Folder - trzeci spacer - Dźwiękowe archiwum

Mauzoleum rodziny von Büsse z Dębogóry
DŹWIĘKOWE ARCHIWUM
KCYNI
KONTAKT
Justyna Makarewicz, Urząd Miejski w Kcyni,
Ul. Rynek 23
89-240 Kcynia
email: [email protected]
tel. 52 589 37 29
www.facebook.com/dzwiekowearchiwumkcyni
Skanuj i zobacz więcej
www.dzwiekowearchiwum.kcynia.pl
Tekst: Filip Musiał i Adam Zubrzycki
Redakcja: Justyna Makarewicz i Kornelia Nowak
Zdjęcia: Hania Prusak i Kinga Wysocka
Projekt graficzny: Justyna Kubik
Części informacji udzielili: Roman Tadych, Daniel Makarewicz
i Stanisław Zalewski
SPACER Z HISTORIĄ
ZABYTKOWE CMENTARZE
"Stary cmentarz" w Kcyni
Tak zwany "stary" cmentarz katolicki w Kcyni założony został w 1846 r.
i zajmuje powierzchnię 14.120 m2, położony we wschodniej części
miasta. Przy tym cmentarzu, w budynku zachowanym do dzisiaj,
mieścił się szpital z 16 miejscami leżącymi, który w 1842 roku
zamieniony został na przytułek dla osób bezdomnych i starców. Dzisiaj
jest to budynek mieszkalny, który tak jak cały cmentarz zarządzany
jest przez parafię pw. św. Michała Archanioła. W czasie okupacji
rozkradziony ze wszelkich metalowych elementów. Cmentarz
zamknięto w roku 1964 a w 1993 wpisano jego następujące dobra do
rejestru zabytków:
Układ przestrzenny wraz z drzewostanem (w większości kasztanowce,
których aleje tworzą nad grobami gęsty baldachim).
Kaplica św. Barbary
W centrum cmentarza znajduje się kaplica, pochodząca z 1840 r.
Kaplica ta jest murowana, otynkowana, założona na planie prostokąta.
Wcześniej istniał drewniany kościół pw. św. Barbary, dla którego
w dniu 15 stycznia 1637 r. akt erekcyjny wydał prymas Jan Wężyk.
Kościół ten tworzył jedną z dwóch parafii w Kcyni i umiejscowiony był
w miejscu dzisiejszego boiska przy Liceum Ogólnokształcącym. W 1758
w miejscu drewnianego kościoła pobudowany zostaje murowany
kościół i z tej okazji król August III Sas wydał akt erekcyjny. Jednak
[kościół] nie wytrzymał próby czasu i został rozebrany, a z jego
elementów pobudowano dzisiejszą kaplicę św. Barbary.
Grobowiec rodziny Mieczkowskich z Siernik
Majątek siernicki należał do Edwarda Mieczkowskiego herbu Bończa,
który urodził się w 1873 r. Jego ojcem był Stanisław Maksymilian
Mieczkowski (1844- 1917), a matką Helena Donimirska. Poślubił Zofię
Heyducką, z którą miał trójkę dzieci. Grobowiec ten jest zbudowany
modułowo z bloków. Na jego fasadzie, wspartej przez cztery kolumny,
dostrzec można pozostałość inskrypcji oraz wspaniale zachowany
herb Bończa ze wspiętym jednorożcem.
Grobowiec bez inskrypcji z XIX w.
Niestety na grobowcu nie ma umiejscowionej inskrypcji, dlatego też
właściciele nie są nam bliżej znani. Jednak według najnowszych
doniesień należy on do właściciela Wapna i Srebrnej Góry
- Stanisława Mieczkowskiego i jego żony Kazimiery z Moszczeńskich.
Sam grobowiec jest murowany na planie czworokąta, kryty płaskim
dachem, narożnymi pilastrami, metalowymi drzwiami.
Inne ciekawe obiekty:
Obelisk Sobierayskiego
Najstarszym istniejącym nagrobkiem na tym cmentarzu jest obelisk
wapienny Kazimierza Sobierayskiego zmarłego w 1824 r. Był on
właścicielem najstarszej kamienicy przy ul. Rynek 14 w Kcyni. Na
pomniku widnieje inskrypcja a na każdej z czterech stron herb Dołęga.
Pień Belakowicza
Równie ciekawym nagrobkiem jest ten w kształcie pnia. Jest tam
pochowany dr Stanisław Belakowicz (1856-1893) i jego żona Helena
z Różańskich (1859-1887). Belakowicz był chirurgiem i w 1889 r. wraz
z trzema innymi lekarzami reprezentował Wydział Lekarski
Poznańskiego Towarzystwa Nauk na I Zjeździe Chirurgów Polskich
w Krakowie, gdzie uczestniczyło 70 lekarzy z trzech zaborów. Doktor
mieszkał i praktykował w Kcyni. Nagrobek lekarza to bogato rzeźbiony
pomnik w formie pnia, przyozdobiony wieńcem oraz krzyżem, kotwicą
i sercem (symbole wiary, nadziei i miłości) oraz herbem Zaremba
ze wspiętym pół lwem.
Inne rodziny i osobistości:
Henryka Busse (1823-1895) i Berta Busse (1836-1913), ofiarodawczyni
terenu pod tzw. „nowy cmentarz” i okalającego go ogrodzenia
Romuald Ziółkowski (1837-1899), kcyński proboszcz
Jan Czochralski (1885-1953), światowej sławy chemik i metaloznawca
Ludwik Knapkiewicz (1844-1921), ostatni polski burmistrz sprawujący
swój urząd pod zaborem pruskim, powołał straż pożarną
powstańcy z 1848 r. mieszkańcy Kcyni zamordowani w czasie II wojny
światowej wiele kcyńskich rodzin.
Cmentarz jest niestety w złym stanie technicznym, a jego pomniki
popadają w ruinę. Co warte podkreślenia, zdarzają się również
inicjatywy społeczne na rzecz poprawy jego stanu - takie jak
chociażby kwesta na rzecz zabytkowego cmentarza i konserwacja
płotu przeprowadzona w tym roku przez grupę kcyńskiej młodzieży.
Cmentarz ewangelicki
Pierwsze wzmianki o cmentarzu ewangelickim pochodzą z 1793 r.
Cmentarz ten został założony w 1856 r. na obszarze 7500 m2. Znajduje
się przy skrzyżowaniu drogi do Miastowic i ul. Szubińskiej. Cmentarz
ten należał do mniejszości niemieckiej i znajdowały się tam głównie
groby tej narodowości. W tym czasie posadzono dąb i istniała studnia.
Po II wojnie światowej cmentarz został zdewastowany, pomniki
powalone, a potem zapomniane. W latach 80 doszło do jego
oczyszczenia i zamienienia na park miejski. Dzisiaj oprócz
oryginalnego ogrodzenia, kutej żelaznej bramy oraz wozowni, gdzie
trzymany był konny karawan, zachowało się niewiele, bo jedynie trzy
grobowce.
Mauzoleum rodziny von Büsse z Dębogóry
Kaplicę pobudowano z piaskowca w stylu gotyckim. Nad wejściem oraz
we wnętrzu kaplicy znajdują się resztki pięknych mozaik w stylu
bizantyjskim. Wnętrze jest w dużej mierze zdewastowane, jednak
warto zwrócić uwagę na sklepienie, które wieńczą gwiazdy. Wiemy
również, że w centrum kaplicy znajduje się wejście do komory
grobowej. Kilkanaście lat temu obiekt został odrestaurowany
i wpisany do rejestru zabytków.
Grobowiec rodziny von Bülow Żurawii
Rodzina von Bülow była właścicielem majątku Żurawia od 1856 do
1945. Pomnik w formie ściany, na której umieszczone są tablice
pamiątkowe. Wykonany jest w stylu klasycystycznym, posiada filary,
a jego fasada jest częściowo nieotynkowana. W latach 90. potomkowie
rodziny von Bülow ufundowali tablicę upamiętniającą cmentarz
ewangelicki w języku niemieckim, która jest umieszczona na filarze
bramy.
Głaz Bruna Pardona (1869-1927), ostatniego właściciela kcyńskiej
apteki.