praca magisterska - 0817163943
advertisement
x60Niezbyt spójna notatka na temat faszyzmuNiezbyt gramatycznaI tylko czę¶ciowaNa podstawie:Tokarczyk Roman, Współczesne doktryny polityczne, Zakamycze 1999. Faszyzm Nazwa i pojęcie. Etymologicznie nazwa faszyzm wywodzi się od łacińskiego Fasces, w języku włoskim przekształcony na fascio, które to oznaczało pęk rózg symbolizuj±cych siłę jedno¶ci politycznej. (Konsulowie w starożytnej republice Rzymskiej.)W 1892 słowo fascio po raz pierwszy zastosowano dla okre¶lenia prosocjalistycznych postaw sycylijskich ugrupowań.Słowo fascio – dosłownie zwi±zek wi±zka – w 1914 oznaczało włoskie grupy sprzeciwiaj±ce się neutralno¶ci Włoch w I wojnie ¶wiatowej. W 1917 słowem tym okre¶lono włoskie grupy obrony kraju podczas walk pod Caporetto. Słowo faszyzm znalazło szerokie zastosowanie dopiero od roku 1922. Obejmowało tre¶ci dotycz±ce ruchu Mussoliniego, cech jego państwa i ideologii. Następnie zakres tego słowa został poszerzony o te ruchy, ideologie, państwa, które oparły się i były pochodne od faszyzmu włoskiego. Należy zaznaczyć, iż na pocz±tku faszyzm był bardziej metod± zdobywania władzy a dopiero z czasem zaczęto „dorabiać” do niej ideologie.Po II w¶ słowo to kojarzono z okrucieństwem, terrorem, ludobójstwem. Samo istotowe pojęcie faszyzmu wskazuje na jej eklektyczny charakter, powi±zania dotycz± socjalizmu, syndykalizmu, konserwatyzmu, nacjonalizmu i rasizmu. Jest niepowtarzalnym poł±czeniem wyrwanych z cało¶ci czę¶ci w/w ideologii i stawał się czym¶ innym i niepowtarzalnym. Faszyzm pogardza jednostk± ludzk± wyjatk stanowi kult wodza. Wprowadza prymat wspólnoty narodowej, rasowej w ramach państwa nad jednostk±. Mobilizuje masy pod dyktando wodza ¶rodkami rewolucjonalizmu werbalnego w celu d±żenia do konserwatyzmu społecznego opartego na ekonomicznym fundamencie, jak± była własno¶ć prywatna. Kreuj±c nowe elity społeczne, odwoływał się do aparatu policyjno-wojskowego niż do siły ekonomicznej. Porównanie faszyzmu z nazizmem W faszyzmie włoskim kwestie dotycz±ce rasy s± pomijane natomiast w nazizmie dochodz± niemal do obsesji szczególnie, je¶li chodzi o antysemityzm. Nazizm także próbował się osadzić w tradycji ludowej, co się nie udawał faszyzmie. Różne także było podej¶cie do przemocy i terroru we Włoszech nie wprowadzono obozów zagłady sama liczba aresztowań na tle politycznym była o wiele mniejsza. Nazizm był antyreligijny natomiast faszyzm szukał oparcia w Ko¶ciele. Faszy¶ci podbijali kraje w imieniu agresywnego imperializmu natomiast nazi¶ci pod hasłami obsesyjnego rasizmu. Założenie Ľródła KuĽni± idei faszystowskich były ruch faszystowskie, ale faktycznych Ľrudeł należy szukać wcze¶niej.Pierwszym ruchem faszystowskim były włoskie zwi±zki walki zreorganizowane przez Mussoliniego w Narodow± Partie Faszystowsk± większy rozgłos zyskała jednak NSDAP (Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza)Nie były to ruchy jednej klasy społecznej, lecz stanowiły przekrój wszystkich warstw społecznych. Same idee faszystowskie miały różne Ľródła od przyczyn takich jak kryzys ekonomiczny czy polityczny poprzez upadek warto¶ci moralnych po nacjonalistyczne ambicje, czy ż±dze odwetu militarnego.Faszy¶ci umiejętnie wykorzystywali niezadowolenie społeczne. Za wszystkie niepowodzenia, trudno¶ci państwa obwiniali rz±dz±cych, wykazuj±c nieudolno¶ć rz±dów parlamentarnych i potrzebę wprowadzenia nowego porz±dku.. Poszczególne wersje narodowe faszyzmu różniły się od siebie ideologicznie, dlatego należałoby mówić o wielu faszyzmach i wielu ideologiach faszystowskich..Najbardziej rozwinięty wręcz modelowy stała się wersja włoska i niemiecka ideologii faszyzmu. Do czołowych współtwórców należeli Mussolini i Hitler.Wszyscy znamy dobrze obie te postaci z Historii współczesnej najnowszej, więc pominę ich życiorysy i w cudzysłowie dokonania. ¦cieraj± się z sob± cztery pogl±dy na temat głównego Ľródła my¶li faszystowskiej.1) Instynktowny stan umysłu i inklinacja psychologiczna kształtuj±ce okre¶lony typ osobowo¶ci, występuj±cych we wszystkich formach od pocz±tku cywilizacji.2) Czerpie swój rodowód z całych dziejów kultury włoskiej, głownie jednak my¶li o¶wiecenia i odrodzenia.3) Pochodzi z kompleksowej, fatalistycznej, negatywnej i krytycznej reakcji my¶li politycznej na główne my¶li politycznej zrodzone przez rewolucje francusk±4) I jako odpowiedĽ na skutki I wojny ¶wiatowej, w okresie kryzysu kapitalizmu przy nienawi¶ci do komunizmu. Poszukiwanie istoty. Historyk Ernest Nolte rozróżnia interpretacje faszyzmu na 1) Interpretacje specyfikuj±ce, – czyli ujmuj±ce faszyzmy w ich krajowych przejawach2) Interpretacje generalizuj±ce, - poszukuj±ce wszystkich wspólnych cech różnych faszyzmów3) Interpretacje heteronomiczne - dopatrujacych się istoty faszyzmu poza nim samym4) Interpretacje autonomiczne - -poszukuj±ce istoty w nim samym Liczba interpretacji faszyzmu jest olbrzymia i przejawia się głównie nazewnictwie poszczególnych odmian np.: kryptofaszyzm, parafaszyzm czy konserwatyzm narodowy. Interpretacje marksistowskie koncentruj± się na Wzajemnym stosunku kapitalizm – faszyzm i siłach społecznych, które się przyczyniły do jego powstania. Stwierdza, iż przyczyn± powstania faszyzmu była wewnętrzna transformacja kapitalizmu, co doprowadziło do zaostrzenia walki klas w 20leciu między wojennym. Sprowadza faszyzm do antykomunistycznego, antysemickiego, antyliberalnego ruchu terrorystycznego z jawn± dyktatur± kapitału. August Thalheimer, choć sam był współzałożycielem Niemieckiej Partii Komunistycznej miał poważne w±tpliwo¶ci do powyższych stwierdzeń. Marksi¶ci nie potrafili także jednoznacznie okre¶lić położenia burżuazji w systemie faszystowskim tworz±c różne sprzeczne koncepcje. My¶l liberalna poszukiwała istoty faszyzmu głównie w uznaniu go za formę totalitarnego modelu sprawowania władzy w odmiennej formie niż komunizm sowiecki. Faszyzm scharakteryzowanoMonolitycznego systemu partyjnegoBrak rozdziału miedzy państwem a społeczeństwemCałkowitego podporz±dkowania jednostki ludzkiejPodporz±dkowanie kultury i gospodarki państwuTotalnej mobilizacji mas dla agresywnych celów Hannah Arendtw pracy Korzenie totalitaryzmu narodziny faszyzmu powi±zała z pojawieniem się społeczeństwa masowego oraz umacnianiem się imperializmu. Główne powodzenie ideologii faszystowskiej wi±zała z uległo¶ci± i bierno¶ci± mas, które nie potrafiły się przeciwstawić dyktaturze faszystowskich przywódców.Zdaniem wspomnianego Eresta Notle faszyzm może się narodzić tylko na gruncie systemu liberalnego i nie istnieje faszyzm bez pojedynku z bolszewizmem. Natomiast głównym argumentem wysuwanym przeciw utożsamianiu istoty faszyzmu z totalitaryzmem uznawano często chaotyczne i niekompetentne działanie struktór faszystowskich przejawiaj±ce się w ostrej wewnętrznej konkurencji. Odrębne grupy wyja¶nień przynosz± nauki społeczne zwłaszcza historia,etyka, psychologia, socjologia i politologia.Krótko o każdej z nich (w dwóch zdaniach) Wyja¶nienie historyczne odnosz±ce się do nazizmu, bo tylko tu znalazła zastosowanie. Jako nieuchronno¶ć pojawienia się faszyzmu. Innej możliwo¶ci nie było. Tradycja kulturowa od zawsze była pangermańska, autorytarna, militarna i antysemicka, co w konsekwencji musiało doprowadzić do uzewnętrznienia się faszyzmu w spotkaniu z narodowo socjalistycznym ruchem.Wyja¶nienie etyczne opiera się na tezie kryzysu moralno¶ci religii w Cywilizacji Zachodu. Depresja społeczna spowodowano wojnę (Croce), utratę wiary w wolno¶ć i liberalizm (Collingwood), nihilizm moralny i kulturowy. Religijny aspekt „¶mierci Boga” i zmierzanie ku „¶wieckiej religii”Wyja¶nienia psychologiczne zwana psychohistori± składa się na cechach psychiki faszystów składaj±cych się no osobowo¶ć autorytarn±. W ¶wietle psychologii typowy faszysta jest impulsywny, okrutny, sadystyczny, masochistyczny, lubieżny, kipi±cy zawi¶ci± i jednocze¶nie pełen buntowniczo¶ci. Według Freuda na powyższe cechy składało się trudne dzieciństwo. Wyja¶nienie socjologiczne dopatruje się przyczyn w gwałtownym przej¶ciu od społeczeństwa tradycyjnego do industrialnego. To zmusiło do przej¶cia od działalno¶ci zracjonalizowanej do aktywno¶ci± impulsywn±. Według Mannheima po¶piech ten umożliwił wtargnięcie na scenę polityczna bezrozumnych mas o irracjonalnej mentalno¶ci.Wyja¶nienie politologiczne polega na dopatrywaniu się w kryzysie formy państwa, jak± jest demokracja parlamentarna, która została zast±piona przez tyranię. Faszyzm nie jest tutaj upatrywany jako forma państwa. Jest to tyrania w formie znanej od dawna, nowe jest tylko zachowanie się tyranów takich jak Hitler czy Mussolini. Według Otto Bauera faszyzm jest form± władzy o cechach dyktatury kapitalistyczno – militarystycznej. Cole utrzymywał, że istota faszyzmu była zasadniczo polityczna i polegała na potwierdzeniu swoich politycznych możliwo¶ci. Wszystkie powyższe wyja¶nienia cechuje jednostronno¶ć. Antyidee faszyzmuDominacja propagandy nad ideologi± i lekceważenie ideologii w polityce.Faszyzm nie rozwijał własnych ideologii natomiast z wielk± determinacj± zwracał się przeciwko przoduj±cym ówcze¶nie ideologi±. Za to praktyka faszystowska umiejętnie dorabiała ideologię do istniej±cego już stanu rzeczy.Antyideologia faszystowska odnosiła się w szczególno¶ci do:Antyintelektualizmu, antyliberalizmu, antymarksizmu, antykomunizmu antyindywidualizmu, antysemityzmu, antyfeminizmu, antyhumanitaryzmu, antydemokratyzmu, antypluralizmu, antyegalitaryzmu, antyinternacjanalizmu i antypacyfizmu.Antyliberalizm uzasadniony, jako że liberalizm jest historycznym i logicznym przedsionkiem anarchii. Liberalizm jest błędn± i przestarzał± ideologi± i trzba bezwzględnie mu oponować.Antyintelektualizm opowiadał się przeciwko wszelkiej my¶li racjonalistycznej. Faszyzm polegał na instynkcie, intuicji, emocjach, witalno¶ci i wierze. Faszyzm jest wrogiem wszelkiej nauki filozofii, kulturze, nie przykładał wagi do ideologii. Główn± cecha faszyzmu był irracjonalizm.Antyindywidualizm godził w główn± idee liberalizmu. Prymat państwa nad jednostka. Jednostka się nie liczy. Koncepcja wolno¶ci według faszyzmu to synteza jednostki i państwa o cechach obowi±zku obywatelskiego, opieraj±ce się na całkowitym podporz±dkowaniu wodzowi.Antyfeminizm, faszyzm sprzeciw wobec równouprawnienia płci. Kobieta jest słaba a zakres jej obowi±zków okre¶lało hasło „kuchnia, dzieci, ko¶ciół” oraz płodzenie wojowników czystych rasowo aryjczyków.Antysemityzm składał się na propagandę antyżydowsk± i nawoływał do otwartej walki z Żydami. W narodzie żydowskim upatrywano zagrożenie dla narodu niemieckiego. Żydów uważano za spekulantów, lichwiarzy i pasożytów „na zdrowym organizmie gospodarki niiemieckiej”. Podstawy stworzył Chamberlain Podstawy XIX wieku.Antyhumanitaryzm faszyzm upowszechniał wzór człowieka, twardego, brutalnego, agresywnego, na kształt zwierzęcia wyzbytego z ludzkich uczuć. Czynił z człowieka instrument na usługach systemu.Antydemokratyzm wynikał z zasad organizacji państwa. Atakował zasadę równo¶ci ludzi.Łatwiej przejdzie wielbł±d przez ucho igielne niż geniusz w wyborach. Odrzucał demokratyczn± zasadę większo¶ci, równo¶ci.Antyparlamentaryzm polegał na całkowitej koncentracji i centralizacji władzy w ręku wodza, eliminuj±c zasadę trójpodziału władzy. Faszyzm okre¶lił faszyzm jako „nonsens i obłęd demokracji”. Pożar Reichstagu był najlepszym odzwierciedleniem nazistów do parlamentaryzmu. Antymarksizm bezkompromisowe d±żenie do całkowitego zniszczenia ideologii marksizmu.Antykomunizm rozci±gał się na wszelkie przejawy komunizmu. Uderzał w marksistowsk± koncepcje zmian społecznych.Antypacyfizm rodzić się z agresywnego charakteru faszyzmu oraz jego bezkompromisowo¶ci. Zaleca walkę z użyciem przemocy w celu całkowitego wyniszczenia fizycznego ludzi o odmiennych pogl±dach. Gloryfikuje wojny i podboje w celu uzyskania obranych celów. Na tle przedstawionych anty idei faszyzm rysuje się jako ideologia destrukcji. Krytyka i destrukcja była od zawsze łatwiejsza niż tworzenie i konstrukcja. Na podstawie:Tokarczyk Roman, Współczesne doktryny polityczne, Zakamycze 1999. Mussolini główn± postaci± faszyzmu włoskiego Benito Mussolini (1883-1945), z wykształcenia nauczyciel, był głównym ideologiem i wodzem (dute) faszyzmu włoskiego. Pocz±tki jego ewolucji ideowej przebiegały od zwi±zków z Włosk± Parti± Socjalistyczn±, dla której redagował pismo Avanti w duchu ateizmu, antyklerykalizmu i antymilitaryzmu. W 1915 roku, służ±c w armii w stopniu kaprala, czym póĽniej jako zwierzchnik armii się szczycił, należał do współzałożycieli nacjonalistycznej organizacji Fasci di Azione Revoluzionaria. W 1919 roku założył zdecydowanie faszystowsk± organizację Fasci di Cobatimento, w 1921 roku przekształcon± w Partito Nazionale Fascista. W następnym roku, po marszu czarnych koszul na Rzym - faszystowskich bojówek umundurowanych w czarne koszule, przej±ł władzę dyktatora o mocarstwowych aspiracjach imperialnych, zaznaczon± podbojem Etiopii i Albanii oraz akceptacj± aneksji Austrii przez Niemcy. Sojusz Mussoliniego z Hitlerem, zwłaszcza podczas II wojny ¶wiatowej, przypisał Włochom rolę wasala Niemiec. Po niepowodzeniach militarnych, 27 kwietnia 1945 roku został ujęty przez włoskich partyzantów i następnego dnia rozstrzelany wraz z jego konkubin± Clar± Petacci. Mussolini uznawał za swoich mistrzów N. Machiavellego, A. Rocco, G. Gentile; chętnie teĽ powoływał się na G. Sorela i V. Pareto. Sam napisał wiele artykułów i rozpraw politycznych, w¶ród których większe znaczenie zyskały publikacje Nowe zjednoczenie Włoch (1927), obszerne hasło do Encyklopedii Wloskiej Treccaniego, przełożone na język polski przez S. Gniadka jako Doktryna faszyzmu, Moja autobiografia (1928), Cztery mowy o państwie korporacyjnym (1935), Państwo korporacyjne (1936). Hitler główn± postaci± faszyzmu niemieckiego Adolf Hitler (1889-1945), urodził się w Austrii, po ukończeniu szkoły ¶redniej był samoukiem o rozległej, aczkolwiek powierzchownej i chaotycznej wiedzy, zajmuj±cym się m.in, sztuk± malarstwa, ale bez powodzenia. Podczas I wojny okrył się dozgonn± chwał± walcz±c w armii niemieckiej, był ranny, został dwukrotnie odznaczony Zelaznym Krzyżem za odwagę i męstwo. W 1919 roku zwi±zał się z Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, w skrócie NSDAP, aby po dwóch latach stać się jej niekwestionowanym przywódc± (Fuhrer). W 1923 roku partia ta usiłowała dokonać zamachu stanu, zwanego puczem monachijskim, za co Hitler otrzymał pięć lat więzienia, ale odzyskał wolno¶ć już po roku odbywania kary. W więzieniu rozpocz±ł pisanie dwutomowej pracy Moja walka (1925-192, która stała się programem ruchu nazistowskiego. Jak to wyraził jeden z niemieckich badaczy hitleryzmu „zmieszał w jednym tyglu wszystkie przydatne mu substancje wytworzone w rozwoju historycznym Niemiec. Otoczony gronem zdolnych i bezwzględnych towarzyszy (Góring, Goebbels, Hess, Himmler, Rohm), dzięki demagogicznym uzdolnieniom i charyzmatowi porywania tłumów, wspieranych mistrzowsk± taktyk± polityczn± wykorzystuj±c± nowoczesne ¶rodki techniczne, w 1933 roku przej±ł pełnię władzy kanclerza, prezydenta, a póĽniej i zwierzchnika armii. Przekonany o swoim geniuszu posłannictwa dziejowego, rozpętał przegran± II wojnę ¶wiatow±. Gdy wojska alianckie zdobywały Berlin, 30 kwietnia 1945 roku popełnił samobójstwo wraz ze swoj± żon± Ev± Braun. Jako organizator masowej eksterminacji dziesi±tków milionów ludzi w obozach koncentracyjnych, konkuruje w ocenach historycznych ze Stalinem o miano największego zbrodniarza w dziejach. Miano największego czasy. antysemity wszechczasów zachowa zapewne po wsze
