-1Układ limfatyczny (chłonny) to system przewodów , narządów i tkanek zbierających z całego ciała nadmiar płynu tkankowego , czyli chłonki . Odprowadza chłonkę do krwi oraz uczestniczy w obronie organizmu przed infekcjami. Płyn tkankowy (międzykomórkowy) składa się z wysączonych z krwi przez naczynia krwionośne substancji: woda, substancje drobnocząsteczkowe, mniejsze białka. Płyn ten pośredniczy w wymianie tlenu, CO2, substancji odżywczych i produktów przemiany materii między krwią a komórką i odwrotnie, zachodzi to dzięki dyfuzji. Płyn ten jest wchłaniany do oddzielnego układu naczyń limfatycznych. Wędrujący w nich płyn to limfa. Limfa jest filtrowana i oczyszczana z substancji szkodliwych przez białe krwinki w węzłach limfatycznych (chłonnych) i wlewa się do układu krwionośnego przez żyły pod obojczykiem. Limfa - jest przesączem z włosowatych naczyń krwionośnych, których gromadzi się w przestrzeniach międzykomórkowych z których na drodze osmozy przenika do włosowatych naczyń limfatycznych Układ limfatyczny pełni w organizmie trzy podstawowe role: odpornościową - w węzłach limfatycznych powstają niektóre białe ciałka krwi. neutralizującą - zobojętnianie ciał obcych dla organizmu. odprowadzającą- odprowadzenie limfy z powrotem do krwi -2Układ naczyń limfatycznych bierze początek w przestrzeniach międzykomórkowych. Ściany tych naczyń są cienkie i wiotkie, przypominają budową i wyposażeniem żyły; zastawki naczyń limfatycznych są gęściej rozmieszczone. Dzięki temu limfa płynie tylko w jednym kierunku. Do przestrzeni międzykomórkowej, a następnie przez naczynia limfatyczne włosowate, węzły chłonne, pnie limfatyczne do odpowiednich żył. Później limfa wraca po oczyszczeniu w węzłach chłonnych do krwiobiegu. Sieć naczyń chłonnych charakteryzuje się bardzo rozgałęzioną budową. Tworzą ją duże pnie limfatyczne: o przewód piersiowy, o przewód limfatyczny prawy o drobne naczynia limfatyczne o naczynia włosowate Pnie limfatyczne gromadzą limfę z mniejszych naczyń i odprowadzają ją do żył. Naczynia chłonne (limfatyczne) to części układu limfatycznego. Można je podzielić na: 1. Naczynia chłonne szyi. Naczynia chłonne szyi odprowadzają chłonkę z głowy i szyi . Płyn tkankowy zanim powróci do układu krążenia, jest filtrowany przez węzły chłonne w celu wyłapania wszelkich obcych cząsteczek . Pomaga to chronić organizm przed infekcjami . Gdy boli nas gardło , węzły chłonne szyi obrzmiewają i odczuwamy ból . 2. Naczynia chłonne klatki piersiowej. Chłonka odprowadzana z kończyn górnych i klatki piersiowej przechodzi przez węzły chłonne pachowe położone w dołach pachowych . W ich wnętrzu chłonka jest filtrowana . Przefiltrowany płyn spływa naczyniami chłonnymi klatki piersiowej : przewodem chłonnym prawym i przewodem piersiowym. Przewód piersiowy jest głównym naczyniem układu chłonnego , zbiera nadmiar płynu z prawie wszystkich części ciała . Przewód piersiowy rozpoczyna się pod przeponą , następnie biegnie w górę wzdłuż przedniej powierzchni kręgosłupa i uchodzi do dużej żyły leżącej poniżej szyi . -33. Naczynia chłonne jamy brzusznej. Nadmiar płynu tkankowego ze wszystkich narządów jamy brzusznej, w tym żołądka, wątroby, trzustki i jelit, jest odprowadzany naczyniami chłonnymi do węzłów chłonnych w jamie brzusznej. Węzły te filtrują płyn, by usunąć zeń wszelkie szkodliwe cząsteczki, które mogłyby wywołać infekcję . Stąd przefiltrowany płyn płynie przewodem piersiowym do serca . Ważną rolę w zwalczaniu infekcji pełni śledziona, która leży w górnej części jamy brzusznej, po lewej stronie, zasłonięta dolnymi żebrami. Jedno z jej głównych zadań polega na umożliwieniu namnażania dwóch rodzajów komórek, makrofagów i limfocytów, które oczyszczają krew i biorą udział w reakcjach obronnych. Makrofagi filtrują krew, usuwając bakterie, resztki i zużyte erytrocyty; limfocyty niszczą wnikające do ciała mikroorganizmy . 4. Naczynia chłonne miednicy. Naczynia chłonne występują zwykle w grupach. Przykładem może być górna część uda w okolicy pachwiny. Naczynia chłonne odprowadzają nadmiar płynu tkankowego z dolnej części tułowia do węzłów chłonnych. Wewnątrz każdego węzła sieć limfocytów wychwytuje szkodliwe organizmy , aby nie dopuścić do infekcji. W wielu źródłach można znaleźć informację, że układ limfatyczny jest układem otwartym tzn. drobne naczynia limfatyczne otwierają się bezpośrednio do przestrzeni międzykomórkowej. W podręczniku dla studentów medycyny można znaleźć zaprzeczenie tej tezy - Układ limfatyczny (chłonny) nie jest, jak dawniej przypuszczano układem otwartym. Stanowi on system rur ślepych na jednym końcu, łączących się ze sobą i otwierających się do układu żylnego. Najdrobniejsze naczynia chłonne, rozpoczynające się w licznych narządach, łączą się ze sobą i doprowadzają chłonkę do dużych żył prowadzących krew do serca. W czasie przepływania krwi przez naczynia włosowate komórki otaczające naczynia pobierają z niej potrzebne ciała chemiczne. Produkty przemiany materii są wydalane do przestrzeni międzykomórkowych, z których przechodzą do chłonki i razem z nią trafiają do naczyń krwionośnych. Zarówno naczynia krwionośne, jak i naczynia chłonne, wypełnione stosunkowo szybko płynącą krwią i wolniej krążącą chłonką (limfą), stanowią naturalne drogi, którymi płyny ustrojowe docierają do wszystkich najdrobniejszych części organizmu. -4Zdarza się, że do płynów tych trafiają czynniki niepożądane lub wręcz szkodliwe. Do krwi mogą różnymi drogami dostawać się bakterie chorobotwórcze lub inne mikroorganizmy, które szybko docierają do miejsc, posiadających odpowiednie warunki do ich rozwoju. Naczynia chłonne wolniej przenoszą zarazki chorobotwórcze. Węzły chłonne stanowią przeszkody na drodze szerzenia się zarazków. Jeżeli węzły te zostaną zaatakowane przez chorobę, to przez pewien czas nie szerzy się ona dalej, a toczy się tylko w obrębie węzła. Ponieważ na drodze naczynia chłonnego leży zwykle kilka węzłów, choroba przenoszona drogą chłonki toczy się znacznie wolniej niż drogą krwi. Naczynia chłonne są najczęstszą drogą szerzenia się nowotworów złośliwych. Komórki nowotworowe, oddzielające się od ogniska pierwotnego, wraz z tokiem chłonki wędrują od węzła do węzła, aby osiąść w nich, czy wreszcie przedostać się do rozmaitych narządów i wytworzyć tam tak zwane ogniska przerzutowe. Głównym źródłem limfy jest przesącz z osocza krwi, wydzieliny komórek i przewodu pokarmowego. Skład limfy jest zbliżony do osocza krwi. Zawiera ona białka, tłuszcze, wodę, sole mineralne oraz duże ilości białych ciałek krwi (2-20 G/l). Na przebiegu naczyń chłonnych rozmieszczone są węzły chłonne. Największe z nich to: węzły podżuchwowe, przyuszne, pachowe pachwinowe. Są to zaokrąglone struktury, których wielkość waha się od 2-30mm. Układ naczyń chłonnych połączony jest z układem krążenia krwi. Oprócz układu naczyń chłonnych w skład układu limfatycznego wchodzą także narządy i tkanki limfatyczne. -5Najważniejszą funkcją układu chłonnego jest obrona przed zakażeniami oraz cyrkulacja płynów ustrojowych. Odkrywcą systemu limfatycznego u ludzi był duński naukowiec Thomas Bartholin żyjący w XVII w. Zbudowany jest z otwartych naczyń limfatycznych oraz z tkanki limfatycznej z której zbudowane są węzły chłonne, grudki chłonne, grasica, migdałki, śledziona. Przepływająca po organizmie limfa zbiera substancje toksyczne i odprowadza je do węzłów chłonnych, skąd są transportowane do nerek i usuwane z organizmu. To, czy układ limfatyczny dobrze funkcjonuje, zależy w dużej mierze od sprawności i elastyczności tkanki łącznej. Jeśli jest zbyt miękka i przepuszczalna, toksyny, zamiast wędrować do węzłów chłonnych, wnikają w inne tkanki np. gromadzą się w komórkach tłuszczowych. Tak więc sprawny układ limfatyczny pomaga w usuwaniu toksyn z komórek tłuszczowych, a wtedy pośrednio zapobiega powiększaniu się celulitu. Rozpoczynają go zbierające płyn tkankowy włosowate naczynia limfatyczne. Łączą się one w coraz większe naczynia chłonne, przechodzące następnie w główny przewód piersiowy, łączący się z kolei z układem krwionośnym. Dzięki temu limfa dostaje się do układu krwionośnego i dochodzi do ciągłej wymiany substancji między nią a krwią. Do układu limfatycznego zalicza się też węzły chłonne, np. w pachwinach kończyn. Funkcje układu limfatycznego związane są m.in. z wytwarzaniem tzw. przeciwciał, które łącząc się np. z bakteriami, ułatwiają ich niszczenie przez krwinki białe. -6Śledziona Śledziona jest w istocie dużym węzłem chłonnym związanym z metabolizmem żelaza, magazynowaniem komórek krwi, ich wytwarzaniem i niszczeniem. Kiedy czerwone komórki krwi się starzeją lub są wadliwe, wtedy śledziona wspomaga wątrobę w odfiltrowaniu ich z krwiobiegu. Śledziona wytwarza też komórki pomagające niszczyć obce bakterie. W większości przypadków jakiekolwiek zgrubienie lub obrzmienie pod powierzchnią skóry wskazuje, że układ limfatyczny działa prawidłowo, chroniąc ciało przed infekcją. Jednakże w pewnych okolicznościach takie symptomy mogą sygnalizować rozwój poważnej choroby. Gruczoły wydzielania wewnętrznego produkują hormony i rozdzielają je za pośrednictwem krwiobiegu do wszystkich części ciała. Owe hormony pomagają regulować wewnętrzny chemizm ustroju, jego reakcje na głód, stres, zakażenia i choroby, przygotowują organizm do aktywności fizycznej. Przysadka mózgowa Ten narząd wielkości orzeszka ziemnego ulokowany jest tuż pod mózgiem. Jego najważniejszym zadaniem jest pobudzanie i koordynowanie czynności innych gruczołów wydzielania wewnętrznego, tak by produkowały własne hormony. Sama przysadka też wytwarza hormony: wzrostu, kontrolujący diurezę oraz odpowiedzialny za powodowanie skurczów macicy przy porodzie. Ponadto wpływa na czynności innych gruczołów, takich jak tarczyca, nadnercza, jajniki i jądra. Tarczyca Gruczoł umiejscowiony jest na przedniej stronie gardła, tuż pod jabłkiem Adama. Odpowiada za wytwarzanie hormonów kontrolujących metabolizm ustroju (zamianę pokarmu w energię) i regulujących wewnętrzny termostat ciała. Przytarczyce Są to w rzeczywistości 4 gruczoły umieszczone za tarczycą. Hormon przez nie wytwarzany kontroluje poziom wapnia i fosforu - składników o zasadniczym znaczeniu dla kości oraz sprawnego funkcjonowania nerwów i mięśni. Nadnercza Gruczoły te leżą na nerkach. Każdy składa się z dwóch części: kory i substancji rdzennej, mających odrębne funkcje. Kora wytwarza hormony steroidowe, zarządzające poziomem soli, cukru i wody w organizmie, wpływające na formę i umiejscowienie owłosienia. Substancja rdzenna wydziela adrenalinę i noradrenalinę - hormony wzmagające dopływ krwi do mięśni, serca i płuc w taki sposób, by narządy te podołały podnieceniu oraz stresowi psychicznemu i/lub fizycznemu. -7Trzustka Leży w tylnej części jamy brzusznej, za żołądkiem. Wytwarza enzymy przechodzące do dwunastnicy, gdzie wspomagają trawienie pokarmów. Produkuje też insulinę i glikogen, które odgrywają doniosłą rolę w regulowaniu poziomu glukozy we krwi. Glukoza jest głównym źródłem energii dla wszystkich komórek ciała, insulina zaś pobudza je do wchłaniania go w odpowiednich ilościach. Jajniki Jajniki to dwa gruczoły wytwarzające hormony płciowe i komórki jajowe. Kobieta rodzi się już ze wszystkimi jajeczkami. W momencie narodzin ich liczba sięga 400 000. Dojrzały jajnik ma około 1 cm grubości, kształtem przypomina fasolę. Jajowody podwieszone są na nich w taki sposób, by jajo po owulacji łatwo do nich trafiło. Jądra Zawieszone są w worku ze skóry zwanym moszną. Produkowany przez nie hormon (testosteron) odpowiada za rozpoczęcie dojrzewania, warunkuje rozwój cech męskich, takich jak: niski głos, kształt ciała i właściwy tej płci porost włosów. Zaburzenia mają miejsce zwykle wówczas, gdy poziom danego hormonu wzrasta lub spada, zmieniając chemizm organizmu. Objawy i typ zaburzenia zależą od rodzaju hormonu ulegającego nienormalnym fluktuacjom. Np. zaprzestanie wytwarzania insuliny przez trzustkę - a jest to najpowszechniejsze z zaburzeń hormonalnych - wywołuje cukrzycę. Zmiany poziomu hormonów odpowiadają też za naturalne zmiany fizyczne zachodzące w ustroju podczas dojrzewania. Co mają wspólnego naczynia limfatyczne i nowotwory? Zwykle nowotwór staje się naprawdę niebezpieczny dopiero wtedy, kiedy ulegnie zezłośliwieniu, czyli nabędzie zdolności do dawania przerzutów. Rozsiewanie się komórek transformowanych może zachodzić na kilku drogach. Po pierwsze może odbywać się to poprzez inwazję lokalnych tkanek. Po drugie i trzecie, komórki nowotworowe wędrują do celu siecią naczyń krwionośnych lub limfatycznych. W końcu mogą bezpośrednio zasiedlać powierzchnie lub jamy ciała. Najbardziej powszechną drogą, na której powstają przerzuty jest wędrówka komórek nowotworowych razem z limfą. Obecność komórek nowotworowych w naczyniach limfatycznych i węzłach chłonnych jest podstawą oceny stopnia zaawansowania nowotworu i podjęcia leczenia chirurgicznego lub radioterapii. -8- Sposoby rozsiewania się komórek nowotworowych. Komórki nowotworowe mogą 1. dokonywać inwazji lokalnych, zdrowych tkanek, wędrować siecią 2. naczyń krwionośnych i/ lub 3. limfatycznych oraz 4. rozsiewać się bezpośrednio do jam ciała. W ten sposób tworzą guzy wtórne, czyli przerzuty.
