Wpływ hemolizy na wyniki badań laboratoryjnych

Wpływ hemolizy na wyniki badań
laboratoryjnych
Wyniki wielu badań laboratoryjnych mogą zostać zakłócone w wyniku
hemolizy w próbce badanej. Hemoliza, w zależności od jej nasilenia, może
w różnym stopniu zawyżać poziom składników uwalnianych z krwinek
czerwonych lub też interferować w metodę oznaczenia danego analitu.
Pozostaje ona jedną z najczęstszych przyczyn odrzucenia próbki
przeznaczonej do analizy (60% przypadków).
Hemoliza definiowana jest jako uwolnienie wewnątrzkomórkowych komponentów
krwinek czerwonych oraz innych elementów morfotycznych krwi do przestrzeni
zewnątrzkomórkowej. Rozpoznawana jest zwykle wizualnie jako zmiana koloru
surowicy lub osocza (po odwirowaniu krwi) na kolor lekko różowy aż po
intensywnie czerwony. Należy pamiętać, ze brak zmiany zabarwienia surowicy nie
wyklucza hemolizy, bowiem obecność hemoglobiny można zaobserwować
makroskopowo dopiero, gdy jej stężenie jest równe lub wyższe od 0.3 g/L (4.65
mol/L),
Zjawisko hemolizy może występować zarówno in vivo jak i in vitro, przy czym in
vivo stanowi zaledwie 3,2% zhemolizowanych próbek (1,2,3).
Przyczyny hemolizy in vivo:
I. Stany dziedziczne:
-defekty błony erytrocytów (wrodzona sferocytoza, wrodzona owalocytoza)
-defekty enzymów krwinek (niedobór G6PD, niedobór kinazy pirogronianowej)
-hemoglobinopatie (talasemia, niedokrwistość sierpowata)
II. Zaburzenia nabyte
-alloimmunologiczne (odczyny poprzetoczeniowe, choroba hemolityczna
noworodka)
-autoimmunologiczne (niedokrwistość autohemolityczna, reumatoidalne zapalenie
stawów, układowe zapalenie naczyń)
-nieimmunologiczne (infekcje tj. malaria, babeszjoza, Clostridium perfingens ,
mononukleoza zakaźna, wirusowe zapalenie płuc, wirusy gorączki krwotocznej,
zakażenia paciorkowcem hemolizującym, pneumokokami, pałeczką okrężnicy,
gronkowcem lub salmonellą), –
-mechaniczne(sztuczne zastawki serca, hemoglobinuria marszowa, niedokrwistość
hemolityczna mikroangiopatyczna, DIC)
-chemiczne i fizyczne (leki, zatrucie ołowiem, ukąszenia owadów, oparzenia, ostre
zapalenie wątroby lub marskość)
Przyczyny hemolizy in vitro:
I. Nieprawidłowe pobranie próbki do badań
– trudny dostęp do żyły;
– niewłaściwy wybór miejsca pobrania
– zbyt mała średnica igły
– pobieranie krwi z założonego wenflonu;
– pozostałości środka odkażającego w miejscy wkłucia;
– zbyt długo lub zbyt mocno założona staza
– zaciskanie pięści przez pacjenta;
– zbyt forsowne odciąganie tłoka strzykawki
– pobieranie do zwykłej strzykawki, a później rozdzielanie pobranej krwi do
probówek systemu zamkniętego;
– brak mieszania lub zbyt energiczne mieszanie pobranej próbki krwi (w
zalezności od typu probówki)
– pobieranie krwi z żyły, do której w tym czasie podawane są wlewy dożylne.
II. Nieprawidłowe postępowanie z próbką
1. Przygotowanie próbki do badań:
– zbyt długi czas pomiędzy dostarczeniem próbki a wirowaniem
– nieodpowiednie warunki wirowania – czas, przyspieszenie, ilość Obr/min,
temperatura, szybkość hamowania
-ponowne wirowanie
2. Analiza:
-wymieszanie próbki bezpośrednio przed analizą;
-długi czas oczekiwania na wykonanie badania od wirowania
3. Przechowywanie:
– nieodpowiednia temperatura magazynowania próbek;
– zbyt długi czas przechowywania próbek;
– nie oddzielenie krwinek od surowicy
– ponowne wirowanie
III. Nieodpowiednie warunki transportu
– położenie próbki – próbki powinny być transportowane w pozycji pionowej
– zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura transportu;
– długi czas trwania transportu
– narażenie na uszkodzenia mechaniczne
– niedostateczne przeszkolenie pracowników firm kurierskich i personelu
transportu wewnętrznego (2,4,5,6).
Hemoliza uniemożliwia uzyskanie poprawnych wyników wielu badań
laboratoryjnych, zwłaszcza biochemicznych.
Wśród wskaźników wystąpienia hemolizy należy wymienić zaczerwienienie osocza
lub surowicy, niespodziewany wzrost potasu, LDH, AST i innych parametrów,
obniżenie stężenia haptoglobiny, wzrost stężenia bilirubiny pośredniej oraz wzrost
indeksu retikulocytarnego (6).
Mechanizm interferencji hemolizy w wyniki badań laboratoryjnych może opierać
się o:
– Wzrost wewnątrzkomórkowych składników krwi w płynie pozakomórkowym
– Interferencję optyczną spowodowana przez obecność wolnej hemoglobiny
– Zakłócenie procedury analitycznej
– Efekt rozcieńczenia (rozcieńczenie surowicy cytoplazmą)
– Proteolizę (liza komórek prowadzi do aktywacji proteaz, które degradują białka).
Równocześnie z wysokim poziomem wolnej hemoglobiny może pojawić się wysoki
poziom innych składników uwalnianych z erytrocytów. Stąd też obecność hemolizy
wpływa na szereg parametrów laboratoryjnych, a wpływ ten jest proporcjonalny
do nasilenia hemolizy.
Tabela 1. Mechanizm interferencji hemolizy w wyniki badań laboratoryjnych
(2,5).
Hemoliza pływa znacząco na elektroforezę, ponieważ kompleks hemoglobinahaptogobina przemieszcza się pomiędzy frakcjami α- i β-globulin, a wolna
hemoglobina ujawnia się jako czerwonawy prążek we frakcji β-globulin (5).
Po odwirowaniu krwi, każda badana próbka powinna zostać poddana
ocenie wzrokowej. W przypadku stwierdzenia obecności hemolizy należy
przejrzeć skierowanie na badania celem weryfikacji możliwości wykonania
zleconych badań. Analizy nie należy przeprowadzać, jeśli spodziewane jest
klinicznie istotne odchylenie parametrów od wartości rzeczywistych. Jeżeli
brak jest możliwości uzyskania nowej próbki do badań należy
poinformować lekarza o możliwym wpływie hemolizy na wykonane
oznaczenia.
mgr Agnieszka Helis, diagnosta laboratoryjny
Piśmiennictwo:
1. Arzoumanian L. Tech talk. BD Technical Services Department. 2003, 2(2).
Online available.
2. Lippi G. et al. Influence of hemolysis on routine clinical chemistry testing. Clin
Chem Lab Med 2006;44(3):311–316.
3. Koseoglu M. et al. Effects of hemolysis interference on routine biochemistry
parameters. Biochemia Medica 2011;21(1):79-85.
4. Giavarina D. Sources of in vivo and in vitro hemolysis.2nd EFLM-BD European
Conference on Preanalytical Phase. Zagreb 2013, 1-2 March.
5. Lippi G. et al. Haemolysis: an overview of the leading cause of unsuitable
specimens in clinical laboratories. Clin Chem Lab Med 2008;46(6):764–772
6. Kirschbaumweg T. Haemolysis as influence &interference factor. eJIFCC
4(13):1-4.
Data publikacji: 29.04.2016r.