Absolwent na rynku pracy
advertisement
Większa produkcja lub mniejsze nakłady Większa produkcja lub mniejsze nakłady Wprowadzenie Choć problemu niedoboru czy braku nie da się całkowicie wyeliminować, można złagodzić jego skutki poprzez zwiększenie produktywności. Produktywność to stosunek ilości wytworzonych towarów i usług (wynik) do jednostki wykorzystanych zasobów produkcyjnych (nakład). Wzrost produktywności można uzyskać wytwarzając więcej towarów lub usług przy zaangażowaniu takich samych zasobów produkcyjnych lub utrzymać poziom produkcji na dotychczasowym poziomie przy zmniejszonym nakładzie środków. Wraz ze wzrostem produktywności spadają koszty produkcji na jednostkę towaru lub usługę. To sprawia, że wytwórcy stają się bardziej konkurencyjni na rynku. Wzrost produktywności w skali ogólnokrajowej przekłada się z kolei na wzrost płac pracowników. Na poszczególnych rynkach wzrost produktywności może jednak doprowadzić do redukcji miejsc pracy. Patrząc z perspektywy czasu poziom życia, zarówno w skali indywidualnej, jak i ogólnokrajowej, jest bezpośrednio związany z produktywnością. Kraj, w którym konsumpcja jest wysoka, musi charakteryzować się także wysoką produktywnością. Wzrost produktywności można uzyskać inwestując w dobra kapitałowe, takie jak fabryki, maszyny i narzędzia. Także poszczególni pracownicy mogą mieć wkład we wzrost produktywności i zwiększyć swoje zarobki inwestując w kapitał ludzki, czyli w siebie, poprzez podwyższanie własnych kwalifikacji (kursy, szkolenia itp.) Pojęcia Produktywność, Specjalizacja i podział pracy, Inwestycje w dobra kapitałowe, Inwestycje w kapitał ludzki. Myśl przewodnia Inwestycje w fabryki, urządzenia, nowe technologie oraz ochronę zdrowia, edukację i szkolenie ludzi mogą w przyszłości doprowadzić do podniesienia poziomu życia. Narodowy Bank Polski 2 Większa produkcja lub mniejsze nakłady Fakty wyjściowe Specjalizacja i podział pracy zwykle prowadzi do zwiększenia produktywności pracowników. Pracownicy mogą podwyższyć swoją produktywność podnosząc swoje kwalifikacje. Pracownicy mogą podwyższyć swoją produktywność dzięki wykorzystaniu kapitału fizycznego, jak narzędzia i urządzenia. Poziom życia wzrasta wraz ze wzrostem produktywności pracy. Produktywność oblicza się dzieląc wynik (wytworzone towary i usługi) przez ilość zasobów produkcyjnych wykorzystanych do produkcji (nakładów). Zmiana produktywności to zmiana stosunku wyniku do nakładów. Wzrost gospodarczy to zrównoważony wzrost w wytwarzaniu towarów i usług w danym państwie. Jest on skutkiem inwestycji w kapitał ludzki oraz w kapitał fizyczny, prac badawczych i rozwojowych, zmian technologicznych, oraz poprawy wewnętrznych zasad funkcjonowania i motywowania. Inwestycje w kapitał ludzki i fizyczny mogą doprowadzić do wzrostu produktywności, tym niemniej takie inwestycje mogą pociągnąć za sobą koszty alternatywne (dodatkowe) oraz ryzyko ekonomiczne. Cele Uczniowie definiują produktywność jako stosunek wyniku na jednego pracownika. Uczniowie wyjaśniają, jak podział pracy i inwestycje w kapitał ludzki oraz dobra kapitałowe poprawiają produktywność. Uczniowie wyjaśniają, dlaczego zwiększona produktywność ma wielkie znaczenie zarówno dla gospodarki, jak i poszczególnych obywateli. Opis lekcji Uczniowie obserwują lub uczestniczą w symulacji, w której są producentami pizzy. Narodowy Bank Polski 3 Większa produkcja lub mniejsze nakłady Ich zadaniem jest określenie skutków, jakie specjalizacja, podział pracy oraz inwestycje w kapitał ludzki i dobra kapitałowe wywierają na poziom produktywności pracy. Materiały Każda z grup (od 1 do 8) otrzymuje następujący zestaw pomocy: 50 – 60 kartek papieru o wymiarach 21x18,5, 1 flamaster czarny i jeden czerwony, Nożyczki (patrz punkt 1), 40 – 50 papierowych talerzyków, o średnicy 15 – 17 cm, Zadanie 1: Dane o produktywności – po jednym egzemplarzu dla ucznia oraz jeden foliogram (slajd), Zadanie 2: Nagłówki z gazet– po jednym dla każdego ucznia, Slajd 1: Produkcja na godzinę, sektor przemysłu pozarolniczego 1972 – 2000. Przebieg lekcji 1. Wybierz grupę czterech uczniów do robienia „pizzy” lub podziel całą klasę na czteroosobowe grupy. Jeśli w klasie pozostaną uczniowie nieprzydzieleni do żadnej grupy, przydziel im funkcję inspektorów jakości lub pomocników. Dla każdej grupy przygotuj zestaw pomocy wymienionych powyżej. Poinformuj klasę, że uczniowie będą uczestniczyć w symulacji procesu produkcyjnego pizzy. 2. Pokaż uczniom, jak robić pizzę: A. Odrysuj na papierze papierowy talerzyk. B. Wytnij koło. C. Na wyciętym kole czerwonym flamastrem narysuj 10 plasterków kiełbasy pepperoni o średnicy 2 do 2,5 cm. D. Czarnym flamastrem narysuj piętnaście plasterków czarnych oliwek o średnicy 1,5 do 2 cm. 3. Złącz 4 stoliki, by w ten sposób stworzyć stanowiska pracy. Na każdym stanowisku przygotuj dużą ilość papieru, jeden flamaster czerwony i jeden czarny, nożyczki i szablon do odrysowywania pizzy (papierowy talerzyk). Narodowy Bank Polski 4 Większa produkcja lub mniejsze nakłady 4. Ogłoś klasie, że w pierwszej rundzie każdy członek zespołu będzie sam robił całą pizzę. Grupa będzie dzielić się materiałami i dobrami kapitałowymi (narzędziami). 5. Poinformuj uczniów, że ty lub pomocnicy, których wybierzesz, będą pełnić rolę inspektorów jakości i sprawdzać jakość każdej wykonanej pizzy. Każda pizza, która nie spełnia norm produkcyjnych zostanie wyrzucona. 6. Daj „pracownikom” 3 minuty na pracę. Sprawdź jakość produkcji i odrzuć te pizze, które nie zostały przyjęte przez inspekcję. Odłóż na bok wszystkie pizze odrzucone przez inspektorów oraz pizze niedokończone. 7. Zaprezentuj foliogram do Zadania 1 i w kolumnie „Runda 1”, pozycje 1 – 3 wprowadź dane z wytwórni pizzy. Jeśli w klasie była więcej niż jedna grupa, albo wybierz jedną, której dane posłużą do symulacji (aż do końca zadania), albo wyciągnij średnią z danych wszystkich grup. Rozdaj wszystkim uczniom ćwiczenie „Dane o Produktywności” do Zadania 1. Całą klasą uzupełnijcie pozostałe rubryki w kolumnie „Runda 1”, używając danych przedstawionych przez wybraną uprzednio grupę lub danych – średnich, według wzoru przedstawionego uczniom na foliogramie do Zadania 1. 8. Poproś klasę, by w celu zwiększenia produkcji zaproponowała pracownikom inny sposób organizacji procesu produkcyjnego. (Uczniowie zwykle proponują wprowadzenie podziału pracy i specjalizację.) 9. Runda 2. Pozwól uczniom na wprowadzenie specjalizacji i podziału pracy. Zwróć ich uwagę na fakt, że jako pracownicy o określonej specjalności, będą zaangażowani tylko w jeden konkretny etap procesu produkcyjnego. Daj uczniom czas na podzielenie procesu produkcyjnego pizzy na poszczególne etapy. Uczniowie mogą zwrócić się z prośbą o dodatkowe nożyczki lub flamastry, na tym etapie ogranicz ich jednak do jednej pary nożyczek i dwóch flamastrów (czerwonego i czarnego) oraz jednego szablonu. 10. Powtórz punkty 6 i 7, zapisz dane w Zadaniu 1, w kolumnie Runda 2. 11. Jeśli „pracownicy” nie zanotowali wzrostu produktywności w stosunku do Rundy 1, powtórz Rundę 2. To powtórzenie jest często konieczne, gdyż pracownicy o określonej specjalności muszą nabrać wprawy w wykonywaniu swojej pracy (inwestycja w kapitał ludzki). Uczniowie muszą dostrzec, że stworzyli linię produkcyjną, w przeciwnym razie nie będą w stanie współpracować. 12. Następna runda. Wyjaśnij uczniom, że ich zakład produkcyjny dokonał inwestycji w dobra kapitałowe i pozyskał urządzenie do wycinania pizzy. Koszt najmu tej maszyny wynosi 2,5 dola- Narodowy Bank Polski 5 Większa produkcja lub mniejsze nakłady ra za Rundę. Zapisz te dane w Zadaniu 1, pozycja 8, i zaznacz, że ze względu na nowe urządzenie nie będą już musieli używać ani kupować nożyczek. 13. Daj studentom już wycięte pizze (papierowe talerzyki, których używali jako szablon) i pozwól im zreorganizować linię produkcyjną. 14. Powtórz punkty 6 – 7 i zapisz dane w Zadaniu 1, w rubryce „Następna runda”. 15. W oparciu o dane uzyskane w Zadaniu 1, omów następujące problemy: A. Wyjaśnij uczniom, że produktywność to współczynnik wyniku produkcji i wykorzystanych zasobów produkcyjnych. Jak obliczono ten współczynnik dla fabryki pizzy – pozycja 12? (Jako produktywność pracy, uwzględniając jedynie pracę włożoną w produkcję.) Zwróć uwagę uczniów na fakt, że mamy tu do czynienia z produktywnością pracy, czyli produkcją na jednego pracownika. Zaznacz, że wraz ze wzrostem produktywności rośnie także wskaźnik oraz, że gdybyśmy przyjrzeli się produktywności pracy dla wszystkich towarów i usług, a nie tylko dla pizzy, to wraz ze wzrostem produktywności zaobserwowalibyśmy także wzrost dostępności towarów i usług dla konsumentów, określanej także jako przeciętny dochód rzeczywisty lub poziom życia. B. Zapytaj: „Jak zmieniła się produktywność między Rundą 1 a 2 oraz Rundą 2 a 3. Co spowodowało te zmiany?” (W większości przypadków wzrost produktywności powinien nastąpić pomiędzy Rundą 1 a 2, w wyniku specjalizacji i podziału pracy. Czasem jednak nie dzieje się tak z powodu braku umiejętności; braku współpracy pomiędzy pracownikami linii produkcyjnej lub braku doświadczenia. W Rundzie 3 wzrost produkcji powinien być widoczny ze względu na fakt, że wyspecjalizowani pracownicy mają już większe doświadczenie, ze względu na inwestycje w kapitał ludzki oraz na usprawnienie działania linii produkcyjnej przez pracowników.) Zapytaj, jakie zmiany zajdą pomiędzy Rundą 2 a 4? (Zazwyczaj mniej pizz zostaje odrzuconych z powodu nie spełniania norm produkcyjnych, poprawi się jakość produkcji.) C. Zapytaj: „Jaki wpływ na produktywność miała dodatkowa inwestycja w dobra kapitałowe (maszyna do wycinania pizzy)? (Produktywność powinna wzrosnąć.) D. Zapytaj: „Jaki wpływ miała zwiększona produktywność na koszty – pozycja 10 w Zadaniu 1? Dlaczego jest to ważne?” (Średnie koszty zmalały. Niższe średnie koszty produkcji oznaczają, że fabryka pizzy może lepiej konkurować z innymi tego typu fabrykami, co pozwoli jej utrzymać się na rynku i, być może, zwiększyć zyski.) E. Jaki będzie wpływ zwiększonej produktywności w fabryce pizzy na płace? (Bardziej wydajni pracownicy otrzymają wyższe pensje, będą także mogli mieć większą pewność, co do utrzymania swojego miejsca pracy, gdyż, przyczyniając się do obniżenia kosztów, mają wkład w zwiększenie przychodów firmy. Mniej wydajni pracownicy mogą zostać zwolnieni i stanąć przed koniecznością znalezienia nowej pracy. Może się zdarzyć, Narodowy Bank Polski 6 Większa produkcja lub mniejsze nakłady że w przypadku niektórych produktów lub fabryk, wskutek wzrostu produktywności nastąpi redukcja zatrudnienia, jeśli firma nie będzie mogła sprzedać nadwyżki produkcji). Zapytaj: „Jakie będą skutki wzrostu produktywności w całej gospodarce?” (Na tym poziomie wzrost produktywności przekłada się na wyższe średnie płace, zwiększony popyt i wyższy, pod względem materialnym, poziom życia. Choć mogą rodzić się pewne obawy co do sprzedaży zwiększonej ilości sztuk określonego towaru, nie dotyczą one zupełnie zainteresowania ludzi zakupem większej ilości towarów i usług). F. Jakie koszty zostały wygenerowane podczas prób zwiększenia produktywności? (Zakup dodatkowych dóbr kapitałowych – maszyny do wycinania pizzy – zwiększył koszty ogółem, jeśli jednak doszło do wzrostu produktywności, koszty produkcji jednej sztuki towaru.) G. Jakie są wady i zalety specjalizacji i podziału pracy? (Zalety: wyspecjalizowani pracownicy nabierają dużej wprawy w wykonywaniu określonego zadania przy linii produkcyjnej; można też stworzyć nowe urządzenia i narzędzia, które wspomagać będą poszczególne etapy produkcji; można poprawić jakość produkcji; wzrasta produktywność. Wady: praca jest monotonna; mogą powstać poważne problemy, gdy pracownik o wysokiej specjalizacji jest chory lub nieobecny z innego powodu; niektórzy pracownicy mogą stracić pracę i być zmuszeni do poszukiwania nowego pracodawcy). H. Co jeszcze można zmienić w fabryce pizzy, by podnieść produktywność? (Przeprowadzić szkolenia lub praktyki dla pracowników o określonych specjalnościach [inwestycja w kapitał ludzki]; zainwestować w krajalnicę lub inne urządzenie, na przykład takie, które będzie jednocześnie kłaść na pizzę pepperoni i oliwki; wykorzystywać do danego zadania jednego pracownika zamiast dwóch). I. Jakie kwestie powinna rozważyć firma przed podjęciem decyzji o inwestycji kapitałowej, takiej jak zakup krajalnicy? (Powinna skalkulować koszty krajalnicy, koszty szkolenia pracowników do obsługi krajalnicy, ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu na zakup krajalnicy w stosunku do oczekiwanych korzyści ze wzrostu produktywności). 16. Dlaczego tak ważne jest zwiększanie produktywności? (Zwiększenie produktywności pozwala krajom wytwarzać więcej towarów i usług przy wykorzystaniu ograniczonych zasobów. To z kolei umożliwia państwom podwyższenie poziomu życia ich obywateli). 17. Zaprezentuj Slajd 1. Wykorzystaj poniższe pytania w dyskusji: A. Czy w latach 1977 – 82 i 1988 – 91 w Stanach Zjednoczonych odnotowano wzrost produktywności? (Odpowiedź: Nie) B. Zapytaj uczniów, jaki wpływ mógł mieć brak wzrostu produktywności na gospodarkę amerykańską. (Odpowiedź: Inflacja cenowa towarów i usług była w latach 1977 – 82 wyższa, niż gdyby notowano wówczas wzrost, a poziom życia w Stanach był wówczas stosunkowo niski.) Narodowy Bank Polski 7 Większa produkcja lub mniejsze nakłady C. Co stało się z produktywnością w latach 1983 – 88? (Odpowiedź: Początki wzrostu gospodarczego zanotowano w grudniu 1982 r. Zwykle gdy gospodarka zaczyna wychodzić z recesji notuje się wzrost produktywności, tak też było w 1983 r. W czasie recesji firmy mają zazwyczaj przestoje produkcyjne i nadwyżki w zatrudnieniu, dlatego gdy recesja mija, mogą zwiększyć produkcję bez konieczności powiększania zaplecza technicznego czy zwiększania zatrudnienia.) D. Co stało się z produktywnością w latach 90.? (Odpowiedź: Produkcja na godzinę wzrosła gwałtownie. Procent bezrobotnych, którzy rzeczywiście stracili pracę, a nie zostali tylko tymczasowo zwolnieni, osiągnął w październiku 1992 roku najwyższy w historii poziom 45%. Ten wysoki spadek zatrudnienia był w pewnym stopniu wynikiem długofalowej polityki wielu firm, które starały się zwiększyć produktywność i konkurencyjność na rynkach światowych. Wzrost produktywności pokazuje, przynajmniej do pewnego stopnia, że podejmując te działania firmy liczyły się z takimi skutkami. Ponadto dużą rolę odegrały tu także inne czynniki, takie jak rozwój komputeryzacji i innych nowoczesnych technologii). Zakończenie Przeprowadź dyskusję na następujące tematy: 1. Co to jest produktywność pracy (Produkcja na jednego pracownika). 2. Jaki wpływ na produktywność ma specjalizacja, podział pracy i inwestycje w kapitał ludzki? (Produktywność wzrasta). 3. Jakie korzyści odnosi firma dzięki wzrostowi produktywności? (Zwiększenie produkcji lub zmniejszenie zużycia zasobów produkcyjnych, co prowadzi do obniżenia kosztów produkcji na jednostkę; zwykle powoduje to także podniesienie jakości produkcji). 4. Dlaczego wzrost produktywności jest ważny dla całej gospodarki i dla obywateli? (Większa produkcja umożliwia zwiększenie popytu i poziomu przychodów, czyli powoduje podwyższenie standardu życia). Sprawdzenie wiadomości 1. Rozdaj uczniom kartkę z Zadaniem 2. Powiedz uczniom, by przeczytali nagłówki i odpowiedzieli na pytania. 2. Grupy wymieniają się uwagami. Sugerowane odpowiedzi: Narodowy Bank Polski 8 Większa produkcja lub mniejsze nakłady NAGŁÓWEK 1: FABRYKA WHIRLPOOL ZWIĘKSZA PRODUKTYWNOŚĆ A. Jakie działania mogła podjąć fabryka Whirlpool, by zwiększyć produktywność? B. Jakie korzyści z powodu wzrostu produktywności mogli odnieść pracownicy? (Fabryka Whirlpool mogła przeprowadzić reorganizację procesu produkcyjnego, zainwestować w nowe technologie lub dobra kapitałowe, zainwestować w szkolenie pracowników). W rzeczywistości w fabryce Whirlpool w Benton Harbor, w stanie Michigan, przeprowadzono szkolenia pracowników, których celem było nauczenie ich nowych metod poprawy jakości. Z czasem doprowadziło to do wzrostu płac. NAGŁÓWEK 2: OD SZEŚCIU KOLEJNYCH KWARTAŁÓW PRODUKTYWNOŚĆ W STANACH ZJEDNOCZONYCH GWAŁTOWNIE WZRASTA. A. Jakie korzyści może przynieść wzrost produktywności pracownikom, producentom i wszystkim obywatelom? (Wzrost produktywności może przynieść wzrost płac, zapewnić firmom amerykańskim konkurencyjność na rynkach światowych, podwyższyć ogólny poziom życia w kraju). B. Czy wzrost produktywności może być dla niektórych niekorzystny? Dlaczego? (Tak. Niektórzy pracownicy mogą zostać zwolnieni i zmuszeni do poszukiwania nowej pracy). NAGŁÓWEK 3: PRZEZ PIERWSZE TRZY KWARTAŁY PRODUKTYWNOŚĆ SPADA A. Dlaczego spadająca produktywność stanowi problem dla kraju, firm oraz poszczególnych pracowników i konsumentów? (Niski poziom wzrostu produktywności utrzymujący się przez dłuższy czas powoduje, że stopniowo obniża się poziom życia, firmy stają się mniej konkurencyjne wobec firm z innych krajów, które notują szybszy wzrost produktywności). Narodowy Bank Polski 9 Większa produkcja lub mniejsze nakłady Zadanie 1 Tabela 1. Dane o produktywności PRZYKŁAD 1. Metoda produkcji Robienie pizzy 2. Ilość wyprodukowanej pizzy 6 3. Ilość przyjętej pizzy 4 4. Koszt materiałów (25 centów na pizzę) $1,50 5. Liczba pracowników 4 6. Płace (1 dolar na pracownika) $4,00 7. 2 dolary czynszu za wynajęcie fabryki (stoliki) $2,00 8. Inwestycja w dobra kapitałowe (25 centów za 1 flamaster, 1 dolar za nożyczki) $1,50 9. Koszty ogółem $9,00 10. Koszt za jedną pizzę (średni koszt): Koszt ogółem (pozycja 9) / przyjęte wyprodukowane pizze (pozycja 3) $9,00 / 4 = $2,25 11. Czas pracy ogółem: 3 min x liczba pracowników (pozycja 12 min 12 min 12. Produkcja na minutę pracy: ilość pizz (pozycja 3) / czas pracy ogółem 4 / 12 = 0,333 Narodowy Bank Polski RUNDA 1 RUNDA 2 RUNDA 3 RUNDA 4 RUNDA 5 10 Większa produkcja lub mniejsze nakłady Zadanie 2 Nagłówki – sprawdzenie wiadomości Przeczytaj poniższe nagłówki i odpowiedz na pytania. NAGŁÓWEK 1: FABRYKA WHIRLPOOL ZWIĘKSZA PRODUKTYWNOŚĆ A. Jakie kroki mogła podjąć fabryka Whirlpool, by zwiększyć produktywność? B. Jakie korzyści z powodu wzrostu produktywności mogli odnieść pracownicy? NAGŁÓWEK 2: OD SZEŚCIU KOLEJNYCH KWARTAŁÓW PRODUKTYWNOŚĆ W STANACH ZJEDNOCZONYCH GWAŁTOWNIE WZRASTA. A. Jakie korzyści może przynieść wzrost produktywności pracownikom, producentom i wszystkim obywatelom? B. Czy wzrost produktywności może być dla niektórych niekorzystny? Dlaczego? NAGŁÓWEK 3: PRZEZ PIERWSZE TRZY KWARTAŁY PRODUKTYWNOŚĆ SPADA A. Dlaczego spadająca produktywność stanowi problem dla kraju, firm oraz poszczególnych pracowników i konsumentów? Narodowy Bank Polski 11 Większa produkcja lub mniejsze nakłady Slajd 1 Produkcja na godzinę, sektor działalności pozarolniczej, 1972 – 2000 Na skali osi pionowej równe odstępy obrazują równe zmiany procentowe w produkcji na godzinę. Źródło: „Sprawozdanie Prezydenta o stanie gospodarki” (Economic Report of the President), styczeń 2001 (Waszyngton, Oficyna Wydawnicza rządu Stanów Zjednoczonych, 2001), dostępny na stronie internetowej: http:/w3.access.gpo.gov/eop Narodowy Bank Polski 12 www.nbp.pl
