Sylabus – wzór

Przedmiot: Historia starożytna
Kod ECTS: 08.3-xxxx-140
Punkty ECTS: 9
Rodzaj studiów: studia I stopnia stacjonarne - rok I, sem. 1
Liczba godzin: 30
Prowadzący: dr hab. prof. UP Marek Wilczyński
Rodzaj zajęć: wykład
Forma zaliczenia: egzamin ustny
Wykaz tematów:
1. Określenie wymogów egzaminacyjnych.
Zapoznanie z podstawowymi podręcznikami.
Starożytność – charakterystyka, ramy czasowe.
2. Kultura duchowa i religia Mezopotamii i Syrii.
3. Kultura duchowa i religia Egiptu.
4. Grecja w okresie egejskim, mykeńskim i w okresie Wieków Ciemnych.
5. Epoka archaiczna w Grecji. Wielka Kolonizacja. Przemiany ustrojowe, synojkizm,
polis, rewolucja hoplitów.
6. Ustroje greckich poleis.
7. Przemiany ustrojowe i społeczne w republice rzymskiej.
8. Kryzys republiki rzymskiej – przejście do pryncypatu.
9. Cesarstwo rzymskie do czasów Antoninów.
10. Problemy gospodarcze i społeczne cesarstwa rzymskiego.
11. Rzym okresu Sewerów i kryzys III w.
12. Powstanie systemu tetrarchii i ustroju dominatu. Dynastia Konstantyńska.
13. Wielka Wędrówka Ludów.
14. Rozpad cesarstwa zachodniorzymskiego.
15. Justynian I i próba „renovatio imperii”.
D I 1-04w
1
Lp.
Temat zajęć:
1.
Określenie
wymogów
egzaminacyjnych.
Zapoznanie
z
podstawowymi
podręcznikami. Starożytność – charakterystyka, ramy czasowe.
Zakres tematyczny:
Określenie zasad zaliczenia zajęć i zakresu materiału niezbędnego dla złożenia egzaminu.
Informacja o wymaganych podręcznikach (patrz poniżej – Literatura podstawowa).
Zaznajomienie studentów z procedurą egzaminu ustnego z zakresu historii starożytnej.
Ramy chronologiczne starożytności. Rola źródeł pisanych. Daty końcowe epoki i ich
krótkie uzasadnienie (378 r., 395 r., 476 r., 529 r., 610 r.) Stopniowe ewolucyjne
przechodzenie z fazy późnego antyku do wczesnego średniowiecza aż do najazdu
Langobardów na Zachodzie i ekspansji islamu na Wschodzie.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności (od początków osadnictwa do
podboju perskiego)., Warszawa 1987
Literatura pomocnicza:
Wipszycka – Bravo E., O starożytności polemicznie., 1994
D I 1-04w
2
Lp.
Temat zajęć:
2.
Kultura duchowa i religia Mezopotamii i Syrii.
Zakres tematyczny:
Podstawowe wiadomości o literaturze starożytnej Mezopotamii – „Epos o Gilgameszu”,
„Enuma elisz”, „Opowieść o zejściu Innany do Kur”, wybrane teksty drobne. Obraz
społeczeństwa Mezopotamii i Syrii w zwierciadle literatury. Charakterystyka religii
politeistycznej. Bóstwa Mezopotamii – triady kosmiczna i astronomiczna. Kult płodności
– Inanna, Isztar, Astarte. Bóstwa lokalne. Świat podziemi i życie pozagrobowe. Demony i
geniusze. Rola magii w życiu społeczeństwa.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności (od początków osadnictwa do
podboju perskiego)., Warszawa 1987
Literatura pomocnicza:
Arnaud D., Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pisma do Aleksandra
Wielkiego., Warszawa 1982
Bielicki M, Zapomniany świat Sumerów, Warszawa 1973
Contenau G, Życie codzienne w Babilonii i Asyrii, Warszawa 1963
Łyczkowska K, Szarzyńska K, Mitologia Mezopotamii, Warszawa 1981
Moscati S., Kultura starożytnych ludów semickich, Warszawa 1963
Saggs H. W, Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973
Szarzyńska K. i inni, Miłość i seks w kulturach Wschodu starożytnego, Warszawa 1996
Roux G. Mezopotamia., Warszawa 1973
Parrot A., Biblia i świat starożytny., Warszawa 1968
D I 1-04w
3
Lp.
Temat zajęć:
3.
Kultura duchowa i religia starożytnego Egiptu.
Zakres tematyczny:
Podstawowe wiadomości o egipskich koncepcjach powstania świata – system
heliopolitański, hermopolitański i memficki. Cechy bóstw egipskich. Poglądy na życie
pozagrobowe, Znaczenie Księgi Umarłych i rytuałów pogrzebowych. Mit Ozyriański.
Najważniejsze utwory literatury egipskiej – Siedem Howet, Opowieść o dwóch braciach,
Opowieść o rozbitku, Nauki Ptah – hotepa. Nauki dla króla Merikare.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności (od początków osadnictwa do
podboju perskiego)., Warszawa 1987
Literatura pomocnicza:
Andrzejewski T Opowiadania egipskie, Warszawa 1958
Andrzejewski T, Dusze boga Re, Warszawa 1967
Cerny J., Religia starożytnych Egipcjan., Warszawa 1974
Daumas F, Od Narmera do Kleopatry, Warszawa 1973
Davies W. V., Egipskie hieroglify.,Warszawa 1998
Grimal N., Dzieje starożytnego Egiptu., Warszawa 2004
Kitchen K. A. Ramzes Wielki i jego czasy., Warszawa 2002
Krzemińska A., Miłość w starożytnym Egipcie, Warszawa 2004
Lipińska J. Marciniak M, Mitologia starożytnego Egiptu, Warszawa 1980
Łukaszewicz A., Świat papirusów, Warszawa 2001
Siliotti A, Egipt : świątynie, ludzie, bogowie, Warszawa 1994
Śliwa J., Skarabeusze egipskie., Wrocław 2003
D I 1-04w
4
Lp.
Temat zajęć:
4.
Grecja w okresie egejskim, mykeńskim i w okresie Wieków Ciemnych.
Zakres tematyczny:
Kultura minojska. Kreta w mitach greckich, Rozwój pałaców i ich rola. Struktura
społeczna i organizacja państwa. Problemy sporne – matriarchat i talassokracja kreteńska.
Początki kultury mykeńskiej, jej ośrodki. Pismo linearne B i jego znaczenie dla poznania
epoki mykeńskiej. Społeczeństwo mykeńskie w świetle źródeł. Handel i kolonizacja
achajska. Problem kryzysu i upadku kultury mykeńskiej. Wielki Ciemne i początki
metalurgii żelaza. Kryzys i trwanie przykłady Aten i Lewkadi. Przekaz ustny i tworzenie
mitów.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Bravo B. Wipszycka E., Historia starożytnych Greków., T 1, Warszawa 1988
Ciechanowicz J. Cień Minotaura., Warszawa 1996
Hammond N. G. L., Dzieje Grecji, Warszawa 1996
Lévêgue P. Świat grecki., Warszawa 1973
Luce J. V., Homer i epoka heroiczna, Warszawa 1987
Press L., Życie codzienne na Krecie w państwie króla Minosa., Warszawa 1972
Press L., Kultura wysp cykladzkich w epoce brązu., Warszawa 1986
Papuci Władyka E. Sztuka starożytnej Grecji., Warszawa – Kraków 2001
D I 1-04w
5
Lp.
Temat zajęć:
5.
Epoka archaiczna w Grecji, Wielka Kolonizacja. Przemiany ustrojowe,
synojkizm, polis, rewolucja hoplitów.
Zakres tematyczny:
Powstanie alfabetu greckiego. Poematy Homera. Powstawanie i struktura polis. Pozycja i
przywileje aristoi. Rola aristoi na wojnie i w zarządzaniu polis. Wolny lud. Niewolnicy.
Przyczyny Wielkiej Kolonizacji. Zasady zakładania apoikii. Rola i pozycja oikistesa.
Metropolie i apoikia. Apoikia w basenie Morza Śródziemnego i Czarnego. Wymiana
towarowa. Powstanie falangi i jego konsekwencje społeczne. Oczekiwanie zmian
społecznych. Rewolucja hoplitów.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Bernhard M. L., Sztuka grecka archaiczna., Warszawa 1989
Bieżuńska Małowist I., Małowist M., Niewolnictwo., Warszawa 1988
Bravo B. Wipszycka E., Historia starożytnych Greków., T 1, Warszawa 1988
Człowiek Grecji., red. Vernant., Warszawa 2000
Gajda J. Pitagorejczycy., Warszawa 1996
Głombiowski K., Na czarnomorskim szlaku starożytnych Greków., Gdańsk 2003
Hammond N. G. L., Dzieje Grecji, Warszawa 1996
Lengauer W., Starożytna Grecja okresu archaicznego o klasycznego., Warszawa 1999
Lévêgue P. Świat grecki., Warszawa 1973
Luce J. V., Homer i epoka heroiczna, Warszawa 1987
D I 1-04w
6
Lp.
Temat zajęć:
6.
Ustroje greckich poleis.
Zakres tematyczny:
Rozwój rewolucji hoplitów. Konflikty społeczne u schyłku okresu archaicznego. Spisanie
praw i ajsymneci. Rodzaje ustrojów poleis według Arystotelesa. Tyrania, bunt przeciw
aristoi. Lecedemon i Wielka Rethra. Społeczeństwo Lacedemonu i ustrój spartańskiej
polis. Agoge – ważny element utrzymania ustroju. Różne oceny ustroju Sparty. Ateny
przed reformami Solona. Solon i zmiana ustroju. Tyrania Pizystrata. Ustrój
demokratyczny po reformach Kleistenesa. Demokracja ateńska za Efialtesa i Peryklesa.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Bravo B. Wipszycka E., Historia starożytnych Greków., T 1, Warszawa 1988
Davies J. K., Demokracja w Grecji klasycznej., Warszawa 2003
Grecja klasyczna, red. Osborne R., Warszawa 2002
Flacelière R, Życie codzienne w Grecji w okresie Peryklesa, Warszawa 1985
Hammond N. G. L., Dzieje Grecji, Warszawa 1996
Hansen M. H., Demokracja ateńska w czasach Demostenesa., Warszawa 1999
Kulesza R, Ateny Peryklesa, Warszawa 1991
Kulesza R., Sparta w V – IV wieku p.n.e., Warszawa 2003
Lengauer W., Starożytna Grecja okresu archaicznego o klasycznego., Warszawa 1999
Lévêgue P. Świat grecki., Warszawa 1973
Martin Th. R. Starożytna Grecja, Warszawa 1998
D I 1-04w
7
Lp.
Temat zajęć:
7.
Przemiany ustrojowe i społeczne w republice rzymskiej.
Zakres tematyczny:
Początki Rzymu w legendzie i archeologii. Rzym królewski. Walka stanów w okresie
wczesnej republiki. Spisanie prawa. Zasady funkcjonowania ustroju republikańskiego.
Magistratura i jej rola. Senat. Zgromadzenia ludowe. Problem niewolnictwa w Rzymie
republikańskim. Problem bezrolnych chłopów i próba jego rozwiązania. Armia
obywatelska okresu republiki.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Alföldi A., Historia społeczna starożytnego Rzymu., Poznań 1998
Cary M, Scullard H.H., Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna,
Warszawa 1992 Człowiek Rzymu, red. A. Giardin, Warszawa 1997
Dąbrowa E, Armia rzymska, Kraków 1991
Heurgon J., Rzym i świat śródziemnomorski do wojen punickich., Warszawa 1973
Jaczynowska M, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1996
Kamienik R, Studia nad powstaniem Spartakusa, Lublin 1994
Ostrowski J. A., Starożytny rzym. Polityka i sztuka, Warszawa – Kraków 1999
D I 1-04w
8
Lp.
Temat zajęć:
8.
Kryzys republiki rzymskiej – przejście do pryncypatu.
Zakres tematyczny:
Kryzys republiki i walki ugrupowań popularów i optymatów. Działalność Mariusza.
Dyktatura Sulli. Powstania niewolników. Sytuacja mieszkańców prowincji. Problem
Italików. I triumwirat. Rywalizacja Pompejusza z Cezarem. Wojna domowa i śmierć
Pompejusza. Rządy i śmierć Cezara. II triumwirat. Zniszczenie cezarobójców.
Rywalizacja między Markiem Antoniuszem i Oktawianem. Rola Egiptu i Kleopatry w
konfliktach wewnętrznych schyłku republiki. Zwycięstwo Oktawiana. Ustanowienie
pryncypatu.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Alföldi A., Historia społeczna starożytnego Rzymu., Poznań 1998
Cary M, Scullard H.H., Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna,
Warszawa 1992 Człowiek Rzymu, red. A. Giardin, Warszawa 1997
Dąbrowa E, Armia rzymska, Kraków 1991
Goldsworthy A., W imię Rzymu. Wodzowie, których zwycięstwa stworzyły rzymskie
imperium, Warszawa 2004
Jaczynowska M, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1996
Keaveney A., Lukullus, Warszawa 1998
Krawczuk A, Poczet cesarzy rzymskich. Pryncypat., Warszawa 1996
Kumaniecki K., Cyceron i jego współcześni., Warszawa 1959
Ostrowski J. A., Starożytny rzym. Polityka i sztuka, Warszawa – Kraków 1999
Southern P., Oktawian August, Warszawa 2003
Szubelak B., Legionista Cezara. Studium, uzbrojenia., Częstochowa 1999
Walter G, Cezar, Warszawa 1983
D I 1-04w
9
Lp.
Temat zajęć:
9.
Cesarstwo rzymskie do czasów Antoninów.
Zakres tematyczny:
Utrwalenie ustroju pryncypatu – stopniowa kumulacja władzy w rękach Oktawiana
Augusta. Polityka zagraniczna Rzymu za czasów dynastii julijsko – klaudyjskiej,
flawijskiej i Antoninów. Maksymalny rozrost terytorialny imperium. Kontakty z
sąsiadami i szlaki handlowe. System obrony granic. Wielkie podboje Trajana. Wojny
markomańskie.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Birley A.R., Hadrian, Warszawa 2002
Cary M, Scullard H.H., Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna,
Warszawa 1992 Człowiek Rzymu, red. A. Giardin, Warszawa 1997
Ciechanowicz J., Rzym – ludzie i budowle, warszawa 1987
Dąbrowa E, Armia rzymska, Kraków 1991
Duval P. M., Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzymskiego., Warszawa 1967
Grant M, Neron, Warszawa 1980
Jaczynowska M, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1996
Kotula T., Afryka Północna w starożytności., Wrocław 1972
Krawczuk A, Poczet cesarzy rzymskich. Pryncypat., Warszawa 1996
Ostrowski J. A., Starożytny rzym. Polityka i sztuka, Warszawa – Kraków 1999
Southern P., Oktawian August, Warszawa 2003
Sajkowski R., Divus Augustus Pater. Kult boskiego Augusta za rządów dynastii julijskoklaudyjskiej, Olsztyn 2001
Strzelczyk J., Odkrywanie Europy., Poznań 2000
D I 1-04w
10
Lp.
Temat zajęć:
10.
Problemy gospodarcze i społeczne cesarstwa rzymskiego.
Zakres tematyczny:
Społeczeństwo rzymskie okresu cesarstwa. Stan senatorski. Ekwici i samorząd
municypialny. Niższe warstwy ludności wiejskiej i miejskiej. Sytuacja niewolników.
„Constitutio Antoniniana” i jej skutki. Problemy gospodarcze III i IV w. – rozwój
kolonatu. Fiskalizm państwa, psucie monety. Reformy gospodarcze Dioklecjana i
Konstantyna Wielkiego. Społeczeństwo późnego cesarstwa.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Alföldi A., Historia społeczna starożytnego Rzymu., Poznań 1998
Cary M, Scullard H.H., Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna,
Warszawa 1992 Człowiek Rzymu, red. A. Giardin, Warszawa 1997
Ciechanowicz J., Rzym – ludzie i budowle, warszawa 1987
Cornell T. Matthews J. Rzym., Warszawa 1995
Hamman A. G., Życie codzienne chrześcijan (95-197), Warszawa 1990
Jaczynowska M, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1996
Kotula T., Afryka Północna w starożytności., Wrocław 1972
Marrou H. I., Zmierzch Rzymu czy późna starożytność? II – IV wiek., Warszawa 1997
Ostrowski J. A., Starożytny rzym. Polityka i sztuka, Warszawa – Kraków 1999
D I 1-04w
11
Lp.
Temat zajęć:
11.
Rzym okresu Sewerów i kryzys III w.
Zakres tematyczny:
Początki panowania Sewerów. Rywalizacja o tron cesarski po śmierci Helwiusza
Pertinaksa. Septymiusz |Sewer i jego rządy. Wzmocnienie władzy cesarskiej. Próby
ekspansji na wschodzie i w Brytanii. Karakalla – „Constitutio Antoniniana”. Heliogabal.
Rządy Aleksandra Sewera. Rola kobiet domu Sewerów. Polityka wobec prowincji i armii.
Kryzys III w. – uzurpacje, destabilizacja władzy centralnej. Separatyzmy. Imperium
Galliarum, Palmyra.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Alföldi A., Historia społeczna starożytnego Rzymu., Poznań 1998
Cary M, Scullard H.H., Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna,
Warszawa 1992 Człowiek Rzymu, red. A. Giardin, Warszawa 1997
Cornell T. Matthews J. Rzym., Warszawa 1995
Jaczynowska M, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1996
Kotula T. Septymiusz Sewerus, cesarz z Lepcis Magna., Wrocław 1987
Kotula T. Kryzys III wieku w zachodnich prowincjach Cesarstwa Rzymskiego., Wrocław
1992.
Marrou H. I., Zmierzch Rzymu czy późna starożytność? II – IV wiek., Warszawa 1997
Ostrowski J. A., Starożytny rzym. Polityka i sztuka, Warszawa – Kraków 1999
Sartre M., Wschód rzymski. prowincje i społeczeństwa prowincjonalne we wschodniej
części basenu Morza Śródziemnego w okresie od Augusta do Sewerów (31 r. p.n.e. – 235
r. n.e.)., Wrocław 1997.
D I 1-04w
12
Lp.
Temat zajęć:
12.
Powstanie systemu tetrarchii i ustroju dominatu. Dynastia Konstantyńska.
Zakres tematyczny:
Kształtowanie się dominatu od czasów Aureliana. Zasady nowego ustroju. Panowanie
Dioklecjana. Tetrarchia jako forma rozwiązania problemu wielostronnego zagrożenia
cesarstwa. Wielkie prześladowanie chrześcijan. Abdykacja 305 r. Bunt juniorów i
zniweczenie zasady tetrarchii. Konstantyn Wielki
chrześcijaństwa.
Założenie
Konstantynopola
i kontynuacja reform. Legalizacja
przesunięcie
ośrodka
administracji
centralnej. Reformy wojskowe. Podział spadku po Konstantynie Wielkim, rządy
Konstantyna II, Konstancjusza II i Konstansa. Wzrost znaczenia chrześcijaństwa. Julian
Apostata – reakcja pogańska i wyprawa perska.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Brown P, Świat późnego antyku. Od Marka Aureliusza do Mahometa, Warszawa 1991
Burckardt J., Czasy Konstantyna Wielkiego., Warszawa 1992
Danielou J. Marou H. I., Historia Kościoła. T1., Od początku do roku 600., Warszawa
1984
Hamman A. G., Życie codzienne chrześcijan (95-197), Warszawa 1990
Jaczynowska M, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1996
Krawczuk A, Poczet cesarzy rzymskich (t 1 i 2), Warszawa 1996
Marrou H. I., Zmierzch Rzymu czy późna starożytność? II – IV wiek., Warszawa 1997
Musiał D., Antyczne korzenie chrześcijaństwa, Warszawa 2001
Simon M, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I- IV w,, Warszawa 1996
D I 1-04w
13
Lp.
Temat zajęć:
13.
Wielka Wędrówka Ludów.
Zakres tematyczny:
Migracje ludów germańskich na terenie barbaricum. Wizygoci nad Dunajem,
Wandalowie nad Cisą, Ostrogoci nad Morzem Czarnym. Początek Wielkiej Wędrówki
Ludów – pojawienie się Hunów nad Morzem Czarnym. Adrianopol 378 r. Polityka gocka
Teodozjusza Wielkiego. Foedera z ludami germańskimi. Reakcja antygermańska na
Wschodzie. Działania Alaryka na Bałkanach i w Italii. Ataulf i zmiana polityki wobec
Rzymu. Państwa barbarzyńskie na terenie zachodniego cesarstwa.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Brown P, Świat późnego antyku. Od Marka Aureliusza do Mahometa, Warszawa 1991
Kotula T., Barbarzyńcy i dworzanie. Rzym a barbarzyńcy w dworskiej literaturze
późnorzymskiej., Kraków 2004
Mączyńska M., Wędrówki Ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V wieku., Warszawa
– Kraków 1996
Strzelczyk J, Goci. rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984
Strzelczyk J., Odkrywanie Europy., Poznań 2000
Strzelczyk J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992
Tyszkiewicz L. A., Hunowie w Europie. Ich wpływ na Cesarstwo Wschodnie i Zachodnie
oraz na ludy barbarzyńskie., Wrocław 2004
Wilczyński M., Germanie w służbie zachodniorzymskiej w V w. n.e. Studium historyczno
–prosopograficzne., Kraków 2001
Wilczyński M., Zagraniczna i wewnętrzna polityka afrykańskiego państwa Wandalów.,
Kraków 1994
D I 1-04w
14
Lp.
Temat zajęć:
14.
Rozpad cesarstwa zachodniorzymskiego.
Zakres tematyczny:
Podział cesarstwa po śmierci Teodozjusza Wielkiego. Walka o tutelę nad Arkadiuszem i
Honoriuszem.
Rola
Stilichona.
Konstancjusz
III
i
chwilowe
powstrzymanie
barbarzyńców. Regencja Galli Placydii i rządy Walentyniana III. Aecjusz i wzrost
znaczenia magistra militum. Zamęt po śmierci Aecjusza i Walentyniana III. Rycymer i
ostatnie dwudziestolecie istnienia samodzielnego cesarstwa na Zachodzie. Rewolucja
Odoakra.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Brown P, Świat późnego antyku. Od Marka Aureliusza do Mahometa, Warszawa 1991
Kotula T., Barbarzyńcy i dworzanie. Rzym a barbarzyńcy w dworskiej literaturze
późnorzymskiej., Kraków 2004
Strzelczyk J, Goci. rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984
Strzelczyk J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992
Tyszkiewicz L. A., Hunowie w Europie. Ich wpływ na Cesarstwo Wschodnie i Zachodnie
oraz na ludy barbarzyńskie., Wrocław 2004
Vogt J, Upadek Rzymu, Warszawa 1993
Wilczyński M., Germanie w służbie zachodniorzymskiej w V w. n.e. Studium historyczno
–prosopograficzne., Kraków 2001
Wilczyński M., Zagraniczna i wewnętrzna polityka afrykańskiego państwa Wandalów.,
Kraków 1994
Wipszycka E, Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1993
D I 1-04w
15
Lp.
Temat zajęć:
15.
Justynian I i próba „renovatio imperii”.
Zakres tematyczny:
Sytuacja na Wschodzie i na Zachodzie za panowania Anastazjusza i Justyna I. Projekty
reform Justyniana I. Reforma prawa. Próba wprowadzenia ładu religijnego w Kościele.
Wojna z Persją. Wyprawy wojenne w celu restytucji terytoriów na Zachodzie. Bilans
panowania Justyniana.
Literatura podstawowa:
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
Literatura pomocnicza:
Browning R., Cesarstwo bizantyńskie., Warszawa 1997
Browning R., Justynian i Teodora., Warszawa 1987
Evert – Kapesowa H. Historie konstantynopolitańskie., Warszawa 1964
Haussig H. W., Historia kultury bizantyńskiej, Warszawa 1969
Ostrogorski G., Dzieje Bizancjum., Warszawa 1967
Salamon M. Rozwój idei Rzymu – Konstantynopola od IV do pierwszej połowy VI w.,
Katowice 1975
Zakrzewski K., Historia Bizancjum., Kraków 1999
Lektury do przedmiotu : Historia starożytna
Literatura podstawowa:
1. Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna., Warszawa 1999.
2. Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1977
3. Wolski J., Historia powszechna. T1. Starożytność., Warszawa 1998
4. Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności (od początków osadnictwa
do podboju perskiego)., Warszawa 1987
Literatura pomocnicza:
Źródła
1. Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie
2. Appian z Aleksandrii, Historia rzymska
D I 1-04w
16
3. Arrian Flawiusz, Wyprawa Aleksandra Wielkiego
4. Arystoteles, Dzieła
5. Augustyn z Hippony, Wyznania
6. Augustyn, O państwie Bożym
7. Cezar Juliusz, Wojna Afrykańska
8. Cezar Juliusz, Wojna aleksandryjska
9. Cezar Juliusz, O wojnie domowej
10. Cezar Juliusz, Wojna galijska
11. Cyceron, Wybrane listy
12. Cyceron, O republice
13. Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna
14. Flawiusz Józef, Starożytności żydowskie
15. Flawiusz Józef, Wojna żydowska
16. Herodian, Historia Cesarstwa Rzymskiego
17. Hezjod, Narodziny bogów
18. Hezjod, Prace i dnie
19. Hieronim, Listy
20. Jordanes, O pochodzeniu i czynach Gotów
21. Katullus, Poezje
22. Kasjusz Dio, Historia rzymska
23. Ksenofont, Historia grecka
24. Laktancjusz, Pisma wybrane
25. Liwiusz Tytus, Dzieje od założenia miasta Rzymu
26. Lukrecjusz, O naturze wszechrzeczy
27. Marcjalis, Epigramy
28. Nepos Korneliusz, Żywoty wybitnych mężów
29. Oktawian August, Res Gestae Divi Augusti
30. Orygenes, Przeciw Celsusowi
31. Owidiusz, Metamorfozy
32. Petroniusz, Satyryki
33. Platon, Dzieła
34. Pliniusz Starszy, Historia naturalna
35. Pliniusz Młodszy, Listy
36. Plutarch z Cheronei, Żywoty równoległe
37. Polibiusz, Dzieje
38. Prokopiusz z Cezarei, Historia sekretna
39. Salustiusz, Sprzysiężenie Katyliny, Wojna z Jugurtą
40. Seneka, Dialogi
41. Sozomenos Hermiasz, Historia Kościoła
42. Swetoniusz, Żywoty Cezarów
43. Tacyt, Dzieła
44. Tertulian, Apologetyk
45. Tukidydes, Wojna peloponeska
46. Wegecjusz, Zarys wojskowości
47. Wellejusz Paterkulus, Historia rzymska
48. Wiktor z Wity, Dzieje prześladowań Kościoła w Afryce przez Wandalów
49. Zosimos, Nowa historia
Starożytny Wschód
1. Andrzejewski T Opowiadania egipskie, Warszawa 1958
D I 1-04w
17
2. Andrzejewski T, Dusze boga Re, Warszawa 1967
3. Arnaud D., Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pisma do Aleksandra
Wielkiego., Warszawa 1982
4. Baines J., Málek J., Wielkie kultury Świata: Egipt., Warszawa 1996
5. Bielicki M, Zapomniany świat Sumerów, Warszawa 1973
6. Bieliński P., Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do
wprowadzenia pisma., Warszawa 1985
7. Braun J., Sumerian and Tybeto – Burman., Warszawa 2001
8. Brier B., Morderstwo Tutanchamona, Warszawa 2001
9. Bright J., Historia Izraela., Warszawa 1994
10. Boyce M, Zaratusztrianie, Łódź 1988
11. Buber M., Mojżesz, Warszawa 1998
12. Cerny J., Religia starożytnych Egipcjan., Warszawa 1974
13. Contenau G, Życie codzienne w babilonii i Asyrii, Warszawa 1963
14. Crossan J.D., Kto zabił Jezusa. Korzenie antysemityzmu w ewangelicznych relacjach
o śmierci Jezusa, Warszawa 1998
15. Crossan J.D., Historyczny Jezus. Kim był i czego nauczał, Warszawa 1997
16. Daumas F, Od Narmera do Kleopatry, Warszawa 1973
17. Davies W. V., Egipskie hieroglify.,Warszawa 1998
18. Desroches- Noblecourt Ch., Tutanchamon. Życie, śmierć, odrodzenie.. Warszawa
1980
19. Diringer D., Alfabet, czyli klucz do dziejów ludzkości, Warszawa 1972
20. Drioton E., Egipt faraonów., Warszawa 1970
21. Fletcher J., Egipski Król – Słońce. Amenhotep III. Kronika publicznego i prywatnego
życia najświetniejszego władcy Egiptu., Warszawa 2001
22. Friedrich j., Zapomniane pisma i języki., Warszawa 1991
23. Garelli P., Asyriologia, Warszawa 1998
24. Grant M., Dzieje dawnego Izraela, Warszawa 1991
25. Grimal N., Dzieje starożytnego Egiptu., Warszawa 2004
26. Gurney O. R., Hetyci, Warszawa 1970
27. Kitchen K. A. Ramzes Wielki i jego czasy., Warszawa 2002
28. Klengel H, Hetyci i ich sąsiedzi, Warszawa 1972
29. Klima J., Prawa Hammurabiego., Warszawa 1957
30. Kramer S. N, Historia zaczyna się w Sumerze, Warszawa 1963
31. Krzemińska A., Miłość w starożytnym Egipcie, Warszawa 2004
32. Kunderewicz C, Najstarsze prawa świata, Łódź 1992
33. Laessoe J., Ludy Asyrii., Warszawa 1972
34. Lipińska J., Koziński W., Cywilizacja miedzi i kamienia., Warszawa 1977
35. Lipińska J. Marciniak M, Mitologia starożytnego Egiptu, Warszawa 1980
36. Łukaszewicz A., Świat papirusów, Warszawa 2001
37. Łyczkowska K, Szarzyńska K, Mitologia Mezopotamii, Warszawa 1981
38. Meuszyński J., Odkrywanie Mezopotamii, Warszawa 1977
39. Michałowski K, Nie tylko piramidy, Warszawa 1974
40. Mierzejewski A., Zapisane na glinie., Warszawa 1979
41. Montet P., Życie codzienne w Egipcie w epoce Ramessydów, Warszawa 1972
42. Moscati S., Kultura starożytnych ludów semickich, Warszawa 1963
43. Moscati S. , Świat Fenicjan, Warszawa 1968
44. Myśliwiec K, Święte znaki Egiptu, Warszawa 1992
45. Myśliwiec K., Pan Obydwu Krajów. Egipt w I tysiącleciu p.n.e., Warszawa 1993
46. Olmstead A. T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1973
D I 1-04w
18
47. Parrot A., Biblia i świat starożytny., Warszawa 1968
48. Pellegrino Ch., Powrót do Sodomy i Gomory. Biblia w świetle archeologii, Warszawa
1998
49. Piwiński R., Mitologia Arabów., Warszawa 1989
50. Popko M, Wierzenia ludów starożytnej Azji Mniejszej, Warszawa 1989
51. Popko M., Mitologia hetyckiej Anatolii, Warszawa 1976
52. Popko M., Magia i wróżbiarstwo u Hetytów., Warszawa 1982
53. Popko M., Huryci., Warszawa 1992
54. Popko M., Ludy i języki starożytnej Anatolii, Warszawa 1999
55. Rachet G. Słownik cywilizacji egipskiej., Katowice 1994 / 1998
56. Roaf M., Wielkie Kultury Świata: Mezopotamia, Warszawa 1998
57. Rogerson J., Wielkie Kultury Świata: Świat Biblii, Warszawa 1996
58. Roux G. Mezopotamia., Warszawa 1973
59. Saggs H. W, Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973
60. Schneider T., Leksykon faraonów., Warszawa 2001
61. Siliotti A, Egipt : świątynie, ludzie, bogowie, Warszawa 1994
62. Składanek B, Historia Persji. T 1. Od czasów najdawniejszych do najazdu Arabów,
Warszawa 1999
63. Składankowa M., Mitologia Iranu. Warszawa 1989
64. Stępień M, Kodeks Hammurabiego, Warszawa 1996
65. Sumer : miasta Edenu, red. J. M. Lynch, warszawa 1997
66. Świat Biblii, oprac. C. Masom, P. Alexander, Warszawa 1991
67. Święcicka-Wystrychowska P., Proces Jezusa w świetle prawa rzymskiego, Kraków
2005.
68. Śliwa J., Skarabeusze egipskie., Wrocław 2003
69. Szarzyńska K. i inni, Miłość i seks w kulturach Wschodu starożytnego, Warszawa
1996
70. Tyloch W, Dzieje ksiąg Starego Testamentu, Warszawa 1981
71. Tyloch W, Judaizm, Warszawa 1987
72. Vandenberg Ph., Nefretete., Warszawa 1982
73. Walker C. B. F., Pismo klinowe., Warszawa 1998
74. Warzecha J. Dawny Izrael., Warszawa 1995
75. Wielki atlas biblijny, red, J. B. Pritchard, Warszawa 1994
76. Wildung D, Egipt. Od czasów prehistorycznych do rzymskich
Grecja i świat hellenistyczny
1. Barnes J. Arystotels., Warszawa 1996
2. Bernhard M. L., Sztuka grecka archaiczna., Warszawa 1989
3. Bernhard M. L., Sztuka grecka V w. p.n.e.., Warszawa 1991
4. Bernhard M. L., Sztuka grecka IV w. p.n.e., Warszawa 1992
5. Bernhard M. L., Sztuka grecka hellenistyczna., Warszawa 1993
6. Broadman J. Sztuka grecka., Toruń 1999
7. Bravo B. Wipszycka E., Historia starożytnych Greków., T 1, 2 i 3., Warszawa 1988,
1993, 2009.
8. Bieżuńska Małowist I., Małowist M., Niewolnictwo., Warszawa 1988
9. Bieżuńska Małowist I., Kobiety antyku., Warszawa 1993
10. Chodkowski R. R., Teatr grecki., Lublin 2003
11. Ciechanowicz J. Cień Minotaura., Warszawa 1996
12. Człowiek Grecji., red. Vernant., Warszawa 2000
13. Davies J. K., Demokracja w Grecji klasycznej., Warszawa 2003
D I 1-04w
19
14. Dąbrowa E., Gaugamela, 331 r. p.n.e., Warszawa 1988
15. Głombiowski K., Na czarnomorskim szlaku starożytnych Greków., Gdańsk 2003
16. Głombiowski K., Ksenofont. Żołnierz i pisarz., Wrocław 1994
17. Gottlieb A., Sokrates., Warszawa
18. Grecja klasyczna, red. Osborne R., Warszawa 2002
19. Flacelière R, Życie codzienne w Grecji w okresie Peryklesa, Warszawa 1985
20. Grant M., Krótka historia cywilizacji klasycznej, Poznań 1998
21. Graves R, Mity greckie, Warszawa 1992
22. Grimal P, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987
23. Grimal P., Mitologia grecka, Warszawa 1998
24. Grimal P., Miłość w starożytnym Rzymie, Warszawa 2005
25. Green P. Aleksander Wielki, Warszawa 1978
26. Hammond N. G. L., Dzieje Grecji, Warszawa 1996
27. Hammond N. G. L., Starożytna Macedonia, Warszawa 1999
28. Hammond G. L., Filip Macedońsaki., Poznań 2002
29. Hammond G. L., Geniusz Aleksandra Macedońskiego., Poznań 2000
30. Hansen M. H., Demokracja ateńska w czasach Demostenesa., Warszawa 1999
31. Gajda J. Pitagorejczycy., Warszawa 1996
32. Graves R., Mity greckie., Warszawa 1992
33. Grimal P. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej., Ossolineum 1990
34. Guthrie W. K. C. , Filozofowie greccy od Talesa do Arystotelesa, Kraków 1996
35. Kerenyi K., Mitologia Greków., Warszawa 2002
36. Kocur M. Teatr antycznej Grecji., Wrocław 2001
37. Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej., Warszawa 1995
38. Krońska I., Sokrates., Warszawa 1989
39. Kubiak Z,, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997
40. Kubiak Z, Literatura Greków i Rzymian, warszawa 1999
41. Kulesza R, Ateny Peryklesa, Warszawa 1991
42. Kulesza R, Maraton, Warszawa 1995
43. Kulesza R., Sparta w V – IV wieku p.n.e., Warszawa 2003
44. Kulesza R, Ateny i Sparta 431-404 p.n.e., Warszawa 1997
45. Legowicz J., Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa 1986
46. Lengauer W., Starożytna Grecja okresu archaicznego o klasycznego., Warszawa 1999
47. Luce J. V., Homer i epoka heroiczna, Warszawa 1987
48. Łanowski J. Święte igrzyska olimpijskie
49. Martin Th. R. Starożytna Grecja, Warszawa 1998
50. Malinowski G., Zwierzęta świata antycznego. Studia nad Geografią Strabona,
Wrocław 2003
51. Olbrycht M.J., Aleksander Wielki i świat irański, Rzeszów 2004
52. Nawotka K., Aleksander Wielki, Wrocław 2004
53. Oświecimski S., Zeus daje tylko znak, Apollo wieszczy osobiście. Starożytne
wróżbiarstwo greckie., Ossolineum, 1989
54. Papuci Władyka E. Sztuka starożytnej Grecji., Warszawa – Kraków 2001
55. Parnicki – Pudełko S., Architektura starożytnej Grecji., Warszawa 1975
56. Pietrzykowski M. Mitologia starożytnej Grecji., Warszawa 1985
57. Press L., Życie codzienne na Krecie w państwie króla Minosa., Warszawa 1972
58. Press L., Kultura wysp cykladzkich w epoce brązu., Warszawa 1986
59. Rachet G., Słownik cywilizacji greckiej., Katowice 1988
60. Reale G. Historia filozofii starożytnej., Lublin 1993 - 2002
61. Reinsberg C., Obyczaje seksualne starożytnych Greków., Gdynia 1998
D I 1-04w
20
62. Sinko T., Zarys historii literatury greckiej., Warszawa 1995
63. Stabryła S., Historia literatury starożytnej Grecji i Rzymu., Wrocław 2002
64. Świderkówna A, Hellada królów, Warszawa 1969
65. Świderkówna A, Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, Warszawa
1996
66. Świderkówna A, Bogowie zeszli z Olimpu. Bóstwo i mit w greckiej literaturze świata
hellenistycznego., Warszawa 1991
67. Toynbee A. J., Antyczna grecka myśl historyczna., Toruń 2000
68. Toynbee A. J., Hellenizm., Toruń 2002
69. Vernant J. P., Źródła myśli greckiej, Gdańsk 1996
70. Weithmann M., Ksantypa i Sokrates. Eros, małżeństwo, seks i płeć w antycznych
Atenach, Warszawa 2005
71. Wipszycka – Bravo E., O starożytności polemicznie., 1994
72. Wolski J., Dzieje i upadek imperium Seleucydów., Kraków 1999
73. Zwolski E., Choreia. Muza i bóstwo w religii greckiej. Warszawa 1978
Rzym
1. Alföldi A., Historia społeczna starożytnego Rzymu., Poznań 1998
2. Biernacka – Lubańska M. Śladami Rzymian po Hiszpanii., Wrocław 1983
3. Birley A.R., Hadrian, Warszawa 2002
4. Brown P, Augustyn z Hippony, Warszawa 1993
5. Brown P, Świat późnego antyku. Od Marka Aureliusza do Mahometa, Warszawa 1991
6. Browning R, Justynian i Teodora, Warszawa 1996
7. Burckardt J., Czasy Konstantyna Wielkiego., Warszawa 1992
8. Cary M, Scullard H.H., Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna,
Warszawa 1992
9. Carry M. Warmington E. H., Starożytni odkrywcy., Warszawa 1963
10. Casson L., Podróże w starożytnym Świecie., Ossolineum 1981
11. Charles – Picard G. i C., Życie codzienne w Kartaginie w czasach Hannibala.,
Warszawa 1962
12. Ciechanowicz J., Rzym – ludzie i budowle, warszawa 1987
13. Ciecieląg J, Polityczne dziedzictwo Heroda Wielkiego. Palestyna w epoce rzymsko –
herodiańskiej., Kraków 2002
14. Ciecieląg J. Palestyna w czasach Jezusa. Dzieje polityczne., Kraków 2000
15. Ciecieląg J. Poncjusz Piłat prefekt Judei., Kraków 2003
16. Cornell T. Matthews J. Rzym., Warszawa 1995
17. Człowiek Rzymu, red. A. Giardin, Warszawa 1997
18. Danielou J. Marou H. I., Historia Kościoła. T1., Od początku do roku 600., Warszawa
1984
19. Danow Ch. Trakowie., Warszawa 1987
20. Dąbrowa E, Armia rzymska, Kraków 1991
21. Dobrowolski W., Malarstwo etruskie., Warszawa 1979
22. Dobrowolski W., Mity morskie antyku., Warszawa 1987
23. Duval P. M., Życie codzienne w Galii w okresie pokoju rzymskiego., Warszawa 1967
24. Eliade M. Historia wierzeń i idei religijnych. T 2., Od Gautamy Buddy do
chrześcijaństwa., Warszawa 1994
25. Goldsworthy A., W imię Rzymu. Wodzowie, których zwycięstwa stworzyły rzymskie
imperium, Warszawa 2004
26. Grant M, Gladiatorzy, Warszawa 1987
27. Grant M, Mity rzymskie, Warszawa 1993
D I 1-04w
21
28. Grant M, Neron, Warszawa 1980
29. Grimal P, Miłość w Rzymie, Warszawa 1990
30. Hamman A. G., Życie codzienne chrześcijan (95-197), Warszawa 1990
31. Hamman A. G., Zycie codzienne w Afryce Północnej w czasach św. Augustyna.,
Warszawa 1989
32. Heurgon J., Rzym i świat śródziemnomorski do wojen punickich., Warszawa 1973
33. Jaczynowska M, Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1996
34. Jaczynowska M, Religie świata rzymskiego, Warszawa 1990
35. Kamienik R, Studia nad powstaniem Spartakusa, Lublin 1994
36. Keaveney A., Lukullus, Warszawa 1998
37. Kotula T., Barbarzyńcy i dworzanie. Rzym a barbarzyńcy w dworskiej literaturze
późnorzymskiej., Kraków 2004
38. Kotula T., Afryka Północna w starożytności., Wrocław 1972
39. Krawczuk A, Poczet cesarz bizantyjskich, Warszawa 1996
40. Krawczuk A, Poczet cesarzy rzymskich (t 1 i 2), Warszawa 1996
41. Krawczuk A., Kronika starożytnego Rzymu, Warszawa 1994
42. Kumaniecki K., Cyceron i jego współcześni., Warszawa 1959
43. Kumaniecki K., Literatura rzymska. Okres cyceroński., Warszawa 1977
44. Lancel S., Hannibal, Warszawa 2001
45. Łoposzko T, Starożytne bitwy morskie, Gdańsk 1992
46. Maier J., Między Starym a Nowym Testamentem., Kraków 2002
47. Markale J, Wercyngetoryks, Warszawa 1981
48. Marrou H. I., Zmierzch Rzymu czy późna starożytność? II – IV wiek., Warszawa
1997
49. Mączyńska M., Wędrówki Ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V wieku.,
Warszawa – Kraków1996
50. Modrzewska-Pianetti I., Zarys archeologii Hiszpanii rzymskiej., Warszawa 2002
51. Musiał D., Antyczne korzenie chrześcijaństwa, Warszawa 2001
52. Ostrowski J. A., Starożytny rzym. Polityka i sztuka, Warszawa – Kraków 1999
53. Ostrowski J. A., Słownik artystów starożytności., Katowice 1994
54. Sadurska A., Archeologia starożytnego Rzymu. T 1 i 2., 1975 i 1980
55. Sajkowski R., Divus Augustus Pater. Kult boskiego Augusta za rządów dynastii
julijsko-klaudyjskiej, Olsztyn 2001
56. Sikorski J. Kanny 216 r. p.n.e., Warszawa 1984
57. Simon M, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I- IV w,, Warszawa 1996
58. Southern P., Oktawian August, Warszawa 2003
59. Stachura M., Heretycy, schizmatycy i manichejczycy wobec cesarstwa rzymskiego
(lata 324 – 428, wschodnia część Imperium)., Kraków 2000
60. Strzelczyk J, Goci. rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984
61. Strzelczyk J., Odkrywanie Europy., Poznań 2000
62. Strzelczyk J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992
63. Szubelak B., Legionista Cezara. Studiu, uzbrojenia., Częstochowa 1999
64. Tyszkiewicz L. A., Hunowie w Europie. Ich wpływ na Cesarstwo Wschodnie i
Zachodnie oraz na ludy barbarzyńskie., Wrocław 2004
65. Vogt J, Upadek Rzymu, Warszawa 1993
66. Walter G, Cezar, Warszawa 1983
67. Warry J, Armie świata starożytnego, Warszawa 1995
68. Wilczyński M., Germanie w służbie zachodniorzymskiej w V w. n.e. Studium
historyczno –prosopograficzne., Kraków 2001
D I 1-04w
22
69. Wilczyński M., Zagraniczna i wewnętrzna polityka afrykańskiego państwa
Wandalów., Kraków 1994
70. Winniczuk L. Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu., Warszawa
1983
71. Wipszycka E, Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1993
72. Żygulski Z. jun., Broń starożytna., Warszawa 1998
D I 1-04w
23