WSTĘP Problemem bezpieczeństwa pracy w sposób znaczący zajęto się dopiero na początku XX wieku, kiedy we francuskim miasteczku Courries w 1906 roku doszło do wybuchu pyłu węglowego w kopalni węgla kamiennego. Podczas tego wybuchu zginęło 1099 górników. Do lat osiemdziesiątych XIX wieku większość działań skierowana była na zagadnienia dotyczące technicznego zabezpieczenia człowieka jako najsłabszego podmiotu w procesie produkcyjnym. Po wydarzeniach jakie maiły miejsce w Czarnobylu w 1986 roku rada, powołana do zbadania przyczyn i okoliczności powstałej katastrofy, w swoim raporcie duży nacisk położyła na koncepcję kultury organizacyjnej. Cox i Flin podkreślają, iż w tym raporcie po raz pierwszy użyto sformułowania „kultura bezpieczeństwa”. Jako główną przyczynę wystąpienia katastrofy w Czarnobylu podano niską kulturę bezpieczeństwa pracy w elektrowni1. Aktualnie, polscy przedsiębiorcy, posiadają coraz większą świadomość bezpieczeństwa w pracy, zdają sobie sprawę, że kultura bezpieczeństwa ma decydujące znaczenie, dla jakości i efektywności prowadzonego biznesu. bezpieczne świadczenie pracy to korzyść zarówno dla pracodawcy jak i pracownika. Bezpieczeństwo pracy wpływa przede wszystkim na produktywność pracowników, a to właśnie ona jest jednym z ważniejszych czynników decydujących o rentowności prowadzonej działalności, szczególnie w dobie pandemii. Przedkładana praca nosi tytuł: „ANALIZA WYBRANYCH WYPADKÓW PRZY PRACY W OPTYCE OBOWIAZKÓW PRACODAWCY W RAMACH PROFILAKTYKI WYPADKOWEJ, NA PRZYKŁADZIE ELEKTROWNI KONIN”. Moje zainteresowanie problematyką wypadków przy pracy nie jest przypadkowe, a wiedza, jaką zdobyłem w trakcie studiów wzbudziła we mnie motywację zbadania tego zjawiska. W Polsce rocznie dochodzi do kilkudziesięciu tysięcy wypadków przy pracy, w których ginie ponad pół tysiąca osób. Kosztami związanymi z wypadkami obarczone jest S. Cox, R. Flin, Safety Culture, Philosopher’s Stone or Man of AStraw, „Work & Stress” 1998, Vol. 12, No. 3, s. 189–201. 1 całe społeczeństwo. Dlatego problematyka zapobiegania wypadkom podlega szczególnej uwadze. Praca składa się z trzech rozdziałów. Rozdział pierwszy obejmuje ustawowe obowiązki pracodawcy odnośnie wypadków w pracy. Rozdział drugi dotyczy charakterystyki wybranych wypadków w pracy w elektrowni Konin w optyce tematu pracy. Rozdział trzeci dotyczy analizy badań i wyciągnięcie wniosków w zakresie badanego problemu. W pracy wykorzystano literaturę przedmiotu, obejmującą publikacje dotyczące profilaktyki wypadkowej. Szczegółowy wykaz literatury zawiera załączona do pracy bibliografia. Celem niniejszej pracy jest analiza wybranych wypadków przy pracy na przykładzie Elektrowni w Koninie. Przedstawienie analizy wypadków i zagrożeń występujących w procesie pracy w wybranym przedsiębiorstwie oraz określenie stanowiska pracy obciążonego największą wypadkowością. Podgórski w swojej książce. „Metodologia badań socjologicznych” pisze, że problemy badawcze są niczym innym jak pytaniami dotyczącymi obszaru, który ma być zbadany. Zadaniem tych pytań jest wyznaczenie konkretnego celu oraz określenie granic danej pracy naukowej2 . W odniesieniu do omawianego w niniejszej pracy tematu, podjąłem próbę odpowiedzi na następujący główny problem badawczy: Co decyduje o bezpieczeństwie pracy w Elektrowni w Koninie ? Aby uzyskać odpowiedź na tak postawiony problem należało przedstawić go w postaci kilku problemów szczegółowych. Problemy szczegółowe związane z problemem głównym zostały sformułowane następująco: 1. Czy pracownicy Elektrowni przestrzegają procedur w zakresie bezpieczeństwa w trakcie pracy? 2. Czy pracownikom Elektrowni, kadra zarządzająca w jasny sposób przekazała informacje dotyczące wykonywania pracy w sposób bezpieczny? 3. Czy przeprowadzane szkolenia w zakresie bhp, przynoszą rezultaty? 4. Czy pracownicy chętnie uczestniczą w organizowanych szkoleniach bhp? 5. Od czego zależą koszty wypadków przy pracy? 2 R. A. Podgórski, Metodologia badań socjologicznych, Oficyna Wydawnicza Brenta, Warszawa 2007, s. 90 Postawienie właściwej hipotezy ułatwia wyznaczenie kierunku badania oraz rezultatów. Hipotezy są zwykle związane z pytaniami badawczymi, przyjmują one zawsze postać zdania orzekającego i są formułowane z pewnym przekonaniem badacza o ich prawdziwości. Po tym przystępuje się do wyboru badania 3. Hipoteza (hypothesis) to określone, weryfikowalne oczekiwanie, co do rzeczywistości, sformułowane na bazie ogólniejszego twierdzenia; szerzej - przewidywanie dotyczące natury rzeczy wyprowadzone z teorii. Stwierdzenie, że jeśli teoria jest prawdziwa, to powinno być zaobserwowane określone zjawisko 4. W związku z tym wydaje się być słuszne postawienie następującej hipotezy odnoszącej się do problemu głównego: Na bezpieczeństwo pracy w Koninie przekłada się jakość merytoryczna i metodyczna przeprowadzanych szkoleń, wiedza i kultura bezpieczeństwa pracowników. Hipotezy robocze sformułowane dla potrzeb niniejszej pracy mają następującą postać: 1. Pracownicy postrzegają procedury, jako argument przeszkadzający w realizacji codziennych zajęć w pracy. 2. Kadra zarządzająca w jasny sposób przekazuje informacje dotyczące wykonywania pracy w sposób bezpieczny. 3. Efekty organizacyjno-techniczne szkoleń bhp są zróżnicowane w zależności, od wieku i stażu pracy pracowników. 4. Istnieje zróżnicowanie reakcji pracowników na odbyte szkolenie bhp, w zależności od wieku, płci, wykształcenia, doświadczenia zawodowego, stażu pracy i zajmowanego stanowiska, 5.Koszty wypadków przy pracy zależą od cech charakteryzujących pracownika, który uległ wypadkowi. Badania własne przeprowadzone zostały metodą sondażu diagnostycznego. Techniką badań jest ankieta a narzędziem kwestionariusz. Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie 3 R. Milic-Czerniak, Marketingowe badania bezpośrednie – zastosowania, Warszawa 2005, s. 164. 4 E. Babbie, Podstawy badań społecznych, Warszawa 2008, s. 547. wychowawcze - w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje. Metoda ta pozwala na poznanie określonego zjawiska społecznego, ustalenie jego zasięgu, poziomu i intensywności, potem zaś ocenę, a w wyniku zaprojektowanie modyfikacji 5. Przez technikę badań należy rozumieć czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów. Techniki badań są, zatem czynnościami określonymi przez dobór odpowiedniej metody i przez nią uwarunkowanymi 6. Kwestionariusz jest zbiorem celowo zaprojektowanych i odpowiednio ułożonych pytań, które mają być zadane badanym osobom. Kwestionariusz jest najczęściej stosowanym instrumentem badawczym. Jest to pisemny formularz zawierający zestaw pytań zadawanych respondentowi. W zestawie tym odnotowuje się także odpowiedzi 7. Projektując kwestionariusz, należy pamiętać, iż respondenci przeważnie wolą zachować anonimowość. Zaznaczenie na wstępie, że kwestionariusz jest anonimowy zwiększa szansę uzyskania prawdziwych i wyczerpujących odpowiedzi na postawione pytania 8 . W zależności od potrzeb zastosować można różne rodzaje pytań, przy czym także można zostawić respondentom większy lub mniejszy zakres swobody odpowiedzi 9. Podstawowym względem przy wyborze określonej metody jest więc wzgląd na to, czy metoda ta rzeczywiście w stopniu maksymalnym (na danym etapie rozwoju danej nauki) zapewnia zasadność twierdzeń, które w wyniku jej zastosowania sformułujemy jako odpowiedzi na pytania naszej problematyki. Przy takiej relatywizacji pojęcia metody badawczej do problemu, pewne metody będą obejmowały stosunkowo wąskie i wyspecjalizowane typy czynności badawczych służących do rozwiązywania problemu wąskiego i wycinkowego 10. Badanie dokumentów służy do gromadzenia wstępnych, opisowych, a także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. Jest także techniką poznawania biografii jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach. Samodzielnie rzadko może występować w roli instrumentu naukowego poznania. 11Mimo 5 T. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998, s. 51. 6 Tamże, s. 52. 7 Ph. Kotler, Marketing Podręcznik Europejski, Warszawa 2002, s. 363. 8 9 S. Kaczmarczyk, Badania marketingowe. Metody i techniki, Warszawa 2003, s. 163. N. Hill, J. Alexander J., Pomiar satysfakcji i lojalności klientów, Kraków 2003, s. 159. 10 11 Tamże, s. 160. T. Pilch, dz. cyt., s. 88. to badanie i analiza dokumentów jako technika gromadzenia wiedzy należy do często stosowanych technik badawczych 12. Dla potrzeb swojej pracy wybrałem metodę: sondaż diagnostyczny oraz technikę analizy dokumentów i kwestionariusz ankiety. W związku z tym skonstruowano i opracowano narzędzie badawcze, jakim jest kwestionariusz ankiety. Odpowiedzi należało udzielić poprzez podkreślenie wybranego wariantu, bądź wpisać odpowiedzi w wolne miejsce (zob. aneks). 12 Tamże, s. 86.
