Grupa społeczna w rzeczywistości akademickiej

2015-11-12
Grupa społeczna w
rzeczywistości
akademickiej
Bernadeta NiesporekSzamburska
Grupa społeczna
Wielkość grup – kilkunastoosobowe (łatwa komunikacja z każdym),
kilkudziesięcioosobowe (komunikacja trudna).
Uczymy grupy społeczne (K. Lewin), w których ludzie
współdziałają, są też od siebie uzależnieni (muszą na sobie polegać i
darzyć się zaufaniem przy realizowaniu celów).
(GS jako zbiór osób – zebranych w tym samym miejscu i czasie –
mających wspólny cel).
By grupa współdziałała musi wytworzyć normy wyznaczające ramy
współpracy.
Ile czasu w czasie zajęć studenci słuchają wykładowcy, a ile – siebie
nawzajem?
Jak rozwija się grupa?
Pięć etapów rozwoju grupy (według B. Tuckmana i M.A.
Jensen):
Zadania nauczyciela akademickiego
prowadzącego grupę
Znajomość dynamiki grupowej może być bardzo przydatna podczas
prowadzenia zajęć.
Model prowadzenia grupy
1. Nadanie struktury (strukturyzacja): określenie zadania,
przebiegu spotkania, przekazania informacji itp.
(zdefiniowanie reguł gry, ustawienie norm).
2. Stworzenie emocjonalnego zaangażowania i atmosfery
sprzyjającej współpracy (wyrażenie własnych uczuć,
nastawienia i poglądów, skonfrontowanie z nimi uczestników
zajęć).
3. Proponowanie wyjaśnień (wyjaśnienie uczestnikom koncepcji
i zależności, aby mogli lepiej zrozumieć własne
postępowanie i procesy grupowe).
4. Wyrażanie osobistego szacunku (uzewnętrznienie
przyjaznych uczuć – sympatii, wsparcia, zainteresowania
uczestnikami).
Norma grupowa
Normy dotyczą:
- działań,
- wyglądu,
- nieformalnych układów społecznych (np. wybór miejsc w sali).
Z normą mamy do czynienia wtedy, kiedy członkowie grupy ją
akceptują (np. kwadrans akademicki, posługiwanie się tytułami
naukowymi w kontaktach z wykładowcami – normy uznawane
przez obie strony).
Dobry zwyczaj: ustalanie obowiązujących norm (np. warunków
zaliczenia, terminów kolokwiów, oddawania prac, liczbę
nieobecności itp.).
Formowanie
- podetap deklaracji członkowskiej (nowa sytuacja – duży
poziom napięcia, wyłanianie lidera, dążenia
autoprezentacyjne, ekscytacja i duma z bycia wybranym do
grupy),
1) etap formowania (forming),
2) etap burzy (storming),
3) etap normowania (norming),
4) etap działania (performing),
5) etap zmiany/ rozpadu (transforming).
- podetap tworzenia się subgrup (zmniejszanie poziomu
napięcia),
Zaczynamy pracę z grupą inną, kończymy – z inną (w innej
fazie rozwoju).
- rola wykładowcy – kierująca (wyjaśnienie i
konkretyzowanie zadań, celów, instrukcji działania, tworzenie
właściwej atmosfery – np. przez przełamanie pierwszych
lodów, poznanie się, pomoc w ustaleniu zasad współpracy).
- zadania podejmowane przez grupę – tylko działania
badawcze dla uzyskania informacji o sobie nawzajem,
1
2015-11-12
Etap burzy
Etap normowania
- w grupie podniósł się poziom zaufania, ale też rodzą się
konflikty, także spięcia z prowadzącym,
Na tym etapie tworzy się system wartości grupy. Pojawia się
poczucie wspólnoty, atmosfera zaufania i kooperacji.
- wyłaniają się role grupowe,
- poziom zaufania jest wysoki, obniża się poziom napięcia,
- możliwość wyrażenia konstruktywnej krytyki,
- członkowie identyfikują się z grupą,
- zadania realizowane przez grupę: członkowie dzielą się
zadaniami; część energii poświęcają na tworzenie i
pielęgnowanie relacji interpersonalnych (tworzą się przyjaźnie);
istota – poczucie przynależności do grupy;
- rola wykładowcy – wspierająca, czuwa nad grupą w sposób
nieingerujący (grupa przejmuje część odpowiedzialności za
zadania); w. z lidera zmienia się w moderatora grupy (jego
rola mniej ważna).
- zadania realizowane przez grupę (liczba zadań
rośnie, pomysły są poddawane krytyce),
- rola wykładowcy – jest przewodnikiem prowadzącym
grupę (także w trakcie konfliktów, negatywnych emocji i
chaosu w pracy) – istotne, by jasno i otwarcie
komunikował się z grupą, zachęcał do informacji
zwrotnych – jednak bez zbytniej ingerencji („czy waszym
zdaniem…?, „co sądzicie o następującym zadaniu…”.
Etap działania
Etap zmiany/rozpadu
Na tym etapie grupa zadaniowa jest już w pełni dojrzała.
(rozwiązanie grupy – jako grupy zadaniowej, przedmiotowej)
- zadania realizowane przez grupę – zadania kończące,
podsumowujące współpracę,
- zjawisko przepływu między członkami grupy,
- zaufanie jest absolutne, a poziom napięcia minimalny, poczucie
akceptacji,
- wzrost motywacji do pracy,
- rola wykładowcy – przygotowanie na zmianę, czasem (np. w
grupie seminaryjnej, zadaniowej – spotkania kończące, wymiana
doświadczeń).
- zadania realizowane przez grupę – etap największej
produktywności grupy (zadania wykonywane sprawnie),
satysfakcja z wykonywanych zadań,
Kolejne fazy rozwoju grupy następują po sobie w sposób płynny –
w rzeczywistości kolejność faz, a także ich przebieg i długość mogą
być różne.
- rola wykładowcy – tylko zleca zadania, a sposób ich
realizacji, podział ról i harmonogram pracy leżą po stronie grupy.
Czasem prowadzącemu trudno określić fazę rozwoju grupy, co
utrudnia zrozumienie zachowań w grupie oraz dostosowania
własnego sposobu pracy z grupą do konkretnej fazy.
Konstruktywna praca grupowa
Determinanty pracy w grupie
Efektywna praca grupy: wysoki poziom zaufania i niski
poziom napięcia.
Praca w grupie
Konstruktywna praca grupy zależy od:
Korzyści:
- wspólny cel/ integracja
zespołu,
- wymiana doświadczeń,
- większa liczba
pomysłów.
Ograniczenia:
- myślenie grupowe (istotniejsza
spójność i solidarność grupy niż
realistyczne ustalenie faktów),
- rozproszona odpowiedzialność,
- ograniczenie swobody
wypowiedzi,
- facylitacja społeczna
(mobilizacja a lęk przed oceną),
- próżniactwo społeczne
(wtapianie się w tło).
- rodzaju wykonywanego zadania,
- kompetencji członków grupy,
- stosunku liczby zjawisk zmniejszających efektywność pracy
grupy do liczby zjawisk zwiększających tę efektywność.
Prowadzący musi więc ocenić charakter i rodzaj zadania,
jego podzielność lub brak podzielności.
2
2015-11-12
Role ujawniające się w grupie
Każdy członek grupy musi w niej odnaleźć swoją rolę
(ćwiczenie: „bezludna wyspa”).
Znane role:
- rola lidera (aktywista, nawigator, lider emocjonalny),
- inne role, np. trudni uczestnicy:
- intelektualista,
pomocnik lidera,
- rzep,
dobry uczeń,
- zgrywus,
kozioł ofiarny,
- malkontent,
- skazaniec,
- szara myszka,
- zmrażacz.
[ćwiczenia]
Problemy w nauczaniu małych grup
studentów
1. Z wypracowaniem w sobie umiejętności milczenia,
2. Z inicjowaniem i podtrzymywaniem dyskusji,
3. Z brakiem umiejętności efektywnego kierowania dyskusji w pożądanym
kierunku,
4. Z koniecznością utrzymywania pełnej gotowości przez czas trwania
zajęć,
5. Ze sprawieniem, by studenci postrzegali wykładowcę jako partnera do
rozmowy i wyzbyli się zahamowań w okazywaniu niewiedzy przed
wykładowcą i całą grupą,
6. Ze stworzeniem atmosfery, w której studenci chcą mówić (bez
obawiania się udzielenia nieprawidłowej odpowiedzi,
7. Z uciszaniem hałaśliwych studentów,
8. Z włączaniem w dyskusję milczących studentów,
9. Z nieradzeniem sobie ze słabymi albo nieistotnymi odpowiedziami.
Zajęcia z małą grupą wymagają od prowadzącego dużo wyższych
kompetencji, w tym koncentracji i elastyczności niż prowadzenie wykładu,
Literatura
Baran A., 2013: Komunikacja dydaktyczna. W: Wykładowca doskonały. Red.
A. Rozmus. Warszawa.
Hartley P., 2000: Komunikacja w grupie. Poznań.
Kostera M., Rosiak A.: Zajęcia dydaktyczne. Jak je prowadzić, by… Gdańsk
2005.
Rzepka B,. 2013: Efektywna komunikacja w zespole. Warszawa.
Sajdak A., 2013: Paradygmaty kształcenia studentów i wspierania rozwoju
nauczycieli akademickich. Kraków.
3