CYKLE KONIUNKTURALNE TEORIA I PRAKTYKA

„CYKLE KONIUNKTURALNE
-TEORIA I PRAKTYKA”
Materiały wykładowe
Elżbieta Kwella
Uniwersytet Gdański
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Treści programowe:
Czy cykle koniunkturalne jeszcze istnieją?
Słynne cykle koniunkturalne.
Teorie cyklu koniunkturalnego – przegląd ogólny.
Deterministyczne i stochastyczne teorie cyklu
koniunkturalnego.
Cykle koniunkturalne w Stanach Zjednoczonych po 1918 roku
do czasów współczesnych - analiza empiryczna.
Cykle koniunkturalne w Polsce - analiza empiryczna.
Globalny kryzys finansowy - źródła, mechanizm i skutki.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
2
Literatura:
1. Burda M., Wyplosz Ch., Makroekonomia. Podręcznik europejski. PWE Warszawa
2000, rozdz. 14.
2. Barro R.J., Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997, rozdz. 9.
3. Kaldor N., Eseje z teorii stabilizacji i wzrostu gospodarczego. PWN, Warszawa 1971.
4. Barczak R., Nowe oblicza cyklu koniunkturalnego. PWE, Warszawa 2006.
5. Jakimowicz A., Ewolucja teorii wahań koniunkturalnych. PWN, Warszawa 2005.
6. Burns A., Mitchell W., Measuring Business Cycles. NBER, New York 1946.
7. Friedman M., Schwartz A., A Monetary History of the United States. Princeton
University Press 1963.
8. Kindleberger C., The World in Depression. University of California press, Berkeley,
California 1986.
9. Mankiw G.N., Real Business Cycles: A New Keynesian View, “Journal of Economic
Perspectives”, 3, 1989, s. 79-90.
10. Szymański W., Kryzys globalny. Pierwsze przybliżenia. Difin, Warszawa 2009.
11. Nawrot W., Globalny kryzys finansowy XXI wieku. Przyczyny, przebieg, skutki,
prognozy. CeDeWu, Warszawa 2009.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
3
1. CYKLE KONIUNKTURALNE
- CO TO JEST ?
Materiały wykładowe
Elżbieta Kwella
Uniwersytet Gdański
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
RODZAJE
WAHAŃ
W GOSPODARCE
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
5
Rodzaje wahań w gospodarce
1. Trend;
Wahania wokół trendu:
2. Wahania koniunkturalne (cykliczne),
3. Wahania sezonowe (periodyczne);
4. Wahania przypadkowe (nieregularne).
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
6
Rodzaje wahań w gospodarce
Trend
• Ogólna, długookresowa, jednokierunkowa, trwała tendencja
zmian w gospodarce;
• Kilka – kilkadziesiąt lat.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
7
Wahania sezonowe (periodyczne)
• Zmiany nasilenia zjawisk gospodarczych,
powtarzające względnie regularnie;
• ← przyczyny niezależne od podmiotów
gospodarczych:
 czynniki przyrodnicze,
 techniczne,
 społeczne (zwyczaje, przepisy, prawa);
• Do 1 roku.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
8
Wahania przypadkowe
(nieperiodyczne)
• Niecykliczne zmiany nasilenia zjawisk
gospodarczych;
• ← Jednorazowe szoki wynikające z działania
 nieokreślonych bliżej przyczyn (losowych),
 nie związanych z istotą danego zjawiska
(wybory, zmiany ustaw);
• Nieregularne co do siły i kierunku;
• Wahania katastroficzne.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
9
POJĘCIE
CYKLU KONIUNKTURALNEGO
- różne konwencje
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
10
1/3
Tradycyjne ujęcie
Wahania koniunkturalne to powtarzające się
okresy wzrostu i spadku absolutnego
podstawowych wielkości ekonomicznych.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
11
2/3
Modyfikacja interpretacji fluktuacji
koniunkturalnych
„Cykl odchyleń”
Okresowe, lecz nieregularne wahanie poziomu
aktywności gospodarczej, mierzone jako
odchylenia realnego PKB i innych zmiennych
makroekonomicznych od wielkości
wynikających z ogólnego trendu.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
12
3/3
Modyfikacja interpretacji fluktuacji
koniunkturalnych
„Cykl wzrostu”
Okresowe i nieregularne wahanie tempa
wzrostu realnego PKB i innych zmiennych
makroekonomicznych.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
13
Wahania koniunkturalne
(cykliczne, nieregularne)
• Mniej lub bardziej regularny ruch
typu wahadłowego wokół linii trendu;
• ← wynik samowzmacniających się
mechanizmów wewnętrznych;
• Okres kilkuletni.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
14
Cykl koniunkturalny to ruch typu
falowego, który ogarnia cały system
gospodarczy.
• Koniunktura łac. conjunctura – zbieg wydarzeń;
• Cykl
gr. kyklos – koło, wieczny nawrót.
 Powtarzalność,
 Różna siła,
 Wszechobejmujący wymiar,
 Różne formy.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
15
„Cykle koniunkturalne są pewnego rodzaju
fluktuacjami obserwowanymi w ogólnej działalności
gospodarczej narodów, które organizują swoją pracę
głównie w formie przedsiębiorstw obliczonych na
zysk.
Cykl składa się z ekspansji występującej mniej
więcej w tym samym czasie w licznych dziedzinach
działalności gospodarczej, po której następuje
podobnie powszechna recesja, okres kurczenia się
działalności i potem ożywienia przechodzącego w fazę
ekspansji kolejnego cyklu. Cykle wahają się od ponad
1 roku do 10 i 12 lat”.
/A. Burns, W. Mitchell, Measuring Business Cycles, 1946/
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
16
GENEZA
TEORII
KONIUNKTURY
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
17
Gustav Cassel (1866-1945)
University of Stockholm, 1903-1936
•
Nature and Necessity of Interest
(1903),
•
Money and Foreign Exchange
after 1914 (1922),
•
Fundamental Thoughts on
Economics (1925),
•
On Quantitative Thinking
in Economics (1935).
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
18
Knut Wicksell (1851-1926)
University of Lund,1900-1916
• Lectures on Political Economy,
I. 1901. Translated by E.
Classen. 1934.
• Lectures on Political Economy,
II. Translated by E. Classen.
1935.
• Value, Capital and Rent. 1893.
Translated by S. H. Frowein,
1954. Reprint. 1970.
• The Influence of the Rate of
Interest on Prices, „Economic
Journal”, (1907).
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
19
MORFOLOGIA
WAHAŃ
KONIUNKTURY
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
20
Klasyczny cykl koniunkturalny
PKB
II cykl S
I cykl
Szczyt
Dno
D
Szczyt
Dno
Ożywienie/
ekspansja
Recesja
Recesja
Ożywienie
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
Czas
21
Fazy współczesnego cyklu koniunkturalnego
PKB
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
Czas
22
DEFORMACJA
CYKLU
KONIUNKTURALNEGO
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
23
Klasyczny a współczesny cykl
Cykl klasyczny
Cykl współczesny
(występujące regularnie od roku 1825 (występujące po II wojnie światowej)
do II wojny światowej)
dotyczył zmian absolutnych
w szeregach czasowych
dotyczy zmian indeksów względnych
cykl czterofazowy
cykl dwufazowy: faza spadku
(recesji), faza wzrostu (ekspansji)
gwałtowne punkty zwrotne
łagodne punkty zwrotne
Fazy rozkwitu +ożywienie (4-6 lat)
fazy kryzysu i depresji (4-6 lat)
Cykl trwa 8-12 lat
faza wzrostu 2-10 lat
faza spadku 1,5-2 lat
Cykl trwa 5-12 lat
częstotliwość cyklu - niska
częstotliwość cyklu – wysoka
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
24
Klasyczny a współczesny cykl
Cykl klasyczny
Cykl współczesny
amplituda fazy wzrostu
koniunktury bardzo zbliżona do
amplituda fazy spadkowej
amplituda fazy wzrostu
koniunktury wyższa niż
amplituda fazy spadkowej
wysoka intensywność cyklu
niska intensywność cyklu
asymetryczny przebieg cyklu
asymetryczny przebieg cyklu
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
25
Powojenna deformacja
cyklu koniunkturalnego
 mniejsza amplituda wahań;
 skrócenie i spłycenie fazy spadkowej;
 wydłużenie okresu ekspansji.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
26
SEKWENCJA CYKLU
KONIUNKTURALNEGO
SZCZYT → SPADEK KONIUNKTURY → RECESJA
(KRYZYS) → DNO (DEPRESJA) → OŻYWIENIE →
WYSOKA KONIUNKTURA → „PRZEGRZANIE” →
SZCZYT.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
27
Szczyt koniunktury  AD  AS
 Maksymalna produkcja globalna









( PKB bieżący > PKB potencjalnego )
Wysoki popyt
Wysokie zakupy
Wysokie płace
Wysokie koszty produkcji
Wysokie ceny → inflacja
Wysokie zatrudnienie
Wysokie zyski
Wysokie stopy procentowe
Niskie bezrobocie
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
28
Spadek koniunktury
 Popyt zagregowany (AD) stabilizuje się lub ;
 Firmy mają kłopoty   kosztów produkcji i  cen;
ich prognozy o  AD nie sprawdzają się
  wstrzymują I
  produkcja globalna
 Likwidacja zapasów,  inwestycje
 Bezrobocie (U) jeszcze na niskim poziomie
  Płace pozostają wysokie
 Kolejne firmy bankrutują
 Ludzie ostrożniej wydają pieniądze
 Gwałtownie  AD
 Rząd opierając się na danych z okresu poprzedniego - szczytu
może:  podatki (t),  wydatki budżetowe (G); BC: 
podstawowe stopy proc. (r), co pogłębi jeszcze bardziej
dopiero co pojawiające się tendencje spadkowe AD (!!!)
 Banki stają się ostrożniejsze, niepokoją się o udzielone pożyczki
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
29
Recesja - definicje
1.
Dwa kolejne kwartały spadku PKB w wyrażeniu realnym.
Tempo wzrostu jest ujemne.
2.
Okres, w którym tempo wzrostu PKB jest co prawda dodatnie,
ale ulega silnemu zmniejszeniu.
3.
„Wyraźne zmniejszenie aktywności gospodarczej
w całej gospodarce, trwające dłużej niż kilka miesięcy, mające
odbicie w poziomie produkcji przemysłowej, zatrudnienia,
dochodów realnych oraz sprzedaży hurtowej i detalicznej”.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
30
Zmienność rodzajowa recesji
Modele recesji:
U – ostry spadek – depresja – ostry wzrost,
V – ostry spadek – szybki wzrost,
L – ostry spadek – długa recesja – długa
depresja – ożywienie.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
31
Symptomy recesji → kryzysu 1/2
 Spadek PKB i produkcji przez dwa kolejne
kwartały,
 ↓ produkcja przemysłowa i sprzedaż,  zapasy
 Spadek indeksów giełdowych przez pewien czas,
 Spadek wskaźnika pozytywnych nastrojów
konsumentów,
 Wzrost oszczędności,
 Masowe bankructwa.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
32
Symptomy recesji → kryzysu
2/2
 Gwałtownie  popyt zagregowany (AD),  ceny,  zyski,
kursy akcji
  popytu na surowce   podaży surowców   ceny towarów
zaopatrzeniowych
 Znacznie wolniej spadają ceny towarów finalnych i płace
 ↓ popyt na kredyt → ↓ stopy procentowe
 Znaczny  zakupów dóbr trwałego użytku
  I produkcyjne
U, V, L, W
 Ludzie ubożeją
 Banki wstrzymują pożyczki
 ↑ Bezrobocie, zatrudnienie,  czas pracy, ↑, transfery społeczne
 Brakuje poczucia pewności, oczekiwanie na depresję,
kiedy wszystko będzie tańsze, zakupy odkładane.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
33
Źródła recesji
1/2
interakcje między:
• zyskami,
• inwestycjami,
• rynkami kredytowymi,
• rynkami finansowymi.
Krótkookresowe stopy od kredytów odchylają się od
stopy naturalnej (równowagi), przy której podaż
oszczędności gospodarstw domowych = popytowi
firm na środki inwestycyjne
 produkcja podlega wahaniom.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
34
Ożywienie
  inwestycji,  optymizmu
 powraca poczucie pewności
  zagregowany popyt (AD), ↑ zakupy
 Banki komercyjne -  pożyczek
 Bank centralny - tnie podstawowe stopy
procentowe
  zapasy towarów (brak gotówki)
  popyt na kredyt
 nowe inwestycje
 czynniki produkcji są tanie  nowe firmy.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
35
Wysoka koniunktura









PKB bliski PKB potencjalnego
Poczucie bezpieczeństwa
Nadmierny optymizm, szybki  AD, zakupy
Banki chętnie udzielają pożyczek
Wysokie zyski firm
Wpływy podatkowe wysokie
 bezrobocie   transfery socjalne
Ceny szybko 
zdarza się, że rząd opierając się na danych statystycznych
z poprzedniego okresu – recesji , chcąc złagodzić jej objawy -  wydatki
rządowe , co dodatkowo przyczyni się do i tak już nadmiernego wzrostu AD
 Rosną nadmiernie inwestycje (I)
nadmierny popytu na kredyty   podaży pieniądza na pożyczki
 z poślizgiem  stopy procentowe  presja na  I.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
36
„Przegrzanie”








Maksimum produkcji w kilku sektorach
Niedobory towarów  szybki  inflacji
Niedobór wykwalifikowanej siły roboczej
Płace i ceny nieruchomości gwałtownie 
  koszty produkcji
BC:   AD   podstawowe stopy proc.(r)
„Sprytne” firmy sprzedają się po wysokich cenach większym
firmom
Menedżerowie zachęcają do inwestowania
 AD  AS
 szczyt koniunktury.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
37
Stylizowane fakty
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
38
Fakt nr 1:
Nieregularność
W RKK obserwujemy nierównomierne, lecz powtarzające
się wahania realnych wartości PKB. Przeciętny cykl trwa
od 5 do 8 lat.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
39
Statystyczny opis cykli koniunkturalnych
z lat 1970-1994
Liczba
pełnych
cykli
Przeciętna
długość
cyklu
Maks.
długość
cyklu
Minim.
długość
cyklu
w kwartałach
W. Brytania 2
Francja
2
Niemcy
2
Włochy
2
2
Japonia
2
USA
31,5
35
36
24
36,5
22
42
48
48
41
44
35
21
22
24
11
29
6
Przeciętne
odchylenie
od przec.
długości
cyklu (w %)
2,5
2,1
2,9
3,4
2,7
3,0
IMF
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
40
Fakt nr 2:
Amplituda
Amplituda wahań cyklu koniunkturalnego
mierzona w stosunku do przeciętnego PKB
i linii jego trendu jest niewielka.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
41
Fakt nr 3:
Korelacje
 Wydatki prywatne (konsumpcja, inwestycje
i import) - procykliczne,
 Konsumpcja rządowa - acykliczna;
 Inflacja i zatrudnienie - procykliczne,
 Bezrobocie jest antycykliczne
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
42
Wydatki:
konsumpcja ( C)
inwestycje (I)
-budownictwo mieszkaniowe
-zapasy
wydatki rządowe (G)
eksport netto (X)
Rynek pracy:
zatrudnienie
bezrobocie
wydajność
płace realne
Podaż pieniądza
Inflacja
Ceny akcji
Stopa procentowa
pro-cykliczne
pro-cykliczne
pro-cykliczne
pro-cykliczne
acykliczne
słabo antycykliczne
pro-cyklicznie
anty-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
43
Bezrobocie i inflacja
w trakcie cyklu koniunkturalnego
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
Bezrobocie i inflacja w trakcie cyklu
PKB
Potencjalny
PKB
●
●
●
Rzeczywisty
PKB
●
●
П, u
Rzeczywista
stopa
bezrobocia
Naturalna
stopa
bezrobocia
●
●
●
●
●
t0
●
●
●
t1
●
t2
●
t3
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
Stopa inflacji
t4
46
Korelacja zmiennych makroekonomicznych z poziomem
produktu*
Konsu
mpcja
UE
0,84
Japonia 0,49
USA
0,85
Inwesty Wydatki Eksport Import Ceny
-cje
rządowe
Inflacja
0,89
0,81
0,90
0,09
0,17
0,19
0,11
-0,19
0,09
0,79
-0,10
0,18
0,92
0,16
0,56
-0,76
-0,27
-0,59
* Dane dla UE obl. jako nieważone średnie z wielkości dot. W. Brytanii, Francji,
Niemiec i Włoch. Korelacje sa liczone dla okresów kwartalnych z lat 1957-1989
do 1965-1989.
• Zmienne procykliczne (C, I, M) – współczynnik korelacji dodatni, ok. +1
• Zmienne antycykliczne (ceny) – w.k. ujemny, bliski -1,
• Zmienne acykliczne (G)– w.k. bliski 0.
Źródło: J.P. Danthine, J. Donaldson: Methodological and Empirical Issues in
Real Business Cycle Theory, „European Economic Review”, 31, 1993, tab.3.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
47
Fakt nr 4:
Wskaźniki
Niektóre zmienne wyprzedzają PKB w cyklu inne opóźniają
się w stosunku do niego, czy zachowują się identycznie.
 Wskaźniki wyprzedzające:
stopień wykorzystania możliwości produkcyjnych,
zapasy, realne ceny akcji, realna podaż pieniądza
 Wskaźniki opóźnione: bezrobocie, inflacja
 Wskaźniki zbieżne w czasie: stopy procentowe.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
48
Wskaźnik Wyprzedzający Koniunktury (WWK)
• Miara przyszłej aktywności gospodarki.
• Pokazuje wzrosty i spadki poziomu aktywności
całej gospodarki z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem
w stosunku do PKB oraz innych miar jej aktywności,
takich jak produkcja, sprzedaż detaliczna, zatrudnienie,
płace, dochody.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
49
Komponenty (składowe) Wskaźnika Wyprzedzającego
Koniunktury (WWK)
- średnia
tygodniowa liczba godzin przepracowanych w przemyśle,
- nowe zgłoszenia po zasiłki dla bezrobotnych,
- nowe zamówienia w przemyśle,
- ilość nowopowstałych przedsiębiorstw,
- zezwolenia na nowe budowle,
- zmiany w zapasach towarów i materiałów,
- zyski,
- stosunek cen do kosztów pracy,
- zmiany w zadłużeniu z tytułu kredytów konsumenckich,
- indeksy giełdowe,
- długość realizacji dostaw,
- wydajność pracy,
- podaż pieniądza,
- ceny niektórych, wybranych surowców,
- ceny w sektorze usług,
- nastroje konsumentów i biznesmenów.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
50
Wyprzedzenie Wskaźnika Wyprzedzającego
Koniunktury (WWK) w stosunku do rzeczywistości
• Przeciętne wyprzedzenie WWK - ok. 6 miesięcy;
• Dłuższe wyprzedzenie szczytu, wyprzedzenie zwiastujące
zwolnienie tempa wzrostu lub recesję. Wyprzedzenie szczytu
może wynosić nawet kilkanaście miesięcy.
(W 1997 roku wskaźnik zaczął pokazywać przyszłe zwolnienie
gospodarki z wyprzedzeniem 12 miesięcy);
•
Wyprzedzenie WWK jest znacznie krótsze w przypadku dna,
wówczas, gdy należy spodziewać się ożywienia gospodarczego około 3-6 miesięcy.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
51
Wskaźnik Równoległy Koniunktury (WRK)?
• Miara aktualnego poziomu aktywności gospodarki. Jest
opóźniony o kilka miesięcy w stosunku do WWK;
•
Jest równie uniwersalną miarą jak PKB, lecz dostępną
szybciej i częściej. PKB raportowany jest w ujęciu
kwartalnym i z dużym opóźnieniem;
• Wskaźnik równoległy (WRK) dostępny jest już w kilka dni po
ogłoszeniu danych makroekonomicznych, takich jak wielkość
produkcji, sprzedaż detaliczna, płace.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
52
Komponenty (składowe) Wskaźnika Równoległego
Koniunktury (WRK)
•
•
•
•
zatrudnienie,
stopa bezrobocia
sprzedaż detaliczna lub (i) hurtowa towarów,
dochody (osobiste, na głowę mieszkańca,
gospodarstw domowych),
• wydatki budżetowe brutto,
• płace.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
53
Wskaźnik Rynku Pracy (WRP)
informuje o zmianach zachodzących na rynku pracy - głównie zmianach
w wysokości stopy bezrobocia. Wykazuje wyższą zbieżność z
wartościami stopy bezrobocia BAEL niż ze stopą bezrobocia
rejestrowanego. Jego okres wyprzedzenia wynosi od kilku do kilkunastu
miesięcy.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
54
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
55
Wskaźnik Opóźniony Koniunktury (WOK)
• Zestaw danych statystycznych, który z pewnym opóźnieniem
w stosunku do PKB i do wskaźnika równoległego (WRK)
rejestruje zmiany w poziomie aktywności gospodarki.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
56
Komponenty (składowe) Wskaźnika Opóźnionego
Koniunktury (WOK)
•
•
•
•
•
inwestycje w maszyny i urządzenia,
inwestycje w budynki,
zapasy,
zadłużenie przedsiębiorstw z tytułu kredytów,
stopy procentowe kredytów dla przedsiębiorstw.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
57
Wskaźnik Przyszłej Inflacji (WPI)
• Konstrukcja składowych - danych statystycznych, które mają
istotny wpływ na poziom cen konsumpcyjnych (CPI)
w przyszłości;
• WPI, podobnie jak inflacja bazowa pokazuje główny trend
inflacji, nie uwzględnia sezonowych ruchów cen oraz ruchów
cen krótkookresowych wywołanych szokami;
• Średnie wyprzedzenie WPI w stosunku do CPI - średnio trzy
miesiące;
• Obserwacja WPI informuje nas o kierunku zmian cen (CPI)
w najbliższej przyszłości.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
58
Zasada "3U"
• Litera "U" - symbol zmiany kierunku + pierwsze litery słów
charakteryzujących zmiany.
• Kryteria wskaźnika w momencie zmiany ich kierunku.
Obserwowane zmiany muszą być:
 utrwalone, czyli trwać co najmniej trzy kolejne miesiące,
 uwidocznione, czyli obserwowana zmiana musi być wyraźna,
znacząca,
 upowszechnione, czyli dotyczyć większości komponentów
poszczególnych wskaźników.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
59
Stylizowany fakt nr 5:
Względna zmienność
 Inwestycje, a zwłaszcza inwestycje w zapasy,
są bardziej zmienne niż PKB;
 Konsumpcja - mniej zmienna niż PKB;
 Eksport i import podlegają znaczącym
wahaniom;
 Wydatki rządowe - względnie acykliczne.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
60
Zmienność podstawowych zmiennych makroekonomicznych
w czasie trwania cyklu*
PKB
(%)
C
I
G
X
M
Ceny
UE
1,12
0,87
2,23
0,47
2,35
3,26
1,00
Japonia
1,66
0,73
2,80
3,76
6,99
11,67
1,98
USA
1,73
0,71
3,01
1,18
6,82
5,17
0,90
(deflator
PKB)
Relacja odchylenia standardowego
do odchylenia standardowego PKB
* Zmienność – mierzona jako odchylenie standardowe wartości
poszczególnych zmiennych po wyeliminowaniu składnika sezonowego.
1.
2.
3.
4.
Ceny zmieniają się w mniejszym stopniu niż produkt;
Zmienność C jest mniejsza niż zmienność produktu;
Zmienność produktu jest mniejsza niż zmienność I;
HZ jest najbardziej niestabilnym składnikiem PKB
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
61
Wnioski:
/1/
1. W trakcie recesji:
 poważnie maleje wielkość nabywanych dóbr trwałych
( I);
 względnie stabilne są wydatki konsumentów
na dobra nietrwałe oraz zakupy rządowe;
 rosną transfery rządowe, a także konsumpcja
finansowana z oszczędności oraz deficyt budżetowy.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
62
Wnioski:
/2/
2. W okresie ożywienia i szczytu zmienne te zachowują
się podobnie, z tym, że kierunek ich zmian jest
odwrotny.
3. Inwestycje i transfery rządowe to zmienne
najbardziej wrażliwe na zmiany koniunktury.
4. Reagują one zawsze w przeciwstawnych
w stosunku do siebie kierunkach.
© Elżbieta Kwella: Cykle koniunkturalne – teoria i praktyka
63