Geografia
advertisement
Poziom podstawowy Geografia – klasa I Wymagania Poziom ponadpodstawowy Obraz Ziemi Uczeń: • wymienia źródła informacji geograficznej • wyróŜnia dyscypliny geografii • • • • • • • Obraz Ziemi Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminu „geografia” • wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, społeczno-ekonomiczna i regionalna podaje wymiary Ziemi oraz główne • wyjaśnia róŜnice między elipsoidą a cechy jej kształtu geoidą • zna imiona bądź nazwiska uczonych i ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi • omawia historię poznawania kształtu i wymiarów Ziemi • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę „długość geograficzna”, „szerokość południową, północną, wschodnią i geograficzna zachodnią • podaje wartość azymutu geograficznego wymienia cechy południków i równoleŜników • opisuje zasady działania oraz moŜliwości wykorzystania odbiornika wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe GPS wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” • określa połoŜenie matematycznookreśla połoŜenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i geograficzne punktów i obszarów na globusie globusie oraz na mapie odszukuje obiekty na mapie na • odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych podstawie podanych współrzędnych geograficznych geograficznych • wyjaśnia terminy: „skala”, „siatka kartograficzna” • opisuje rodzaje skal oraz podaje ich przykłady • podaje róŜnice między planem a mapą • dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść • podaje róŜnice między siatką kartograficzną a geograficzną • posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie • przekształca postacie skali • opisuje metody przedstawiania • wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu róŜnych informacji geograficznych na mapie • wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność • oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą między obiektami przedstawionymi na mapie • oblicza wysokość względną zjawisk na mapach • wyjaśnia terminy: „wysokość względna” , „wysokość bezwzględna”, „poziomica” • odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą róŜnych metod kartograficznych, w tym odczytuje wysokość bezwzględną • • wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna” lokalizuje na mapach (równieŜ konturowych) najwaŜniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce przeprowadza prostą interpolację, np. wykreśla poziomice lokalizuje na mapach (równieŜ konturowych) kontynenty • analizuje i interpretuje treści map • ogólnogeograficznych, tematycznych, turystycznych • dobiera odpowiednią mapę w celu • uzyskania określonych informacji geograficznych • • identyfikuje połoŜenie i charakteryzuje obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych • posługuje się w terenie planem oraz • projektuje i opisuje trasę podróŜy na mapą samochodową (m.in. orientuje podstawie map samochodowych mapę oraz identyfikuje obiekty • posługuje się międzynarodową geograficzne na mapie i w terenie) numeracją dróg. Ziemia we Wszechświecie Ziemia we Wszechświecie Uczeń: Uczeń: • wymienia nazwy ciał niebieskich • rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie znajdujących się w Układzie przedstawione na ilustracji Słonecznym • charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: planety, planetoidy, • wymienia nazwy planet Układu gwiazdy, satelity, meteory i meteoryty Słonecznego, zaczynając od nazwy planety znajdującej się najbliŜej • omawia rolę lotów kosmicznych w Słońca poznaniu wszechświata • wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy • podaje daty przesileń i równonocy na Ziemi”, „równonoc wiosenna”, podstawie ilustracji przedstawiających „równonoc jesienna”, „przesilenie oświetlenie Ziemi w ciągu roku zimowe”, „przesilenie letnie” • wyjaśnia róŜnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną • wymienia daty dni rozpoczynających pory roku • wyjaśnia (wykorzystując równieŜ własne obserwacje) zmiany w • podaje najwaŜniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w róŜnych • korzystając z danych liczbowych, szerokościach geograficznych i porównuje planety Układu porach roku Słonecznego • posługując się rysunkiem, wyjaśnia • podaje cechy ruchu obiegowego zjawiska zaćmienia Słońca i Ziemi zaćmienia KsięŜyca • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi • wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”, „górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon” • wyjaśnia najwaŜniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi • podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi • wyjaśnia cechy ruchu obrotowego Ziemi • wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy” • wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty • rozróŜnia rodzaje kalendarzy i podaje ich cechy • wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej • opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się ilustracją lub planszą • charakteryzuje dwa rodzaje ruchów Ziemi • omawia zastosowanie gnomonu • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy” • posługuje się mapą stref czasowych do określania róŜnicy czasu strefowego • charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy” • posługuje się mapą stref czasowych • oblicza czas słoneczny danego do określania róŜnicy czasu miejsca na podstawie jego połoŜenia słonecznego na Ziemi matematyczno-geograficznego • ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty Atmosfera Atmosfera Uczeń: Uczeń: • rozróŜnia nazwy warstw atmosfery, • charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery zaczynając od nazwy tej warstwy, która znajduje się najbliŜej • oblicza zmiany temperatury powietrza powierzchni Ziemi wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości • omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w • charakteryzuje zjawisko inwersji poszczególnych warstwach atmosfery temperatury powietrza • wymienia czynniki klimatotwórcze • wyjaśnia termin „izoterma” oraz wyjaśnia na ich przykładach • wyjaśnia czynniki wpływające na wpływ na zróŜnicowanie temperatury temperaturę powietrza na Ziemi powietrza na Ziemi • analizuje temperaturę powietrza w • charakteryzuje skale (Celsjusza, wybranych miejscach na podstawie Fahrenheita i Kelvina), map klimatycznych lub wykresu wykorzystywane do określania przebiegu temperatury powietrza wartości temperatury powietrza • omawia zaleŜność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych • wymienia czynniki klimatotwórcze • oblicza średnią roczną amplitudę • wyjaśnia pojęcia „średnia temperatura i amplituda temperatury„ temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza • potrafi odczytać wartości temperatury z wykresu • wyjaśnia pojęcia: „ciśnienie atmosferyczne”, „niŜ baryczny”, „wyŜ baryczny”, „izobara” • wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru • rozróŜnia rodzaje wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej • wskazuje na mapie świata obszary występowania róŜnych rodzajów wiatrów • rozróŜnia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja” • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ze względu na sposób powstania • • • • wyjaśnia terminy: „pogoda”, „klimat” opisuje czynniki klimatotwórcze dokonuje obserwacji pogody rozpoznaje elementy pogody • wykazuje zróŜnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • opisuje strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie • charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka • posługuje się w właściwymi terminami i symbolami • zna jednostki pomiarowe • sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza C • sporządza schemat wyŜu i niŜu barycznego • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „niŜ baryczny”, „wyŜ baryczny” • charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji • wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i • wyjaśnia na podstawie schematu procesy powstawania chmur, opadów i osadów atmosferycznych na kuli ziemskiej • charakteryzuje rodzaje chmur, a takŜe opadów i osadów atmosferycznych • analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych • wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • opisuje róŜnice między klimatem a pogodą • charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat • stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat” • charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, połoŜonych w róŜnych strefach klimatycznych • charakteryzuje klimat górski • podaje na podstawie map tematycznych zaleŜności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi • rozpoznaje rodzaje opadów i osadów atmosferycznych • potrafi posługiwać się prostymi urządzeniami pomiarowymi • określa rodzaj chmur i stopień zachmurzenia nieba Wody Ziemi Uczeń: • wyjaśnia terminy: „kondensacja”, „parowanie”, „morze”, „zatoka”, „cieśnina” • opisuje stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich występowania • omawia na podstawie schematu zasoby wodne Ziemi • wskazuje oceany na mapie świata • rozróŜnia przykłady ruchów wody morskiej • wskazuje na mapie świata wybrane prądy morskie oraz wymienia ich nazwy • wyjaśnia terminy: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • wskazuje na mapie świata najdłuŜsze rzeki • wyjaśnia termin „przepływ” • rozróŜnia elementy dorzecza • zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko • określa kształt doliny rzecznej • wyjaśnia terminy: „jezioro”, „bagno”, „wieloletnia zmarzlina” • rozróŜnia róŜne typy genetyczne jezior • omawia warunki powstawania bagien • wyjaśnia terminy: „wody podziemne”, „źródło”, „wody artezyjskie”, „gejzer” • rozróŜnia rodzaje wód podziemnych • analizuje budowę niecki artezyjskiej na podstawie ilustracji Wody Ziemi Uczeń: • omawia obieg wody w przyrodzie na podstawie schematu • opisuje sposoby wykorzystania wody przez człowieka • wyjaśnia przyczyny zanieczyszczenia wody • dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej • charakteryzuje przyczyny i skutki ruchów wody morskiej • charakteryzuje zjawisko El Nino • wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek • analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu • wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi, a rodzajem zasilania rzek • stosuje ze zrozumieniem : „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • charakteryzuje powodzie i podaje ich przykłady • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek • dokonuje pomiaru prędkości wody w korycie rzeki • bada jakość wody w zbiornikach wodnych. • wskazuje na mapie róŜne typy genetyczne jezior oraz obszary bagienne • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania stawów i sztucznych zbiorników wodnych • charakteryzuje róŜne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych • wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów • omawia procesy prowadzące do aktywności gejzeru Wnętrze Ziemi Uczeń: • opisuje warstwy wnętrza Ziemi w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej • opisuje metody badania wnętrza Ziemi • podaje róŜnicę między litosferą a skorupą ziemską • wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał” • wskazuje róŜnice między minerałem a skałą • rozróŜnia wybrane skały i minerały • określa wiek Ziemi • omawia na podstawie tabeli stratygraficznej najwaŜniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Ziemi • opisuje przykłady skamieniałości przewodnich • opisuje procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „epicentrum”, „Ognisty Pierścień Pacyfiku” • opisuje główne cechy płytowej budowy litosfery • wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie • wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, „magma”, • opisuje produkty erupcji wulkanicznej • opisuje przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie • charakteryzuje wybrane rodzaje wód podziemnych • charakteryzuje niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych Wnętrze Ziemi Uczeń: • omawia na podstawie schematu budowę wnętrza Ziemi • wyjaśnia termin „prądy konwekcyjne • charakteryzuje metody badania wnętrza Ziemi i podaje ich zastosowanie • charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi • omawia zróŜnicowanie temperatury wnętrza Ziemi • wskazuje róŜnice między minerałem a skałą • charakteryzuje wybrane skały i warunki ich powstawania • rozpoznaje skały i określa ich rodzaj • wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi • wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej • ocenia hipotezy wyginięcia dinozaurów • dostrzega zmiany w świecie organicznym w dziejach Ziemi • wymienia nazwy okresów geologicznych • omawia najwaŜniejsze wydarzenia w poszczególnych erach dziejów Ziemi • omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi • wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem trzęsień ziemi • stosuje ze zrozumieniem terminy: „hipocentrum”, „epicentrum”, „orogeneza” • wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych • wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu • wyjaśnia terminy: „ruchy górotwórcze”, „góry fałdowe”, „góry zrębowe” • opisuje wielkie formy ukształtowania terenu • wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i zrębowych Rzeźbiarze powierzchni Ziemi Uczeń: • wyjaśnia terminy: „wietrzenie”, „erozja” • opisuje rodzaje wietrzenia • opisuje procesy zewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi • wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja” • podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu • opisuje formy krasowe występujących na powierzchni i w głębi Ziemi • wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe • wyjaśnia proces powstawania meandrów • wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających ujście deltowe lub lejkowate • opisuje formy erozji i akumulacji rzecznej • wyjaśnia pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • omawia róŜnice między górami fałdowymi a zrębowymi • wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór • określa na podstawie danych statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów • charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi • charakteryzuje na podstawie schematów mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych Rzeźbiarze powierzchni Ziemi Uczeń: • charakteryzuje rodzaje wietrzenia i formy terenu powstałe w jego wyniku • rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „wietrzenie”, „erozja” • charakteryzuje wybrane rodzaje ruchów masowych • charakteryzuje na podstawie ilustracji budowę jaskini oraz występujące w niej formy krasowe • omawia procesy krasowe i wyjaśnia, w jaki sposób powstają formy krasowe • posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania procesów krasowych • zapisuje reakcję chemiczną rozpuszczania skały wapiennej • omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych • przedstawia rzeźbotwórczą rolę rzeki w jej górnym, środkowym i dolnym odcinku • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności rzeki • stosuje ze zrozumieniem pojęcia „spadek rzeki” oraz oblicza średni spadek rzeki • rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe • wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów • wskazuje róŜnice między lodowcem górskim a lądolodem • porównuje warunki klimatyczne a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na Ziemi • wyjaśnia terminy: „korazja”, „niecka deflacyjna”, „wydma paraboliczna”, „barchan”, „grzyb skalny” • wskazuje na mapie wybrane pustynie • opisuje rodzaje pustyń ze wzg. na budowę i połoŜenie • wyjaśnia termin „abrazja” • opisuje formy powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza • rozróŜnia najwaŜniejsze typy wybrzeŜy morskich • wskazuje na mapie świata typy wybrzeŜy • wyjaśnia terminy: „gleba”, „Ŝyzność gleby” • opisuje czynniki glebotwórcze • opisuje najwaŜniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi • wskazuje i nazywa poziomy glebowe na profilu glebowym • wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • przedstawia rzeźbotwórczą rolę lodowców górskich i lądolodów • stosuje ze zrozumieniem pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni pokrywy lodowej • opisuje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru • wskazuje róŜnice między barchanem i wydmą paraboliczną • przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru • określa genezę wybranych pustyń • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru • omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru • wskazuje na mapie świata obszary zagroŜone pustynnieniem • omawia na podstawie ilustracji proces powstawania klifu i mierzei • wyjaśnia genezę poszczególnych typów wybrzeŜy morskich • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności morza • wyjaśnia pojęcia: „rewa”, „wał burzowy”, „ripplemarki • nazywa główne strefy roślinne na kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata • charakteryzuje poziomy glebowe • charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Ziemi • wykazuje wpływ klimatu na zróŜnicowanie roślinności i gleb na Ziemi • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami Geografia - klasa II Wymagania Poziom podstawowy Poziom ponadpodstawowy Afryka Afryka Uczeń: Uczeń: • omawia na podstawie mapy • oblicza rozciągłość równoleŜnikową i ogólnogeograficznej połoŜenie południkową Afryki geograficzne Afryki • wyjaśnia występowanie stref klimatyczno-roślinno- -glebowych w • określa połoŜenie matematycznogeograficzne Afryki Afryce • omawia na podstawie map • charakteryzuje je na podstawie map tematycznych budowę geologiczną tematycznych, klimatogramów i zdjęć oraz ukształtowanie powierzchni • wykazuje na przykładzie strefy Sahelu Afryki związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami • charakteryzuje geograficzne czynniki klimatotwórcze wodnymi • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się powaŜnymi niedoborami słodkiej wody • wyjaśnia znaczenie terminów: „produkt krajowy brutto”, „wskaźnik rozwoju społecznego” • wyjaśnia znaczenie terminu „eksplozja demograficzna” • omawia rozmieszczenie ludności w Afryce na podstawie map tematycznych • omawia zróŜnicowanie ludności Afryki • analizuje problem ubóstwa mieszkańców Afryki • analizuje wartość HDI i PKB w państwach afrykańskich oraz formułuje wnioski • wykazuje zróŜnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego państw afrykańskich • wyjaśnia przyczyny i skutki problemów mieszkańców Afryki • określa związki pomiędzy problemami wyŜywienia, występowaniem chorób a poziomem Ŝycia w krajach Afryki połoŜonych na południe od Sahary • charakteryzuje połoŜenie geograficzne • przedstawia pozytywne i negatywne Egiptu oraz RPA skutki budowy tamy w Asuanie • przedstawia uwarunkowania rozwoju • opisuje wpływ czynników przyrodniczych gospodarczego RPA na rozmieszczenie ludności w Egipcie • wykazuje rolę surowców mineralnych w kształtowaniu gospodarki RPA • wyjaśnia znaczenie Kanału Sueskiego dla gospodarki Egiptu • analizuje dane statystyczne dotyczące handlu zagranicznego RPA i formułuje • opisuje znaczenie turystyki w gospodarce Egiptu wnioski • przedstawia uwarunkowania • omawia czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności w RPA przyrodnicze działalności gospodarczej człowieka Ameryka Północna i Południowa Ameryka Północna i Południowa Uczeń: Uczeń: • opisuje przebieg granicy między • analizuje znaczenie Kanału Panamskiego Ameryką Północną a Południową • omawia połoŜenie geograficzne • wykazuje wpływ rzeźby terenu na Ameryki klimat Ameryki na podstawie mapy ogólno geograficznej • charakteryzuje strefy klimatycznoroślinne Ameryki Północnej i Południowej na podstawie map tematycznych i klimatogramów • wyjaśnia znaczenie terminów: „emigracja”, „imigracja”, „saldo • analizuje kierunki migracji ludności do migracji” Ameryki • rozróŜnia odmiany człowieka • wyjaśnia wpływ migracji na zamieszkujących Amerykę zróŜnicowanie kulturowe i etniczne Ameryki ludności • oblicza saldo migracji • wykazuje zróŜnicowanie ludności • analizuje na podstawie mapy Ameryki rozmieszczenie ludności w Ameryce • wyróŜnia główne cechy i przyczyny Północnej i Południowej zróŜnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej i Południowej • opisuje cechy połoŜenia • analizuje PKB Stanów Zjednoczonych geograficznego Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia uwarunkowania rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia znaczenie terminów: „produkt światowy brutto”, • wykazuje znaczenie transportu „technopolia”, „megalopolis” • wykazuje związki pomiędzy • określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarką gospodarce światowej a warunkami środowiska przyrodniczego • charakteryzuje strukturę etniczną w najwaŜniejszych regionach ludności Stanów Zjednoczonych gospodarczych Stanów Zjednoczonych • wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu urbanizacji • wyjaśnia przyczyny wysokiego poziomu urbanizacji w Brazylii • określa cechy rozwoju oraz problemy wielkich miast Brazylii • identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem Australia i Oceania Australia i Oceania Uczeń: Uczeń: • wskazuje na mapie świata Australię i • wskazuje na mapie świata Australię i Oceanię Oceanię • określa połoŜenie geograficzne • określa połoŜenie geograficzne Australii i Oceanii Australii i Oceanii • opisuje, korzystając z mapy, linię • opisuje, korzystając z mapy, linię brzegową brzegową i ukształtowanie pionowe Australii i ukształtowanie pionowe Australii • wskazuje na mapie najwaŜniejsze • wskazuje na mapie najwaŜniejsze obiekty geograficzne Australii: rzeki, obiekty geograficzne Australii: rzeki, jeziora i krainy geograficzne oraz jeziora i krainy geograficzne oraz podaje ich nazwy podaje ich nazwy • rozróŜnia nazwy osobliwości • wymienia nazwy osobliwości przyrodniczych Australii przyrodniczych Australii • wyjaśnia znaczenie terminów: „endemit”, „basen artezyjski”, „studnia artezyjska” • charakteryzuje cechy klimatu oraz specyfikę świata roślin i zwierząt Australii na podstawie map klimatycznych i klimatogramów Arktyka i Antarktyka Arktyka i Antarktyka Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminów: • porównuje środowisko przyrodnicze „Arktyka”, „Antarktyka” Arktyki i Antarktyki • wskazuje na mapie świata Arktykę i Antarktykę • opisuje czynniki warunkujące klimat obszarów okołobiegunowych • przedstawia cechy połoŜenia Arktyki i Antarktyki na podstawie mapy • wyjaśnia występowanie pokrywy lodowej na obszarach • opisuje główne cechy środowiska okołobiegunowych przyrodniczego Arktyki i Antarktyki ze szczególnym uwzględnieniem cech • omawia sytuację prawną Antarktyki klimatu • proponuje działania mające na celu zahamowanie niekorzystnych zmian w • wyjaśnia uwarunkowania cech środowiska przyrodniczego Antarktyki środowisku przyrodniczym obszarów i Arktyki okołobiegunowych • wyjaśnia znaczenie terminów: „góra • wykazuje konieczność ochrony lodowa”, „pak lodowy” przyrody obszarów okołobiegunowych • omawia wkład Polaków w badania • opisuje działalność człowieka w Arktyce obszarów Polarnych • wskazuje na mapie świata Brazylię i podaje nazwę jej stolicy • opisuje cechy połoŜenia geograficznego Brazylii • opisuje portugalskie korzenie ludności • opisuje skutki gwałtownego wzrostu liczby ludności w wielkich miastach i Antarktyce • wymienia nazwy dwóch polskich • omawia główne cechy i przyczyny polarnych stacji badawczych zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych Azja Azja Uczeń: Uczeń: • określa połoŜenie geograficzne Eurazji • porównuje, korzystając z map, i Azji środowisko przyrodnicze Azji ze środowiskiem przyrodniczym innych • wskazuje na mapie wybrane elementy kontynentów linii brzegowej, najwaŜniejsze krainy geograficzne, rzeki i jeziora Azji oraz • omawia geograficzne czynniki wymienia ich nazwy warunkujące klimat Azji • wykazuje wpływ klimatu na • charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Azji rozmieszczenie roślinności i wyjaśnia, na czym polega kontrastowość • opisuje czynniki geograficzne klimatyczna Azji kształtujące klimat Azji • wyjaśnia przyczyny i skutki • opisuje cechy klimatu Azji na wysychania Jeziora Aralskiego podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej • wyjaśnia, na czym polega promienisty układ wielkich systemów rzecznych • charakteryzuje wybrane strefy roślinne Azji Azji • wykazuje, na podstawie map • opisuje rozmieszczenie wód tematycznych, Ŝe Azja jest powierzchniowych w Azji na kontynentem wielkich geograficznych podstawie mapy B kontrastów • opisuje przykłady kontrastów • analizuje wpływ cyrkulacji geograficznych Azji monsunowej w Azji Południowej i • wyjaśnia znaczenie terminu „monsun” Południowo-Wschodniej na Ŝycie • odróŜnia monsun letni od monsunu codzienne i gospodarowanie zimowego mieszkańców tych regionów • omawia, na podstawie schematu, • opisuje przyrodnicze i społecznocyrkulację monsunową w Azji gospodarcze skutki zaburzenia rytmu Południowej i Południowocyrkulacji monsunowej -Wschodniej • wykazuje związek pomiędzy rytmem • wskazuje na mapie obszary upraw występowania monsunu c i kulturą ryŜu a cechami klimatu • wskazuje na mapie obszary monsunowego odznaczające się intensywną uprawą w Azji Południowej i PołudnioworyŜu oraz wymienia ich nazwy Wschodniej • opisuje wymagania klimatyczno• wykazuje znaczenie tarasowania glebowe ryŜu stoków • omawia kontrasty przyrodnicze Chin • wskazuje na mapie Chiny, podaje nazwę ich stolicy oraz nazwy państw • analizuje wykresy i dane liczbowe sąsiadujących dotyczące ludności i współczynnika • określa połoŜenie geograficzne oraz przyrostu naturalnego w Chinach cechy środowiska przyrodniczego Chin • wyjaśnia, na czym polega chiński program kontroli urodzeń, określa jego • wskazuje na mapie najwaŜniejsze krainy geograficzne i rzeki w Chinach oraz cele i skutki • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • podaje ich nazwy podaje liczbę ludności Chin wyjaśnia zjawisko zachwiania równowagi płci wyjaśnia zaleŜność między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności Chin opisuje bogactwa mineralnych Chin opisuje najdynamiczniej rozwijające się działy gospodarki w Chinach B opisuje nazwy głównych roślin uprawnych opisuje najwaŜniejsze cechy gospodarki Chin wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów o duŜej koncentracji przemysłu w Chinach opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa w Chinach opisuje połoŜenie geograficzne Japonii na podstawie mapy ogólno geograficznej omawia cechy środowiska przyrodniczego Japonii charakteryzuje klimat Japonii opisuje skutki trzęsień ziemi, tajfunów i tsunami opisuje działania umoŜliwiające Ŝycie i gospodarowanie w trudnych warunkach przyrodniczych opisuje najwaŜniejsze cechy japońskiej gospodarki wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju Japonii po II wojnie światowej wyjaśnia znaczenie duŜych nakładów finansowych na oświatę i badania naukowe w Japonii wymienia japońskie produkty znane na całym świecie opisuje udział usług w strukturze PKB Japonii opisuje czynniki pozaprzyrodnicze sprzyjające rozwojowi rolnictwa w Japonii wyjaśnia znaczenie terminu „marikultura” przedstawia znaczenie rybołówstwa dla Japonii • porównuje wartość PKB Chin z wartością PKB innych krajów • wyjaśnia kierunki rozwoju gospodarczego Chin • wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej • wykazuje przyczyny migracji ludności Chin ze wsi do miast • wykazuje zaleŜności między warunkami przyrodniczymi a rozwojem gospodarczym Chin • analizuje przyczyny szybkiego rozwoju gospodarczego Chin w ostatnich latach • wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę • charakteryzuje geograficzne czynniki kształtujące klimat Japonii • wyjaśnia wpływ cyrkulacji monsunowej na klimat Japonii • opisuje skutki połoŜenia Japonii w strefie aktywności wulkanicznej i sejsmicznej • wykazuje przyczyny i znaczenie działań umoŜliwiających Ŝycie w trudnych warunkach w Japonii • wykazuje znaczenie czynników społeczno- kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego • wyjaśnia, dlaczego główne ośrodki gospodarcze Japonii są skoncentrowane na wybrzeŜach tego kraju • wykazuje, Ŝe Japonia jest potęgą gospodarczą • wykazuje przyczyny i skutki spowolnienia gospodarczego Japonii • przedstawia przyczyny duŜej gęstości zaludnienia na wyspie Honsiu • wskazuje na mapie Indie, wymienia nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy państw sąsiadujących • wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych oraz rzek Indii • omawia cechy środowiska przyrodniczego Indii • podaje liczbę ludności Indii • przedstawia uwarunkowania wysokiego przyrostu naturalnego w Indiach • wyjaśnia znaczenie terminu „zielona rewolucja” • opisuje poziom rozwoju rolnictwa Indii • charakteryzuje uwarunkowania rolnictwa Indii • wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duŜe pogłowie bydła • przedstawia czynniki rozwoju przemysłu w Indiach • wskazuje na mapie gospodarczej Indii wybrane ośrodki przemysłu high- tech • opisuje najwaŜniejsze cechy gospodarki Indii • opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach • wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa naleŜące do regionu Bliskiego Wschodu • opisuje połoŜenie geograficzne Bliskiego Wschodu • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa Bliskiego Wschodu i ich stolice oraz podaje ich nazwy • opisuje warunki naturalne Bliskiego Wschodu • opisuje cechy środowiska przyrodniczego i gospodarki Bliskiego Wschodu • charakteryzuje zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie • analizuje diagram ilustrujący zmiany liczby ludności Indii w XX i XXI wieku • wykazuje problemy związane ze stale zwiększającą się liczbą ludności w Indiach • opisuje system kastowy społeczeństwa Indii • analizuje cechy indyjskiego rolnictwa i formułuje wnioski • wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju nowoczesnych usług w Indiach • przewiduje społeczno-gospodarcze skutki eksplozji demograficznej w Indiach • wykazuje wpływ hinduizmu na Ŝycie i działalność ludzi • analizuje poziom rozwoju gospodarczego Indii • uzasadnia lokalizację okręgów przemysłowych w Indiach • wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii w Indiach • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych w Indiach • wymienia nazwy bogactw mineralnych Indii • wskazuje warunki przyrodnicze Bliskiego Wschodu niekorzystne dla działalności gospodarczej człowieka • analizuje rozmieszczenie, zasoby i wydobycie ropy naftowej na Bliskim Wschodzie na podstawie map tematycznych i danych statystycznych • wykazuje korzyści gospodarcze i społeczne wynikające z eksportu ropy naftowej oraz produktów powstałych w wyniku jej przetworzenia • analizuje wartość PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca w wybranych krajach Bliskiego Wschodu i formułuje wnioski • charakteryzuje Bliski Wschód pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu rozwoju gospodarczego • wymienia nazwy państw, na których obszarze znajdują się najbogatsze • analizuje skutki konfliktów na Bliskim zasoby ropy naftowej Wschodzie • uzasadnia tezę, Ŝe konflikty na Bliskim • wyjaśnia znaczenie terminu „OPEC” Wschodzie mają wpływ na globalną • charakteryzuje region Bliskiego gospodarkę Wschodu pod kątem kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów na Bliskim Wschodzie objętych konfliktami zbrojnymi • opisuje cechy kultury islamskiej Europa Europa Uczeń: Uczeń: • wskazuje na mapie świata Europę • opisuje połoŜenie geograficzne Europy i jej granice • określa połoŜenie geograficzne Europy na podstawie mapy ogólno • oblicza rozciągłość południkową i równoleŜnikową Europy geograficznej • charakteryzuje linię brzegową Europy • wykazuje następstwa południkowej na podstawie mapy i równoleŜnikowej rozciągłości Europy • wskazuje na mapie wybrane niziny, • porównuje linię brzegową Europy z wyŜyny i góry Europy oraz wymienia linią brzegową innych kontynentów ich nazwy • wykazuje związki między budową geologiczną • opisuje cechy ukształtowania powierzchni Europy na podstawie a ukształtowaniem pionowym Europy mapy • porównuje ukształtowanie powierzchni Europy z ukształtowaniem powierzchni • porównuje średnią wysokość Europy ze średnią wysokością innych innych kontynentów kontynentów • przedstawia genezę powstania gór w Europie • wykazuje typowo nizinny charakter ukształtowania powierzchni Europy na • wyjaśnia wpływ zlodowaceń na rzeźbę podstawie mapy powierzchni Europy • przedstawia czynniki geograficzne • wyjaśnia wpływ działalności rzek na wpływające na klimat Europy rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia znaczenie terminu • wykazuje wpływ czynników „kontynentalizm klimatu” geograficznych na cechy klimatu Europy • opisuje klimat Europy na podstawie mapy • wyjaśnia zaleŜności między typem klimatu a występowaniem roślinności • charakteryzuje wybrane strefy roślinne Europy • wyjaśnia genezę wybranych europejskich jezior • wskazuje na mapie wybrane europejskie rzeki i jeziora oraz wymienia ich nazwy • opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych na podstawie mapy • analizuje przyczyny rozpadu ZSRR i • omawia przemiany polityczne w Jugosławii Europie po 1989 roku • wyjaśnia znaczenie terminu • wyjaśnia przyczyny zmian na mapie politycznej Europy po 1989 roku „suwerenność” • wykazuje znaczenie procesów • wyjaśnia skutki rozpadu ZSRR • wymienia nazwy wybranych krajów Europy i ich stolic • wskazuje najmniejsze i największe państwa Europy pod względem powierzchni i liczby ludności na mapie politycznej Europy • wskazuje na mapie kraje połoŜone zarówno w Europie, jak i Azji oraz podaje ich nazwy • opisuje liczbę ludności Europy na tle ludności świata • przedstawia zmiany liczby ludności w latach 2000–2007 w Europie • opisuje przyczyny niskiego przyrostu naturalnego w Europie • analizuje przyczyny i skutki niskiego przyrostu naturalnego • wymienia nazwy krajów o najniŜszym i najwyŜszym współczynniku przyrostu naturalnego w Europie • porównuje współczynnik przyrostu naturalnego w wybranych krajach Europy • analizuje liczbę ludności powyŜej 65 roku Ŝycia w wybranych krajach • opisuje czynniki wpływające na długość Ŝycia w Europie • opisuje odmiany człowieka zamieszkujące Europę • opisuje nazwy rodzin językowych, do których naleŜą języki europejskie • opisuje przykłady zróŜnicowania kulturowego mieszkańców Europy • opisuje, na podstawie map tematycznych, zróŜnicowanie regionalne, kulturowe, wyznaniowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy • wskazuje na mapie obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia w Europie oraz wymienia ich nazwy • omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie • wskazuje na mapie największe miasta Europy i wymienia ich nazwy C • wyjaśnia znaczenie terminu „metropolia” i wymienia przykłady europejskich metropolii integracyjnych zachodzących w Europie • opisuje cele i zadania Unii Europejskiej • wyróŜnia regiony geopolityczne Europy i uzasadnia ich powstanie • przedstawia terytoria zaleŜne wybranych krajów • porównuje wartość współczynnika przyrostu naturalnego z odsetkiem ludności powyŜej 65 roku Ŝycia w Europie i formułuje wnioski • analizuje prognozy zmian demograficznych w Europie • wyjaśnia przyczyny starzenia się europejskich społeczeństw • wykazuje konsekwencje starzenia się społeczeństw europejskich • wyjaśnia przyczyny i skutki wydłuŜania się średniej długości Ŝycia w Europie • analizuje problemy demograficzne Europy i formułuje wnioski • analizuje zróŜnicowanie wskaźnika urbanizacji w krajach Europy • omawia główne cechy połoŜenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie Londynu jako światowej metropolii • uzasadnia, Ŝe Europa charakteryzuje się warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi korzystnymi dla osadnictwa • charakteryzuje środowisko przyrodnicze krajów Europy Północnej • wyjaśnia, dlaczego porty morskie połoŜone za kołem podbiegunowym nie zamarzają • wykazuje zaleŜności między warunkami klimatycznymi a typową roślinnością Europy Północnej • wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a • wyjaśnia, dlaczego Londyn jest nazywany „miastem świata” • wyjaśnia znaczenie terminu „kraje skandynawskie pokazuje je na mapie • opisuje warunki przyrodnicze Europy Północnej niesprzyjające działalności człowieka • wyjaśnia łagodzący wpływ prądu morskiego na cechy klimatu Europy Północnej • przedstawia wykorzystanie surowców odnawialnych w produkcji energii • wyjaśnia znaczenie terminu „okres wegetacyjny” • charakteryzuje rolnictwo Europy Północnej • wykazuje znaczenie połoŜenia Skandynawii i omawia sposoby wykorzystania mórz • analizuje wielkość połowów ryb w wybranych krajach świata i krajach Europy Północnej • wyjaśnia znaczenie terminu „kraje alpejskie” i „śródziemnomorskie” • wskazuje kraje alpejskie i śródziemnomorskie ich stolice na mapie ogólnogeograficznej oraz podaje ich nazwy • opisuje warunki klimatyczne w Alpach i nad Morzem Śródziemnym • wyjaśnia uwarunkowania występowania lodowców górskich w Alpach • wyjaśnia termin „granica wiecznego śniegu” • charakteryzuje piętra klimatycznoroślinne w Alpach • opisuje rzeźbę Alp • wyjaśnia występowanie wielu źródeł rzek europejskich w Alpach • opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich • wskazuje na mapie największe miasta krajów alpejskich i wymienia ich nazwy • przedstawia turystyczną atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego • opisuje przykłady atrakcji turystycznych południowej Europy • • • • • głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego analizuje i ocenia strukturę uŜytkowania ziemi w Europie Północnej ocenia poziom Ŝycia mieszkańców Europy Północnej wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności w Europie Północnej charakteryzuje zjawisko odpływu ludności z obszarów północnej Skandynawii przedstawia walory turystyczne krajów Europy Północnej • wykazuje atrakcyjność przyrodniczą Europy Południowej • wykazuje związki między rozwojem turystyki a warunkami przyrodniczymi i dziedzictwem kulturowym • wykazuje turystyczną atrakcyjność regionu śródziemnomorskiego • opisuje wybrane atrakcje turystyczne regionu • analizuje infrastrukturę turystyczną i jej znaczenie w rozwoju turystyki Europy Południowej • ocenia rolę turystyki w rozwoju gospodarczym krajów Europy Południowej • wykazuje zaleŜności między wielkością ruchu turystycznego a przychodami wybranych krajów śródziemnomorskich oraz formułuje wnioski • analizuje czynniki decydujące o rozwoju sektora finansowego w Szwajcarii • wykazuje wpływ gór na środowisko przyrodnicze i gospodarkę krajów alpejskich • ocenia warunki rozwoju • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę jej stolicy • opisuje połoŜenie geograficzne Francji • opisuje czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunkujące rozwój rolnictwa we Francji • charakteryzuje warunki klimatycznoglebowe warunkujące rozwój rolnictwa we Francji • opisuje ukształtowanie terenu we Francji na podstawie mapy • wskazuje na mapie gospodarczej najwaŜniejsze regiony rolnicze Francji i charakteryzuje je • wymienia nazwy roślin uprawianych we Francji • analizuje wielkość plonów pszenicy i buraków cukrowych w wybranych krajach • opisuje produkty charakterystyczne dla Francji • opisuje Wspólną Politykę Rolną krajów Unii Europejskiej • identyfikuje cechy rolnictwa towarowego • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje je na mapie ogólno geograficznej • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, wymienia nazwę stolicy tego państwa oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących • określa połoŜenie geograficzne Niemiec na mapie ogólno geograficznej • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne oraz najwaŜniejsze rzeki Niemiec i wymienia ich nazwy • przedstawia czynniki dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec • przedstawia udział przemysłu w strukturze PKB Niemiec • przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze • • • • • • • • hydroenergetyki krajów alpejskich analizuje strukturę uŜytkowania ziemi we Francji wykazuje wpływ czynników poza przyrodniczych na wielkość produkcji roślinnej i zwierzęcej we Francji wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie upraw we Francji wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji, związek między warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej dowodzi, Ŝe francuskie rolnictwo jest wysoko rozwinięte ocenia, na podstawie danych statystycznych, miejsce Francji w produkcji rolnej w Europie wykazuje, Ŝe przemysł środków transportu ma duŜe znaczenie dla gospodarki Francji ukazuje dziedzictwo kulturowe krajów Śródziemnomorskich • wykazuje wysoki poziom rozwoju gospodarczego Niemiec na podstawie wartości PKB i struktury zatrudnienia • wykazuje wysoki poziom rozwoju przemysłu, rolnictwa i usług w Niemczech • wykazuje znaczenie usług w gospodarce Niemiec • analizuje działania Niemiec na rzecz ochrony środowiska • opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa Niemiec • analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu przetwórczego i formułuje wnioski • dowodzi, Ŝe Niemcy znajdują się w ścisłej czołówce najlepiej rozwiniętych państw świata • przedstawia przyczyny spadku tempa rozwoju gospodarczego Niemiec na początku XXI wieku • wyjaśnia przyczyny i skutki ujemnego przemysłu Zagłębia Ruhry • • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy i Słowację, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • opisuje połoŜenie geograficzne Słowacji i Czech na mapie ogólno geograficznej • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i najwaŜniejsze rzeki Czech i Słowacji oraz wymienia ich nazwy • przedstawia wspólne cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji • opisuje zasoby bogactw naturalnych Czech i Słowacji • opisuje atrakcje Czech i Słowacji przyciągające turystów • • • • • • • • • • • • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Litwę, Białoruś i Ukrainę, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • opisuje połoŜenie geograficzne Litwy, Białorusi i Ukrainy • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne oraz najwaŜniejsze rzeki Litwy, Białorusi i Ukrainy • charakteryzuje i porównuje, na podstawie róŜnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Litwy, Białorusi i Ukrainy • przedstawia cechy gospodarki Litwy, • • • • • • • przyrostu naturalnego w Niemczech analizuje przyczyny migracji ludności do Niemiec opisuje przyczyny rozpadu Czechosłowacji charakteryzuje i porównuje, na podstawie róŜnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Czech i Słowacji wykazuje podobieństwa i róŜnice w gospodarce Czech i Słowacji porównuje strukturę PKB oraz strukturę zatrudnienia Czech i Słowacji porównuje tempo rozwoju gospodarczego Czech i Słowacji oraz formułuje wnioski porównuje środowisko społecznogospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski analizuje demograficzne podobieństwa i róŜnice Czech i Słowacji wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi Czech i Słowacji wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Czechy i Słowację przedstawia problemy społeczności romskiej zamieszkującej Słowację projektuje tygodniowy pobyt na Słowacji uwzględniając walory środowiska przyrodniczego i kulturowego analizuje historię powstania Litwy, Ukrainy i Białorusi porównuje poziom rozwoju gospodarczego Litwy, Białorusi i Ukrainy ocenia zasoby bogactw mineralnych Litwy, Białorusi i Ukrainy opisuje uwarunkowania rozwoju gospodarki Litwy wyjaśnia przyczyny słabego rozwoju gospodarczego Białorusi opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa na Ukrainie wyjaśnia przyczyny kryzysu gospodarczego na Ukrainie po • • • • • Białorusi i Ukrainy przedstawia współczesne przemiany gospodarcze Ukrainy opisuje najwaŜniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego tych państw przedstawia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego na Białorusi, Litwie i Ukrainie opisuje problemy demograficzne Białorusi, Litwy i Ukrainy wyjaśnia znaczenie terminu „depopulacja” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Rosję i podaje nazwę jej stolicy • określa połoŜenie geograficzne Rosji na mapie ogólnogeograficznej • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne, rzeki i jeziora Rosji oraz podaje ich nazwy • omawia cechy ukształtowania powierzchni Rosji • charakteryzuje strefy klimatycznoroślinne Rosji • opisuje najwaŜniejsze cechy środowiska przyrodniczego Rosji • wyjaśnia znaczenie terminu „wieloletnia zmarzlina” • opisuje rozmieszczenie ludności w Rosji na podstawie mapy gęstości zaludnienia • przedstawia uwarunkowania niewielkiego zaludnienia na wschód od Uralu B • opisuje najwaŜniejsze problemy ludnościowe Rosji • opisuje przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w Rosji • przedstawia przyczyny spadku współczynnika urodzeń w Rosji • wyjaśnia przyczyny depopulacji w Rosji • opisuje zróŜnicowanie etniczne, językowe i religijne mieszkańców Rosji • opisuje główne cechy rosyjskiej • • • • • • • • • • • • • • • • • • • rozpadzie ZSRR wykazuje zróŜnicowanie gospodarcze Litwy, Ukrainy i Białorusi omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły w tych krajach analizuje współczynnik przyrostu naturalnego na Białorusi, Litwie i Ukrainie i formułuje wnioski wykazuje przyczyny i skutki depopulacji na Białorusi, Litwie i Ukrainie przedstawia działania rządów Litwy, Białorusi i Ukrainy mające na celu zahamowanie depopulacji opisuje atrakcje turystyczne Krymu wykazuje konsekwencje przyrodnicze duŜej rozciągłości równoleŜnikowej i południkowej Rosji charakteryzuje i porównuje, na podstawie róŜnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Rosji wskazuje na mapie obszary występowania wieloletniej zmarzliny wykazuje zróŜnicowanie przyrodnicze Rosji wykazuje zróŜnicowanie warunków przyrodniczych i ich wpływ na rozmieszczenie ludności i działalność gospodarczą w Rosji analizuje zmiany przyrostu naturalnego w Rosji i formułuje wnioski przewiduje skutki depopulacji w Rosji wyjaśnia przyczyny i skutki spadku średniej długości Ŝycia wśród męŜczyzn w Rosji wykazuje zróŜnicowanie narodowościowe i kulturowe społeczeństwa rosyjskiego opisuje uwarunkowania rozwoju przemysłu w Rosji wykazuje, Ŝe gospodarka Rosji ma charakter surowcowy analizuje strukturę eksportu Rosji i formułuje wnioski omawia najwaŜniejsze problemy rosyjskiego rolnictwa gospodarki • wymienia nazwy bogactw naturalnych Rosji • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów o duŜej koncentracji przemysłu w Rosji • wykazuje zróŜnicowanie gospodarcze Rosji • wyjaśnia rolę Rosji w światowej gospodarce i polityce • uzasadnia tezę, Ŝe Rosja jest krajem o wielkich moŜliwościach gospodarczych • przedstawia przyczyny dysproporcji społecznych w Rosji Geografia - klasa III Wymagania Poziom podstawowy Poziom ponadpodstawowy PołoŜenie oraz środowisko przyrodnicze PołoŜenie oraz środowisko przyrodnicze Polski Polski Uczeń: Uczeń: • wskazuje Polskę na • określa połoŜenie matematyczne Polski ogólnogeograficznej mapie Europy na podstawie mapy ogólnogeograficznej • charakteryzuje na podstawie mapy połoŜenie Polski na świecie i w • oblicza rozciągłość równoleŜnikową i Europie południkową Polski • wymienia nazwy skrajnych punktów • opisuje połoŜenie Polski i wskazuje je na mapie fizycznogeograficzne, polityczne i matematyczne Polski, korzystając z • wymienia nazwy państw sąsiadujących map: Polski, Europy oraz świata z Polską i wskazuje te państwa na mapie ogólnogeograficznej • opisuje połoŜenie własnego regionu na podstawie ogólnogeograficznej mapy • wymienia cechy połoŜenia Polski Polski • wymienia zalety połoŜenia Polski • opisuje zasięg wód terytorialnych na • opisuje na podstawie mapy podstawie mapy Polski ogólnogeograficznej przebieg granicy • opisuje granice Polski na podstawie lądowej Polski ogólnogeograficznej mapy Polski i • opisuje granicę morską na mapie danych statystycznych ogólnogeograficznej • oblicza róŜnice czasu słonecznego • wymienia nazwy głównych jednostek między skrajnymi punktami Polski tektonicznych Polski i wskazuje te • ocenia połoŜenie Polski w Europie i na jednostki na mapie geologicznej świecie • opisuje na podstawie tabeli • charakteryzuje główne jednostki stratygraficznej najwaŜniejsze tektoniczne Polski wydarzenia geologiczne na terenie Polski • wykazuje związki między budową geologiczną a dziejami geologicznymi • wymienia nazwy er, w których wystąpiły ruchy górotwórcze • analizuje uwarunkowania powstawania gór w Polsce • wymienia nazwy górotworów kaledońskich, hercyńskich i alpejskich • przyporządkowuje nazwy pasm oraz wskazuje je na mapie Polski górskich do nazw orogenez, w których te góry powstawały • opisuje proces powstawania węgla kamiennego • rozpoznaje rodzaje węgla i charakteryzuje warunki, w których powstawał węgiel kamienny • wymienia nazwy zlodowaceń i wskazuje ich zasięg na mapie Polski • rozpoznaje na schematach formy polodowcowe i wskazuje obszary ich występowania na mapie Polski • rozpoznaje górskie formy polodowcowe na schematach • wymienia czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski • wymienia cechy rzeźby powierzchni Polski • omawia cechy rzeźby powierzchni Polski na podstawie mapy hipsometrycznej Polski • wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy regionów geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni i wskazuje te regiony na mapie Polski • wymienia nazwy punktów najwyŜej i najniŜej połoŜonych w Polsce i wskazuje te punkty na mapie • odczytuje z mapy hipsometrycznej wysokości względne i bezwzględne • charakteryzuje poszczególne pasy ukształtowania powierzchni w Polsce • rozróŜnia przedstawione na ilustracjach formy rzeźby terenu • wymienia nazwy skał występujących w Polsce • rozpoznaje na podstawie fotografii lub okazów główne rodzaje skał występujących w regionie i w Polsce • wskazuje na mapie Polski obszary występowania surowców mineralnych • klasyfikuje surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie • wymienia przykłady wykorzystania surowców mineralnych i skał w róŜnych dziedzinach Ŝycia człowieka • wykazuje znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących w regionie swojego zamieszkania • omawia uwarunkowania występowania zlodowaceń w Polsce • opisuje warunki powstania form polodowcowych • wyjaśnia genezę wybranych form polodowcowych • analizuje i porównuje cechy krajobrazów staro glacjalnego i młodo glacjalnego • wykazuje pasowość ukształtowania powierzchni Polski • wyjaśnia wpływ przeszłości geologicznej na ukształtowanie powierzchni Polski • wyjaśnia wpływ współczesnych procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Polski • charakteryzuje na podstawie mapy hipsometrycznej cechy rzeźby powierzchni Polski • porównuje cechy rzeźby terenu poszczególnych pasów ukształtowania powierzchni Polski • opisuje na podstawie krzywej hipsograficznej udział nizin, wyŜyn i gór w powierzchni Polski • oblicza róŜnice wysokości bezwzględnej, korzystając z mapy hipsometrycznej • klasyfikuje skały występujące w Polsce ze względu na ich pochodzenie • opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie skał powierzchniowych • opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie surowców mineralnych • wykazuje związek między budową geologiczną a występowaniem surowców mineralnych • opisuje i ocenia na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce • analizuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko • wymienia geograficzne czynniki wpływające na klimat Polski • wymienia nazwy mas powietrza napływających nad Polskę • odczytuje na mapach klimatycznych Polski przestrzenny rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych • opisuje cechy klimatu Polski oraz własnego regionu • opisuje cechy klimatu przejściowego B • odczytuje informacje przedstawione na klimatogramach • sporządza klimatogramy na podstawie danych liczbowych • wymienia nazwy termicznych pór roku występujących w Polsce • wymienia nazwy wiatrów lokalnych i podaje miejsca ich występowania • odczytuje z mapy długość okresu wegetacyjnego C • wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Polski • analizuje przebieg izoterm lipca i stycznia na mapach klimatycznych Polski • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróŜnicowania temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce • wykazuje wpływ mas powietrza napływających nad obszar Polski na kształtowanie się pogody • opisuje pogodę kształtowaną przez poszczególne masy powietrza napływające nad Polskę • wyjaśnia występowanie w Polsce termicznych pór roku • wykazuje przejściowość klimatyczną Polski • wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego w górach i bryzy morskiej nad Bałtykiem • wyjaśnia przyczyny zróŜnicowania przestrzennego długości okresu wegetacyjnego • porównuje klimat Polski z klimatem innych krajów Europy • opisuje zagroŜenia wynikające ze zmian klimatu w Polsce • klasyfikuje wody występujące w Polsce i wskazuje na mapie Polski nazwy głównych rzek oraz ich dopływów • wskazuje kanały na mapie Polski • wymienia nazwy wybranych jezior i wskazuje te jeziora na mapie Polski • opisuje typy genetyczne jezior Polski • opisuje wody występujących we własnym regionie • porównuje powierzchnie i głębokości wybranych jezior • klasyfikuje wody podziemne • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie gospodarcze wód podziemnych • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Europy połoŜenie Morza Bałtyckiego • wymienia nazwy największych zatok, wysp, cieśnin oraz głębin Morza Bałtyckiego i wskazuje je na mapie • wymienia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy geograficzne Morza Bałtyckiego • przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego • przedstawia właściwości fizyczne wód Bałtyku • omawia znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego • omawia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku • opisuje cechy sieci rzecznej w Polsce • uzasadnia asymetrię dorzeczy Wisły i Odry i wyjaśnia przyczyny jej powstania • opisuje genezę mis jeziornych występujących w Polsce • analizuje kształt i głębokość wybranych jezior w Polsce • opisuje funkcje sztucznych jezior zaporowych • wyjaśnia znaczenie gospodarcze wód powierzchniowych • wykazuje znaczenie gospodarcze kanałów • wykazuje znaczenie wód leczniczych • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie wód mineralnych • ocenia stopień i sposoby wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych w Polsce • wykazuje związki między budową geologiczną, rzeźbą powierzchni, klimatem i stosunkami wodnymi w Polsce • omawia genezę Morza Bałtyckiego • omawia cechy fizyczne wód Morza Bałtyckiego • wyjaśnia zróŜnicowanie zasolenia i temperatury wody w Bałtyku • wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego • wyjaśnia przyczyny degradacji wód Morza Bałtyckiego • proponuje sposoby ochrony wód Bałtyku • charakteryzuje typy genetyczne gleb • opisuje czynniki glebotwórcze występujących w Polsce • klasyfikuje gleby w Polsce • opisuje cechy gleb występujących w • opisuje za pomocą mapy gleb Polsce rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb w Polsce • ocenia wartość uŜytkową gleb w Polsce • rozróŜnia typy gleb ze względu na ich Ŝyzność • analizuje profile glebowe • wymienia nazwy gleb występujących • wyjaśnia przyczyny degradacji gleb i we własnym regionie wymienia sposoby jej zapobiegania • wyjaśnia znaczenie gospodarcze gleb • wyjaśnia zaleŜności między klimatem a szatą roślinną • wymienia nazwy formacji roślinnych występujących w Polsce • wykazuje zaleŜności między składem gatunkowym lasów a warunkami • określa na podstawie diagramu skład klimatycznymi i glebowymi gatunkowy lasów w Polsce • ocenia lesistość Polski na podstawie • rozpoznaje typy zbiorowisk roślinnych mapy tematycznej i danych w Polsce statystycznych • rozpoznaje wybrane gatunki roślin i • porównuje zbiorowiska leśne na zwierząt przedstawione na fotografiach obszarach nizinnych i w górach • opisuje na podstawie mapy • charakteryzuje na podstawie schematu rozmieszczenie kompleksów leśnych w typy zbiorowisk leśnych w zaleŜności Polsce od podłoŜa • opisuje funkcje lasów w Polsce • opisuje świat roślin i zwierząt w Polsce i swoim regionie Obszar, ludność i urbanizacja w Polsce Obszar, ludność i urbanizacja w Polsce Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminów: „powiat • analizuje znaczenie podziału administracyjnego grodzki”, „powiat ziemski”, „gmina”, „wojewoda”, „prezydent”, „burmistrz”, • wyjaśnia trójstopniowy podział władz „starosta”, „wójt”, „demografia”, administracyjnych „przyrost naturalny”, „przyrost • opisuje kompetencje poszczególnych rzeczywisty”, „struktura wiekowa szczebli administracji samorządowej społeczeństwa”, „gęstość zaludnienia”, „migracja”, „naród”, „państwo wielonarodowościowe”, „państwo jednolite narodowościowo”, „mniejszość narodowa”, „mniejszość etniczna”, „społeczność etniczna”, „stopa bezrobocia” „urbanizacja”, „wskaźnik urbanizacji”, „wieś”, „miasto”, „aglomeracja” • opisuje podział administracyjny Polski • wymienia nazwy województw oraz ich stolice i wskazuje je na mapie administracyjnej Polski • opisuje zadania poszczególnych szczebli administracji samorządowej • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności Polski po 1946 roku • opisuje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności w Polsce • wymienia nazwy regionów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym w Polsce • opisuje czynniki wpływające na niską wartość przyrostu naturalnego w Polsce • porównuje na podstawie danych liczbowych długość Ŝycia w Polsce z długością Ŝycia w innych krajach • opisuje strukturę płci i wieku na podstawie danych statystycznych oraz piramidy płci i wieku ludności Polski • odczytuje z róŜnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego • opisuje obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskazuje te obszary na mapie Polski • omawia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce • charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróŜnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wymienia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce • wykazuje zmiany przyrostu naturalnego w Polsce od zakończenia II wojny światowej do dziś na podstawie danych statystycznych • analizuje okresy wyŜu i niŜu demograficznego w Polsce oraz formułuje wnioski • wykazuje przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach • oblicza współczynniki przyrostu naturalnego i rzeczywistego w Polsce • porównuje na podstawie danych statystycznych współczynnik przyrostu naturalnego w miastach i wsiach Polski • analizuje piramidę płci i wieku ludności Polski • prognozuje zmiany liczby ludności w Polsce • porównuje gęstość zaludnienia w swoim regionie z gęstością zaludnienia innych regionów Polski • charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróŜnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te róŜnice, uwzględniając czynniki przyrodnicze, historyczne i społeczno-ekonomiczne • analizuje przyczyny i skutki zróŜnicowania gęstości zaludnienia w wybranym regionie Polski • porównuje czynniki decydujące o rozwoju osadnictwa dawniej i współcześnie • ocenia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce • wyjaśnia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • opisuje główne kierunki migracji Polaków po II wojnie światowej • odczytuje z danych statystycznych wielkość migracji z Polski i do Polski • opisuje dawne i współczesne kierunki migracji wewnętrznych w Polsce • opisuje przyczyny migracji poszczególnych grup ludności w Polsce • wymienia przyczyny rozwoju terenów podmiejskich • wymienia przyczyny migracji zagranicznych Polaków • wyjaśnia przyczyny wzrostu przyrostu rzeczywistego w Polsce w ostatnich latach • wymienia nazwy krajów, do których migrują Polacy i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • wyjaśnia, dlaczego Polska jest krajem niemal jednolitym narodowościowo • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę • opisuje regiony zamieszkiwane przez mniejszości narodowe i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy mniejszości etnicznych i opisuje ich rozmieszczenie na mapie Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę wyznaniową ludności Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce • opisuje skutki migracji z Polski i do Polski • ocenia wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby i rozmieszczenie ludności Polski • oblicza saldo migracji w Polsce • omawia przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast w Polsce • omawia przyczyny ujemnego salda migracji zewnętrznych w Polsce • wyjaśnia przyczyny głównych kierunków współczesnych migracji zewnętrznych Polaków • opisuje skutki migracji zewnętrznych z punktu widzenia interesów Polski • oblicza przyrost rzeczywisty ludności Polski • wykazuje zróŜnicowanie struktury narodowościowej Polski przed II wojną światową i obecnie • analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce • opisuje zróŜnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski • wyszukuje informacje o dorobku kulturowym wybranych mniejszości etnicznych • charakteryzuje dorobek kulturowy, gospodarczy i naukowy wybranych grup etnicznych • omawia strukturę zatrudnienia w wybranych województwach • wymienia nazwy województw o najwyŜszym zatrudnieniu w usługach oraz wskazuje je na mapie Polski • wymienia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce • opisuje zróŜnicowanie stopy bezrobocia w wybranych województwach i porównuje je ze swoim województwem • wyjaśnia przyczyny emigracji zarobkowej Polaków • wymienia aktualne, główne problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia przyczyny zmian struktury zatrudnienia ludności • porównuje strukturę zatrudnienia w swoim województwie oraz innych województwach i formułuje wnioski • omawia przyczyny zróŜnicowania struktury zatrudnienia w wybranych województwach Polski • wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia w latach 1930–2008 w Polsce • oblicza stopę bezrobocia w Polsce • wyjaśnia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce oraz migracji zarobkowej wybranych grup zawodowych • analizuje stopę bezrobocia w wybranych województwach oraz swoim regionie i formułuje wnioski • prognozuje zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce • wymienia cechy polskich miast • wymienia czynniki, które miały wpływ na intensywność urbanizacji w Polsce • wyjaśnia przyczyny urbanizacji w Polsce • odczytuje z danych statystycznych wskaźniki urbanizacji dla wybranych województw • omawia na podstawie danych statystycznych wskaźnik urbanizacji w Polsce w latach 1950–2008 • wymienia nazwy obszarów najbardziej zurbanizowanych w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski • wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce • opisuje miasta Polski według grup wielkościowych • opisuje funkcje miast Polski na wybranych przykładach • porównuje rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz zamieszkiwanym regionie • rozróŜnia typy aglomeracji w Polsce • wymienia nazwy aglomeracji miejskich i wskazuje je na mapie Polski • wyjaśnia róŜnice między miastem a wsią • omawia problemy mieszkańców duŜych miast • porównuje wskaźnik urbanizacji zamieszkiwanego województwa ze wskaźnikiem urbanizacji w wybranym województwie i formułuje wnioski • opisuje przyczyny zróŜnicowania urbanizacji w wybranych regionach Polski • oblicza wskaźnik urbanizacji w wybranych obszarach Polski i interpretuje go • porównuje wskaźnik urbanizacji w Polsce oraz innych krajach i wymienia przyczyny jego zróŜnicowania • ocenia wpływ migracji ludności ze wsi do miast na proces urbanizacji • analizuje i ocenia na podstawie mapy ogólnogeograficznej rozmieszczenie duŜych miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wykazuje róŜnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną • omawia problemy mieszkańców duŜych miast Rolnictwo w Polsce Rolnictwo w Polsce Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminów: • ocenia warunki przyrodnicze rozwoju „struktura uŜytkowania ziemi”, „uŜytki rolnictwa w Polsce rolne”, „grunty orne”, „struktura • ocenia warunki pozaprzyrodnicze upraw”, „plony”, „zbiory”, „areał”, rozwoju rolnictwa w Polsce „hodowla zwierząt”, „pogłowie”, • ocenia strukturę uŜytkowania ziemi w „obsada” Polsce i porównuje ją ze strukturą w • opisuje na podstawie map innych krajach Europy tematycznych warunki przyrodnicze • wyjaśnia przyczyny przestrzennego rozwoju rolnictwa w Polsce zróŜnicowania wielkości gospodarstw • przedstawia warunki pozaprzyrodnicze rolnych rozwoju rolnictwa • przedstawia skutki rozdrobnienia • wyróŜnia na podstawie danych gospodarstw rolnych w Polsce statystycznych główne cechy struktury • porównuje warunki rozwoju rolnictwa uŜytkowania ziemi oraz wielkości i w Polsce z warunkami w własności gospodarstw rolnych w województwie, w którym mieszka i Polsce formułuje wnioski • opisuje na podstawie danych • ukazuje zmiany w polskim rolnictwie statystycznych poziom mechanizacji i po wstąpieniu Polski do Unii chemizacji rolnictwa w Polsce Europejskiej • wyjaśnia wpływ polityki rolnej państwa na poziom rolnictwa w Polsce • wymienia nazwy obszarów o najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych rozwoju rolnictwa i wskazuje te obszary na mapie Polski • opisuje czynniki ograniczające rozwój rolnictwa • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych w Polsce • wyróŜnia główne cechy struktury zasiewów w Polsce na podstawie analizy map, wykresów i danych liczbowych • omawia czynniki warunkujące rozmieszczenie upraw w Polsce • wymienia nazwy obszarów upraw wybranych roślin i wskazuje te obszary na mapie tematycznej Polski • omawia na podstawie map tematycznych rozmieszczenie wybranych roślin uprawnych w Polsce • wymienia cele hodowli zwierząt w Polsce • opisuje główne kierunki produkcji zwierzęcej w Polsce • wyróŜnia główne cechy struktury hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów, danych liczbowych • omawia znaczenie hodowli drobiu, koni i owiec w Polsce • opisuje pogłowie bydła i trzody chlewnej w Polsce w wybranych latach • wskazuje przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce • wymienia nazwy obszarów hodowli wybranych zwierząt w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski • wyjaśnia znaczenie produkcji roślinnej w wyŜywieniu ludności kraju • wyjaśnia przyczyny zróŜnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) w Polsce • wyjaśnia związek między Ŝyznością gleb a rodzajem upraw • uzasadnia zróŜnicowanie natęŜenia upraw roślin w wybranych rejonach • porównuje plony i zbiory wybranych roślin w Polsce i innych krajach na podstawie danych statystycznych oraz formułuje wnioski • wyjaśnia znaczenie produkcji zwierzęcej w wyŜywieniu ludności kraju • wymienia przyczyny zróŜnicowania w rozmieszczeniu hodowli bydła i trzody chlewnej w Polsce • ocenia strukturę hodowli zwierząt gospodarskich w Polsce • wyjaśnia przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce • ocenia towarowość polskiego rolnictwa Przemysł w Polsce Uczeń: • analizuje przyczyny i skutki prywatyzacji oraz restrukturyzacji przemysłu w Polsce • ocenia gospodarcze korzyści i przedstawia funkcje przemysłu społeczne skutki restrukturyzacji i dokonuje podziału przemysłu na sekcje prywatyzacji przemysłu i działy • wyjaśnia związki między lokalizacją przedstawia gospodarcze korzyści i przemysłu a warunkami naturalnymi, społeczne skutki restrukturyzacji rynkiem zbytu, szlakami przemysłu komunikacyjnymi i potencjałem ludzkim przedstawia przemiany w strukturze • wyjaśnia przyczyny przestrzennego produkcji w Polsce zróŜnicowania lokalizacji okręgów opisuje najlepiej rozwijające się przemysłowych w Polsce obecnie działy produkcji przemysłowej • omawia korzyści i negatywne skutki w Polsce i zamieszkiwanym regionie koncentracji przemysłu opisuje znaczenie inwestycji • uzasadnia potrzebę restrukturyzacji zagranicznych w Polsce przemysłu w wybranych okręgach opisuje czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych przemysłowych w Polsce • omawia cele tworzenia specjalnych opisuje na wybranych przykładach stref ekonomicznych czynniki lokalizacji przemysłu • omawia społeczne i gospodarcze wymienia nazwy okręgów korzyści utworzenia specjalnych stref przemysłowych i wskazuje te okręgi na ekonomicznych mapie Polski • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących wyjaśnia przyczyny największej w przemyśle w Polsce i koncentracji przemysłu na południu zamieszkiwanym regionie Polski • uzasadnia potrzebę rozwijania nowoczesnych działów produkcji przemysłowej Przemysł w Polsce Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminów: „górnictwo”, „okręg przemysłowy”, „infrastruktura przemysłowa” • • • • • • • • • • • klasyfikuje surowce mineralne • wymienia nazwy obszarów wydobywania wybranych surowców mineralnych i wskazuje te obszary na mapie Polski • odczytuje z danych statystycznych wielkość wydobycia wybranych surowców w Polsce • sporządza diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców mineralnych • opisuje przyczyny spadku wydobycia węgla kamiennego • klasyfikuje elektrownie • opisuje źródła energii wykorzystywanych w Polsce • przedstawia na podstawie róŜnych danych strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce • odczytuje z danych statystycznych i diagramów wielkość produkcji energii elektrycznej • opisuje strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni • opisuje czynniki lokalizacji wybranych elektrowni w Polsce • wymienia nazwy wybranych elektrowni cieplnych i wodnych oraz wskazuje te elektrownie na gospodarczej mapie Polski • wymienia wady i zalety poszczególnych rodzajów elektrowni • opisuje alternatywne źródła energii wykorzystywanych w Polsce • wyjaśnia znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • ocenia zasoby surowców mineralnych w Polsce na podstawie danych statystycznych • analizuje strukturę wydobycia wybranych surowców mineralnych • porównuje wielkość wydobycia poszczególnych surowców mineralnych w Polsce z wielkością wydobycia w innych krajach • analizuje diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców mineralnych w Polsce • wykazuje zaleŜności między lokalizacją kopalni a rozmieszczeniem zakładów przetwarzających wydobywane surowce mineralne • wykazuje potrzebę racjonalnego wykorzystania surowców mineralnych w Polsce • ocenia strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni w Polsce i formułuje wnioski • wyjaśnia przyczyny i skutki dominacji energetyki cieplnej w Polsce • opisuje wykorzystanie wód płynących do produkcji energii elektrycznej w Polsce • wykazuje korzyści z wykorzystywania niekonwencjonalnych źródeł energii w Polsce • przedstawia i ocenia wpływ przemysłu energetycznego na stan środowiska przyrodniczego Polski • wykazuje korzyści z wykorzystywania alternatywnych źródeł energii Usługi w Polsce Usługi w Polsce Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminów: • opisuje zmiany na rynku usług w „usługi”, „komunikacja”, „transport”, Polsce „obwodnica”, „nośność”, „ładunki • wykazuje znaczenie usług w tworzeniu masowe”, „łączność”, „handel PKB zagraniczny”, „import”, „eksport”, • wykazuje związki między rozwojem „saldo bilansu handlu zagranicznego”, gospodarczym a usługami „turystyka”, „walory turystyczne”, • wyjaśnia szybki rozwój wybranych „infrastruktura turystyczna” usług w Polsce i zamieszkiwanym regionie • klasyfikuje usługi • wyjaśnia zróŜnicowanie gęstości oraz • opisuje znaczenie usług we jakości sieci transportu współczesnej gospodarce Polski i samochodowego i kolejowego w swojego regionu Polsce na podstawie map • wymienia nazwy usług rozwijających tematycznych i danych statystycznych się w zamieszkiwanym regionie • analizuje przewóz ładunków i • wymienia przykłady działów usług pasaŜerów w Polsce według rodzajów rozwijających się i zanikających transportu • rozróŜnia rodzaje transportu • wyjaśnia potrzebę budowy • opisuje znaczenie poszczególnych nowoczesnych autostrad działów transportu lądowego w • opisuje bariery rozwoju transportu gospodarce kraju i swojego regionu samochodowego i kolejowego w • wskazuje na mapie Polski główne Polsce szlaki transportu lądowego • wykazuje wpływ gęstości oraz jakości • opisuje przestrzenne zróŜnicowanie sieci dróg kołowych i kolejowych na gęstości sieci kolejowej i dróg rozwój innych dziedzin działalności kołowych w Polsce gospodarczej w Polsce • uzasadnia konieczność modernizacji transportu lądowego w Polsce • wymienia przyczyny wzrostu znaczenia transportu samochodowego i przesyłowego w Polsce • wyjaśnia znaczenie transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego w gospodarce kraju • opisuje cechy transportu wodnego i lotniczego • przedstawia wielkość polskiej floty transportowej na podstawie danych statystycznych • wymienia nazwy morskich handlowych i pasaŜerskich portów w Polsce i wskazuje te porty na mapie Polski • wymienia nazwy głównych szlaków transportu śródlądowego i wskazuje te szlaki na mapie Polski • wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju transportu lotniczego w Polsce • wymienia nazwy polskich miast mających swoje lotniska i wskazuje te miasta na mapie Polski • opisuje rodzaje usług, które obejmuje łączność • wyjaśnia znaczenie łączności w gospodarce Polski i swojego regionu • określa przyczyny dynamicznego rozwoju Internetu i telefonii komórkowej w Polsce • porównuje liczbę abonentów telefonicznych w Polsce z liczbą abonentów w innych krajach Europy • porównuje liczbę uŜytkowników Internetu w Polsce z liczbą uŜytkowników Internetu w innych krajach Europy • omawia na przykładach znaczenie transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego w Polsce • wykazuje wady i zalety transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego • omawia znaczenie kanałów śródlądowych w Polsce • charakteryzuje handlowe porty morskie w Polsce ze względu na wielkości przeładunków • omawia międzynarodowy ruch pasaŜerski w polskich portach morskich • wykazuje wpływ transportu wodnego i lotniczego na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej • porównuje odległości oraz koszty przewozu towarów i pasaŜerów róŜnymi środkami transportu w Polsce • wykazuje związki między rozwojem gospodarczym a łącznością • wykazuje wpływ Internetu i telefonii komórkowej na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej • przedstawia przyczyny i skutki rozwoju nowoczesnych form łączności w Polsce • ocenia dostęp do Internetu w swoim województwie i wybranych województwach • wykazuje przyczyny i skutki rozwoju technologii informacyjnej • porównuje na podstawie danych statystycznych i mapy poziom rozwoju nowoczesnej łączności w Polsce i w wybranych krajach Europy • klasyfikuje turystykę ze względu na cel wyjazdów • wyjaśnia znaczenie turystyki w gospodarce Polski i swojego regionu • wyjaśnia przyczyny rozwoju turystyki w Polsce • wyjaśnia przyczyny wzrostu ruchu turystycznego po 1989 roku • podaje przykłady walorów turystycznych Polski • wymienia cele przyjazdów turystów zagranicznych do Polski • opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy regionów oraz ośrodków turystycznych o wysokich walorach turystycznych i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy regionów najczęściej odwiedzanych przez Polaków i wskazuje te regiony na mapie świata • opisuje atrakcje turystyczne wybranego regionu turystycznego w Polsce • wyjaśnia znaczenie handlu zagranicznego dla gospodarki Polski i w Ŝyciu codziennym • wykazuje korzyści handlu zagranicznego • wymienia nazwy państw będących głównymi partnerami handlowymi Polski i wskazuje je na mapie politycznej świata • wymienia nazwy towarów eksportowanych z Polski • wymienia nazwy towarów importowanych do Polski • opisuje bilans handlu zagranicznego w Polsce • wyjaśnia przyczyny ujemnego salda bilansu handlu zagranicznego • analizuje ruch turystyczny w Polsce na podstawie danych statystycznych • porównuje przyjazdy turystów i wpływy z turystyki w Polsce i wybranych krajach Europy • wykazuje znaczenie rozbudowy infrastruktury turystycznej dla rozwoju turystyki w Polsce • wykazuje na przykładach walory przyrodnicze i kulturowe Polski na podstawie róŜnych źródeł informacji geograficznej • ocenia walory turystyczne wybranych regionów Polski • wyjaśnia znaczenie turystyki krajowej jako źródła dochodu regionu i państwa • przedstawia przyczyny rozwoju turystyki zagranicznej Polaków • wykazuje potrzebę ochrony walorów turystycznych • omawia na podstawie danych statystycznych bilans handlu zagranicznego Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę towarową handlu zagranicznego • ocenia znaczenie handlu zagranicznego w Ŝyciu codziennym • analizuje dane liczbowe dotyczące bilansu handlu zagranicznego Polski w ostatnich latach i formułuje wnioski • proponuje sposoby uzyskania przez Polskę dodatniego bilansu handlowego Degradacja i ochrona środowiska w Polsce Degradacja i ochrona środowiska w Polsce Uczeń: Uczeń: • wyjaśnia znaczenie terminów • •opisuje skutki kwaśnych opadów „utylizacja”, „rekultywacja” • wyjaśnia przyczyny poprawy stanu czystości wód w Polsce w ostatnich • opisuje źródła zanieczyszczenia powietrza w Polsce latach • opisuje sposoby ograniczenia emisji • opisuje zróŜnicowanie regionalne gazów i pyłów do atmosfery w Polsce zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego w Polsce • wyjaśnia przyczyny powstawania kwaśnych opadów • wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i • wymienia źródła wytwarzania kulturowego w Polsce odpadów • proponuje sposoby zmniejszenia • wyjaśnia znaczenie segregacji śmieci zanieczyszczania środowiska • opisuje zagroŜenia wynikające ze odpadami wytwarzanymi przez składowania śmieci człowieka • opisuje źródła zanieczyszczania wód • •opisuje zadania prawnych form • opisuje klasy czystości wód w Polsce ochrony przyrody • wyjaśnia uwarunkowania zmniejszenia • opisuje osobliwości wybranych parków zanieczyszczenia wód w Polsce narodowych • rozróŜnia formy ochrony przyrody w • opisuje cele programu „Człowiek i Polsce Biosfera” • wymienia nazwy parków narodowych • uzasadnia konieczność ochrony w Polsce i wskazuje je na mapie Polski gatunkowej roślin i zwierząt • rozpoznaje i wymienia nazwy • uzasadnia konieczność ochrony gatunków roślin i zwierząt prawnie przyrody i krajobrazu w Polsce chronionych w Polsce • wymienia polskie organizacje działające na rzecz ochrony przyrody i opisuje ich zadania • wyjaśnia znaczenie współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony przyrody • proponuje konkretne działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce i we własnym regionie Regiony geograficzne Polski Regiony geograficzne Polski Uczeń: Uczeń: • wymienia nazwy i wskazuje główne • charakteryzuje na podstawie map regiony geograficzne na mapie tematycznych środowisko ogólnogeograficznej Polski przyrodnicze głównych regionów geograficznych pobrzeŜy • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski połoŜenie • opisuje wpływ zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na pobrzeŜy ukształtowanie powierzchni pobrzeŜy • wymienia nazwy regionów geograficznych pobrzeŜy i wskazuje je • wyjaśnia genezę Mierzei Wiślanej i na ogólnogeograficznej mapie Polski śuław Wiślanych • opisuje genezę wybrzeŜa klifowego • opisuje elementy krajobrazu pobrzeŜy • opisuje na podstawie map • opisuje krajobraz śuław Wiślanych tematycznych najwaŜniejsze cechy oraz gospodarcze wykorzystanie tego gospodarki pobrzeŜy oraz ich związek regionu z warunkami przyrodniczymi • ocenia moŜliwości rozwoju gospodarczego pobrzeŜy • wymienia nazwy najwaŜniejszych miast pobrzeŜy i wskazuje je na mapie • wykazuje związki między cechami Polski gospodarki pobrzeŜy a warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje wybrane miasta pasa pobrzeŜy • projektuje i opisuje na podstawie map • wymienia atrakcje turystyczne turystycznych i tematycznych trasę podróŜy po wybranym fragmencie pasa pobrzeŜy pobrzeŜy • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski połoŜenie • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko pojezierzy przyrodnicze pojezierzy • wymienia nazwy regionów geograficznych pojezierzy i wskazuje • charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze je na ogólnogeograficznej mapie Polski pojezierzy • wymienia nazwy elementów • wyjaśnia mechanizm powstawania krajobrazu pojezierzy cienia opadowego i jego wpływ na klimat pojezierzy • omawia cechy krajobrazu młodo glacjalnego • wyjaśnia zróŜnicowanie krajobrazu w pasie pojezierzy • opisuje cechy klimatu pojezierzy na podstawie klimatogramów • wykazuje związki między cechami gospodarki pojezierzy a warunkami • opisuje gleby pojezierzy przyrodniczymi • wymienia nazwy największych • przedstawia wpływ warunków kompleksów leśnych pojezierzy i naturalnych na rozwój turystyki w wskazuje te kompleksy na mapie pasie pojezierzy • określa walory obszarów leśnych • ocenia moŜliwości rozwoju pojezierzy gospodarczego pojezierzy • określa atrakcje turystyczne pasa • projektuje i opisuje na podstawie map pojezierzy turystycznych i tematycznych trasę • opisuje na podstawie map podróŜy po wybranym fragmencie tematycznych najwaŜniejsze cechy pojezierzy gospodarki pojezierzy oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • wymienia nazwy najwaŜniejszych miast pojezierzy i wskazuje je na mapie Polski • charakteryzuje główne miasta pojezierzy • wymienia nazwy regionów geograficznych Nizin Środkowopolskich i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski połoŜenie Nizin Środkowopolskich • wymienia nazwy elementów krajobrazu nizin • omawia cechy krajobrazu staro glacjalnego • wymienia nazwy największych kompleksów leśnych nizin i wskazuje je na mapie • określa atrakcje turystyczne Nizin Środkowopolskich • wymienia walory przyrodnicze parków narodowych połoŜonych na nizinach • opisuje na podstawie map tematycznych najwaŜniejsze cechy gospodarki Nizin Środkowopolskich oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • wymienia nazwy miast Nizin Środkowopolskich i wskazuje te miasta na mapie Polski • charakteryzuje główne miasta Nizin Środkowopolskich • uzasadnia, Ŝe Warszawa jest waŜnym ośrodkiem gospodarczym • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Nizin Środkowopolskich • charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze Nizin Środkowopolskich • charakteryzuje warunki glebowe na nizinach • wykazuje związki między cechami gospodarki Nizin Środkowopolskich a warunkami przyrodniczymi • ocenia moŜliwości rozwoju gospodarczego Nizin Środkowopolskich • przedstawia rolę Warszawy w rozwoju gospodarczym Polski • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróŜy po wybranym fragmencie nizin • wymienia nazwy regionów geograficznych wyŜyn i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski połoŜenie wyŜyn • wymienia nazwy elementów krajobrazu wyŜyn • opisuje uwarunkowania rozwoju przemysłu na WyŜynie Śląskiej • opisuje formy krasowych występujących na WyŜynie Krakowsko- Częstochowskiej • opisuje atrakcje przyrodnicze i kulturowe WyŜyny KrakowskoCzęstochowskiej • charakteryzuje warunki klimatycznoglebowe WyŜyny Sandomierskiej • opisuje atrakcje turystyczne WyŜyny Kieleckiej • przedstawia cechy krajobrazu WyŜyny Lubelskiej i Roztocza • charakteryzuje wybrane miasta wyŜyn • opisuje na podstawie map tematycznych najwaŜniejsze cechy gospodarki pasa wyŜyn oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • wymienia nazwy najwaŜniejszych miast WyŜyn Polskich i wskazuje te miasta na mapie Polski • określa atrakcje turystyczne WyŜyn Polskich • wymienia nazwę regionu geograficznego, w którym mieszka i wskazuje go na ogólnogeograficznej mapie Polski • opisuje atrakcje turystyczne regionu zamieszkania • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze wyŜyn • opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni wyŜyn • wyjaśnia zróŜnicowanie krajobrazu WyŜyn Polskich na podstawie map tematycznych • opisuje wpływ działalności gospodarczej człowieka na krajobraz WyŜyny Śląskiej • omawia związki między wydobyciem surowców mineralnych a lokalizacją przemysłu w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym • wykazuje negatywny wpływ koncentracji ludności i przemysłu na środowisko przyrodnicze WyŜyny Śląskiej • przedstawia genezę rzeźby powierzchni WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej • opisuje genezę rzeźby powierzchni WyŜyny Małopolskiej • wyjaśnia genezę wąwozów • wykazuje związki między cechami gospodarki WyŜyn Polskich a warunkami przyrodniczymi • ocenia moŜliwości rozwoju gospodarczego WyŜyn Polskich • proponuje sposoby zagospodarowania terenów zdegradowanych na skutek działalności gospodarczej człowieka • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróŜy po wybranym fragmencie WyŜyn Polskich • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko geograficzne własnego regionu (równieŜ na podstawie obserwacji terenowych) • projektuje i opisuje na podstawie róŜnych źródeł (takŜe własnych obserwacji terenowych) trasę wycieczki po zamieszkiwanym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe tego regionu • wymienia nazwy regionów geograficznych kotlin i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski połoŜenie Kotlin Podkarpackich • opisuje elementy krajobrazu Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy głównych form terenu Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje klimat Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Kotlinach Podkarpackich i wskazuje rejony ich wydobycia na mapie ogólnogeograficznej Polski • wymienia nazwy kompleksów leśnych Kotlin Podkarpackich i wskazuje te kompleksy na mapie Polski • opisuje na podstawie map tematycznych najwaŜniejsze cechy gospodarki Kotlin Podkarpackich oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • omawia atrakcje turystyczne Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy najwaŜniejszych miast Kotlin Podkarpackich i wskazuje te miasta na mapie Polski • przedstawia funkcje Krakowa jako centrum kulturowego Polski • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski połoŜenie Karpat • wymienia nazwy regionów geograficznych Karpat i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu Karpat • wyróŜnia Karpaty Zewnętrzne i Karpaty Wewnętrzne i wskazuje je na mapie Polski • opisuje połoŜenie Tatr na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski • omawia na podstawie map klimatycznych i klimatogramów cechy klimatu górskiego • opisuje na podstawie map tematycznych najwaŜniejsze cechy gospodarki Karpat oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • wymienia atrakcje turystyczne Karpat • wymienia nazwy najwaŜniejszych miast • wyjaśnia genezę Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze kotlin • opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni kotlin • opisuje uwarunkowania powstania złóŜ surowców mineralnych Kotlin Podkarpackich • wyjaśnia rolę rzek w kształtowaniu krajobrazu Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje gleby Kotlin Podkarpackich • wykazuje związki między cechami gospodarki Kotlin Podkarpackich a warunkami przyrodniczymi • wyjaśnia znaczenie szlaków handlowych w Kotlinach Podkarpackich • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróŜy po wybranym fragmencie Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Karpat • opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni Karpat • ukazuje zróŜnicowanie krajobrazu Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych • ukazuje zaleŜności między budową geologiczną a cechami rzeźby Tatr • opisuje klimat i wody Karpat Wewnętrznych • opisuje na podstawie ilustracji cechy rzeźby wysokogórskiej Tatr • wykazuje konieczność tworzenia parków narodowych na terenie Karpat • wykazuje związki między cechami gospodarki Karpat a warunkami przyrodniczymi • ocenia moŜliwości rozwoju gospodarczego Karpat • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróŜy po wybranym fragmencie Karpat • opisuje połoŜenie Sudetów na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski • wymienia nazwy regionów geograficznych Sudetów i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • opisuje na podstawie map tematycznych cechy krajobrazu Sudetów • opisuje elementy krajobrazu Sudetów • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Sudetach i wskazuje rejony ich występowania na mapie ogólnogeograficznej • opisuje na podstawie map tematycznych najwaŜniejsze cechy gospodarki Sudetów oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • wymienia nazwy miast Sudetów i wskazuje je na mapie Polski • omawia funkcje i znaczenie Karpacza w regionie • opisuje atrakcje turystyczne Sudetów • omawia proces powstawania Sudetów • opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni Sudetów • wyjaśnia genezę rzeźby Sudetów • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Sudetów • charakteryzuje Karkonosze • wykazuje związki między cechami gospodarki Sudetów a warunkami przyrodniczymi • ocenia moŜliwości rozwoju gospodarczego Sudetów • opisuje zagroŜenia środowiska przyrodniczego powstające w wyniku działalności gospodarczej człowieka • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróŜy po wybranym fragmencie Sudetów
