Prawo i instytucje UE UE jako organizacja międzynarodowa Podstawy prawne funkcjonowania UE Instytucje UE Pochodzenie prawa wspólnotowego Pytania kontrolne: 1. Wymień cechy UE jako organizacji międzynarodowej powołana przez państwa członkowskie na podstawie umowy międzynarodowej. dysponująca stałą strukturą organizacyjną zmierzająca do realizacji wspólnych celów na arenie międzynarodowej. Społeczeństwo obywatelskie Demokratyczno-liberalne państwo System gospodarki rynkowej 2. Wskaż zasady prawne leżące u podstaw UE Prymat prawa wspólnotowego Bezpośrednie stosowanie norm prawa wspólnotowego i bezpośrednia jego skuteczność Zasada subsydiarności – osiągniecie celów traktatowych jest możliwe dzięki wspólnym działaniom na poziomie całej Unii Autonomia prawa wspólnotowego – jest to system mający własną hierarchię norm Zasada poszanowania tożsamości narodowej państw członkowskich – to spojrzenie z drugiej strony, gwarancja powstrzymania się od Unii od ingerencji w tożsamość narodową a jednocześnie obowiązek działań na rzecz jej zachowania Źródła prawa wspólnotowego: Pierwotne – wskazane wcześniej traktaty Pochodne – rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie 3. Wymień instytucje UE Parlament Europejski – uchwalanie wraz z Rad Europejską aktów prawa i budżetu Rada Europejska – uchwalanie wraz z PE aktów prawa, zawieranie umów międzynarodowych Rada UE - uchwalanie aktów prawa, zawieranie umów międzynarodowych Komisja Europejska – inicjatywa ustawodawcza, czuwanie na przestrzeganiem prawa Trybunał Sprawiedliwości UE – orzekanie o prawie wspólnotowych, rozstrzyganie sporów między państwami, kontrola instytucji unijnych, rozstrzyganie sporów między Unią a jej funkcjonariuszami, orzekanie w II instancji ws. o odszkodowanie z tytułu szkód wyrządzonych osobom fizycznym i prawnym, funkcja sądu apelacyjnego Trybunał Obrachunkowy – kontrola finansów UE Centralny Bank Europejski – utrzymywanie stabilności w obszarze euro przy jednoczesnym zachowaniu siły nabywczej euro Instytucje po charakterze doradczym UE: Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny – kwestie swobody osiedlania się, ochrony zdrowia i ochrony konsumentów Komitet Regionów – polityka społeczna i polityka zatrudnienia 4. Wymień akty prawne stanowiące podstawę funkcjonowania UE Traktaty rzymskie – utworzenie wspólnego rynku i dążenie do harmonijnego rozwoju Wspólnoty poprzez: swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału oraz wspólna polityka rolna Jednolity Akt Europejski z 1987 r. – wprowadza pojęcie Jednolitego Rynku Europejskiego ze swobodą przepływu towarów, usług, osób, kapitału Traktat o UE z 1992 – z Maastricht – utworzenie unii gospodarczej i walutowej, wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, rozwijanie wspśłpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości, transportu, telekomunikacji, energetyki, ochrony zdrowia, kultury, ochrony konsumenta, ochrony środowiska. Uzgodnienie filarów UE: I – zakres przedmiotowy – wymiar gospodarczy II – wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa III współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości Traktat amsterdamski z 1997 – uzgodnienie kwestii dotyczących praw człowieka, wolności i bezpieczeństwa obywateli, polityki zagranicznej Unii Traktat nicejski z 2001 – dostosowanie instytucji wspólnotowych do przyjęcia kolejnych państw w tym Polski, zmiana systemu głosowania, wspólna polityka zagraniczna, ustalenie wspólnych zasad zawierania porozumień międzynarodowych, współpraca w dziedzinie zwalczania przestępczości Traktat lizboński z 2007 – nadanie Unii osobowości prawnej, powstanie urzędu Przewodniczącego Rady Europejskiej i służby zagranicznej UE, nowe kompetencje PE dotyczące umów międzynarodowych, wprowadzenie głosowania większością państw i ludności, wprowadzenie unijnej inicjatywy obywatelskiej, przewidzenie możliwości wystąpienia z Unii. 5. Jakie kompetencje ma Parlament Europejski Podstawowymi zadaniami Parlamentu Europejskiego jest prawodawstwo Unii oraz uchwalenie budżetu. Podkreślić należy także nadzorcze funkcje PE nad innymi instytucjami UE (szczególnie dotyczy to Komisji) – podstawowym tematem kontroli jest ich funkcjonowanie w sposób demokratyczny. Parlament Europejski współpracuje z Radą Unii Europejskiej w kwestii części treści aktów prawnych UE – współpraca ta nazywana jest zwykłą procedurą ustawodawczą. Tematy aktów objętych tą procedurą to m.in. rolnictwo, imigracja, fundusze UE, a także np. ochrona środowiska, czy polityka energetyczna. Do innych kompetencji Parlamentu należą również: udzielanie zgody na przyjęcie nowych krajów członkowskich, wywieranie wpływu na pozostałe instytucje europejskie (np. zatwierdzanie składu Komisji, nadzorowanie wykonania budżetu, powoływanie komisji śledczych, opiniowanie porządku obrad Rady Europejskiej). Należy także podkreślić, iż bardzo ważnym zadaniem Parlamentu jest obrona interesów obywateli. 6. Wymień rodzaje aktów prawa UE i zasady ich stosowania w państwach członkowskich Rozporządzenia – stosowane wprost, wiążące państwa w całości Dyrektywy – mające na celu realizację konkretnych celów, stanowiące podstawę dla ustawodawcy krajowego, mają bezpośredni skutek Decyzje – mają charakter indywidualny, kierowane od przedsiębiorców, osób fizycznych Zalecenia i opinie – nie są wiążące, nie muszą być stosowane ale wskazują kierunek Traktaty określają cele Unii Europejskiej, zasady funkcjonowania instytucji UE, sposób podejmowania decyzji oraz relacje między UE a jej państwami członkowskimi. Do unijnych traktatów od czasu do czasu wprowadza się zmiany, aby zreformować instytucje UE i poszerzyć zakres kompetencji Unii o nowe obszary. Traktaty były również zmieniane, aby umożliwić przystąpienie do UE nowym państwom członkowskim. Traktaty są negocjowane i uzgadniane przez wszystkie kraje należące do UE, a następnie ratyfikowane przez ich parlamenty, czasami w następstwie referendum. Rozporządzenia to akty prawne, które od momentu wejścia w życie mają zastosowanie do wszystkich krajów UE w sposób automatyczny i jednolity, bez konieczności transpozycji na grunt prawa krajowego. Są w pełni wiążące dla wszystkich państw UE. Dyrektywy zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia określonego wyniku, ale pozostawiają im swobodę co do wyboru metody. Kraje UE muszą przyjąć środki potrzebne do włączenia dyrektyw do prawa krajowego (transpozycji), aby osiągnąć cele wyznaczone w dyrektywie. Władze krajowe muszą przekazać Komisji Europejskiej informacje na temat tych środków. Transpozycja do prawa krajowego musi nastąpić w terminie wyznaczonym w chwili przyjęcia dyrektywy (zazwyczaj w ciągu dwóch lat). W przypadku gdy dany kraj nie wdroży dyrektywy do prawa krajowego, Komisja może wszcząć postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Decyzje to wiążące akty prawne mające zastosowanie do jednego lub większej liczby krajów UE, przedsiębiorstw lub osób fizycznych. Adresat decyzji musi zostać o niej powiadomiony, a decyzja stanie się skuteczna z chwilą powiadomienia. Decyzje nie muszą być transponowane do prawa krajowego. Zalecenia: Za pomocą zaleceń instytucje mogą przedstawić swój punkt widzenia oraz zaproponować kierunek działania, nie nakładając przy tym żadnych obowiązków prawnych na podmioty, do których zalecenia są skierowane. Nie mają one mocy wiążącej. Opinia jest instrumentem prawnym umożliwiającym instytucjom UE wyrażenie swojego zdania bez nakładania żadnych zobowiązań prawnych co do przedmiotu opinii. Opinia nie ma charakteru wiążącego. Akty delegowane to akty prawnie wiążące, za pomocą których Komisja może uzupełniać inne niż istotne elementy aktów prawnych oraz wprowadzać w nich zmiany, na przykład w celu określenia szczegółowych środków. Komisja przyjmie akt delegowany, a jeżeli Parlament i Rada nie wyrażą sprzeciwu, wchodzi on w życie. Akty wykonawcze to akty prawnie wiążące, za pomocą których Komisja może – pod nadzorem komitetów składających się z przedstawicieli państw UE – ustalać warunki potrzebne do zagwarantowania jednolitego stosowania prawa UE. Unia Europejska jako przykład dobrowolnej integracji międzynarodowej; początkowo luźna współpraca kilku państw na gruncie ekonomicznym i współpracy rządów; do utworzenia wspólnych instytucji i integracji społeczeństw w skali niemal całego kontynentu. Cechy państwowe UE: funkcjonuje obok reprezentacji państw narodowych, posiada wspólne regulacje prawne, brak granic wewnętrznych, flaga, hymn, wspólny rynek, docelowo być może wspólne wojsko, waluta Polska a UE: 2003 r. referendum akcesyjne – 77,15 proc. ZA przystąpieniem; 1.05.2004 wejście do UE Historia: 1951 – Europejska Wspólnota Węgla i Stali 1957 – Europejska Wspólnota Gospodarcza 1957 – powołanie Rady Europejskiej, Komisji Europejskiej, Zgromadzenia Parlamentarnego, Trybunał Sprawiedliwości 1962 – powstanie Parlamentu Europejskiego 1965 – powołanie Rady i Komisji Europejskiej 1986 – Jednolity Akt Europejski 1992 - Traktat z Maastricht 1997 – Traktat Amsterdamski 2001 – Traktat Nicejski 2007 – Traktat Lizboński – podstawa obecnego porządku UE Pytanie: Jakie państwa wystąpiły z UE w jej historii oraz jakie są zasady wystąpienia z Unii Wielkiej Brytanii w zakresie praw obywatelskich i wolności gospodarczych? Casus: czy wwożąc towar z Polski na terytorium Irlandii Północnej trzeba/trzeba będzie zapłacić cło – obecnie i po 2020 r? Pytanie: czy Polak stał kiedyś na jego czele, a jeśli tak to kto?
