Stosunki wyznaniowe w Krolestwie Polskim w%09latach 1815
advertisement
Stosunki wyznaniowe w Krolestwie Polskim w%09latach 18151820.doc (778 KB) Pobierz 1 Wykład I: Powstanie KRWRiOP KRWRiOP wyłoniła się ona z istniejących w okresie Księstwa Warszawskiego analogicznych instytucji centralnych. W Komisji Wyznań Religijnych zasiadało aż 11 członków Dyrekcji Edukacji Narodowej z jej dyrektorem, a zarazem prezesem Rady Stanu Księstwa Warszawskiego - Stanisławem Kostką Potockim na czele[1]. Rzutowało to w ogromnym stopniu na przyszłe relacje łączące Komisję z Kościołami i wspólnotami wyznaniowymi. Wiosną 1813 r. nastąpiła reorganizacja organów administracji cywilnej. Powołana do istnienia na mocy ukazu carskiego z 14 marca tego roku Rada Najwyższa Tymczasowa Księstwa Warszawskiego stała się nadrzędną instytucją podporządkowującą funkcjonujące dotychczas urzędy centralne. Jesienią 1813 r. przybył do stolicy Stanisław Staszic, przywożąc ze sobą upoważnienie S. K. Potockiego do kierowania w jego zastępstwie resortem oświaty. Nowa sytuacja skłoniła Staszica do zmiany dotychczasowych preferencji politycznych. Wyrazem tego było wygłoszenie przez niego na forum Towarzystwa Przyjaciół Nauk Myśli o równowadze politycznej w Europie, w której wysunął koncepcję zjednoczenia Słowian pod berłem Aleksandra I. W ten sposób jednoznacznie określił swoją postawę prorosyjską, co przyszło mu tym łatwiej, że nigdy nie był zagorzałym zwolennikiem Napoleona i sceptycznie odnosił się do możliwości odbudowy niezależnego bytu państwowego w oparciu o Francję[2]. Podobna reorientacja dokonywała się w dużej części środowisk politycznych zaangażowanych w czasach Księstwa Warszawskiego po stronie Napoleona. Kongres wiedeński dawał podstawy nowego ładu europejskiego, w którym znacząca rolę odgrywała Rosja, o czym szybko przekonywali się członkowie obozu profrancuskiego. S. K. Potocki już w lipcu 1814 r. skłonny był poszukiwać możliwości powrotu na scenę polityczną, na której przygotowywano grunt pod budowę Królestwa Polskiego[3]. W liście do Józefa Wybickiego z 22 VII 1814 r. dawał wyraz swej wiary w wielkoduszność cara Aleksandra I[4]. Ukaz Aleksandra I z 20 V 1815 r. rozwiązywał Radę Najwyższą Tymczasową Księstwa Warszawskiego, a na jej miejsce ustanawiał Rząd Tymczasowy Królestwa Polskiego [5]. Artykuł 12 tego dokumentu powoływał do istnienia Departament Oświecenia Narodowego w następującym składzie: Andrzej Horodyski, Kajetan Koźmian, Julian Ursyn Niemcewicz, Ludwik Plater, Stanisław Kostka Potocki, ks. Adam Prażmowski i Stanisław Zamoyski. Przewodnictwo i organizację Wydziału Oświecenia Narodowego powierzono S. K. Potockiemu[6]. Zmianę orientacji politycznej zadeklarował Potocki 30 IX 1815 r. w sposób jednoznaczny, podczas uroczystości zakończenia naboru uczniów do Liceum Warszawskiego, połączonej z pożegnaniem profesora tegoż liceum ks. Rafała Skolimowskiego, który udawał się na studia zagraniczne w celu przygotowania się do objęcia katedry matematyki w Uniwersytecie Warszawskim. Udział w tej uroczystości wzięli książę Adam Czartoryski i minister skarbu Matuszewicz. Prezes Wydziału Oświecenia wygłosił wówczas przemówienie, w którym zawarł apologię „wskrzesiciela” Królestwa Polskiego - cara Aleksandra I, porównanego do wzorca doskonałego monarchy, sformułowanego przez starożytnego mówcę greckiego Temisa[7]. Objęcie przez byłego prezesa Rady Stanu podrzędnej funkcji przewodniczącego Wydziału Oświecenia Narodowego wzbudziło w elitach warszawskich duże zdziwienie. Poważnie bowiem liczono się z możliwością powierzenia mu urzędu namiestnika Królestwa Polskiego. Nominacja Józefa Zajączka, a nie jak się wydawało S. K. Potockiego, wywołała w środowiskach politycznych niemałe zaskoczenie[8]. Aleksander I odsuwając w cień osobę Adama Czrtoryskiego, mógł wprawdzie poszukiwać odpowiedniego kandydata do godności namiestnikowskiej w środowisku arystokratycznym. Powierzenie jej Potockiemu, który uchodził za cichego antagonistę Czartoryskiego, wzbudziłoby tym większe jego rozgoryczenie. Prawdopodobnie tymi motywami kierował się car, nominując na namiestnika Józefa Zajączka - osobę, której na tym urzędzie najmniej się spodziewano[9]. Objęcie przez Potockiego mało znaczącej funkcji prezesa Wydziału Oświecenia Narodowego odpowiadało jednak jego predyspozycjom. Potocki zmęczony był wydarzeniami okresu napoleońskiego, nie cieszył się też w opinii najbliższej rodziny dobrym zdrowiem[10] i narzekał w tym czasie na dolegliwości związane ze wzrokiem[11]. Realizacja ukazu carskiego z 20 maja 1815 r. dokonała się w pierwszych dniach lipca. 6 lipca tego roku rozwiązano Dyrekcję Edukacji Narodowej, a następnego dnia odbyło się pierwsze konstytucyjne posiedzenie nowoutworzonego Wydziału Oświecenia Narodowego[12]. Jego przejściową organizację określił 19 lipca Rząd Tymczasowy, zezwalając jednocześnie, aby w pracach tego organu administracyjnego brali udział również inni członkowie Dyrekcji Edukacji Narodowej, nie wymienieni w ukazie z 20 maja. Ostatecznie strukturę organizacyjną oraz zakres władzy Wydziału Oświecenia Narodowego określiło rozporządzenie rządowe z 4 listopada 1815 r. W ramach tej instytucji powstały cztery oddziały: 1. edukacji (urzędowali w nim: Andrzej Horodyski, Józef Kossakowski, Kajetan Koźmian, Samuel Bogumił Linde, Józef Lipiński, Ludwik Plater, Stanisław Kostka Potocki, Stanisław Staszic i Stanisław Zamoyski); 2. religii katolickiej (bp Jan Gołaszewski, ks. Józef Koźmian, Julian Ursyn Niemcewicz, Stanisław Kostka Potocki, ks. Adam Prażmowski i Stanisław Zamoyski); 3. religii akatolickich (ks. Karol Diehl, Andrzej Horodyski, Samuel Bogumił Linde); 4. cenzury (Kajetan Koźmian, Julian Ursyn Niemcewicz i ks. Adam Prażmowski). Stałymi referentami posiedzeń centralnych nominowani zostali: S. B. Linde, któremu powierzono sprawy nauki i instrukcji oraz wszelkie zagadnienia odnoszące się do wyznania augsburskiego; J. Kossakowski, kierujący funkcjonowaniem dozorów szkolnych i władz oświatowych; J. Lipiński, któremu zlecono pieczę nad funduszami Wydziału; ks. A. Prażmowski, zajmujący się sprawami religii katolickiej i cenzury oraz ks. K. Diehl, do którego kompetencji należały sprawy wyznania augsbursko - reformowanego. Innowacją wprowadzoną przez rozporządzenie rządowe z 4 listopada 1815 r. było rozciągnięcie zakresu władzy Wydziału na zagadnienia wyznaniowe. Wyrazem tego stała się też zmiana nazwy tegoż organu administracji państwowej, który w rozporządzeniu określony został jako Wydział Oświecenia Narodowego i Wyznań Religijnych. Modyfikacja ta została zasygnalizowana zresztą już wcześniej, bo 25 IX 1815 r., w decyzji Rządu powołującej do istnienia osobną Komisję Oświecenia Narodowego i Wyznań Religijnych. Rozporządzenie rządowe z 4 listopada określało rozdział kompetencji obu instytucji. Do zadań Komisji należało opracowywanie projektów ustaw regulujących zagadnienia oświatowe i wyznaniowe w celu uściślenia zasad konstytucyjnych państwa, gdy tymczasem Wydział prowadzić miał administrację i zarządzanie szkolnictwem oraz odpowiadał za kontakty władz świeckich z hierarchią poszczególnych wspólnot wyznaniowych Królestwa Polskiego [13]. Zarówno Komisja, jak i Wydział Oświecenia Narodowego i Wyznań Religijnych zostały określone w paragrafie 2 rozporządzenia rządowego z 4 listopada jako instytucje tymczasowe. Tworzenie stałych organów administracji rządowej możliwe było bowiem dopiero po ogłoszeniu ustawy zasadniczej. Wydane przez Aleksandra I 25 V 1815 r. Zasady Konstytucji Królestwa Polskiego przewidywały utworzenie trzech kolegialnych ministerstw i osobno traktowanej Komisji Oświecenia Narodowego[14]. Założenia te znalazły swoją prawno - ustrojową artykulację w ogłoszonej 24 XII 1815 r. Ustawie Konstytucyjnej Królestwa Polskiego. Art. 76 konstytucji wśród centralnych organów rządowych wymieniał Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, nie precyzując jednak ani zakresu jej władzy, ani też struktury organizacyjnej. W art. 79 ustawy zasadniczej zapowiadano jedynie określenie składu personalnego i unormowanie atrybucji Komisji w statucie organicznym, który miał zostać opracowany [15]. Po złożeniu władzy przez Rząd Tymczasowy, co nastąpiło 27 XII 1815 r., Rada Administracyjna na pierwszym swoim posiedzeniu powierzyła wszystkim członkom byłego Wydziału Oświecenia Narodowego oraz dawnym członkom Dyrekcji Edukacji Narodowej kontynuowanie dotychczasowych prac w ramach Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Miała ona funkcjonować zgodnie z zasadami organizacyjnymi Wydziału Oświecenia Narodowego, regulującymi strukturę i tryb urzędowania tej instytucji przed ustawą rządowa z 19 VII 1815 r.[16] Pierwsze posiedzenie Komisji odbyło się 28 XII 1815 r. Podstawowym problemem, przed którym stanęli jej członkowie było sformułowanie prawnych podstaw, szczegółowo określających zakres władzy i sposób jej sprawowania[17]. Wykład II: Struktura organizacyjna i status prawny KRWRiOP Opracowanie projektu statutu organicznego KRWRiIOP stało się tematem obrad pierwszego posiedzenia Komisji 28 grudnia 1815 r. Wyłoniono wówczas deputację w składzie: L. Plater, ks. A. Prażmowski, S. Staszic i W. Surowiecki. Zadaniem deputacji było zredagowanie projektu prawnego, określającego status i tryb funkcjonowania KRWRiOP. W trakcie prac redakcyjnych uwidoczniły się dwie przeciwstawne tendencje: forsowana przez namiestnika Zajączka koncepcja centralistycznej konstrukcji administracji państwowej, której zwolennikiem był w KRWRiOP Stanisław Kostka Potocki, oraz model zdecentralizowanej struktury władz państwowych, opierający się na zasadzie kolegialności - popierany w KRWRiOP przez Stanisława Staszica. Zredagowany przez deputację Staszica projekt przyjęto na posiedzeniu Komisji 13 I 1816 r.. Podobne dokumenty przygotowywane były również przez inne komisje rządowe. Statut organiczny KRWRiOP jako pierwszy wpłynął do Rady Administracyjnej. Zachowano w nim zasadę decentralizacji władzy i kolegialności podejmowania decyzji. W następnej kolejności przedłożony został projekt Komisji Rządowej Wojny. Specyfika tego resortu zadecydowała o przyjęciu zupełnie innych kryteriów, zgodnie z którymi władza została w nim scentralizowana w rękach ministra, a rola członków Komisji ograniczała się wyłącznie do funkcji referentów. Wielki książę Konstanty uznał, że takimi samymi zasadami kierować powinny się również inne komisje rządowe. Stanowisko takie zajął również Józef Zajączek. Zadecydowało to o odrzuceniu projektu zredagowanego przez deputację Staszica[18]. Na kolejnym posiedzeniu Komisji 6 III 1816 r. przedstawiono nowy projekt, który miał być punktem wyjścia do dalszych dyskusji. Ostatecznie jednak do Rady Stanu wpłynął zupełnie inny tekst, opracowany przez S. K. Potockiego, z pominięciem członków Komisji. Stanisław Staszic po zapoznaniu się z nim wyrażał zdziwienie i oburzenie, zarzucając Potockiemu arbitralne przejęcie inicjatywy w pracach nad statutem organicznym swojego resortu, wbrew stanowisku pozostałych członków KRWRiOP. Kajetan Koźmian, który wyznaczony zosta na referenta tegoż projektu w Radzie Stanu stwierdza w swoich Pamiętnich, że „Stanisław Potocki także zapragnął mieć w Komisji Oświecenia nielegalnie tyle przewagi, ile koledzy jego innych komisji bez ubliżenia konstytucji sobie wyrobili”. Pomimo nalegań Staszica i Koźmiana Potocki nie wycofał swojego projektu, obawiając się reakcji namiestnika [19]. Podczas debaty w Radzie Stanu został on poddany miażdżącej krytyce w referacie wygłoszonym przez Koźmiana, który postawił wniosek o jego odrzucenie i powołanie kolejnej deputacji do opracowania statutu organicznego KRWRiOP[20]. Ostatecznie projekt jego został odrzucony, a namiestnik wyznaczył 19 kwietnia inną deputację, której zadaniem było dokonanie analizy projektu Komisji z 6 marca oraz wprowadzenie niezbędnych zmian. W skład deputacji wchodzili: S. K. Potocki - jako minister Wyznań religijnych i Oświecenia Publicznego, T. Matuszewicz - jako minister Przychodów i Skarbu, radcy stanu - S. Staszic i K. Kossecki oraz referendarze stanu - K. Koźmian, ks. A. Prażmowski i K. Woyda[21]. Deputacja ta uchwaliła 6 V 1816 r. projekt, który uzyskał akceptacje namiestnika i 17 X 1816 r. został wraz ze statutami organicznymi innych resortów podpisany przez cara. Uznając jednak jego tymczasowy charakter, postanowiono nie publikować go w Dzienniku Praw[22]. Artykuł 1 Organizacji Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego określał jej skład osobowy. Obejmowała ona, oprócz ministra, 16 członków, wśród których 3 reprezentowało w Komisji wyznanie rzymskokatolickie, a dwóch zasiadało w Radzie Stanu. Na wniosek ministra król lub namiestnik Królestwa Polskiego nominował spośród członków Komisji wizytatora generalnego oraz czterech referentów stałych: 1) referenta czynności duchownych, 2) czynności „administracji funduszów, 3) wykonywania urządzeń szkolnych, 4) cenzury[23]. Król lub namiestnik mianował, również na wniosek ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sekretarza generalnego. Do jego obowiązków należało odpieczętowywanie i rozdzielanie korespondencji, prowadzenie protokołów posiedzeń, utrzymywanie archiwum tajnego oraz nadzór nad kancelarią[24]. Prace KRWRiOP prowadzone były w ramach tzw. Dyrekcji Wykonawczej i Ogólnego Zgromadzenia Naradczego. W skład Dyrekcji Wykonawczej wchodzili: minister, wizytator generalny oraz referenci czynności duchownych, czynności administracji funduszów i wykonywania urządzeń szkolnych. Do jej kompetencji należały wszystkie kwestie, których podjęcia statut nie zarezerwował dla Ogólnego Zgromadzenia Naradczego[25]. Ogólne Zgromadzenie Naradcze obejmowało wszystkich członków Komisji i obradowało pod przewodnictwem ministra. Artykuł 11 Organizacji KRWRiOP precyzował zakres jego uprawnień i kompetencji. Należały do nich: 1. opracowywanie projektów regulujących prace i ustalających atrybucje Komisji, 2. przeznaczanie, na wniosek ministra, pensji emerytalnych z funduszów edukacyjnych, 3. zatwierdzanie podręczników szkolnych, 4. rozpatrywanie rozporządzeń i ustaw Komisji, 5. ogólne zarządzanie funduszami, 6. rozpatrywanie uchybień i wykroczeń urzędników podporządkowanych KRWRiOP (z wyjątkiem pracowników i urzędników szczebla niższego od wojewódzkiego), 7. zapobieganie nadużyciom wolności druku, 8. erygowanie szkół wyższych i troska o należyte funkcjonowanie szkół już istniejących. Na uwagę zasługują punkty e), i) oraz k) artykułu 11. Odnosiły się one do problematyki wyznaniowej i przyznawały Ogólnemu Zgromadzeniu Naradczemu prawo „stanowienia nowych parafii” (art. 11 punkt e), prezentowania kandydatów na biskupów diecezjalnych i pomocniczych do nominacji przez rząd (art. 11 punkt k) oraz rozstrzyganie sporów międzywyznaniowych (art.. 11 punkt i)[26]. Prerogatywy Dyrekcji Wykonawczej i Ogólnego Zgromadzenia Naradczego określone w artykułach 8 i 11 były rozwinięciem bardziej ogólnych norm artykułu 7, w którym stwierdzano, że „KRWRiOP: a) ma dozór i opiekę nad obrzędami i duchowieństwem wszelkiego wyznania, b) czuwa nad wykonaniem przepisów rządowych dotyczących duchowieństwa i funduszów temuż przeznaczonych, [...] g) podaje kandydatów na godności i urzędy duchowne oraz szkolne do nominacji Naszych, lub Naszego Namiestnika zachowane, tudzież mianuje na urzędy do jej nominacji należące.” Minister, podejmując decyzje dotyczące wyznania niekatolickiego, miał prawo wzywać na posiedzenie KRWRiOP reprezentanta tego wyznania, w celu konsultacji i wyjaśnień spraw nastręczających wątpliwości[27]. Do innych zadań wymienionych w artykule 7 należało: 1. udoskonalanie systemu edukacji narodowej, 2. sprawowanie nadzoru nad instytucjami oświatowymi, liceami i szkołami, 3. dysponowanie funduszami edukacyjnymi, 4. prezentowanie do nominacji króla lub namiestnika wyższych urzędników oświatowych. Decyzje Zgromadzenia zapadały większością głosów[28]. Minister miał jednak prawo zawiesić te decyzje, gdyby wydawały mu się one niezgodne z konstytucją, postanowieniem królewskim, normami prawnymi lub dobrem publicznym, o czym musiał jednak poinformować rząd[29]. Artykuł 25 stwierdzał, iż każdy członek Komisji „odpowiada za opór i spóźnienia w dopełnianiu poleceń Ministra.” Pierwsze posiedzenie KRWRiOP według nowej organizacji odbyło się 5 listopada 1816 r. Tydzień później Ogólne Zgromadzenie Naradcze, zgodnie z artykułem 32 Organizacji KRWRiOP, w którym zapowiadano szczegółowe unormowanie wewnętrznej organizacji Komisji w odrębnym akcie prawnym, uchwaliło Organizacje Wewnętrzną Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[30]. Ustanawiała ona w ramach Komisji cztery wydziały: 1. Wydział Czynności Wyznaniowych, 2. Wydział Czynności Administracji Funduszów, 3. Wydział Wykonywania Urządzeń Szkolnych, 4. Wydział Cenzury. Kierowane były one przez poszczególnych referentów stałych, a prace ich zorganizowano w osobnych biurach[31]. Biuro Wydziału Religijnego zajmowało się wszelkimi czynnościami administracyjnymi, wynikającymi z norm prawnych, odnoszących się do wszystkich wyznań oraz do osób tych wyznań. Biuro to posiadało poza tym osobne archiwum. Organizacja Wewnętrzna Komisji rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego ustalała liczbę zatrudnionych w poszczególnych wydziałach urzędników kancelaryjnych: 1. Wydział Wyznań Religijnych - 1 sekretarz, 1 archiwista i kalkulator; 2. Wydział Administracji Funduszów: a) Oddział Funduszów - 1 sekretarz i 1 kancelista, b) Oddział Kas i Rachunkowości - 1 kasjer generalny, 1 kontroler generalny, 1 adiunkt i 1 kancelista; 3. Wydział Szkolny - 1 sekretarz i 1 kancelista; 4. Sekretariat Generalny - 1 sekretarz generalny, 1 archiwista, 1 protokolant (pełniący jednocześnie funkcję dziennikarza), 1 tłumacz języka francuskiego, 2 kancelistów. W zależności od potrzeb i okoliczności liczbę zatrudnionych w poszczególnych wydziałach urzędników mogła ulec zmianie. Sekretarz generalny zgodnie z artykułem 23 Organizacji Wewnętrznej mógł też w przypadkach koniecznych zatrudniać pracowników kancelaryjnych jednego biura w czynnościach urzędowych innego wydziału[32]. Biuro Wydziału Religijnego według danych z 1820 r. dysponowało aż pięcioma etatami i zatrudniało następujące osoby: Mikołaja Kubalskiego - jako adiunkta, Jana Łubę - jako kancelistę, Stanisława Porzyckiego - jako rachmistrza, Jana Żochowskiego - jako referenta Wydziału oraz Kulkiewicza - jako sekretarza[33]. Status prawny KRWRiOP określony w omówionych powyżej dokumentach determinował stosunek tejże Komisji wobec religijnych wspólnot Królestwa Polskiego. Instytucja ta została postawiona ponad wszystkimi wyznaniami, stawała się arbitrem w sporach międzywyznaniowych, posiadała prawne instrumenty ingerowania w wewnętrzne sprawy poszczególnych wspólnot religijnych. Niektóre prerogatywy Komisji charakteryzują się wyraźnymi znamionami józefinizmu. Należały do nich prawo do zakładania nowych parafii (art. 11 punkt e Organizacji KRWRiOP) oraz do prezentacji kandydatów na biskupstwa (art. 7 punkt g oraz art. 11 punkt k tegoż dokumentu). Deklarowany w punkcie a) artykułu 7 dozór i opieka „nad obrzędami” należały do typowych postulatów i roszczeń józefinizmu. Pamiętać należy, że powyższe normy prawne zostały ustanowione przed zatwierdzeniem Statutu organicznego duchowieństwa katolickiego (co nastąpiło ostatecznie 18 marca 1817 r.), bez żadnych konsultacji z upoważnioną do tego władzą kościelną. Organizacja KRWRiOP ograniczała też wpływ episkopatu na decyzje dotyczące Kościoła katolickiego. Budziło to wśród biskupów duże rozgoryczenie, tym bardziej, że późniejsza praktyka prowadzonej polityki wyznaniowej uwidoczniła pomijanie stanowiska władz kościelnych, a nawet ingerowanie KRWRiOP w wewnętrzne sprawy Kościoła, w dziedzinę przepowiadania słowa Bożego i posługi sakramentalnej. W memoriale przekazanym Potockiemu 20 X 1820 r. biskupi oprócz innych postulatów zgłosili też żądanie reorganizacji Komisji i powołania w jej ramach osobnej sekcji katolickiej, kierowanej przez prymasa. W jej skład wchodziłyby inne osoby duchowne, posiadające znajomość prawa kanonicznego. Biskupi mieli przedstawiać ich kandydatury do zatwierdzenia władz państwowych[34]. Na taką reorganizację Komisji zgodził się Aleksander I, o czym 17 X 1820 r. poinformowany został przez ministra sekretarza stanu I. Sobolewskiego namiestnik Królestwa Polskiego - J. Zajączek[35]. W dołączonym do tego reskryptu załączniku znalazły się wskazówki, którymi władze Królestwa powinny kierować się dokonując reorganizacji KRWRiOP. Zgodnie z nimi w ramach Komisji powstać miał osobny wydział do spraw wyznania katolickiego, składający się z prymasa oraz dwóch biskupów, „którzy zastępować się będą na przemian w czasie oznaczonym”. W okoliczności choroby lub śmierci prymasa lub też jednego z biskupów, wchodzących w skład wydziału, na jego miejsce wezwany miał być inny z grona episkopatu. W sytuacji nieobecności prymasa, przewodniczenie wydziału należało do najstarszego spośród biskupów. Do wydziału, zgodnie z zaleceniami Aleksandra I, wchodzić miały również inne osoby duchowne, jako referenci z głosem doradczym, wybrani spośród kandydatów zaprezentowanych przez biskupów i nominowanych przez rząd. Ich kadencja trwać miała cztery lata, lecz faktyczne urzędowanie dwa lata, zgodnie z zamieszczonym w załączniku do reskryptu Sobolewskiego stwierdzeniem, że „referenci odnawiają się w połowie co dwa lata; pierwszy raz los oznaczy tych, którzy będą mieli wchodzić”. Do obowiązków biskupów i kapituł należało wypłacanie dla nich pensji. Biskupi wyznaczyć mieli też osoby zarządzające beneficjami referentów i pełniące ich obowiązki w placówkach związanych z tymi beneficjami. Reorganizacja KRWRiOP zwiększała wpływ episkopatu na prowadzoną wobec Kościoła katolickiego politykę wyznaniową. Zgodnie z załącznikiem dołączonym do listu sekretarza stanu, decyzje wydziału zapadały większością głosów, a minister był jedynie o nich powiadamiany. Poza tym minister miał obowiązek informowania wydziału o posiedzeniach Rady Stanu poświęconych sprawom Kościoła katolickiego, na które delegowany miał być jeden z referentów[36]. Zmiany w organizacji KRWRiOP dokonywały się w atmosferze towarzyszącej dymisji S. K. Potockiego. Oznaczały one nie tylko fiasko prowadzonej dotychczas przez niego polityki wyznaniowej, szczególnie wobec Kościoła katolickiego, ale były też zamknięciem pewnego etapu funkcjonowania tejże Komisji Rządowej. Wykład III: Członkowie KRWRiOP Wyznaniową politykę KRWRiOP realizowano w konkretnych uwarunkowaniach personalnych. Nie bez znaczenia była formacja światopoglądowa i ideologiczna członków Komisji, przyjęta przez nich wizja ładu społeczno - religijnego oraz miejsce, jakie przyznawano w niej poszczególnym wspólnotom wyznaniowym. Czynniki te stanowiły pewną metapolitykę wyznaniową Komisji. Nominacja członków Komisji, jak to zapowiadała jej Organizacja Wewnętrzna, nastąpiła 7 stycznia 1817 r.[37] Zgodnie z artykułem 1 Organizacji KRWRiOP z 17 października 1816 r. zasiadało w niej, oprócz ministra 16 osób, a wśród nich dwóch członków Rady Stanu i trzech duchownych rzymskokatolickich[38]. W skład Komisji weszły następujące osoby: Stanisław Kostka Potocki (jako minister prezydujący), ks. Karol Diehl (członek nominat), P Głuszyński (sekretarz generalny), bp J. Gołaszewski (członek nominat), J. Kossakowski (Wizytator Generalny), ks. J. Koźmian (członek nominat)[39], J. U. Niemcewicz (referent do czynności cenzury), S. B. Linde (członek nominat), J. Lipiński (referent do wykonywania urządzeń szkolnych), L. Plater (członek nominat), ks. A. Prażmowski (referent do czynności duchownych)[40], J. Sierakowski (członek nominat)[41], S. Staszic (członek nominat), W. Surowiecki (referent do czynności administracji funduszów)[42], J. Węgleński (członek nominat)[43], S. Zamoyski (członek nominat)[44] i ks. J. Żochowski (członek nominat). Oprócz członków nominatów zasiadali również w Komisji członkowie wiryliści. Do grona tego wchodzili: rektor Uniwersytetu Warszawskiego Wojciech Szweykowski[45] oraz prowincjał pijarów ks. Stefan Sawicki[46], a po jego śmierci w 1818 r. ks. Kajetan Kamiński (oficjalnie objął on funkcję członka Komisji 19 marca 1818 r.)[47]. Decydująca rolę w funkcjonowaniu Komisji posiadał jej minister - Stanisław Kostka Potocki[48]. Zgodnie z art. 17 Organizacji KRWRiOP on kierował obradami, miał zwierzchnią władze w wykonywaniu ustaw rządowych i był odpowiedzialny za wszelkie działania podległej mu instytucji[49]. Pod jego też adresem kierowano zastrzeżenia i uwagi związane z polityką powierzonego mu resortu. Należał przy tym do osobistości nieprzeciętnych. W okresie Księstwa Warszawskiego pełnił przecież naczelne funkcje państwowe. Wielu innych członków Komisji jemu zawdzięczało swoją karierę. On też nadawał ton prowadzonej polityki wyznaniowej. Należał przy tym do typowych przedstawicieli epoki Oświecenia, którzy z rezerwą, jeśli nawet nie z niechęcią, interpretowali społeczne i kulturotwórcze funkcje religii. Wychowany został w duchu oświeceniowego racjonalizmu. Jego matka - Marianna z Kątskich Potocka, była pierwszą w Polsce tłumaczką dzieł Moliera. Dom rodzinny gościł czołowych przedstawicieli polskiego Oświecenia, takich jak Szymon Konarski, czy bp Ignacy Krasicki. Naukę szkolną pobierał od 1762 r. w Collegium Nobilium, która uchodziła za najbardziej postępową placówkę oświatową w tych czasach [50]. Atmosfera panująca w szkole pijarów odbiegała zdecydowanie od wychowawczego stylu szkolnictwa tradycyjnego. W bibliotekach pijarskich znajdowały się dzieła Leibniza, Newtona, Kartezjusza, a nawet Woltera[51]. O wiele większy jednak wpływ na kształtowanie postawy światopoglądowej późniejszego ministra Wyznań Religijnych miały jego studia zagraniczne. W 1772 r. podjął naukę w Akademii Turyńskiej, uzupełnianą częstymi podróżami po Italii, Szwajcarii, Nadrenii i Francji. Wolterianizm, libertynizm, swoboda obyczajów paryskich elit arystokratycznych w latach siedemdziesiątych XVIII w... Plik z chomika: chomik235 Inne pliki z tego folderu: Dzieje emigracji polskiej w XIX i XX w.doc (494 KB) Dzieje emigracji polskiej w XIX i XX w.rtf (880 KB) Stosunki wyznaniowe w Krolestwie Polskim w%09latach 1815-1820.doc (778 KB) Stosunki wyznaniowe w Krolestwie Polskim w%09latach 1815-1820.rtf (899 KB) Historia Polski XX wieku skrypt - 1945 - 1989.doc (440 KB) Inne foldery tego chomika: Zgłoś jeśli naruszono regulamin Strona główna Aktualności Kontakt Dział Pomocy Opinie Regulamin serwisu Polityka prywatności Copyright © 2012 Chomikuj.pl Dane Galeria Książki
