11.2 ABSTRAKT Elementy analizy matematycznej wykorzystywane

11.2
STATYSTYKA DLA PRZYRODNIKÓW
07, 15 C
1
Prowadzący:
11.2 – 12 – 04 – D/01
Zaliczenie
ABSTRAKT Elementy analizy matematycznej wykorzystywane w naukach
biologicznych. Statystyka opisowa. Podstawy rachunku prawdopodobieństwa.
Zmienne losowe oraz podstawowe rozkłady spotykane w przyrodzie. Estymacja
przedziałowa. Weryfikacja hipotez. Analiza wariancji. Elementy analizy korelacji i
regresji.
LITERATURA
1. Gondko R., Zgirski A., Adamska M. Biostatystyka w zadaniach. Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego 2001
2. Stanisz,A. Przystępny kurs statystyki w oparciu o program STATISTICA PL na
przykładach z medycyny. StatSoft, 1999
3. Kala R. Statystyka dla przyrodników. Wydawnictwo AR w Poznaniu 2001.
13.1
BOTANIKA A ŚRODOWISKO
07, 15 W, 15 L
2
Prowadzący:
13.1 – 12 – 04 – D/02
Zaliczenie
ABSTRAKT Ogólna charakterystyka bakterii (Monera) i ich rola w biocenozach.
Archebakterie, mykoplazmy i cyjanobakterie. Cząstki żywe: wirusy, wiroidy i
priony – ich struktura i znaczenie. Cykl lizogeniczny i lityczny. Biologia RNA –
wirusów. Grzyby jako organizmy wodne i lądowe. Charakterystyka sprzężniaków
(Zygomycota), workowców (Ascomycota) i podstawczaków (Basidiomycota).
Mikoryza i jej ekologiczne znaczenie. Koewolucja grzybów i roślin nasiennych.
Grzyby jako saprobionty i pasożyty. Porosty jako nadorganizmy pionierskie i
bioindykatory stanu środowiska. Ogólna charakterystyka Protista. Przegląd
głównych grup jednokomórkowych glonów i śluzowców i ich znaczenie w
ekosystemach wodnych (morskich). Wyższe glony (plechowe) krasnorosty
(Rhodophyta), brunatnice (Phaeophyta) i zielenice (Chlorophyta) i ich rola w
tworzeniu biocenoz wodnych. Mszaki (Bryophyta) jako formy przejściowe do
organowców (Cormophyta) – i ich przystosowanie do życia w środowiskach
lądowych. Rośliny zarodnikowe (Pteridiophyta) – budowa, systematyka, cykle
życiowe, znaczenie w ewolucji wczesnych ekosystemów lądowych. Rośliny
nasienne. Porównanie budowy i cyklu rozwojowego nagonasiennych i
okrytonasiennych. Rozmnażanie i rozwój roślin nasiennych. Przystosowania
roślin do życia w środowiskach lądowych. Podstawy fitogeografii i etapy
kształtowania się flory Polski w czwartorzędzie. Gatunki reliktowe i endemiczne.
Przyczyny zagrożeń i wymierania gatunków roślin. Gatunki wskaźnikowe.
Synantropizacja i flora synantropijna. Elementy paleobotaniki i ewolucji roślin.
LITERATURA
1. A. Szwejkowska, J. Szwejkowski, Botanika, PWN, Warszawa 1999
2. E. Malinowski, Anatomia roślin, PWN, Warszawa 1987
3. W. Lewiński, Cytologia i histologia, 1999
4. W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski, Rośliny polskie, 1986
13.1
ZOOLOGIA A ŚRODOWISKO
07, 15 W, 15 L
2
13.1 – 12 – 04 – D/03
Zaliczenie
Prowadzący:
ABSTRAKT Zróżnicowanie przystosowań morfologiczno – anatomicznych w
obrębie świata zwierzęcego do różnorodnych środowisk przyrodniczych.
Pierwotniaki – komórka jako samodzielny organizm ze szczególnym
uwzględnieniem różnorodności form pasożytniczych. Cykle życiowe. Gąbki,
jamochłony – przykłady zwierzęcych organizmów osiadłych. Rafy koralowe jako
samodzielny ekosystem o znaczeniu globalnym. Płazińce i obleńce – organizmy
wolno żyjące oraz przystosowane do pasożytniczego trybu życia, cykle
rozwojowe, znaczenie gospodarcze i medyczne. Bogactwo form ekologicznych
pierścienic. Stawonogi jako bezkręgowce na różnych etapach rozwoju
ewolucyjnego i rozmaitych trybach życia. Przystosowania owadów do różnych
sposobów poruszania się, szczególnie lotu oraz pobierania pokarmu. Rozwój
owadów. Rola owadów w biocenozach lądowych. Systematyka strunowców.
Związek budowy ryb z życiem w środowisku wodnym. Przystosowania płazów
do
ziemno-wodnego
trybu
życia.
Osiągnięcia
ewolucyjne
gadów
przystosowujące do środowiska lądowego. Anatomiczno-fizjologiczne adaptacje
ptaków do lotu. Ssaki – morfologia, systematyka. Filogeneza oraz ewolucja
świata zwierząt. Pojęcie analogii i homologii w budowie. Elementy paleozoologii.
LITERATURA
1. R. D. Jurd, Biologia zwierząt, PWN, Warszawa 1999
2. J. Dzik, Dzieje życia na Ziemi, PWN, Warszawa 1997
3. W. Dogiel, Zoologia bezkręgowców, PWRiL, Warszawa 1986
4. Cz. Jura, Bezkręgowce. Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy,
PWN, Warszawa 1996
5. A. Rajski, Zoologia. T. I i II, PWN, Warszawa 1991
6. Z. Grodziński, Zoologia – przedstrunowce i strunowce, PWN, Warszawa 1977
7. H. Szarski, Historia zwierząt kręgowych, PWN, Warszawa 1998
07.2
PODSTAWY EKOLOGII
08, 30 W, 30 L
5
07.2 – 12 – 04 – D/04
Egzamin
Prowadzący:
ABSTRAKT Pojęcie ekologii i zakres jej problematyki. Zarys historii badań
ekologicznych. Działy ekologii. Autekologia i synekologia. Podstawowe pojęcia
ekologiczne: środowisko, siedlisko, biotop, biocenoza, ekosystem, populacja,
nisza ekologiczna, sukcesja ekologiczna. Organizmy a czynniki środowiskowe.
Czynniki klimatyczne. Reguły: Allena, Glogera, Bergmana. Typy ekologiczne i
formy życiowe roślin. Adaptacje organizmów do środowiska. Tolerancja
ekologiczna. Prawo minimum Liebiga i tolerancji Shelforda. Eurybionty i
stenobionty. Ekofizjologiczne przystosowania organizmów do warunków
środowiskowych. Organizmy jako bioindykatory stanu środowiska. Liczebność,
struktura demograficzna, przestrzenna i dynamika populacji. Strategie życiowe
organizmów. Interakcje międzygatunkowe: nieantagonistyczne (mutualizm,
protokooperacja, komensalizm), antagonistyczne (konkurencja, drapieżnictwo,
pasożytnictwo), neutralne, oddziaływania chemiczne. Struktura warstwowa i
przestrzenna biocenoz, zjawiska ekotonowe. Pojęcie klimaksu i dysklimaksu.
Sieci i poziomy troficzne (producenci, konsumenci, destruenci). Struktura
biotyczna ekosystemów. Przepływ energii i obieg materii w ekosystemie.
Produkcja pierwotna i wtórna ekosystemów. Charakterystyka ekosystemów
wodnych i lądowych. Homeostaza ekosystemów. Fitocenozy i zoocenozy
w ekosystemie, klasyfikacja fitosocjologiczna. Obieg materii w biosferze – cykle
biogeochemiczne. Biogeografia ważniejszych biomów lądowych i wodnych.
Ekologia a ochrona środowiska. Pojęcie antropopresji. Ekologia krajobrazu.
Ekofilozofia.
LITERATURA
1. S. Wiąckowski, Ekologia ogólna, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1998
2. E. Odum, Podstawy ekologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa
1982
3. K. Falińska, Ekologia roślin, PWN, Warszawa 1996
07.3
PODSTAWY GEOLOGII I GEOCHEMII
08, 15 W, 15 K
2
Prowadzący:
07.3 – 12 – 04 – D/05
Zaliczenie
ABSTRAKT Geologia jako nauka przyrodnicza i jej dziedziny. Pozycja Ziemi we
Wszechświecie i Układzie Słonecznym. Materia Ziemi a materia planet, Słońca i
gwiazd. Meteoryty, ich skład chemiczny i mineralny oraz wiek. Budowa i skład
chemiczny Ziemi. Procesy dynamiczne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich
efekty: procesy magmowe, skały magmowe głębinowe, wylewne i żyłowe;
procesy pomagmowe; procesy hipergeniczne (wytwarzanie, transport,
sedymentacja, diageneza); procesy metamorficzne i ultrametamorficzne;
Zjawiska tektoniczne; cykl rozwojowy skorupy ziemskiej. Wiek Ziemi, podstawy
stratygrafii i geologii historycznej. Podstawy mineralogii. Petrografia. Geochemia
i jej zadania. Geochemiczne klasyfikacje pierwiastków. Skład chemiczny i
mineralny skał ziemskich. Geochemia wybranych pierwiastków chemicznych
LITERATURA
1. M. Książkiewicz, Geologia dynamiczna, Wyd. Geol., wszystkie wydania
2. A. Polański, K. Smulikowski, Geochemia, Wyd. Geol., Warszawa 1969
3. A. Polański, Geochemia i surowce mineralne, Wyd. Geol., Warszawa 1974
4. A. Kabata - Pendias, H. Pendias, Pierwiastki śladowe w środowisku biologicznym,
Wyd. Geol., Warszawa 1979
5. P. O`Neill, Chemia środowiska, PWN, Warszawa 1998
07.4
GLEBOZNAWSTWO
08, 15 W, 30 L
4
Prowadzący:
07.4 – 12 – 04 – D/06
Egzamin
ABSTRAKT Podstawowe wiadomości o glebach (czynniki glebotwórcze,
procesy
glebotwórcze, minerały
skałotwórcze, charakterystyka skał
macierzystych gleb, proces powstawania gleby). Budowa gleb (budowa profilu
glebowego, struktura gleby, konkrecje glebowe). Gleba jako środowisko fizyczne
(układy dyspersyjne i koloidy glebowe, skład mechaniczny gleby, właściwości
fizyczne gleb). Charakterystyka wody glebowej i jej dostępność dla organizmów.
Gleba jako środowisko chemiczne i fizykochemiczne (charakterystyka
najważniejszych makro- i mikropierwiastków, właściwości oksydacyjnoredukcyjne gleby, kwasowości gleby, sorpcja gleby). Gleba jako środowisko
biologiczne. Próchnica glebowa. Przegląd podstawowych typów gleb. Zasoby
gleb i ich użytkowanie. Naturalne i antropogeniczne zagrożenia gleb. Ochrona
gleb.
LITERATURA
1. S. Zawadzki, Gleboznawstwo, PWRiL, Warszawa 1999
2. A. Mocek, S. Drzymała, P. Maszner, Geneza, analiza i klasyfikacja gleb, Wyd. AR,
Poznań 2000
3. B. Dobrzański, S. Zawadzki, Gleboznawstwo, PWRiL, Warszawa 1995
4. H. Uggla, Gleboznawstwo rolnicze, PWN, Warszawa 1976
07.4
HYDROBIOLOGIA Z HYDROLOGIĄ
07, 30 W, 15 L
4
Prowadzący:
07.4 – 12 – 04 – D/07
Egzamin
ABSTRAKT Hydrobiologia i hydrologia jako nauki przyrodnicze. Wody
atmosferyczne, powierzchniowe i podziemne. Zasoby wodne Polski na tle
zasobów wodnych Europy, ze szczególnym uwzględnieniem wód
powierzchniowych. Obieg wody w obrębie zlewni. Bilans wodny Ziemi, bilans
wodno – gospodarczy w zlewni. Wszechocean i morza – elementy dna i
dziedziny środowiskowe. Zasolenie, temperatura i ruch wody morskiej. Strefy
głębinowe oceanów. Morze Bałtyckie - pochodzenie, chemizm i dynamika wody.
Antropogenne zmiany mórz i oceanów. Typy jezior naturalnych ich geneza i
bilans wodny. Stratyfikacja termiczna jezior umiarkowanej strefy klimatycznej i jej
cykliczna zmienność. Elementy morfologiczne jeziora. Typy troficzne jezior.
Zbiorniki astatyczne i ich typy. Zbiorniki antropogenne i ich znaczenie. Typy
źródeł. Systemy rzeczne – elementy morfologii cieków. Warunki istnienia rzek.
Poziomy wód: niżówki, wody średnie i wysokie. Przybór, wezbranie i powódź monitoring zjawiska i przeciwdziałanie. Sztuczne cieki wodne. Fizyczne i
chemiczne właściwości wód naturalnych i ich wpływ na organizmy. Energia
promienista w środowiskach wodnych. Kompleksowe oddziaływanie czynników
środowiskowych na organizmy wodne. Sedymentacja i tworzenie osadów
dennych. Klasyfikacja ekologiczna organizmów wodnych oraz przegląd ich
zasadniczych
form
życiowych.
Charakterystyka
głównych
formacji
ekologicznych: planktonu, nektonu, pleustonu ( neustonu ) i bentosu. Przeglad
wybranych śródlądowych ekosystemów wodnych: jezior, zbiorników
niejeziornych, rzek i innych cieków wodnych oraz ekosystemów morskich:
sublitoralu i eulitoralu. Krążenie materii i przepływ energii w ekosystemach
wodnych. Produktywność ekosystemów. Klasyfikacja wód. Wody podziemne geneza, wykorzystanie, retencja. Proces eutrofizacji i destrukcji oraz metody
rekultywacji jezior. Biologia ścieków wodnych (saprobiologia ) i osadów
czynnych oraz procesy ich samooczyszczania. Zużycie wody przez gospodarkę
komunalną, przemysł i rolnictwo. Przeciwdziałanie degradacji wód i ochrona ich
zasobów. Metody badawcze w hydrobiologii i hydrologii.
LITERATURA
1. Z. Mikulski, Biologia wód śródlądowych, PWN, Warszawa 1974
2. W. Lampert, U. Sommer, Ekologia wód śródlądowych, PWN, Warszawa1996
3. Z. Kajak, Hydrobiologia - limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych, PWN,
Warszawa 1998
4. Z. Pazdro, B. Kozerski, Hydrogeologia ogólna, WG, Warszawa 1990
07.4
OCHRONA WÓD I GOSPODARKA WODNA
08, 30 W
3
Prowadzący:
07.4 – 12 – 04 – D/08
Egzamin
ABSTRAKT Woda i jej rola w przyrodzie; obieg wody w biosferze, zasoby
światowe wody i ich bilans. Woda jako cenny surowiec. Charakterystyka
fizyczna, chemiczna i higieniczna wód. Struktura zużycia wody przez przemysł,
rolnictwo
i
gospodarkę
komunalną,.
Źródła
zanieczyszczeń
wód
powierzchniowych i podziemnych, rodzaje zanieczyszczeń. Konsekwencje
ekologiczne, zdrowotne i ekonomiczne zanieczyszczenia wód. Procesy
samooczyszczania. Normatywy i ocena jakości wód. Metody ochrony wód przed
zanieczyszczeniem; ochrona sanitarna wód, warunki odprowadzania ścieków do
odbiorników. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi: bezwodne
technologie, zamknięte obiegi wody, optymalizacja procesów zaopatrzenia w
wodę i oczyszczania ścieków. Podstawy technologiczne sposobów ochrony wód
przed zanieczyszczeniem. Celem przedmiotu jest przekazanie wiedzy z zakresu
obiegu wody w biosferze, źródeł jej zanieczyszczenia i wynikających stąd
konsekwencji ekologicznych i zdrowotnych. Wypracowanie systemowego
podejścia do problematyki racjonalnego wykorzystania wód i sposobów ich
ochrony przed zanieczyszczeniem i degradacją.
LITERATURA
1. J. R. Dojlido, Chemia wód powierzchniowych, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko,
Białystok 1995
2. A. Macioszczyk, Hydrogeochemia, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1987
3. W. Chełmicki, Woda. Zasoby, degradacja, ochrona, PWN, Warszawa 2001
07.7
METEOROLOGIA Z KLIMATOLOGIĄ
07, 30 W, 15 K
3
Prowadzący:
07.7 – 12 – 04 – D/09
Zaliczenie
ABSTRAKT Pogoda i jej elementy (organizacja sieci meteorologicznej,
stacje meteorologiczne, techniki satelitarne, charakterystyka elementów
pogody). Atmosfera Ziemi (parametry fizyczne, skład i budowa atmosfery,
zjawiska optyczne i akustyczne). Wymiana energii w atmosferze ziemskiej
(promieniowanie, procesy wymiany ciepła). Woda w atmosferze ziemskiej
(zasoby, obieg wody, parowanie, wilgotność, mgły, chmury, opady i osady
atmosferyczne). Cyrkulacja atmosfery (ogólny model cyrkulacji, rozkład
ciśnienia, główne systemy wiatrów, wiatry lokalne). Masy powietrza
(klasyfikacja, fronty atmosferyczne). Regiony klimatyczne świata (czynniki
kształtujące klimat, strefy klimatyczne i typy klimatów, klimat a roślinność,
typy klimatów poszczególnych kontynentów i oceanów). Klimat Polski
(czynniki kształtujące klimat, zmienność klimatu Polski, wpływ klimatu na
rzeźbę terenu, typy i regiony klimatyczne Polski, klimat Polski a zdrowie).
Przewidywanie, prognozowanie pogody (mapa pogody, analiza
synoptyczna mapy). Klimat w przeszłości i w przyszłości (główne kierunki
badawcze zmian klimatycznych, zmiany klimatu w czwartorzędzie, zakres
i tendencje zmian klimatycznych).
LITERATURA
1.
Woś A., Meteorologia dla geografów, PWN, 2002
2.
Woś A., ABC meteorologii, UAM, 2003
3.
Bac S., Rojek M., Meteorologia i klimatologia, PWN, 1981
4.
Zwoźniak J., Zwoźniak A., Szczurek A., Meteorologia w ochronie środowiska,
Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1998
5.
Kossowska-Cezak U., Martyn D., Olszewski K., Kopacz-Lembowicz M.,
Meteorologia i klimatologia. Pomiary, obserwcje, opracowania, PWN, 2000
6.
Woś A., Klimat Polski, PWN, 1999
7.
Roth G.D., Pogoda i klimat, Świat Książki, 2000
8.
Matuszko D., Chmury. Klasyfikacja, rozpoznawanie, pogoda, UJ, 2003
9.
Schonwiese Ch-D., Klimat i człowiek, Prószyński i S-ka, 1997
10.
Kożuchowski K., Przybylak R., Efekt cieplarniany. Wiedza Powszechna, 1995
11.
Fleming G., Klimat-środowisko-człowiek, PWRiL, 1983
12.9
TOKSYKOLOGIA
07, 30 W, 30 K
5
Prowadzący:
12.9 – 12 – 04 – D/10
Egzamin
ABSTRAKT Rys historyczny toksykologii i kierunki jej rozwoju. Czynniki
warunkujące toksyczność. Losy trucizn w organizmie. Mechanizmy działania
toksycznego. Toksykometria. Leczenie zatruć. Toksykologia leków.
Toksykologia środków uzależniających. Toksykologia metali ciężkich.
Toksykologia
rozpuszczalników.
Toksykologia
tworzyw
sztucznych.
Toksykologia kosmetyków oraz artykułów gospodarstwa domowego.
LITERATURA
1.
W. Seńczuk , Toksykologia, PZWL, Warszawa 1990
2.
S. J. Lippard, Podstawy chemii bionieorganicznej, PWN, Warszawa 1998
G. Patrick, Krótkie wykłady. Chemia organiczna, PWN, Warszawa
07.2
OCHRONA PRZYRODY
07, 15 W, 30 K
3
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/11
Zaliczenie
ABSTRAKT Pojęcie ochrony przyrody. Przyroda jako zbiór wartości
estetycznych, naukowych, edukacyjnych i ekonomicznych. Historia ochrony
przyrody w Polsce i na świecie. Motywy ochrony przyrody. Ochrona przyrody
jako nauka i kierunki jej rozwoju. Ochrona ścisła, częściowa i czynna.
Restytucja, introdukcja i reintrodukcja gatunków. Ustawa o ochronie przyrody.
Formy ochrony przyrody: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki
krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, ochrona
gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów, pomniki przyrody, użytki ekologiczne,
stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Zasady
sporządzania planów ochrony. Czerwone księgi i czerwone listy gatunków
zagrożonych wymarciem. Kategorie zagrożenia gatunków wg klasyfikacji IUCN
(WCU). Pojęcie różnorodności biologicznej i sposoby jej ochrony. Strategia
ochrony przyrody Unii Europejskiej. Międzynarodowa klasyfikacja i funkcje
obszarów chronionych wg IUCN (WCU). Ekologiczny system obszarów
chronionych - sieć ECONET oraz program CORINE. Ochrona przyrody a
użytkowanie zasobów. Główne zagrożenia dla fauny i flory Polski.
Różnorodność krajobrazowa, zasady i metody jej ochrony. Międzynarodowa
współpraca w dziedzinie ochrony przyrody.
LITERATURA
1. A. S. Pullin. 2004. Biologiczne podstawy ochrony przyrody. PWN, Warszawa
2. Boć J. (red). 2000. Ochrona środowiska. Kolonia Limited. Wrocław.
3. Dobrzański G. (red.). 1997. Ochrona środowiska przyrodniczego. Wydawnictwo
4. Ekonomia i Środowisko. Białystok.
5. Olaczek R. (red.). 1996. Ochrona przyrody w Polsce. Wydawnictwo LOP,
Warszawa.
6. Drewniak S., Wolska K. (red.). 2000. Ochrona przyrody i środowiska w Polsce.
Wydawnictwo LOP, Warszawa.
7. Richling A., Solon J. 2002. Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa.
8. A. M. Mannion. 2001. Zmiany środowiska Ziemi. Historia świata przyrodniczego
i kulturowego. PWN, Warszawa
9. Prandecka P. (red.). 1993. Interdyscyplinarne podstawy ochrony środowiska
przyrodniczego. Ossolineum.
PRAWNE I EKONOMICZNE ASPEKTY W OCHRONIE
10.9 – 12 – 04 – D/12
ŚRODOWISKA
07, 30 W
3
Egzamin
10.9
ABSTRAKT Wiadomości wstępne. Zakres zagrożenia środowiska. Źródła
zanieczyszczeń i powody ich występowania. Rejestr działań w celu ochrony
środowiska. Wychowanie społeczeństwa dla działań proekologicznych. Istota i
znaczenie ekologii społecznej. Wartości kulturowe a ochrona środowiska.
Edukacja ekologiczna społeczeństw i społeczne ruchy ekologiczne. Polityka
państwa a ochrona środowiska. Teoretyczne podstawy polityki ekologicznej.
Założenia polityki ekologicznej jako droga do ekorozwoju. Ekonomiczne aspekty
ochrony środowiska. Gospodarka surowcami i zasobami naturalnymi.
Gospodarka przestrzenna. Oddziaływanie na gospodarkę instrumentami
ekonomicznymi. Źródła finansowania ochrony środowiska. Prawo w ochronie
środowiska. Przegląd zagadnień prawnych w Polsce. Porównanie prawa
polskiego z prawami innych krajów europejskich.
LITERATURA
1. K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki, Ochrona środowiska. Problemy społeczne,
ekonomiczne i prawne, PWE, Warszawa 1998
2. R. Paczulski, Prawo ochrony środowiska, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz
2000
J. Jerzmański, M. Górski, M. Bar, Nowe przepisy o ochronie przyrody, Centrum
Prawa Ekologicznego, Wrocław 2001
07.2
NORMOWANIE I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM
07.2 – 12 – 04 – D/13
08, 15 W, 30 K
3
Zaliczenie
Prowadzący:
ABSTRAKT Międzynarodowe, narodowe, regionalne i lokalne instytucje
odpowiedzialne za ochronę środowiska. Odpowiedzialność administracyjna,
cywilna, karno-administracyjna i karna za przekroczenia przepisów o ochronie
środowiska. Instrumenty ekonomiczne w ochronie środowiska. Normatywy jako
podstawa ochrony środowiska Europejski system ekozarządzania – Emas..
Normowanie sanitarno-higieniczne: system standardów, przepisów i ustaw dla
oceny jakości i stanu środowiska.
ISO – Międzynarodowa Organizacja
Normalizacyjna, Polskie Normy. Schemat Zarządzania Środowiskowego i
Auditu, System Zarządzania Środowiskiem w przedsiębiorstwach (SZŚ). System
Zarządzania Jakością (SZJ). Zarządzanie przez jakość -TQM. Koncepcje: (Best
Avaiable Technology ( BAT) i PPP (Polluter Pays Principle) w jakości
środowiska. Cykl Deminga w doskonaleniu zarządzania środowiskiem.
Certyfikacja systemu zarządzania środowiskowego.
Akredytacja w
przedsiębiorstwie i jej znaczenie dla środowiska. Metody stosowane w analizie i
doskonaleniu procesów systemu zarządzania środowiskiem: schematy blokowe,
arkusze danych, analiza Pareto – Lorenza, wykresy przyczynowo – skutkowe
(Ishikawy). System HACCP (Hazard Analisis Critical Control Point) czyli
kontrola
punktów krytycznych w produkcji bezpiecznej żywności i jego
znaczenie Ocena ryzyka środowiskowego.
LITERATURA
1. J. Ciechanowicz, Międzynarodowe prawo ochrony środowiska. Wyd. prawnicze
PWN, Warszawa 1999
2. I. Holtz, Technika doskonalenia jakości ISO 9000, WSiP, Warszawa 1999
3. A. Kuratowska, Ekologia, Jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy, PWN,
Warszawa 1999
4. R. Pochyluk, P. Grudowski, J. Szymoński, Zasady wdrażania systemu zarządzania
środowiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14 001, Wyd. EKOKONSULT, Gdańsk 1999
TECHNOLOGIA
ŚRODOWISKA
08, 15 W, 15 L
3
Prowadzący:
06.9
CHEMICZNA
W
OCHRONIE
06.9 – 12 – 04 – D/14
Egzamin
ABSTRAKT Produkcja chemiczna a ochrona środowiska. Technologie
bezodpadowe. Zakres nauki stosowane. Technologia chemiczna. Podstawy
tworzenia procesu technologicznego. Reaktory chemiczne i nitki technologiczne.
Wybór surowców i technologii; odpady produkcyjne. Omówienie procesów
wytwarzania niektórych produktów.
Laboratorium składa się z szeregu ćwiczeń ilustrujących treść wykładu.
LITERATURA
1. J. Molenda, Technologia Chemiczna, WSiP, Warszawa 1981
2. J. Molenda, Chemia Techniczna, WNT, Warszawa 1978
3. P. O’Neill, Chemia Środowiska, PWN, Warszawa 1997
07.2
GOSPODARKA ODPADAMI STAŁYMI
09, 15 W
1
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/15
Zaliczenie
ABSTRAKT Charakterystyka przedmiotu. Problemy ograniczania odpadów i ich
przeróbki na produkty handlowe. Zagadnienia składowania i ewidencji odpadów.
Omówienie gospodarki odpadami na przykładach szczegółowych. Aspekty
prawne.
LITERATURA
1. W. Urbaniak, Odpady i opakowania – nowe regulacje i obowiązki. Praktyczny
poradnik dla wytwórców i odbiorców opakowań, Wydawnictwo Forum, Poznań 2001
2. J. Myszkowski, M. Antoszczyszyn, J. Zieńko, Ekologiczne uwarunkowania procesów
technologicznych i wyrobów bezpiecznych dla środowiska, Wyd. Politechnika
Szczecińska, Katedra Technologii Organicznej, Szczecin 1995
3. O. Bilitewski, Podręcznik Gospodarki Odpadami, Wyd. Seidel i Przywecki, 2003
4. C. Rosik-Dulewska, Podstawy Gospodarki Odpadami, PWN, Warszawa 2003
07.4
SYSTEMY ZAOPATRZENIA W WODĘ I USUWANIA
ŚCIEKÓW
09, 30 C
2
07.4 – 12 – 04 – D/16
Zaliczenie
Prowadzący:
ABSTRAKT Klasyfikacja wód i możliwości ich ujmowania do celów pitnych i
przemysłowych. Rodzaje ścieków i sposoby ich odprowadzania. Klasyfikacja i
charakterystyka systemów zaopatrzenia w wodę i usuwania ścieków z terenów
zurbanizowanych.
Zalety
i
wady
stosowanych
systemów.
Normy
zapotrzebowania na wodę i przepisy określające zasady odprowadzania
ścieków w Polsce i za granicą. Zasady wyboru systemu. Podstawowe elementy i
zasady funkcjonowania stosowanych systemów zaopatrzenia w wodę i
usuwania ścieków. Problemy retencji wód, wzbogacanie zasobów, ograniczanie
niedoborów, zapobieganie powodziom. Celem przedmiotu jest uzyskanie
podstawowej wiedzy z zakresu funkcjonowania systemów zaopatrzenia w wodę i
odprowadzania ścieków jako podstawowego elementu infrastruktury terenów
zurbanizowanych
LITERATURA
1. T. Gabryszewski, Wodociągi, Arkady, Warszawa 1983
2. A. Nowakowska-Błaszczyk, P. Błaszczyk, Wodociągi i kanalizacja w planowaniu
przestrzennym, Arkady, Warszawa 1987
3. M. Roman i inni, Wodociągi i kanalizacja. Poradnik, Arkady, Warszawa 1991
INŻYNIERIA CHEMICZNA W OCHRONIE
ŚRODOWISKA
08, 15 W, 30 L
3
Prowadzący:
06.3
06.3 – 12 – 04 – D/17
Egzamin
ABSTRAKT Analiza wymiarowa i zasady teorii podobieństwa technicznego.
Problematyka powiększania skali. Sens fizyczny liczb kryterialnych –
standardowe liczby kryterialne. Podstawowe pojęcia inżynierii chemicznej.
Procesy ciągłe i okresowe. Operacja jednostkowa, aparat, proces i instalacja.
Stan ustalony (stacjonarny) i nieustalony procesu (niestacjonarny). Stan
równowagi procesu. Bilanse i ich znaczenie w inżynierii chemicznej. Bilanse
materiałowe i energetyczne. Podstawy hydrauliki. Rodzaje przepływu - przepływ
laminarny i turbulentny. Obliczanie oporów przepływu. Wstęp do zagadnień
ruchu ciepła. Rodzaje ruchu ciepła. Przenikanie ciepła. Wymienniki ciepła –
podstawy teoretyczne. Bilans cieplny wymiennika przeponowego. Płaszczowo
rurowe i inne wybrane konstrukcje wymienników ciepła. Podstawy zagadnień
dyfuzyjnego ruchu masy. Absorpcja – podstawy teoretyczne. Zastosowanie
absorpcji w instalacjach ochrony środowiska Różne typy absorberów:
natryskowe (skrubery), Venturiego, półkowe, z wypełnieniem ruchomym,
pianowe, barbotażowe. Fluidyzacja i aparaty fluidalne. Przepływ w układzie gaz
faza stała – podstawy teoretyczne. Różne rodzaje warstw fluidalnych. Obliczanie
początkowej prędkości fluidyzacji i miara jednorodności warstwy. Zastosowania
fluidyzacji w procesach ochrony środowiska. Odpylanie gazów. Odpylacze podstawy teoretyczne. Przegląd wybranych typów urządzeń odpylających:
odpylacze filtracyjne, odpylacze grawitacyjne – komory osadcze, odpylacze
uderzeniowo inercyjne, odpylacze odśrodkowe – cyklony, odpylanie w warstwie
fluidalnej, elektrofiltry, odpylacze mokre. Adsorpcja. Cechy stosowanych
adsorbentów. Równowaga adsorpcyjna - izotermy adsorpcji. Przebieg procesu w
złożu adsorbentu. Wyznaczanie pojemności adsorpcyjnej. Reakcje chemiczne i
inżynieria reaktorów. Klasyfikacja reakcji chemicznych. Klasyfikacja reaktorów.
Statyka chemiczna - równowaga reakcji chemicznej. Kinetyka reakcji: równania
kinetyczne, kinetyka reakcji heterogenicznych na stałym katalizatorze. Analiza
kinetyczna procesów kontaktowych. Własności fizyczne katalizatorów stałych
Szybkość ogólna reakcji kontaktowej. Równania bilansowe reaktora
kontaktowego: bilans molowy, bilans cieplny. Gospodarka ciepłem i autotermia
w układach reakcyjnych. Reaktory katalityczne w ochronie środowiska.
Inżynieria procesów oczyszczania cieczy. Procesy ruchu ciał stałych w płynach
– sedymentacja grawitacyjna i hydrocyklony. Koagulacja i flokulacja. Filtracja.
Aeracja. Metody biologiczne. Metody pomiarowe do kontroli zanieczyszczeń
powietrza.
LITERATURA
1. J. Ciborowski, Inżynieria Chemiczna i Procesowa, WNT, Warszawa 1973
2. J. M. Coulson, J. F. Richardson, Chemical Engineering, Pergamon Press 1993
3. T. Hobler, Ruch ciepła i wymienniki, WNT, Warszawa 1986
4. T. Hobler, Dyfuzyjny ruch masy i absorbery, WNT, Warszawa 1976
5. A. Burghardt, Inżynieria Reaktorów Chemicznych, PWN, Warszawa 2001
07.2
OCHRONA ATMOSFERY
09, 30 W
4
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/18
Egzamin
ABSTRAKT Wprowadzenie w zagadnienia ochrony atmosfery.
Pojęcia
podstawowe, entropia i procesy nieodwracalne. Podział i klasyfikacja odpadów
zanieczyszczających naturalne środowisko człowieka. Emisja i imisja, główne
rodzaje
i
kontrola
skażeń.
Typowe
zanieczyszczenia
powietrza
atmosferycznego. Recycling. Homeostaza środowiska naturalnego. Wpływ
energetyki i przemysłu na emisję substancji szkodliwych do atmosfery.
Naturalne procesy usuwania zanieczyszczeń z powietrza atmosferycznego.
Sytuacja energetyczna świata i jej związek z zagadnieniami ochrony środowiska.
Główne składniki gazowe zanieczyszczające atmosferę: dwutlenek węgla,
dwutlenek i inne związki siarki, węglowodory, tlenki azotu, tlenek węgla, pyły.
Przemysłowe i nieprzemysłowe zanieczyszczenia atmosfery. Globalny wpływ
działalności człowieka na stan atmosfery i zmiany klimatyczne. Problem efektu
cieplarnianego i gazów cieplarnianych. Mechanizm powstawania efektu
cieplarnianego i jego ewentualne skutki. Światowa produkcja energii i
alternatywne oraz odnawialne źródła energii i ich związek z ochroną atmosfery.
Odpylanie gazów odlotowych. Instalacje odpylania gazów. Odpylanie spalin po
kotłach energetycznych. Związek odpylania z całością instalacji oczyszczania
gazów. Odsiarczanie gazów Metody odsiarczania bazujące na procesach
absorpcji. Mokre wapniowe (wapnowe/wapniakowe) metody odsiarczania
gazów. Półsuche wapniowe metody odsiarczania gazów. Suche wapniowe
metody odsiarczania spalin. Odsiarczanie w złożu fluidalnym. Katalityczne
usuwanie SO2 z gazów odlotowych. Regeneratory ciepła i reaktory katalityczne z
regeneracją ciepła i katalizatory monolityczne. Usuwanie tlenków azotu z gazów
odlotowych. Metody absorpcyjne usuwania NOx. Amoniakalna niekatalityczna i
katalityczna (SCR) redukcja NOx do azotu. Usuwanie składników palnych i
węglowodorów z gazów odlotowych. Metody usuwania lotnych związków
organicznych (LZO). Oczyszczanie spalin samochodowych w silnikach nisko – i
wysoko- prężnych. Katalizatory monolityczne stosowane w reaktorach
samochodowych. Zagadnienia ochrony atmosfery związane z termicznym
unieszkodliwianiem odpadów stałych. Bezpośrednie spalanie i metody
pirolitycznego zgazowania – kwestie odpadów i oczyszczania spalin po
termicznym unieszkodliwianiu odpadów stałych. Usuwanie chloru, fluoru i rtęci z
gazów odlotowych.
LITERATURA
1. J. Warych, Oczyszczanie gazów – procesy i aparatura. Wyd. trzecie zmienione,
WNT, Warszawa 1998
2. J. Konieczyński, Oczyszczanie gazów odlotowych, Wyd. Politechniki Śląskiej,
Gliwice 1993
3. K. Gosiewski, Ochrona Atmosfery – konspekt wykładów, wyd. prywatne
07.2
REKULTYWACJA ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO
08, 15 K
1
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/19
Zaliczenie
ABSTRAKT Powietrze. Skutki zanieczyszczenia powietrza dla środowiska.
Czynniki ograniczające zanieczyszczenie powietrza. Woda. Degradacja wód.
Ocena oddziaływania na środowisko(OOŚ). Metody rekultywacji jezior:
usuwanie wód hypolimnionu, napowietrzanie ze stratyfikacją lub destratyfikacją
termiczną, wytrącanie fosforanów, usuwanie osadów dennych. Metody
biologiczne. Usuwanie zanieczyszczeń ropopochodnych. Oczyszczalnie
ścieków: mechaniczne, biologiczne (osad czynny i złóża biologiczne),
chemiczne. Metoda hydrobotaniczna: pola irygowane, nasadzenia wierzbą,
trzciną. Kaskada stawów. Zagospodarowanie osadów ściekowych. Gleba.
Główne formy degradacji gleby. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych
oraz rekultywacji nieużytków i gleb zdegradowanych. Rekultywacja techniczna,
rekultywacja
biologiczna – techniczna, naturalna
sukcesja
i
zagospodarowanie. Degradacja wywołana przez erozję, „zmęczenie gleb”,
związki chemiczne; środki zapobiegawcze i metody rekultywacji. Gleba jako
źródło surowców, obciążane elementy środowiska. Szkody i nieużytki górnictwa
odkrywkowego, górnictwa podziemnego, górnictwa surowców skalnych.
Rekultywacja i zagospodarowanie nieużytków i gruntów zdegradowanych.
Składowiska odpadów paleniskowych, zabiegi rekultywacyjne. Glebotwórcze
właściwości odpadów paleniskowych, wykorzystanie w przemyśle i znaczenie
ekologiczne.Remediacja gruntów skażonych substancjami toksycznymi.
Technologie in-situ i ex-situ oczyszczania zanieczyszczonych środowisk:
bioremediacja, fitoremediacja,
ekstrakcja próżniowa i rozpuszczalnikowa,
desorpcja
i
rozkład
termiczny,
chemiczne
oczyszczanie,
przemywanie/przepłukiwanie gruntu, unieruchamianie/zestalanie. Zastosowanie
technologii plazmowej w rekultywacji środowiska, witryfikacja.
LITERATURA
1. W. Chełmicki, Woda. Zasoby, degradacja, ochrona, PWN, Warszawa 2001
2. F. Maciak, Ochrona i rekultywacja środowiska. Wydawnictwo SGGW, Warszawa
1999
J. Siuta, Rekultywacja gruntów. Instytut Ochrony Środowiska, IOŚ, Warszawa 1998
3. J. P. Kluczek, Wybrane zagadnienia z ochrony środowiska, Wyd. ART, Bydgoszcz
1999
4. S. Łabużek, D. Necklen, J. Radziejewska-Lebrecht, Biotechnologia
mikroorganizmów., Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002
5. J. Cebula, P. Górka, K. Barbusiński, H. Kościelak, A. Księżyk-Sikora, Wybrane
zagadnienia ochrony środowiska, Wyd. Pol. Śl., Gliwice 2000
07.2
MONITORNIG ŚRODOWISKA
09, 15 W, 30 K
3
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/20
Zaliczenie
ABSTRAKT Monitoring – definicja, cele i znaczenie. Ogólne zasady
funkcjonowania Państwowego Monitoringu Środowiska w Polsce. Monitoring
powietrza atmosferycznego. Monitoring hałasu. Monitoring promieniowania
niejonizującego. Monitoring wód powierzchniowych, w tym Bałtyku. Monitoring
wód podziemnych. Monitoring powierzchni ziemi, w tym gleb i odpadów.
Monitoring przyrody ożywionej. „Program Państwowego Monitoringu Środowiska
dla woj. śląskiego na lata 1998-2002”. Organizacja i cele Zintegrowanego
Monitoringu Środowiska (ZMŚP). Założenia programowe Zintegrowanego
Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. ZMŚP a monitoringi specjalistyczne.
Zakres pomiarowy ZMŚP i kryteria wyboru obiektów badawczych. Zasady
rozmieszczenia i funkcjonowania Stacji Bazowych ZMŚP. Programy pomiarowe
ZMŚP - wytyczne organizacji sieci pomiarowej.
LITERATURA
1. Program monitoringu środowiska na lata 1998-2002, PIOŚ, Warszawa 1998
2. Raport Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, Stan środowiska w Polsce,
Warszawa 1998
3. Informacje o stanie czystości środowiska w województwie śląskim w 1999 roku,
WIOŚ w Katowicach, Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska w Katowicach 1999
4. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego w Polsce, PIOŚ, Warszawa
1993
5. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego. Zasady organizacji, system
pomiarowy, wybrane metody badań, PIOŚ, Warszawa 1999
6. Informacja o stanie środowiska przyrodniczego Częstochowy, IOŚ, Częstochowa
1999
7. Biblioteka Monitoringu Środowiska, PIOŚ, Warszawa
07.2
ZAGROŻENIA CYWILIZACYJNE DLA ŚRODOWISKA 07.2 – 12 – 04 – D/21
07, 15 W
1
Zaliczenie
Prowadzący:
ABSTRAKT Globalne zagrożenia ekologiczne, ich przyczyny i konsekwencje
oraz analiza aktualnego stanu środowiska, w tym: degradacja gleby,
pustynnienie i zmniejszanie się urodzajności; ubytek lasów tropikalnych,
degradacja zbiorników wodnych; zmiany klimatu, zjawisko el nino, zamieranie
raf koralowych, kwaśne deszcze, degradacja warstwy ozonowej; zmniejszenie
różnorodności
biologicznej.
Katastrofy
ekologiczne
i
technogenne;
konsekwencje konfliktów zbrojnych; terroryzm ekologiczny. Współpraca
międzynarodowa w zakresie rozwiązania globalnych problemów ekologicznych.
Celem przedmiotu jest zapoznanie się z sytuacją ekologiczną w świecie i
uświadomienie globalnych zagrożeń ekologicznych.
LITERATURA
1. I. Wiąckowska, S. Wiąckowski. Globalne zagrożenia środowiska, Katedra Ekologii i
Ochrony Środowiska, Kielce 1998
2. S. Wiackowski, Przyrodnicze podstawy inżynierii i środowiska, Wiąckowski Press,
Kielce 2000
3. S. Wiackowski, Ekologia ogólna, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1998
4. S. Kozłowski, Ekorozwój. Wyzwanie XXI wieku, PWN, Warszawa 2000
5. G. Dobrzański, B. Dobrzańska, D. Kiełczewski. Ochrona środowiska przyrodniczego,
Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok 1997
EKOLOGICZNE ASPEKTY ROZWOJU
ZRÓWNOWAŻONEGO
10, 30 W, 15 K
4
Prowadzący:
07.2
07.2 – 12 – 04 – D/22
Egzamin
ABSTRAKT Rozwój cywilizacji a środowisko; problemy demograficzne; globalne
zagrożenia środowiskowe. Geneza koncepcji rozwoju zrównoważonego;
definicje koncepcji; mierniki i wskaźniki rozwoju zrównoważonego. Klasyfikacja
zasobów
przyrodniczych;
racjonalne
gospodarowanie
zasobami
nieodnawialnymi
i
odnawialnymi.
Model
rozwoju
społeczeństwa
konsumpcyjnego. Model rozwoju społeczeństwa wyznającego zasady rozwoju
zrównoważonego. Energetyka w rozwoju zrównoważonym. Rozwój
zrównoważony w rolnictwie i leśnictwie. Rozwój zrównoważony w przemyśle:
minimalizacja odpadów, czyste technologie, ekologia przemysłowa. Transport
ekologiczny. Rozwój zrównoważony w gospodarce wodno-ściekowej. LSA i EIA.
Rozwój zrównoważony miast: planowanie przestrzenne, infrastruktura
techniczna, bezpieczeństwo i komfort życia. Etyka, prawo, ekonomika, kultura i
edukacja w rozwoju zrównoważonym. Ekologiczny tryb życia. Polityka
ekologiczna Polski i Krajów UE. Przykłady wdrażania założeń rozwoju
zrównoważonego w kraju i za granicą. Celem przedmiotu jest zapoznanie się z
genezą i podstawowymi zasadami koncepcji rozwoju zrównoważonego, jego
aspektami interdyscyplinarnymi oraz miernikami i instrumentami realizacji.
Wypracowanie poglądu na nowoczesne podejście do rozwoju społecznogospodarczego, kształtowanie świadomości ekologicznej i ekologicznego trybu
życia. Zapoznanie się z zasadami LCA i EIA.
LITERATURA
1. S. Kozłowski, Ekorozwój. Wyzwanie XXI wieku, PWN, Warszawa 2000
2. D. H. Meadows, D. L. Meadows, Granice wzrostu, PWN, Warszawa 1973
3. M. Nowicki, Strategia ekorozwoju Polski, Agencja reklamowo-wydawnicza A.
Grzegorczyk, Warszawa 1993
07.2
OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
07.2 – 12 – 04 – D/23
10, 45 K
3
Zaliczenie
ABSTRAKT Historia rozwoju OOŚ w świecie, w krajach centralnej i wschodniej
Europy. Zasady i przepisy
międzynarodowe i polskie, dotyczące ocen
oddziaływania na środowisko. Metody i techniki ocen oddziaływania na
środowisko: ad hoc, metody macierzowe, metody sieciowe. Procedura
wykonywania oceny i jej etapy. Kategoria uciążliwości inwestycji i obiektów
istniejących. Ustalenia zakresu badań, analiza wariantowa, prognozowanie
oddziaływań, przeciwdziałanie negatywnym skutkom, wybór preferowanego
wariantu. Rola inwestora i służb ochrony środowiska w procedurze OOŚ. Udział
społeczeństwa w procedurze OOŚ. Operaty OOŚ dla wybranych gałęzi
przemysłu, przedsięwzięć komunikacyjnych, budowlanych i in. Zasady
wydawania decyzji zobowiązujących do przestrzegania OOŚ.
LITERATURA
1. Tyszecki A. (red.) 1999. Wytyczne do procedury i wykonywania ocen oddziaływania
na srodowisko. Fundacja IUCN Poland Warszawa.
2. Lenart W., Tyszecki A. (red) 1998. poradnik przeprowadzania ocen oddziaływania
na środowisko. EkoKonsult Biuro Projektowo – Doradcze Gdańsk.
3. Boć J. (red). 2000. Ochrona środowiska. Kolonia Limited. Wrocław.
4. Dobrzański G. (red.). 1997. Ochrona środowiska przyrodniczego. Wydawnictwo
Ekonomia i Środowisko. Białystok.
5. Drewniak S., Wolska K. (red.). 2000. Ochrona przyrody i środowiska w Polsce.
Wydawnictwo LOP, Warszawa.
6. Maciak F. 1999. Ochrona i rekultywacja środowiska. Wydawnictwo SGGW.
7. Cebula J. i in. 2000. Wybrane zagadnienia ochrony środowiska. Wyd. Politechniki
Śląskiej.
8. Richling A., Solon J. 2002. Ekologia krajobrazu. PWN, Warszawa.
9. A. M. Mannion. 2001. Zmiany środowiska Ziemi. Historia świata przyrodniczego
i kulturowego. PWN, Warszawa
10. Prandecka P. (red.). 1993. Interdyscyplinarne podstawy ochrony środowiska
przyrodniczego. Ossolineum.
11. Dwucet K., Krajewski W., Wach J. 1992. Rekultywacja i rewaloryzacja środowiska
przyrodniczego. Skrypt Uniwersytetu Śląskiego nr 478.
13.5
PLANOWANIE PRZESTRZENNE
10, 45 C
3
Prowadzący:
13.5 – 12 – 04 – D/24
Zaliczenie
ABSTRAKT Uwarunkowania prawne, społeczne i gospodarcze planowania
przestrzennego. Współczesne procesy rozwoju regionalnego i lokalnego.
Zróżnicowania regionalne Polski na tle międzynarodowym. Teoria rozwoju
regionalnego i lokalnego. Realizacja idei zrównoważonego rozwoju w
gospodarce przestrzennej. opis założeń i doświadczeń polityki regionalnej i
oprzestrzennej Polski (na poziomie gminy, województwa, regionów i kraju),
państw europejskich i Unii Europejskiej. Metody planowania przestrzennego.
Rola partycypacji społecznej w procedurze planowania przestrzennego. Zadania
i metodyka studiów przyrodniczych w planowaniu przestrzennym.
Projekt: opracowanie koncepcji urbanistycznej wybranego fragmentu miasta lub
gmniy.
LITERATURA
07.2
ZAJĘCIA TERENOWE
08, 30 K
2
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/25
Zaliczenie
ABSTRAKT Zapoznanie studentów ze składem gatunkowym i strukturą
przestrzenną wybranych ekosystemów leśnych i borowych, łąkowych i
murawowych oraz nadwodnych.. Gatunki wyróżniające i charakterystyczne oraz
ich morfoekologiczne przystosowania do srodowiska życia. Pomiary czynników
abiotycznych biotopu, głównie pH, temperatury, wilgotności, stopnia insolacji,
zasolenia gleby /w mirę skromnych możliwości technicznych/. Zapoznanie
studentów z ilościowymi i jakościowymi metodami zbierania materiałów
biologicznych,
w
tym
z
zastosowaniem
biocenometru,
czerpaka
entomologicznego, dragi wodnej, armatki glebowej, pułapek Barbera „ żółtych
szalek, żywołówek i innych urządzeń pułapkowych. Określanie cenności
wybranych siedlisk oraz charakterystyka ekologiczna lokalnych populacji
chronionych gatunków roślin. Zasady prowadzenia waloryzacji przyrodniczej w
terenie. Analiza synekologiczna zespołów, zgrupowań i konsorcjów w wybranych
ekosystemach naturalnych i antropogenicznych. Zasady bioindykacji stanu
środowiska przyrodniczego oraz rozpoznawanie wybranych bioindykatorów,
Analiza struktury poziomej wybranych ekosystemów, biosceny, biohory, synuzja.
Elementy krajobrazu naturalnego i kulturowego. Zapoznanie studentów z
wybranymi metodami aktywnej i kompleksowej formy ochrony środowiska np.
rekultywacją, restytucją, stosowaniem proekologicznych technologii. Struktura i
funkcjonowanie wybranego parku narodowego oraz stosowane w nim formy i
sposoby ochrony przyrody.
LITERATURA
1. Szafer W, Kulczyński S., Pawłowski B., 1976. Rośliny Polskie. PWN, Warszawa.
2. Świat roślin, skał i minerałów. 1993. praca zbiorowa, tłum. A. Kaszak, E. Siatkowska.
Wyd. Multico , Warszawa.
3. Świat zwierząt. 1997. praca zbiorowa. Tłum. Małgorzata Garbarczyk. Wyd. Multico,
Warszawa.
4. Gębicki C., Szwedo J. 2000. Owady Polski. Wydawnictwo Kubajak.
12.9
EKOFIZJOLOGIA
07, 15 W, 15 K
2
Prowadzący:
12.9 – 12 – 04 – D/26
Zaliczenie
ABSTRAKT Zadania poznawcze i metodyka badawcza w ekofizjologii. Związki
fizjologii klasycznej z naukami o środowisku. Fizjologia odżywiania i potrzeby
żywieniowe zwierząt. Rola symbiotycznych mikroorganizmów w trawieniu u
kręgowców i owadów. Glukostat. Metabolizm energetyczny i jego zależność od
stężenia O2, wielkości ciała, sposobów lokomocji i środowiska występowania
organizmów. Wpływ środowiska życia na procesy oddychania zwierząt. Rola
skrzela i płuca fizycznego. Znaczenie wody w wymianie gazowej. Fizjologia
nurkowania. Oddychanie na dużych wysokościach. Fizjologia układu krążenia
oraz jego udział w zachowaniu wewnętrznej homeostazy organizmu. Wpływ
czynników środowiskowych na pracę serca i ich rola w ewolucji układu
krwionośnego. Adaptacja termiczna i jej mechanizmy – granice przeżywalności.
Rola wody w regulacji osmotycznej. Wpływ środowiska życia na sposoby
wydalania azotu. Mechanizmy regulacji fizjologicznych (nerwowej, hormonalnej,
immunologicznej) i ich wpływ na homeostazę wewnętrzną organizmu. Wybrane
elementy fizjologii rozrodu. Fizjologiczne podstawy lokomocji lądowej, pływania i
latania. Fizjologiczne adaptacje roślin do lądowych środowisk życia.
Fizjologiczne podstawy interakcji zwierzę (roślina) – środowisko.
LITERATURA
1. Schmidt – Nielsen K. 1997. Fizjologia zwierząt. Adaptacja do środowiska. Wyd.
Nauk. PWN, Warszawa.
2. Jurd R. D. 1999. Biologia zwierząt. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
3. Lack A. J., Evans D. E. 2003. Biologia roślin. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
4. Wigglesworth V. B. 1969. Fizjologia owadów. PWN, Warszawa.
5. Sadowski B. 1970. Mózg i przystosowanie do środowiska. Wiedza Powszechna,
Warszawa.
13.4
MIKROBIOLOGIA ŚRODOWISKA
07, 30 L
2
Prowadzący:
13.4 – 12 – 04 – D/27
Zaliczenie
ABSTRAKT Woda jako środowisko życia drobnoustrojów. Mikroflora
autochtoniczna i allochtoniczna wód powierzchniowych. Mikroflora ścieków.
Analiza sanitarna wody. Występowanie mikroorganizmów chorobotwórczych w
wodzie. Czynniki chorobotwórczości bakterii. Przeżywalność mikroorganizmów
chorobotwórczych w środowisku. Biologiczne oczyszczanie ścieków. Mikroflora
autochtoniczna i zymogenna gleby. Procesy rozkładu substancji organicznej w
glebie. Mikrobiologiczne zanieczyszczenie gleby, ocena sanitarna gleby.
Mikroorganizmy gleb zanieczyszczonych.
LITERATURA
1. Kunicki-Goldfinger W. J. H. Życie bakterii. Wyd. Naukowe PWN Warszawa 2001
2. Mrozowska J. (red.) Laboratorium z mikrobiologii ogólnej środowiskowej. Wyd.
Politechniki Śląskiej, Gliwice, 1999
3. Paluch J. Mikrobiologia wód. PWN Warszawa 1973
4. Smyłla A. Analiza sanitarna wody. Wyd. WSP Częstochowa, 2002
5. Zmysłowska I. (red.) Mikrobiologia ogólna i środowiskowa. Wyd. UWM Olsztyn, 2002
07.2
EKOTOKSYKOLOGIA
08, 15 W, 15 K
2
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/28
Zaliczenie
ABSTRAKT Zdrowie w świetle współczesnych pojęć i definicji. Substancje i
czynniki zagrażające zdrowiu. Zagrożenia zdrowia powodowane przez
zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, wody i gleby. Skutki zdrowotne
ekspozycji ludzi na zanieczyszczenia środowiskowe. Zagrożenia zdrowia
powodowane przez biologiczne i chemiczne zanieczyszczenia żywości.
Szkodliwe działanie promieniowania jonizującego na organizmy żywe.
Toksykologia pestycydów, metali ciężkich,
węglowodorów, gazów. Układ
immunologiczny człowieka. Zagrożenia środowiskowe a układ immunologiczny
człowieka. Nowotwory. Środowiskowe zagrożenia a możliwości rozrodcze i
rozwojowe ludzi. Zagrożenia zdrowia powodowane przez fermy hodowlane i
spalarnie odpadów.
LITERATURA
1. M. Siemieński „Środowiskowe zagrożenia zdrowia”, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa
2. W. Seńczuk (Red.) „Toksykologia”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
3. P. M. Lydyard, A. Whelan, M. W. Fanger „Krótkie wykłady. Immunologia”,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
4. G. Virella „Mikrobiologia i choroby zakaźne”, Wydawnictwo Medyczne Urban &
Partner, Wrocław
01.0
ROŚLINY UŻYTECZNE GOSPODARCZO
08, 15 K
1
Prowadzący:
01.0 – 12 – 04 – D/29
Zaliczenie
ABSTRAKT Rośliny użytkowe a uprawne. Udomowienie roślin użytkowych,
centra pochodzenia roślin uprawnych. Rośliny jako źródło pokarmu: rośliny
skrobiowe, oleiste, cukro- i białkodajne; warzywa i owoce; rośliny przyprawowe i
aromatyczne, napoje pochodzenia roślinnego. Rośliny lecznicze, z substancjami
narkotycznymi, używki. Rośliny wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym.
Rośliny przemysłowe: pastewne, miododajne, olejo- i włóknodajne,
kauczukodajne. Gumy, barwniki, garbniki, żywice i woski jako produkty roślinne i
ich zastosowanie. Rośliny jako źródło insektycydów. Gatunki dające drewno i
korek. Zasoby roślinne świata i Polski. Przyszłość produkcji roślinnej.
LITERATURA
1. Podbielkowski Z., 1992. Rośliny użytkowe. WSiP, Warszawa
2. Podbielkowski Z., 1989. Słownik roślin użytkowych. PWRiL, Warszawa
3. Lack A. J., Evans D. E., 2003. Biologia roślin. PWN, Warszawa
4. Malepszy S., 2004. Biotechnologia roślin. PWN, Warszawa
5. Podbielkowski Z., 1995. Fitogeografia części świata. Tom 1 i 2. PWN, Warszawa
6. Kornaś J., Medwecka-Kornaś A., 2002. Geografia roślin. PWN, Warszawa
7. Byszewski W. (red.), 1972. Surowce roślinne. PWN, Warszawa
8. Chmielińska M. 1963. Rośliny przyprawowe. PWRiL, Warszawa
9. Hlava B., Starý F., Pospišil F., 1984. Rośliny kosmetyczne. PWRiL, Warszawa
10. Kaniewski K., Załęska Z., 1970. Surowce roślinne. PWN, Warszawa
11. Nowiński M., 1970. Dzieje upraw i roślin uprawnych. PWRiL, Warszawa
12. Nowiński M., 1977. Dzieje roślin i upraw ogrodniczych. PWRiL, Warszawa
13. Nowiński M., 1980. Dzieje upraw i roślin leczniczych. PWRiL, Warszawa
14. Rumińska A., Ożarowski A. (red.), 1990. Leksykon roślin leczniczych. PWRiL,
Warszawa
07.4
REMEDIACJA GLEB
08, 15 K
1
Prowadzący:
07.4 – 12 – 04 – D/30
Zaliczenie
ABSTRAKT Mikrobiologiczne oczyszczanie gruntów z produktów naftowych.
Biodegradacja węglowodorów.
Metody oczyszczania gruntów skażonych.
Biologiczne metody oczyszczania gruntów z produktów ropopochodnych.
Fitoremediacja. Procesy biohydrometalurgiczne w ochronie środowiska,
mikrobiologiczne ługowanie metali z gleb i osadów ściekowych. Testy
biodegradacji.
LITERATURA
1. Długoński J. Biotechnologia mikrobiologiczna. Ćwiczenia i pracownie
specjalistyczne. Wyd. U. Łódzkiego, Łódź. 1997
2. Klimiuk E., M. Łebkowska. Biotechnologia w ochronie środowiska. Wyd. Naukowe
PWN Warszawa 2003
3. Libudzisz Z., K.Kowal. (red.) Mikrobiologia techniczna. Politechnika Łódzka, Łódź
2000
4. Rosik – Dulewska Cz. Podstawy gospodarki odpadami. Wyd. Naukowe PWN 2002
5. Siuta Jan. Rekultywacja gruntów. Poradnik. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa
1998
6. Zadroga B., K. Olańczuk-Neyman. Ochrona i rekultywacja podłoża gruntowego.
Wyd. Politechnika Gdańska 2001
13.4
ORGANIZMY GENETYCZNIE MODYFIKOWANE
13.4 – 12 – 04 – D/31
08, 15 K
1
Zaliczenie
Prowadzący:
ABSTRAKT Co to jest GMO. Uzyskiwanie roślin i zwierząt transgenicznych.
Przykłady modyfikacji roślin i zwierząt. Metody tworzenia genetycznie
zmodyfikowanych organizmów. Hodowla odmian transgenicznych. Odmiany
roślin transgenicznych w ogrodnictwie i rolnictwie. Transgeniczne zwierzęta
gospodarcze. Roślinne organy transgeniczne jako potencjalne źródło substancji
farmakologicznie czynnych. Podstawowe zasady bezpiecznej pracy z GMO.
Oznaczanie żywności wyprodukowanej z wykorzystaniem biotechnologii.
Potencjalne zagrożenia dla środowiska i konsumentów związane z produkcją
żywności GMO. Regulacje prawne dotyczące GMO: Rozporządzenie Ministra
Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dn. 8.10.1990 w
sprawie organizmów genetycznie zmodyfikowanych; Ustawa z dn. 22.06.2001 o
organizmach genetycznie zmodyfikowanych.
LITERATURA
1. John Bishop – „Ssaki transgeniczne” - PWN 2001
2. Stefan Malepszy – „Biotechnologia roślin” – PWN 2001
3. Krzysztof Wypijewski – „Wybrane zagadnienia z biotechnologii roślin” – UAM 1996
4. Ustawa z dn. 22.06.2001 o organizmach genetycznie zmodyfikowanych
5. Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z
dn. 8.10.1990 w sprawie organizmów genetycznie zmodyfikowanych;
13.3
POLIMERY BIODEGRADOWALNE
09, 30 W, 15 K
4
Prowadzący:
13.3 – 12 – 04 – D/32
Egzamin
ABSTRAKT Degradacja polimerów w różnych warunkach środowiska –
unieszkodliwianie odpadów polimerowych, mechanizmy degradacji. Tlenowe i
beztlenowe procesy biodegradacji polimerów. Charakterystyka polimerów
biodegradowalnych (polisacharydy naturalne i inne biopolimery, poliestry
produkowane przez mikroorganizmy, polimery syntetyczne, w szczególności
alifatyczne poliestry). Zastosowanie polimerów biodegradowalnych w
medycynie, rolnictwie i przemyśle opakowaniowym. Metody badań procesów
biodegradacji.
LITERATURA
1. Chemia polimerów i polimery biodegradowalne, D.Sęk, A.Włochowicz,
Wyd.Politechniki Łódzkiej, Filii w Bielsku-Białej, 1996
2. Chemistry and Technology of Biodegradable Polymers, ed. GJL. Griffin, Blackie
Academic & Professional, London, 1994
3. Biodegradable polymers and packaging, ed. C.Ching, D.L. Kaplan, E.L. Thomas,
Technomic, Lancaster, 1993
4. Bieżące artykuły przeglądowe i naukowe
13.4
BIOTECHNOLOGIA OSADU CZYNNEGO
09, 15 W, 15 K
3
Prowadzący:
13.4 – 12 – 04 – D/33
Egzamin
ABSTRAKT Oczyszczanie ścieków metodą osadu czynnego. Ocena pracy
osadu czynnego. Mikroorganizmy osadu czynnego. Układy technologiczne z
usuwaniem związków organicznych i nitryfikacją. Układy technologiczne z
usuwanie mzwiązków organicznych i azotu. Układy z usuwaniem związków
organicznych, azotu i fosforu. Projektowanie oczyszczalni za pomocą modeli
symulacyjnych. Usuwanie metali ze ścieków i osadów ściekowych.
LITERATURA
1. Klimiuk E., M. Łebkowska. Biotechnologia w ochronie środowiska. Wyd. Naukowe
PWN Warszawa 2003
2. Krzywy M. Przyrodnicze zagospodarowanie ścieków i osadów. A. Rolnicza w
Szczecinie, Szczecin 1999
3. Łomotowski J., A. Szpindor. Nowoczesne systemy oczyszczania ścieków. Arkady
Poznań 2002
4. Miksch K. (red) Biotechnologia ścieków. Wyd. Politechniki Śląskiej, Gliwice 2000
5. Singleton P. Bakterie w biologii, biotechnologii i medycynie. Wyd. Naukowe PWN
Warszawa 2000
6. Smyłla A. Analiza sanitarna wody. Wyd. WSP Częstochowa, 2002
13.4
BIOTECHNOLOGIA ODPADÓW
10, 15 W, 30 C
4
Prowadzący:
13.4 – 12 – 04 – D/34
Egzamin
ABSTRAKT Charakterystyka problemu. Problemy ograniczania powstawania
odpadów. Zagadnienia składowania. Charakterystyka odpadów stałych.
Utylizacja odpadów stałych. Biotechnologiczne metody zagospodarowania
odpadów stałych. Charakterystyka ścieków. Oczyszczanie ścieków. Tlenowe
metody utylizacji ścieków. Biologiczne metody usuwania związków azotu i
fosforu. Metody beztlenowe – biogaz. Aspekty prawne.
LITERATURA
1. Odpady i opakowania – nowe regulacje i obowiązki, Praktyczny poradnik dla
wytwórców i odbiorców opakowań, red. W. Urbaniak, Wydawnictwo Forum, Poznań
2001,
2. J. Myszkowski, M. Antoszczyszyn, J. Zieńko, Ekologiczne uwarunkowania procesów
technologicznych i wyrobów bezpiecznych dla środowiska, Wyd. Politechnika
Szczecińska, Katedra Technologii Organicznej, Szczecin 1995, K.W.Szewczyk
"Technologia biochemiczna" OWPW 2003
3. P. O’Neill, Chemia Środowiska, PWN, 1997,
4. J. Zieńko, M. Antoszczyszyn, Ekologiczne Podstawy Projektowania Inwestycji, Wyd.
Politechnika Szczecińska, Katedra Technologii Organicznej, Szczecin 1997
07.2
SEMINARIUM MAGISTERSKIE
09, 10, 60 S
8
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/35
Zaliczenie
ABSTRAKT W ramach seminarium odbywa się samodzielne referowanie
kolejnych rozdziałów pracy magisterskiej oraz dyskusja problematyki pokrewnej
dla realizowanych tematów prac magisterskich.
07.2
PRACOWNIA MAGISTERSKA
09, 10, 225 L
22
Prowadzący:
07.2 – 12 – 04 – D/36
Zaliczenie
ABSTRAKT W ramach pracowni pod kierunkiem opiekuna jest zbierana i
krytycznie opracowywana bibliografia zagadnienia będącego przedmiotem pracy
magisterskiej.
Wykonywane są prace laboratoryjne i terenowe.