dlaczego model biznesu jest kluczowy – znaczenie modelu biznesowego jest postrzegane biorąc pod uwagę fakt, że jest narzędziem, które pomaga organizacji: − zdefiniować w jakim miejscu łańcucha tworzenie wartości przedsiębiorstwo się znajduje − zdefiniować co (jakie wartości) otrzymują konsumenci − określić przyszłość organizacji – osiągnie sukces czy porażkę − tworzyć fundamenty dla optymalizacji wdrażania innowacyjnych technologii − przetestować nowe pomysły pod kątem ich potencjalnego sukcesu − stworzyć klarowne ramy wdrażania misji i wizji przedsiębiorstwa − stworzyć zestaw wartości pomagających w kierowaniu biznesem − stworzyć jasną analizę branży, w tym szanse i zagrożenia − stworzyć „ portret” potencjalnych klientów − stworzyć mapę drogową i harmonogram osiągania celów − tworzyć opis oferowanych produktów lub usług − tworzyć strategię marketingową − stworzyć przewodniki dla nowych pracowników opisujący firmę i jej działalność − stworzyć wizerunek, który można wykorzystać do przedstawienia firmy dostawcom, sprzedawcom lub pożyczkodawcom Kluczowe elementy modelu biznesowego: 1) G. Hamel (2002) - podstawowa strategia - zasoby strategiczne - relacje z klientami - wartości wynikające ze współpracy 2) T. Gołębiowski (2008) - propozycja wartości dla klientów - zasoby, kompetencje, wiedza - miejsce w łańcuchu wartości - zyski 3) C. M. Christensen i H. Hagermann - propozycja wartości dla klientów - formuła generowania zysków - kluczowe zasoby - kluczowe procesy A Osterwalder and Y. Pigneur (2010), wyróżnili 9 składowych modelu biznesowego, które są najczęściej przytaczane w literaturze i najszerzej uznawane: 1. Kluczowe partnerstwa (kluczowi partnerzy) – sieć dostawców i partnerów, dzięki którym model biznesowy działa. 2. Kluczowe aktywności (działania) – najważniejsze rzeczy, które firma musi zrobić, aby jej model biznesowy działał. 3. Kluczowe zasoby – co jest niezbędne do uzyskania sukcesu. 4. Struktura kosztów – wszystkie wydatki, które są niezbędne do poniesienia, żeby firma działała. 5. Relacje z klientami – określa rodzaj relacji między firmą i każdym segmentem klientów. 6. Segmenty rynku – określenie grup docelowych odbiorców oraz ich zróżnicowania. 7. Kanały komunikacji – to punkty styku z klienta, które odgrywają ważną rolę w doświadczeniu klienta. 8. Źródła przychodów – firma musi przeanalizować, skąd pochodzą przychody i kto zapłaci za jaką wartość oraz kiedy. Musi także określić marże na każdym rynku. 9. Propozycja wartości – opisuje korzyści, jakich klienci mogą oczekiwać korzystając z produktów lub usług. Krytyka CANVAS Wartość Na podstawie badań można stwierdzić, składowa propozycja wartości nie obejmuje całego spektrum działania organizacji. Na przykład trudno jest ustrukturyzować w organizacji non profit i rządowy w oparciu o propozycję wartości zastosowaną w CANVAS. Propozycja wartości jest skonstruowana wokół wartości klienta i wartości ekonomicznej. Wartość społeczna nie jest brana pod uwagę. Struktura relacji między Nie jest jasne, jak zrealizować model biznesowy w oparciu o kanały i firmą a partnerami relacje z klientami. Dodanie większej ilości szczegółów w mechanizmach wymiany nie oznacza, że jest to bardziej przejrzyste. Ponadto zauważalna jest niejednoznaczność klientów i partnerów. Zależy to od tego, z jakiej perspektywy zaprojektowano CANVAS. Ostatnim ograniczeniem jest wykluczenie konkurencji z modelu. Należy wziąć pod uwagę konkurencję, ponieważ ma ona duży wpływ na poszczególne elementy składowe. Co robi firma Nie jest jasne, jak zrealizować model biznesowy CANVAS. Zauważa się, że powinien istnieć proces realizacji modelu biznesowego. To ograniczenie jest związane z uwagami dotyczącymi; tworzenie historii modelu biznesowego, realizacja innowacji w modelu biznesowym oraz fuzji i przejęć w oparciu o CANVAS. Aspekty finansowe Model biznesowy pomija aspekty finansowania poprzez wejścia kapitałowe (aczkolwiek można to uwzględnić w kluczowych zasobach).
