Eklogit – eocen - RynekKamienia.pl
advertisement
Kamieniarstwo STEGOS – Słownik terminów geologicznych dla skalników część 28 Eklogit – eocen Eklogit – skała () metamorficzna, piroksenowo-granatowa – pirokseny tworzą zielonkawe tło skalne, z którym wyraźnie kontrastują różowe lub czerwone ziarna granatów, podrzędnie występuje ponad 20 innych minerałów, w tym (rzadko) korund, diamenty i coesyt ( kwarc); struktura pełnokrystaliczna, tekstura zazwyczaj bezkierunkowa; produkt przemian bazaltów i gabr; wspomniane granaty są tu minerałami () diagnostycznymi, wskazującymi na warunki powstania e. – metamorfizm regionalny w skrajnie wysokich ciśnieniach rzędu 1,2 GPa (co, jak się przyjmuje, ma odpowiadać głębokości ok. 45 km), panująca temperatura miała wartość 400–1000º C; e. jest skałą wskaźnikową tzw. facji eklogitowej ( metamorficzne skały); jest to skała rzadka, ale bardzo ważna z geologicznego punktu widzenia – tworzy się bowiem w nietypowych warunkach: w płaszczu Ziemi lub w najniższej części skorupy ziemskiej ( Ziemi budowa); e. nie są surowcem dla kamieniarstwa, ale niekiedy wytwarzana jest z nich drobna galanteria, a także wyroby jubilerskie; nieliczne wystąpienia e. w Polsce znajdują się w Sudetach, w rejonie Zagórza Śląskiego i Międzygórza. Enklawy – w nomenklaturze górniczej i skalniczej są to tzw. „myszki”, bardziej naukowo: fragmenty skalne lub mineralne tkwiące w obrębie skały magmowej, a różniące się od niej charakterem i genezą; wykazują bardzo zróżnicowane kształty: obłe albo ostrokrawędziste, te pierwsze to zazwyczaj tzw. autolity – relikty magmy wyjściowej, z której wytopiła się (por. dyferencjacja) magma skały, w której znajduje się e., e. ostrokrawędziste to z reguły ksenolity, czyli fragmenty skał otaczających komorę magmową, oderwane i wchłonięte przez magmę; e. różnią się znacznie rozmiarami – najmniejsze z nich widoczne są 70 NK 56 (6/2011) pod mikroskopem, największe to tonące w zbiorniku magmy wielkie bloki oderwane od jego stropu; e. ulegają stopniowemu roztapianiu i wchłanianiu przez magmę (asymilacji), ostatecznie mogą przekształcić się w () szliry. Eocen – jednostka stratygraficzna ery () kenozoicznej, tzw. epoka, obejmująca środkową część () paleogenu, starsza część () trzeciorzędu ( stratygraficzna tabela dziejów Ziemi); obejmuje okres od 55,8 do 33,9 mln lat; nazwa nawiązuje do faktu pojawienia się wówczas wielu rzędów ssaków istniejących do dziś (z gr. eos – świt, kainos – nowy) – fakt ten wyznacza początek e., koniec tej epoki wyznaczyło jedno z wielkich wymierań w historii Ziemi, wywołane prawdopodobnie upadkiem kilku wielkich meteorytów na Syberii oraz w Zat. Chesapeake na wybrzeżu stanu Virginia (USA); z początku e. pochodzą najstarsze znane skamieniałości nietoperzy, rozpoczęła się wtedy ewolucja koniowatych (tzw. hyracotherium lub eohippus – najstarszy „prakonik” dorastający zaledwie 50 cm w kłębie), pojawiły się pierwsze trąbowce (przodkowie słoni), a tzw. prawalenie (poprzednicy dzisiejszych wielorybów) zaczęły stopniowo przystosowywać się do wodnego trybu życia, z e. znane są też najstarsze naczelne – przodkowie małp; przez większość e. panował klimat ciepły (maksimum temperaturowe ery kenozoicznej); na terenie środkowej i północnej Polski stopniowo rozwijało się wówczas płytkie (tzw. epikontynentalne) morze, zewnętrzna strefa innego – głębszego – znajdowała się na miejscu dzisiejszych Karpat; e. to okres powstawania starszych pokładów węgla brunatnego, w górnym e. utworzyły się złoża () bursztynu północnej Polski. Paweł P. Zagożdżon, Katarzyna D. Zagożdzon Sztandarowe przykłady enklaw: granodiorytowy autolit (u góry) i ksenolit – w tym przypadku porwany fragment skały metamorficznej Regularne ziarna granatów oraz drobne pirokseny w eklogicie (obraz makro- i mikroskopowy) www.RynekKamienia.pl
