BANK jest przedsiębiorstwem, które trudni się
advertisement
SYSTEM BANKOWY W POLSCE, EUROPIE I W USA Szczecin 2006 BANK jest przedsiębiorstwem, które trudni się zawodowo rożnego rodzaju operacjami pieniężnymi. Główną jego rolą jest gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych pochodzących od przedsiębiorstw, instytucji oraz gospodarstw domowych. Banki także udzielają kredytów i pożyczek producentom, gospodarstwom domowym oraz instytucjom. SYSTEM BANKOWY obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.1 Podstawowe funkcje systemu bankowego to: emisja i regulacja podaży pieniądza za pomocą różnych instrumentów ekonomicznych gromadzenie oszczędności i ich alokacja efektywne przedsięwzięcie dokonywanie rozliczeń pieniężnych między różnymi podmiotami gospodarczymi dbałość o bezpieczeństwo i stabilność systemu bankowego Na rozwój systemów bankowych wywierają wpływ takie czynniki jak:2 Bankowość - zagadnienia podstawowe; Władysław L. Jaworski, Zofia Zawadzka; Wyd. POLTEXT, Warszawa 2005, s.20 1 porządek społeczny i gospodarczy, określający społeczne wartości i cele gospodarcze struktura i wielkość popytu na usługi bankowe regulacje prawne działań bankowych skłonność banków do innowacji Klasycznym modelem systemu bankowego w gospodarce rynkowej jest dwupoziomowa struktura systemu bankowego która składa się z: banku centralnego, pełniącego funkcje o banku państwa o banku emisyjnego o banku banków banków operacyjnych świadczących usługi finansowe dla klientów, których zakres wynika ze specyfikacji ich działalności. SYSTEM BANKOWY W POLSCE: Funkcjonowanie systemu bankowego w Polsce opiera się na istniejącym prawie bankowym, które jest ogółem norm regulujących strukturę systemu bankowego, ustrój prawny banków, ich działalność oraz stosunki prawne powstające w związku z działalnością. Polskie prawo bankowe nie formułuje bliżej pojęcia bank. Ustawa z 1 sierpnia 1997r Prawo Bankowe i o NBP określa jedynie, że do podstawowych dziedzin jego działalności należy gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów, pożyczek pieniężnych oraz prowadzenie rozliczeń pieniężnych. System bankowy w Polsce jest zbiorem wszystkich banków prowadzących na terenie kraju działalność. Tworzy go bank centralny z bankami operacyjnymi. Do Polskiego systemu bankowego należy jeszcze zaliczyć: Komisję Nadzoru Bankowego, która sprawuje nadzór nad działalnością banków, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, który chroni wkłady pieniężne na rachunkach bankowych, Krajową Izbę Rozliczeniową Związek Banków Polskich. Radykalna zmiana zasad funkcjonowania polskiego systemu bankowego nastąpiła w 1989 r. Ustawy z dnia 31.01.1989 r. Prawo Bankowe i o Narodowym Banku Polskim gruntownie zreformowały istniejący do tej pory system bankowy. Znowelizowana ustawa Prawo Bankowe łączyła w sobie elementy charakterystyczne dla gospodarki planowej z regulacjami opartymi na wzorach zachodnioeuropejskich. Zawarte w niej uregulowania miały służyć realizacji zasady samodzielności i samofinansowania działalności banków, prowadzących działalność na względnie równych warunkach dla wszystkich uczestników rynku świadczących usługi komercyjne. Ustawowymi gwarancjami samodzielności i samofinansowania były, uregulowane w ustawie, podstawy gospodarki finansowej banków. Zgodnie z nimi z uzyskanych przychodów banki powinny pokrywać koszty swojej działalności oraz zobowiązania wobec budżetu państwa, zobowiązania z tytułu zawartych umów, a także wydatki na rozwój i inne potrzeby. Działalność banków, zgodnie z wprowadzoną ustawą, miała polegać na wykonywaniu czynności bankowych oraz na innych formach aktywności gospodarczej. Bankowość – podręcznik akademicki wydanie 2; Władysław L. Jaworski, Zofia Zawadzka; Wyd. POLTEXT, Warszawa 2005, s.41 2 W ramach przyjętej ustawy uregulowane zostały także zasady i tryb tworzenia banków, podstawowe elementy ich organizacji wewnętrznej i struktur organizacyjnych o charakterze ponadbankowym. W wyniku przeprowadzonej w Polsce reformy bankowej z 1989 r. ukształtowana w poprzednich latach struktura bankowości zaczęła się przystosowywać do zadań i mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej. Ważnym elementem dokonanych zmian było wyodrębnienie ze struktury NBP dziewięciu banków komercyjnych z centralami znajdującymi się w największych miastach Polski. Rozpoczęło to etap tworzenia dwuszczeblowego systemu bankowego, w którym banki państwowe zaczęły funkcjonować na zasadzie samodzielności i samofinansowania. Po uchwaleniu w 1989 r. zmienionego prawa bankowego liczba banków gwałtownie wzrosła. W 1993 r. było ich już prawie 85. Wartość wzrostu liczby banków przedstawia tabela 1. Tabela 1. Wzrost liczby banków w Polsce w latach 1986 - 1995 Liczba banków rozpoczynających Lata Liczba licencji działalność 1986 ----1989 17 11 1990 47 21 1991 27 32 1992 5 11 1993 1 4 1994 1 0 1995 7 1 Całkowita banków 4 18 39 71 82 85 84 84 liczba Nowym elementem systemu bankowego, istniejącego w Polsce po 1989 r., stały się banki prywatne. W krótkim czasie, dzięki niskiemu progowi wielkości kapitału założycielskiego, powstało ich około osiemdziesięciu. Większość z nich była dostosowana się do wymagań gospodarki rynkowej. Rezultatem dokonanych przekształceń było powstanie dużej liczby coraz lepiej pracujących banków. Sprawiło to, że banki zaczęły odgrywać bardziej istotną rolę w gospodarce Polski. W latach 1995 – 1996 zaobserwowano stabilizację w sektorze banków spółdzielczych. Wiele z nich upadło, ale jeszcze więcej, aby uchronić się przed upadkiem zgodziło się na przyłączenie do banków znajdujących się w bardziej korzystnej sytuacji finansowej. Dążąc do usprawnienia pracy banków, w 1997 r. uchwalono: ustawę z dnia 1 sierpnia 1997 r. – „Prawo Bankowe”, ustawę z dnia 1 sierpnia 1997 r. – „O Narodowym Banku Polskim”, ustawę z dnia 5 czerwca 1997 r. – „O kasach oszczędnościowo – budowlanych i wspieraniu przez państwo oszczędzania na cele mieszkaniowe”, ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – „O listach zastawnych i bankach hipotecznych”. Znacznie później uchwalono ustawę z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. W 2001 r. znowelizowano także Prawo Bankowe. Nowelizacja ustawy dostosowała polskie regulacje do unijnych dyrektyw. Nowelizacja zawiera ponadto elementy, które są niezbędne do wprowadzenia w Polsce pełnej swobody świadczenia usług bankowych, a w szczególności: definicje: instytucji kredytowej, oddziału instytucji kredytowej, oddziału banku krajowego, świadczenia usług w ramach działalności transgranicznej, podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje finansowe w Polsce oraz banki krajowe w krajach UE, określenie zasad nadzoru kraju macierzystego, określenie obowiązków Komisji Nadzoru Bankowego wynikających z przystąpienia Polski do UE. Wprowadzone zmiany ustawodawcze sprawiły, że polski system bankowy stał się bardziej złożony i równocześnie bliższy wzorcom zachodnioeuropejskim. W Polsce w 1985r podobnie jak w krajach o gospodarce rynkowej przyjęto dwuszczeblową strukturę bankową. NARODOWY BANK POLSKI BANKI OPERACYJNE Dwupoziomowa struktura systemu oznacza, że na pierwszym poziomie znajduje się Narodowy Bank Polski, pełniący funkcję banku centralnego. Natomiast drugi poziom tworzą banki operacyjne, czyli wszystkie banki poza bankiem centralnym.3 FUNKCJE NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO: a) bank emisyjny - jest jedyną instytucją mającą wyłączne prawo do emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. - NBP określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza gotówkowego do obiegu, za którego płynność odpowiada. - organizuje obieg pieniędzy i reguluje ilość pieniądza w obiegu. b) bank banków: - nadzoruje operacje banków komercyjnych, które są dokonywane w walucie krajowej i obcej - udziela pożyczek na rozszerzanie działalności kredytowej (kredyt refinansowy), a stopa oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, czyli podwyższenie oprocentowania kredytu refinansowego powoduje wzrost stóp oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych, ograniczanie wartości udzielanych przez nie kredytów zmniejszanie podaży pieniądza - ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych c) centralny bank państwa - prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, oraz realizuje ich zlecenia - zarządza długiem publicznym - dokonuje operacji otwartego rynku (działania polegające na kupowaniu lub sprzedawaniu rządowych papierów wartościowych, przede wszystkim weksli skarbowych w celu regulacji podaży pieniądza krajowego w gospodarce poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banków komercyjnych - gromadzi rezerwy złota oraz dewiz Wstęp do bankowości, wydanie wyższej szkoły bankowej w Poznaniu; M.Golec, B.Janik, H.Nowomańska; Poznań 1998, s.72 3 bank całej gospodarki narodowej – reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność, określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty. Działania te zmierzają do zapewnienia wewnętrznej stabilizacji gospodarki i jej rozwoju Podstawowym celem NBP jest zgodnie z ustawą utrzymanie stabilnego poziomu cen oraz umacnianie polskiego pieniądza. Cel jest osiągalny poprzez: kształtowanie i realizację polityki pieniężnej tworzenie warunków instytucjonalnych dla zapewnienia niezbędnego poziomu bezpieczeństwa finansowego i stabilności sektora bankowego regulacja zasad oraz mechanizmów w celu zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce BANKI OPERACYJNE: świadczą usługi finansowe dla klientów a ich zakres wynika ze specyfikacji ich działalności. Wśród banków operacyjnych wyróżniamy: banki uniwersalne: są najbardziej rozpowszechnioną formą instytucji bankowej. Są to takie banki komercyjne, których celem jest dążenie do zaspokojenia potrzeb klientów w zakresie usług bankowych przy jednoczesnym dążeniu do wypracowania zysku4. Oferują one swoim klientom wiele różnych usług świadczonych przez współczesną bankowość. banki specjalistyczne: mają ograniczoną działalność, specyfikują się w dziedzinie określonych operacji bankowych, w zakresie współpracy z określoną grupą klientów czy też do wybranego obszaru. o banki hipoteczne: zajmują się udzielaniem kredytów zabezpieczonych hipoteką nieruchomości. Środki na udzielenie tych kredytów banki gromadzą w drodze sprzedaży tzw. listów zastawczych, których zabezpieczeniem jest zastawiona ziemia lub nieruchomość. o banki inwestycyjne: dzięki ich pomocy inwestorzy, zamiast lokować posiadane środki w bankach komercyjnych, lokują je bezpośrednio na rynku papierów wartościowych. Banki te wyszukują fundusze inwestycyjne, które wykupują gwarantowane akcje. Liczba banków w Polsce oraz udział wyróżnionych grup banków w systemie bankowym: wyszczególnienie 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Banki komercyjne, z tego: *Z przewaga kapitału 81 państwowego 24 *z przewagą kapitału prywatnego 57 83 15 83 13 77 7 74 7 71 7 62 8 60 7 68 70 70 67 64 54 53 Banki spółdzielcze 1394 1295 1189 781 680 642 605 600 Sektor bankowy 1475 1378 1272 858 754 713 667 660 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bankowość – podręcznik akademicki wydanie 2; Władysław L. Jaworski, Zofia Zawadzka; Wyd. POLTEXT, Warszawa 2005, s.61 Wstęp do bankowości, wydanie wyższej szkoły bankowej w Poznaniu; M.Golec, B.Janik, H.Nowomańska; Poznań 1998, s.74 4 Największe banki komercyjne w Polsce: 1. PKO BP 2. PKO S.A. 3. BPH 4. Bank Śląski ING 5. BRE Bank 6. Bank Zachodni WBK 7. Millenium 8. BEŻ 9. Raifaissen Bank Polska 10. Bank Gospodarstwa Krajowego Największe banki spółdzielcze w Polsce: 1. Krakowski Bank Spółdzielczy 2. Bank Spółdzielczy Brudnica 3. Polski Bank Spółdzielczy w Sanoku 4. Bank Spółdzielczości Regionalnej w Krakowie 5. Bank Spółdzielczy Kielcach 6. Bank spółdzielczy w Gliwicach 7. Bank Spółdzielczy Mikołowski 8. Spółdzielczy Bank Oszczędnościowy w Warszawie 9. Bank Spółdzielczy we Węchowej 10. Bank Spółdzielczy w Piasecznie Banki hipoteczne w Polsce: 1. BRE Bank Hipoteczny 2. Hypo Vereinsbank Hipoteczny 3. Śląski Bank Hipoteczny 4. Nykredit Banki Hipoteczny Na początku 2004r w Polsce było 659 banków, z czego 55 to spółki akcyjne, 1 bank państwowy, 1 oddział banku zagranicznego, 598 banków spółdzielczych spółdzielczych 4 banki hipoteczne. Na giełdzie papierów wartościowych notowane są akcje 13 banków w tym 1 zagranicznego (Credit Austain). Liczba banków komercyjnych systematycznie spada, w 1998r wynosiła 836 a obecnie tylko 55. Liczba banków spółdzielczych również spada, w 1998r wynosiła 1189 a obecnie 598. Banki komercyjne mają 94,7% udziału w aktywach całego sektora bankowego, natomiast 5,3% to banki spółdzielcze. EUROPEJSKI SYSTEM BANKOWY: Europejski sektor bankowy ulega zasadniczym przeobrażeniom. Istota i tempo zmian wynikają z kilku nakładających się w czasie działań i tendencji. Z jednej strony, od końca lat osiemdziesiątych sektor bankowy krajów Unii Europejskiej poddawany był działaniom prowadzącym do utworzenia, po 31 grudnia 1992 r Wspólnego Rynku. 7 lutego 1992r natomiast Maastrich został podpisany Traktat natomiast Unii Europejskiej, który jest podstawą prawną do utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej (instytucja Unii Europejskiej do spraw funduszów walutowych, zrzeszająca 12 państw –Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy). Jednolity rynek finansowy w ramach Unii Europejskiej funkcjonuje od połowy 1994r. 5 Został on ustanowiony w wyniku kilkudziesięcioletniego procesu dostosowywania ustawodawstwa krajów członkowskich do wspólnie uzgodnionych zasad. Dyrektywy wydawane przez Radę Unii Europejskiej umożliwiły realizację zapisanych jeszcze w Traktacie Rzymskim (będącym podstawą funkcjonowania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, a następnie Wspólnoty Europejskiej) trzech swobód kluczowych dla funkcjonowania rynku finansowego w obrębie Unii Europejskiej: 1. swobody osiedlania się 2. swobody świadczenia usług 3. swobody przepływu kapitałów. Systemy bankowe w krajach Unii Europejskiej wywodzą się z odmiennych kultur, co powoduje różnice i dostosowanie do specyfiki kulturowej i ekonomicznej poszczególnych krajów, czy też regionów. Część systemów bankowych Europy, szczególnie Włoch, Hiszpanii, Portugalii, Francji, a także Niemiec, charakteryzowała się znacznym rozdrobnieniem instytucji finansowych. Duży udział w bankowości miały (i częściowo mają do tej pory) kasy oszczędnościowe. Jednak w wyniku konieczności dostosowań do regulacji wspólnotowych, jak również w obliczu rosnącej konkurencji, kasy i drobne banki zaczęty łączyć się w grupy lub zostały wchłonięte przez duże banki komercyjne. Europejski System Banków Centralnych składa się z Banku Centralnego(EBC-European Central Bank) oraz narodowych banków centralnych wszystkich krajów Unii Europejskiej. ESBC zarządzany jest przez Radę Zarządzającą, która odgrywa nadrzędną rolę w systemie decyzyjnym (zajmuje się kształtowaniem polityki pieniężnej), oraz Zarząd, do którego obowiązków należy praktyczna realizacja polityki pieniężnej. Podstawowym celem polityki pieniężnej ESBC, zgodnie z Traktatem w Maastricht, jest stabilność cen, czyli możliwie najniższa inflacja. Obecnie cel ten jest interpretowany jako roczna stopa inflacji wynosząca nie więcej niż 2% w perspektywie średnioterminowej.6 Mimo wciąż utrzymującego się spadku znaczenia banków, system finansowy krajów obszaru euro w dalszym ciągu jest silnie powiązany z funkcjonowaniem banków. W UE rozwinęła się bankowość uniwersalna, co oznacza, że poza tradycyjną działalnością depozytowo-kredytową oraz rozliczeniową banki mogą angażować się w bankowość inwestycyjną. Banki z krajów Unii Europejskiej coraz częściej będą musiały angażować się w świadczenie usług z zakresu bankowości inwestycyjnej a wynika to z konieczności znalezienia nowych źródeł przychodów. Opłaty i prowizje pobierane przez banki z tytułu różnych usług stanowią około 60% dochodów osiąganych przez nie z tytułu innej działalności niż przyjmowanie depozytów udzielanie kredytów. W roku 1999 pojawiła się jednolita waluta euro co zlikwidowało ryzyko kursowe, ale także skłoniło banki do modernizacji wyposażenia a także nawiązywania porozumień o współpracy oraz angażowania się w proces fuzji i przejęć. Struktura systemów bankowych krajów Unii Europejskiej jest zróżnicowana. Tabela 2 Struktura systemów bankowych Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii (stan na koniec 1999r) Wyszczególnienie Francja Niemcy Wielka Brytania Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.87 6 Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.92 5 61,4% -„wielka czwórka“: 58% 25,3% Commerzbank HSBC -BNP, Credit -w tym: Deutsche Bank, (Midland), Barclaya, Banki komercyjne Lyonnais, Societe Dresdner Bank, Lloyds, National Generale Bayerische Hypo-und Westminister -inne, w tym AFB Vereinsbank -Clearing banks -Merchant banks 18% 13,1% - Credit Agricole - Spółdzielnie kredytowe 35,9% Banki spółdzielcze - Banques Populaires - Regionalne instytucje Towarzystwa - Credit Mutuel spółdzielni kredytowych budowlane (9,4%) - Credit Cooperatif (3,7%) Banki oszczędnościowe 7% -Kasy „Ecureuil” 36,3% - Sparkassen (16,2%) - Landesbanken (20,1%) 1,9% - National Bank Saving 25,3% 17% Inwestycje - banki hipoteczne -Poczta wyspecjalizowane kasy pożyczkowo- 0,8% - wyspecjalizowane i inne budowlane (2,5%) instytucje finansowe - inne Źródło: Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.99 Biorąc pod uwagę udział poszczególnych grup banków w ogólnej sumie aktywów bankowych szczególnie wyraźna różnica występuje z jednej strony między Niemcami, a z drugiej strony Wielką Brytanią i Francją.7 We Francji i Wielkiej Brytanii rola banków komercyjnych w systemie bankowym jest znacznie większa niż w Niemczech. W niemieckim systemie bankowym kluczowa pozycja przypadła kasom oszczędnościowym oraz bankom regionalnym krajów związkowych (Landensbanken). Wśród tych trzech europejskich krajów banki spółdzielcze mają największy udział w Wielkiej Brytanii. Niemiecki system bankowy: Charakterystyczną cechą tego systemu jest przewaga finansowania przedsiębiorstw za pomocą kredytów bankowych nad finansowaniem za pomocą instrumentów rynku kapitałowego. Silne są związki między bankami a przemysłem niemieckim, co widać w udzielanych kredytach przedsiębiorstwom oraz znaczącym udziałem banków w kapitale firm. Banki udzielają firmom kredytów ale także realizują ich publiczne emisje akcji oraz papierów dłużnych. Wielka czwórka niemieckich banków to: 1. Deutsche Bank 2. Dresdner 3. Commerzbank 4. Bayerische Hypo-und Vereinsbank. 7 : Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.98 Banki spółdzielcze działają w Niemczech na szczeblu lokalnym, krajów związkowych, jak i ogólnokrajowym, prowadząc obsługe głownie rolnictwa i drobnego przemysłu. Francuski system bankowy: W latach dziewięćdziesiątych sytuacja francuskich banków była trudna, gdyż znalazły się one w kryzysie, którego przyczyną było między innymi uprzywilejowanie banków znajdujących się pod kontrolą państwa oraz załamanie się rynku nieruchomości. Banki francuskie w latach dziewięćdziesiątych należały do najmniej rentownych w krajach uprzemysłowionych. Zła sytuacja spowodowała, że banki francuskie brały udział w procesie fuzji i przejęć w kraju i za granicą. W 1999r doszło do przejęcia banku Parias przez Banque Nationale de Paris. Połączenie to doprowadziło do wyłonienia się wiodących banków narodowych (national champions) W 1999 bank Credit Lyonnais został sprywatyzowany co przywróciło wysoką pozycję rynkową tego banku. Do najważniejszych aktualnie zjawisk we francuskim systemie bankowym należy postępujący ciągle spadek liczby instytucji kredytowych a także dalsza koncentracja działalności bankowej. System bankowy Wielkiej Brytanii: charakteryzuje go występowanie przez dłuższy czas wyraźnej specyfikacji i podziału funkcji między bankami. W Wielkiej Brytanii mniejsze zaangażowanie banków w finansowanie i obsługę przemysłu krajowego zmusiło przedsiębiorstwa do poszukiwania funduszy na rynku kapitałowym.8 Regulacje które dotyczą sektora bankowego Unii Europejskiej stworzyły warunki do rozwoju bankowości uniwersalnej, z czego korzystają również banki Wielkiej Brytanii. W Bankowości tego kraju jest widoczny podział na bankowość detaliczną (retail banking) oraz bankowość hurtową (wholesale banking). Tak zwana wielka szóstka banków detalicznych to: 1. HSBC 2. Barclaya 3. Lloyds TSB 4. NatWest 5. Abeby National 6. Halifax Na szczególną uwagę zasługuje coraz silniejsze zaangażowanie banków w sektorze ubezpieczeniowym, poprzez swoje filie będące towarzystwami ubezpieczeniowymi, prowadząc marketing i dystrybucję produktów ubezpieczeniowych w okienkach bankowych oraz wchodząc w różne porozumienia z ubezpieczycielami. Przykładem takiego banku jest Bank Lloyds TSB, którego aż 22% zysku (w 1998r) pochodziło z działalności ubezpieczeniowej. W ramach bankowości hurtowej działają między innymi tzw. banki kupieckie, które przyjmują depozyty i lokują je w instrumenty rynku pieniężnego lub duże kredyty. Działalność ta obejmuje także pełną obsługę finansową dużych przedsiębiorstw, w tym w szczególności doradztwo w dziedzinie zarządzania finansami oraz udział w przeprowadzaniu fuzji i przejęć firm.9 W brytyjskim systemie bankowym istnieją również tzw. domy dyskontowe (jest ich 7), które pełnią rolę pośrednika między bankiem centralnym czyli Bankiem Anglii. Londyn od dawna odgrywa wiądącą rolę w świecie, nie tylko jako centrum międzynarodowych operacji bankowych, ale także w dziedzinie ubezpieczeń, obrotu papierami wartościowymi oraz instrumentami pochodnymi. Pełnieniu tej funkcji sprzyja zarówno funkcjonowanie w londyńskim centrum licznej rzeszy banków, ale również innych instytucji finansowych, Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.112 9 Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.114 8 finansowych tym towarzystw ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych, firm audytorskich oraz doradców finansowych.10 W latach dziewięćdziesiątych upadło wiele banków jednym z nich był Bank of Credit and Commerce International (BCCI), który działał w ponad 60 krajach świata. Jednak jak wynika z raportu opublikowanego w marcu 2000r przez komitet powołany przez Ministerstwo Skarbu brytyjskie banki należą do najbardziej rentownych. W latach 1993-1999 dziesięć największych banków w Wielkiej Brytanii osiągało rentowność rentowność wysokości ponad 25%. Systemy bankowe w krajach Unii Europejskiej wciąż znajdują się w fazie wielkich przemian, które powinny w przyszłości zaowocować zwiększeniem międzynarodowej konkurencyjności tych instytucji. SYSTEM BANKOWY W USA: Stany Zjednoczone odgrywają kluczową rolę w gospodarce światowej i handlu międzynarodowym a jednym z najważniejszych czynników mających na to wpływ jest sprawnie funkcjonujący system bankowy tego kraju. Banki amerykańskie uznawane są na ogół za instytucje innowacyjne i elastycznie dostosowujące się do nowych wyzwań stojących przed gospodarką.11 Wiele amerykańskich banków działa aktywnie na rynkach międzynarodowych. Podstawową rolę w systemie bankowym USA odgrywają banki komercyjne, które konkurują z instytucjami niebankowymi czyli oszczędnościowymi i uniami kredytowymi, które nazywane są instytucjami depozytowymi. Nadzór nad bankami sprawuje bank centralny czyli System Rezerwy Federalnej, a także agencja rządowa. Funkcje i cechy Systemu Rezerwy Federalnej:12 odpowiada za kształtowanie i realizację polityki pieniężnej sprawuje nadzór nad bankami-wspólnie z agencją rządową posiada szerokie kompetencje, m.in. ustala stopę rezerw obowiązkowych od depozytów, reguluje stopy procentowe, określa warunki operacji otwartego rynku realizowanych przez Federalny Komitet Operacji Otwartego Rynku posiada pełną niezależność, również ekonomiczną-jest instytucją samofinansującą się siedmioosobowy Zarząd Systemu Rezerwy Federalnej ustanawiany jest na okres 14 lat, a przewodniczący Zarządu uważany jest za drugą-po prezydencie- najbardziej wpływową osobę w USA Strukturę banków komercyjnych w USA charakteryzuje istnienie dużej liczby banków różnej wielkości, które działają w tysiącach społeczności lokalnych. Pod koniec 1998r komercyjnych USA istniało 9000 banków komercyjnych, jednak dominują małe banki. Spośród działających 1997r w USA 9143 banków komercyjnych 6545 to banki stanowe, czyli działające na bazie zezwolenia władz stanowych, natomiast pozostałe 2598 to banki narodowe, które prowadzą działalność na podstawie zezwolenia rządu federalnego. Cechy bankowości komercyjnej:13 1. duża liczba baków komercyjnych-stanowych o różnej wielkości, działająca w tysiącach społeczności lokalnych; aktywa pojedynczego banku nie przekraczają 100 mln. dolarów Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.116 11 Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.37 12 Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.39 13 Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.41 10 2. mała liczba banków komercyjnych-narodowych, dysponujących aktywami rządu 1 mld dolarów i więcej; pełnią rolę wiodącą 3. stały wzrost liczby oddziałów banków narodowych, jak i stanowych, szczególnie w latach dziewięćdziesiątych, dzięki liberalizacji oraz na skutek podążania banków za przemieszczającymi się dużymi klientami 4. niski odsetek bankructw w sektorze bankowym, dzięki surowym regulacjom prawnym oraz ostrożnemu zarządzaniu bankami; nasilanie się bankructw w latach osiemdziesiątychgłównie na skutek nadmiernego ryzyka kryzysu giełdowego 5. stosunkowo wysoki stopień ochrony pieniędzy depozytariuszy przez system ubezpieczeń depozytów bankowych (znacznie wyższy niż w Unii Europejskiej) USA są atrakcyjnym miejscem działania także dla banków z innych krajów, a w szczególności Nowy Jork, który jest międzynarodowym ośrodkiem finansowym. Obecnie banki zagraniczne mogą rozwijać w Stanach Zjednoczonych praktycznie taką samą działalność, jeśli chodzi o zakres czynności, jak banki krajowe. W 1999r na amerykańskim rynku działały 284 banki zagraniczne, w tym 39 były to banki japońskie, 15 włoskie, 15 niemieckie, 13 koreańskie, 10 francuskie i 10 brytyjskie.14 Największe banki na świecie: 1. City Group 2. JP Morgan Case 3. HSBC Holdings 4. Bank of America Comporation 5. Credit Agricole Groupe 6. Rogal Bank of Scotland 7. Mitsubishi Tokio Finantial Group 8. Mizuko Finantial Group 9. HBOS BIBLIOGRAFIA: 1. Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, 2. Bankowość – podręcznik akademicki wydanie 2; Władysław L. Jaworski, Zofia Zawadzka; Wyd. POLTEXT, Warszawa 2005, 3. Wstęp do bankowości, wydanie wyższej szkoły bankowej w Poznaniu; M.Golec, B.Janik, H.Nowomańska; Poznań 1998 Bankowość na świecie i w Polsce, stan obecny i tendencje rozwojowe; praca zbior. Pod red. L. Oręziak, B.Pietrzak; wyd. OLYMPUS Centrum,, Warszawa 2000/2001, s.54 14 4. Bankowość - zagadnienia podstawowe; Władysław L. Jaworski, Zofia Zawadzka; Wyd. POLTEXT, Warszawa 2005x60
